De rugzak door Joke Verweerd

Primaire gegevens

1 Auteur: Joke Verweerd
Titel: de rugzak
Plaats van uitgave: Zoetermeer
Jaartal van uitgave (1e druk): maart 1997
2 Het boek bevat geen opdracht of motto

Samenvatting

3 Jiska Uitenbogert is kleuterjuf. Ze heeft er alles voor over het verleden, het huwelijk waarin ze gefaald heeft, te ontlopen en weg te vouwen. Het lijkt te lukken als ze na het verongelukken van haar man Wiebe opnieuw begint in een andere plaats.
Als Femke bij Jiska in de klas komt stage lopen en met de musical gaat meehelpen en op de boerderij komt wonen waar Jiska woont, komen veel herinneringen weer boven.
De moeder van Femke heeft lang in coma gelegen en dan overlijdt ze. Lieven, de vader van Femke, lijdt erg onder de dood van zijn vrouw en hij gebruikt Jiska als praatpaal, want zij heeft haar man verloren en weet dus wat er in hem omgaat. De vrouw van Lieven overlijdt als gevolg van hetzelfde ongeluk waarin Wiebe is overleden, maar dat weet Lieven (nog) niet.
Ook Femke heeft het moeilijk met de dood van haar moeder, maar zij is gauw over de streep, want ze schrijft de liedjes voor de musical en Erik (haar toekomstige vriend) schrijft de tekst. Aan het einde van het verhaal wordt de musical opgevoerd. Het gaat over dat je niet te veel in je rugzak moet meenemen, maar er ook dingen uithalen. Deze musical heeft grote invloed op Jiska, ze gaat er door inzien dat ze inderdaad een te zware rugzak heeft en ze heeft het punt bereikt waarop ze over haar problemen gaat praten en zich voor God gaat verantwoorden.

Perspectief

4 In dit boek is er sprake van een personale verteltrant, want er is nergens een verteller merkbaar, we krijgen alleen gedachten te lezen en te zien, horen enz. van degene van waaruit we de gebeurtenissen volgen, als alle woordjes hij consequent door ik zouden vervangen worden zou dat vanzelf een ik-roman opleveren en de lezer mist overzicht op de totale handeling. Daarbij is er ook sprake van een meervoudig perspectief. Het verhaal wordt vanuit een paar mensen beleefd.
Citaten: ‘Ze had het kunnen verwachten. Otto was niet de meest tactische vragensteller.’ Blz. 49, ‘Ze besloot harder te gaan lopen, alsof ze haar eigen gedachten voor moest blijven.’ Blz.123 en ‘Ze stond op en liep naar de boom waarachter Femke stond.’ Blz. 198

5 Doordat je vanuit drie personen het verhaal beleefd krijgt de lezer een meer objectieve kijk op de gebeurtenissen en je kan je met alledrie identificeren.

5a het wordt betrouwbaarder door de drie perspectieven, dus hoewel je het verhaal opgedist krijgt vanuit de personale verteltrant is het wel betrouwbaar.

5b Je kunt je identificeren met de personages door het perspectief. Dit meeleven, werkt heel erg mee voor de opbouw van de spanning in het verhaal, want je leeft heel erg mee met die personages.

5c Je komt heel veel te weten over de hoofdpersoon, vooral door alles wat in haar hoofd omgaat. Je kent de strijd die ze voert en daardoor leer je haar kennen.

6 Je leert het karakter inderdaad kennen, maar ook wat de personages over elkaar denken werkt daaraan mee.

7 Het perspectief licht bij Femke, Lieven en Jiska. Het effect hiervan is dat er een goed objectief beeld wordt gecreëerd. Het werkt ook gedeeltelijk mee aan de spanning.

Spanning

8 Het verhaal was spannend, want je vroeg je af of de hoofdpersoon en de belangrijke bijfiguren het beter zouden krijgen, ook door perspectiefwisseling werd spanning opgeroepen. En de ruimte was ook deels spanningverwekkend.

9 Het was een verhaal waar je snel doorheen kan lezen, je hoeft er niet doorheen te ploegen, dat komt door de schrijfstijl die is gebruikt. Er ligt en bepaalde wijsheid (van de rugzak) in het verhaal dat het verhaal extra spanning meegeeft.

