Titelbeschrijving

Harry Mulisch, De procedure
Uitgeverij De bezige Bij
Amsterdam
Gelezen: 1e druk 1998,

Samenvatting
Het boek is verdeeld in drie aktes. Om het wat overzichtelijk te houden heb ik de samenvatting ook in drie aktes verdeeld.

Het boek begint met het ‘afschrikken’van lezers door Mulisch. Deze zijn volgens hem toch niet geïnteresseerd en die wil hij er niet bij hebben. Mulisch komt met allerlei oude letters op de proppen en verteld over Adam en Eva, dus de schepping.
En hij leidt het verhaal een beetje in.


Akte A ‘Het Spreken’
De eerste akte verteld over het ‘ontstaan’ van de wetenschapper Victor Werker.
Hiervoor gebruikt Mulisch flashback over zijn vader en moeder. Hij vertelt dat de vader een gevierd militair was die maar één keer per maand behoefte had aan seks terwijl zijn moeder juist heel graag zwanger wilde worden. Om deze reden rekende ze uit op welke dag ze met haar man naar bed moest om zwanger te raken. Dit lukt en dan beschrijft Mulisch de bevalling. Een belangrijk detail hierbij is dat hij op het zelfde moment als een drieling wordt geboren. Dit zijn de gebroeders Dodemont. Omdat ze te vroeg geboren waren konden ze weinig, eigenlijk te weinig, melk van hun moeder krijgen. Ze krijgen melk van Victor zijn moeder.Op deze manier krijgt Victor drie melkbroeders.
Ook zijn er flashback naar een heel ver verleden. Hierin wordt beschreven hoe de schepping van god werd nagebootst door het maken en vernietiging van een golem uit een stuk klei door een Rabbijn.

Akte B ‘De Zegsman’
In de tweede akte schreef Victor allerlei brieven aan zijn dochtertje Aurora. Wanneer je verder las bleek dat zij doodgeboren was. Ze was al dood voor de geboorte. Victor had beloofd bij de bevalling te zijn maar hij was er niet en hierdoor verliet zijn vriendin Clara hem.
In zijn brieven vertelt hij Aurora hoe zijn leven is gelopen en waarom hij sommige dingen heeft gedaan. Het belangrijkste wat hieruit naar voren kwam is het boek wat hij moest schrijven. Victor had namelijk een belangrijke scheikundige/biologische ontdekking gedaan. Hij had namelijk een levend organisme uit anorganische stoffen opgewekt genaamd de eobiont.
Dit boek zou toegankelijk moeten zijn voor het gewone publiek. Victor heeft wel al een titel bedacht: ‘Aurora's Key to Life’. Iets anders wat duidelijk naar voren kwam uit de brieven is dat hij een groot tegenstander had, namelijk zijn jaloerse collega Brock. Hij heeft samengewerkt met Brock aan het eobiont, maar Victor kreeg de lof.
Akte C ‘Het Gesprek’
Victor is in het derde deel druk op zoek geweest naar zijn melkbroeders en heeft een ontmoeting gereld met de mannen. Hij vertelde hun bij de ontmoeting over zijn problemen en liet hen als een soort rechtbank over hem oordelen. Maar op dezelfde avond verwachtte Victor een heel belangrijk telefoontje. Dus eigenlijk wilde Victor zijn melkbroeders ook wel weer graag weg hebben. Het was namelijk een telefoontje uit Stockholm over de nominaties voor de Nobelprijs.
Toen hij de volgende dag naar zijn ex-vrouw probeerde te bellen luisterde hij door een storing een planning voor een moord af. Na wat onderzoek ontdekte Victor dat het gesprek in een straal van 1000 meter rond zijn huis moet hebben plaatsgevonden. Het gevolg was dat hij de plaatsen die beschreven werden probeert te vinden. Dit lukt hem niet echt en hij stopt ermee. Hij ging naar huis en probeerde rustig te worden. Maar dan komt de ontknoping van het verhaal. Er werd bij hem aangebeld en hij deed open. Voor de deur stonden twee mannen. Deze drongen naar binnen en staken de grote Victor werker neer.

Eigenlijk kun je het hele verhaal kort en krachtig samenvatten in één enkele zin:
Victor Werker onderzoekt met gevaar voor eigen leven de mogelijkheid om van dode materie een levend organisme te maken.

