De rugzak door Joke Verweerd

Zakelijke gegevens: Auteur: Joke Verweerd
Titel: De rugzak, Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer, 1997, 199 blz. Genre: roman Eerste reactie: Keuze: Ik heb dit boek gekozen omdat ik het in de 3e klas ook al voor mijn lijst gelezen heb. Ik heb dit boek ook gekozen omdat de voorkant er aantrekkelijk uitziet, het boek niet te dik is en het boek ook bij ons in de boekenkast staat. Inhoud: Ondanks de problemen die in het boek voorkomen is het ook een gezellig boek. De sfeer in de kleuterklas vind ik het interessantst. De dingen die in dit boek voorkomen zijn ook verdrietig en aangrijpend als je dat moet meemaken. Toch komt er ook aan dit boek een goed einde. Het boek is volgens mijn eerste reactie goed geschreven, niet moeilijk om te lezen, en ook niet te vergezocht. Verdieping: Samenvatting: Jiska – hoofdpersoon – kleuterjuf Grijs – poes Marjorie Wit – juf onderbouw Otto van Kemenade – directeur – meester bovenbouw Erik Visser – meester bovenbouw – zorgt voor musical – latere vriend Femke Mevrouw Salmons – bewoonster grote boerderij Maria – vrouw Otto – klein, donker, trieste ogen Lieven Buurmans – vader Femke, man van Jet Femke – stageloopster – dochter Lieven – liedjes verzinnen – herinneringen

De hoofdpersoon, Jiska Uitenbogert, weduwe van Wiebe Biesterfelt is kleuterjuf. Ze heeft er alles voor over het verleden, het huwelijk waarin ze gefaald heeft, te ontlopen en weg te vouwen. Het lijkt te lukken als ze na het verongelukken van haar man Wiebe opnieuw begint in een andere plaats. Op school ontmoet ze Femke Buurmans, die in haar kleuterklas stage komt lopen. De kennismaking verloopt stroef: Jiska wordt door de naam herinnerd aan het ongeluk waarbij Wiebe omkwam. Femke voelt een remming omdat Jiska erg op haar moeder lijkt die nog steeds in coma ligt. Spoedig ontstaat een prima contact als Femke een actieve rol gaat spelen bij het schrijven van de teksten van de musical. Jiska’s man is bij een auto-ongeluk omgekomen en Femke’s moeder, die ook bij dit ongeluk betrokken was, raakte hierbij in coma. Jiska en Femke weten dit echter niet van elkaar. Ook Lieven, de vader van Femke, weet dit niet. De contacten worden sterker wanneer de boerderij waarvan Jiska een kamer huurt, te koop wordt gezet en Lieven Buurmans, de vader van Femke de woning koopt en Jiska er blijft wonen. Kort na de verhuizing overlijdt Jet, de moeder van Femke. Lieven lijdt erg onder de dood van zijn vrouw en hij gebruikt Jiska als praatpaal, want zij heeft haar man verloren en weet dus wat er in hem omgaat. Ook Femke heeft het moeilijk met de dood van haar moeder, maar zij is gauw over de streep, want ze schrijft de liedjes voor de musical en Erik (haar toekomstige vriend) schrijft de tekst. De begrafenis brengt Jiska weer heel sterk haar eigen verdriet in herinnering: het huwelijk met de autoritaire Wiebe was een mislukking geworden. Het zwaarste voor haar is echter het drukkende schuldgevoel. Toen ze in de auto tegen Wiebe gezegd had, dat hun relatie stukgelopen was, was op zijn schrikreactie het ongeluk gevolgd. Zij hield vast dat zij daarmee zijn dood had veroorzaakt, ook al weet de politie dat het aan het rijgedrag van Jet Buurmans lag. Zelfs als ze dat ook van Lieven en Femke hoort, kan ze die last nauwelijks van zich afzetten. Aan het einde van het verhaal wordt de musical opgevoerd. Het gaat over dat je niet te veel in je rugzak moet meenemen, maar er ook dingen uithalen. Deze musical heeft grote invloed op Jiska, ze gaat er door inzien dat ze inderdaad een te zware rugzak heeft en ze heeft het punt bereikt waarop ze over haar problemen gaat praten en zich voor God gaat verantwoorden. Onderzoek: Situaties: Femke loopt stage op de basisschool waar Jiska werkt, Lieven bezoekt zijn vrouw Jet die in coma ligt, Lieven koopt het huis van Jiska, Jiska loopt met schuldgevoelens rond de dood van haar man Wiebe, Erik schrijft samen met Femke een musical, diverse situaties waarin teruggeblikt wordt in de tijd. Vertelwijze: Personaal verhaal