Personages

10 Jiska Uitenbogert: Kleuterjuf die lijdt onder een schuldgevoel. Ze kan goed met kinderen omgaan en is ook een uitstekende praatpaal. Ze lijkt in haar doen op Jet de vrouw van Lieven.
Wiebe Biesterveld: Overleden echtgenoot van Jiska, alles wat hij deed en vond moesten anderen maar goed vinden. Sterk persoonlijkheid.
Femke Buurmans: Zeer open karakter, zegt alles op de man af, weet niet goed wat ze met haar gevoelens aanmoet.
Lieven Buurmans: Lijdt erg onder de dood van zijn vrouw, wil het goede voor zijn dochter, kropt zijn problemen op, maar komt later wel los.
10a Wiebe man van Jiska en Jet de vrouw van Lieven zijn door hetzelfde ongeluk om het leven gekomen. Het huwelijk van Jiska en Wiebe verliep niet zo als Jiska zich dat had voorgesteld, na zijn dood verhuisde ze om van alles verlost te zijn. Lieven en Femke worden Jiska’s buren en Jiska wordt een soort vriendin van Femke. Lieven de vader van Femke gebruikt Jiska als praatpaal. Wiebe komt vaak op in de gedachten van Jiska.

10b Centraal in dit verhaal staat de worsteling met de onvolkomenheid van de liefde. Dat is waar Jiska en Lieven mee strijden. En ze hebben allemaal te maken met rouwverwerking.

11a Femke’s uiterlijk is niet erg belangrijk, maar Lieven gaat er in de loop van het verhaal steeds ouder uitzien, dat een uiting is van dat hij een zware last met zich meedraagt. Jiska ziet en moe uit, ook door een zware last.

11b Vooral door de gedachten die worden weergegeven (van henzelf en de gedachten van anderen over de desbetreffende personen.

Tijd en ruimte

12a Het verhaal begint ab ovo (bij het begin). Het is in chronologische volgorde verteld.

12b In dit verhaal was er sprake van tijdverdichting, daarbij werden er ook tijdsprongen gemaakt, de vertelwijze is dus discontinu.

13 Er komen veel flashbacks in het verhaal voor, maar dan door ‘gewoon’ in het heden te blijven staan en terug te kijken naar het verleden. Anders: Er was sprake van een retroversie of retrospectie.

14 In het verhaal wordt de belangrijkste verhaallijn afgesloten en is er sprake van een gesloten einde, de rouwverwerking kom ten einde. Maar er blijven nog wel vragen over, zoals hoe Lieven zou reageren op het onthulde geheim van Jiska, in dat opzicht is er dus een open einde.

15 De verteltijd was ongeveer vier uur en de vertelde tijd een half jaar. Jet lag in coma en de laatste maand voor haar overlijden werd beschreven vanuit Femke en haar vader Lieven. Pas in juni begint het verhaal vanuit Jiska, dat is als Femke bij haar komt stagelopen. In de maanden die dan volgen ondergaan de personages allemaal een verandering en als 10 september is (de datum van het ongeluk), wordt het verhaal afgerond.

16 Het heden, vooral de stad lijkt hetzelfde als nu met files en overvolle bussen. Ook het ziekenhuis is erg modern.

17 Er zijn verschillende speelruimtes die een rol spelen in het verhaal, zoals het ziekenhuis, de boerderij met het platteland en de basisschool. Deze ruimtes zijn geen leidmotief. Wel is in het donker op een bankje zitten praten, hardlopen over de velden en de poes in het huis van Jiska belangrijk. Ook het steeds terugdenken aan het leven met Wiebe is een belangenruimte, deze draagt vooral mee aan de spanning, doordat de gevoelens van Jiska door het leven met Wiebe zijn beïnvloed.

Thema en motieven

18a De poes Grijs, vouwen, hardlopen, de rugzak, auto, modder, schoenen, fiets, zon, regen, slapen, moeheid, overlijden, werk, coma, ziek, rugzak, gewicht, huwelijk.

18b Psychologische trekken; schuldgevoel, liefde, huwelijk
Tijd en ruimtelijke elementen; natuurelementen, voortschrijden van tijd
Compositie- en situatie-elementen; rouwproces, verdriet,
Verhaalmotieven; poes Grijs, werk, gevoelens opkroppen

19 Het heeft allemaal met het thema te maken, vooral de dingen die met gevoelens te maken hebben, alles hangt samen.

20

21 Het verhaal gaat om de worsteling met de onvolkomenheid van de liefde.

22 Door de worsteling met de onvolkomenheid van de liefde raken de rugzak van Jiska en de rugzak van Lieven te vol en te worden ze te zwaar. Als de rugzak leeg gehaald is door over de problemen te praten en in Jiska’s geval zich voor God te verantwoorden is de worsteling met de onvolkomenheid van de liefde voorbij. Deze verhaallijn wordt afgesloten.