Schrijfstijl: Psychologische roman
Ruimte: Plaats: boerderij waar Jiska woont, basisschool, ziekenhuis, begraafplaats Tijd: heden en verleden Thematiek: Het thema van deze roman is: worstelen met schuldgevoelens en die op eigen schouders dragen. De flashbacks die in dit boek beschreven zijn, zijn typerend voor dit thema. Bijvoorbeeld als Jiska terugdenkt aan het moment van het ongeluk. Het verband tussen de titel en het thema is: de schuldgevoelens worden steeds zwaarder doordat Jiska de rugzak alleen maar vult met problemen en niet met deze problemen naar God gaat. Plaats in de literatuurgeschiedenis: Het werk is voor het eerst gepubliceerd in 1997. Joke Verweerd-Speksnijder werd geboren in 1954, in een orthodox gereformeerd gezin te Krimpen aan den IJssel. Ze was de middelste van vijf en een kind van uitersten. Zij deed altijd al mee met andermans emoties. En elke emotie werd vanzelf een verhaal in haar hoofd. Zo kon zij wekenlang overstuur zijn van een doodgereden poes van onbekende mensen en dagenlang opgetogen over de groei van de worteltjes. Zij begreep al snel dat datgene wat zich in haar hoofd afspeelde geen waardering oogstte. Zo werden de verhalen en de liedjes privé-bezit. Toen zij op de lagere school ontdekte dat letters samen een woord, woorden samen een zin, zinnen het hele verhaal vormen, was zij verrukt van de mogelijkheden die deze ontdekking bood. Zij ging schrijven, eerst alles opschrijven wat ze beleefde maar aangezien dat niet zo wereldschokkend was, bedacht ze, dat ze ook kon opschrijven wat ze zou kúnnen beleven. Op de middelbare school kwam Joke Speksnijder in aanraking met literatuur. Vooral door de poëzie wist zij dat het schrijven van gedichten voor haar altijd belangrijk zou zijn, ook al had niemand anders er belangstelling voor. Ze leerde dat een goed gedicht moet voldoen aan regels qua metrum en rijm en zij gaf zichzelf de opdacht alles wat zij tot dan toe geschreven had daaraan te toetsen. Zij hoefde niets te veranderen en had dus onbewust de regels gehanteerd omdat ze altijd was blijven sleutelen tot het 'mooi' was. Door deze ontdekking begreep zij, dat regels er niet zijn om het creatieve proces in te perken, maar dat de regels benoemen wat het creatieve proces doet.Na de middelbare schoolopleiding werkte zij een aantal jaren in een kantoorboekhandel in Rotterdam. Zij werd zich bewust van het innerlijke verlangen om op een andere manier met mensen te kunnen werken en solliciteerde naar een baan bij de gemeentelijke sociale dienst te Krimpen aan den IJssel. Zij werd aangenomen en begon de studie Middelbare Sociale Arbeid. Door deze studie kreeg zij een bredere kijk op de samenleving en op haar eigen omgeving. Joke Speksnijder trouwde in 1975 en kreeg een zoon (1976) en een dochter (1979). Zij woont momenteel te Deventer. Het schrijven van liedjes, gedichten en verhalen was zo bij haar gaan horen, dat het een logisch onderdeel van haar bestaan was gaan vormen. Daarom was het goed om bij de kinderen een luisterend oor te vinden. Dit werk is typerend voor deze schrijfster omdat zij altijd een bewustwordingsproces, een ontwikkeling en een groei wil beschrijven. Ze schrijft ook veelal psychologische boeken. Beoordeling Welke verhaalelementen hebben voor jou een positieve werking? De flashbacks van Jiska zijn aangrijpend. Hiervoor heb ik emotionele argumenten. Het gewoon verdrietig als je met zulke schuldgevoelens moet leven. “… Wat was onverwachts als vanaf de klap geen tijd meer bestond?(…) Ze wist dat Wiebe doodging vanaf het moment dat ze bijkwam…(…) Als heldere, ijskoude waterdruppels vielen haar eigen woorden terug in haar herinnering. Het laatste wat ze tegen Wiebe zei.(…) Ik wil opstaan… had ze gezegd. Ik moet naar Wiebe…Het is mijn schuld (blz. 103,104) De structurele argumenten: er wordt een vertraging toegepast op deze flashback. Jiska wist pas veel later dat Wiebe was overleden.
Welke verhaalelementen hebben voor jou een negatieve werking? Wat jammer is van dit boek, is dat er veel toeval in wordt toegepast. Jiska, Wiebe, Lieven en Jet zaten in hetzelfde ongeluk, Femke, de dochter van Lieven en Jet komt bij Jiska in de klas stagelopen, Jiska lijkt volgens Femke op Jet, Jet heeft vroeger in het huis gewoond waar nu Jiska woont, Lieven koopt dat huis. Mijn realistische argumenten: zo loopt het verhaal wel, maar met veel toeval is de geloofwaardigheid laag. Wat ook een negatieve werking heeft: de standpunten die Joke Verweerd heeft over een begrafenis en de dood is dat ze er misschien te makkelijk over denkt. “…Wiebe was tegen crematie geweest. hij wilde begraven worden op het mooiste plekje in de natuur.(…) Daar wil ik liggen als ik dood ben, als ik, stokoud en levensmoe, mijn laatste adem heb uitgeblazen…Zul je ervoor zorgen dat ik het mooiste plekje krijg, met een treurwilg of zo iets? Hier liggen de meester en zijn vrouw en zijn kinderen…(…) Als ik nou eerder doodga? Dat kun je niet maken zei Wiebe, alsof doodgaan een fout was. Welke passage spreekt je het sterkst aan? De passages waar Lieven aan het bed zit van zijn vrouw die in coma ligt zijn erg aangrijpend. Jiska had een man verloren met wie ze niet goed overweg kon. Lieven had nog een vrouw, maar zij lag in coma. Lieven hield wel van Jet. Lieven praat ook gewoon tegen Jet. Hij kan zijn problemen nog bij haar kwijt, en dat Jiska niet meer bij haar man. Ook Femke verteld veel aan haar moeder, over haar stage en over het huis
waar ze gaan wonen. Wat is je oordeel over het thema van het boek? Dit boek zet je wel aan het denken. Er gebeuren aangrijpende dingen, maar ook hele leuke dingen zoals het musical en de kleuterklas. Het thema is een mooi onderwerp om je in te verdiepen. Wat vind je van het taalgebruik? Ik vind het taalgebruik niet moeilijk. Het boek leest lekker door. Ik hoef niet bij elk woord te denken wat er nou eigenlijk mee bedoeld wordt. Wat is je eindoordeel over dit boek? Emotionele argumenten: Het boek is aangrijpend geschreven en het zet je wel aan het denken. Esthetische argumenten: Het verhaal op zich is heel mooi, ook omdat het aangrijpend is, maar dat er zoveel toevalligheden in voor komen is wel jammer. Morele argumenten: De standpunten van de schrijver zijn christelijk, alleen hoe zij over de dood denkt is misschien iets te zacht uitgedrukt. Realistische argumenten: Door de toeval is de realiteit misschien niet hoog, maar zo kan het in een mensenleven wel gaan. Structurele argumenten: De opbouw vind ik heel goed. Al die flashbacks zetten je nog meer aan het denken. Er wordt een vergelijking gemaakt tussen de tijd waarin Femke, Lieven en Jiska nu leven en de tijd dat Jiska omging met Wiebe. Intentionele argumenten: De bedoeling van dit boek is dat je erover nadenkt. Als je zelf eens in die situatie terecht kwam: wat zou je dan zelf doen? Zou je een ander dit boek aanraden? Natuurlijk, ik heb het boek zelf al een paar keer gelezen, en het blijft mooi. Zo neem je ook eens een kijkje in een andere wereld. Een wereld van schuldgevoelens en psychische problemen.
Het liedje dat Erik en Femke schreven voor het musical: ‘Wie steeds een ander anders wil, zeg dat hij zelf niet groeien wil, staat midden in het leven stil, omdat hij zelf niet verder wil. Sta op, ga op reis, een rugzak moet je dragen, met antwoorden en vragen, met lief en leed door dag en nacht vertil je niet aan eigen vracht, draag niet te veel, til niet te licht, je bent in wankel evenwicht…