Oordeel

23a Ik vond het een goed boek om te lezen, je kunt bij dit boek goed meeleven. Ik kon mij stekt identificeren met de hoofdpersoon Jiska, want ik voelde hoe moeilijk zij het had. Wel waren er een aantal toevallige dingen die gebeurden, in de werkelijkheid is dat niet geloofwaardig. De bedoeling van het boek is heel duidelijk, namelijk dat je je rugzak ook eens moet legen, dat geldt voor veel mensen, daarom is het zo’n goed boek.

23b Emotivistische argumenten, realistische argumenten, Intentionele argumenten

Achtergronden en informatie

24a Joke Verweerd-Speksnijder werd geboren in 1954, in een orthodox gereformeerd gezin. Ze was een kind van uitersten. Zij deed altijd al mee met andermans emoties. En elke emotie werd vanzelf een verhaal in haar hoofd. Zo kon zij wekenlang overstuur zijn van een doodgereden poes van onbekende mensen en dagenlang opgetogen over de groei van de worteltjes. Zij begreep al snel dat datgene wat zich in haar hoofd afspeelde geen waardering oogstte. Zo werden de verhalen en de liedjes privé-bezit. Toen zij op de lagere school ontdekte dat letters samen een woord, woorden samen een zin, zinnen het hele verhaal vormen, was zij verrukt van de mogelijkheden die deze ontdekking bood.
Zij ging schrijven, eerst alles opschrijven wat ze beleefde maar aangezien dat niet zo wereldschokkend was, bedacht ze, dat ze ook kon opschrijven wat ze zou kúnnen beleven...
Op de middelbare school kwam Joke Speksnijder in aanraking met literatuur. Vooral door de poëzie wist zij dat het schrijven van gedichten voor haar altijd belangrijk zou zijn, ook al had niemand anders er belangstelling voor. Ze leerde dat een goed gedicht moet voldoen aan regels qua metrum en rijm en zij gaf zichzelf de opdacht alles wat zij tot dan toe geschreven had daaraan te toetsen.
Zij hoefde niets te veranderen en had dus onbewust de regels gehanteerd omdat ze altijd was blijven sleutelen tot het 'mooi' was. Door deze ontdekking begreep zij, dat regels er niet zijn om het creatieve proces in te perken, maar dat de regels benoemen wat het creatieve proces doet. Na de middelbare schoolopleiding werkte zij een aantal jaren in een kantoorboekhandel in Rotterdam. Zij werd zich bewust van het innerlijke verlangen om op een andere manier met mensen te kunnen werken en solliciteerde naar een baan bij de gemeentelijke sociale dienst te Krimpen aan den IJssel. Zij werd aangenomen en begon de studie Middelbare Sociale Arbeid. Door deze studie kreeg zij een bredere kijk op de samenleving en op haar eigen omgeving.

24b De roest van herinnering door Mieke Wilcke- van der Linden: Centraal staat de vraag, hoe je omgaat met tekortkomingen in je leven. Enerzijds is er de pijn van het verlies en het verdriet om de mislukking van hun huwelijk. Anderzijds is er een gevoel van bevrijding. Jiska gaat met de komst ven Femke het verleden langzaam eerlijk onder ogen zien en het verwerken. Door allerlei gebeurtenissen wordt alles wat Jiska had weggestopt weer opgerakeld. Ook Jiska’s relatie met God verandert.
De informatie in de roman is goed en zorgvuldig in elkaar gezet. De overgangen tussen verleden en heden zijn soepel, verschillende verhaallijnen sluiten moeiteloos op elkaar aan. Wel zijn er in de roman erg veel toevalligheden en bepaalde gebeurtenissen zijn voorspelbaar. Joke Verweerd kan met treffende beelden de gevoelswereld en het rouwproces van haar personages weergeven. Wel heeft ze de neiging om te veel in te vullen, en is ze nogal kwistig met vergelijkingen om de dingen te verduidelijken.

24c Structurele argumenten

24d Ik hanteerde totaal andere argumenten, behalve die van het toeval. Ik ben het wel met de recensentschrijver eens, ik heb niet zo’n goede kijk op de structurele argumenten dus ik kan er niet veel over zeggen. Wel ben ik daardoor iets nieuws te weten gekomen.