Recensie
Schrijver: Mulisch, Harry
Titel: Procedure, De : roman
Jaar van uitgave:1998
Bron: Haarlems Dagblad
Publicatiedatum:08-10-1998
Recensietitel: Mulisch schrijft als Gods eigen schaduw

In de zomer van 1942, hij was net vijftien, schreef Harry K. Mulisch op negenentwintig bloknootvellen zijn eerste boek Moderne atoomtheorie voor iedereen. In het vijfde en laatste hoofdstuk behandelt de voorzitter van de Chemische Jongensclub C.J.C. de alchemie, met name de 'Transmutatie der stof'. Op zijn laboratorium aan de Haarlemse Anna van Burenlaan 47 probeert hij tussen het schrijven door chlorophyl te veranderen in bloed. Dat de schepping een te ontraadselen raadsel is, daar was Mulisch al vroeg van overtuigd. Zijn mededeling in het begin van De procedure dat hij vooral een oeuvreschrijver is, heeft daar dan ook alles mee te maken. In de boekenkast die hij in zijn lange carrière vol schreef, overheersen steeds dezelfde vragen: hoe zit mijn wereld in elkaar, wat is mijn plaats daarin en hoe is dat allemaal zo gekomen? Ook De Procedure is een amalgamisch boek: een ingewikkeld, maar wel steeds leesbaar mengsel van een historische, psychologische en science-fictionroman die geen moment verveelt, bij vlagen ontroert en essentiële morele vragen stelt over onze houding jegens leven en dood. En natuurlijk zou de roman geen echte Mulisch zijn als er geen spel gespeeld zou worden met autobiografische feiten en feitjes, met namen, data, getallen, plaatsen, auteurs en citaten, als de structuur van de roman dat spel niet zou onderstrepen, als er geen kabbalistische, klassieke en pseudo-wetenschappelijke teksten geciteerd en geanalyseerd zouden worden. Lezers die niet van dat soort spelletjes houden, zullen geïrriteerd afhaken. Voor hen is deze roman niet geschreven. Hoofdpersoon in De Procedure is de eenenveertigjarige Victor (Mulisch' derde voornaam) Werker, een celbioloog van wereldformaat. Zijn grootste ontdekking is de zogenaamde eobiont: een organische, dus levende stof, voortgekomen uit aminozuren. Zoals Mulisch van zichzelf zei: 'Ik ben de Tweede Wereldoorlog', zo zegt Werker: 'Ik ben de moderne microbiologie'. Niet alleen wordt daarmee de link gelegd tussen auteur en hoofdpersoon, tussen de jongen op een zolderkamer in de oorlog en de moderne wetenschapper maar ook tussen ultieme menselijke daden: het doden en het maken van leven. Deze twee motieven spelen in de roman een ingewikkeld spel. Victor is de vader van een doodgeboren meisje, Aurora, aan wie hij tijdens een wetenschappelijke rondreis langs allerlei wereldsteden brieven schrijft waarin hij onder andere uitlegt waarom hij in paniek wegrende toen zijn vrouw Clara hun dode dochter baren moest. Natuurlijk spelen Freudiaanse verklaringen daar een rol in maar ook daarmee krijgt hij noch zijn vrouw, laat staan zijn dochter terug. Hem blijft niets anders over dan het kunstmatige leven dat hij heeft weten te maken. Maar of dat de mensheid veel geluk zal brengen... In de eerste hoofdstukken neemt Mulisch ons niet voor niets mee naar het Praag uit de zestiende eeuw. Keizer Rudolf II draagt rabbijn Löw op een golem voor hem te maken, een mens, door mensen gevormd uit klei, tot leven gewekt met behulp van allerlei eeuwenoude kabbalistische formules. Löw slaagt erin de metamorfose tot stand te brengen maar onmiddellijk wordt duidelijk dat dit nieuwe leven, dat deze goddelijke imitatie machtiger is dan zijn maker. En in dat roomse en jiddische Praag wordt Löw ook nog plotseling getroffen door de schim van Franz Kafka die koortsachtig zit te schrijven aan, vermoed ik, Het Proces, toch ook een eindeloze procedure, waarvan de hoofdpersoon in de laatste zinnen een even treurige dood vindt als zijn twintigste-eeuwse lotgenoot. De Procedure is te lezen als een spannende science-fiction. Ooit zullen we er toch in slagen uit niets iets te creëren. Daardoor zal de mens zijn schepper ingehaald hebben, met alle ethische en morele vragen vandien. Over de dood beslissen we al; wetenschappelijk staan we, volgens Mulisch, nu ook op de drempel van Gods kinderkamer. Daarnaast is de roman Mulisch' poëtica, zijn geloofsbelijdenis waarin hij de schrijver ziet als een god die vanuit het niets met woorden levens, mensen en hun geschiedenissen creëert. Net als De ontdekking van de hemel is De Procedure tenslotte ook een buitelend spel van symboliek, getallenmagie, autobiografische details en structurele aardigheden. Zo hebben de drie aktes van het boek ieder hun eigen vertelsituatie, spelen de drie Egyptische pyramiden hun rol, komen er drie 'melkbroeders' van Victor in voor, enz. Niet voor niets is drie het getal van God. De ontdekking van de hemel ging voor mij aan dat spel ten onder. De procedure stijgt door zijn morele vragen en door de ontroerende én vaak geestige beschrijving van het tragische leven van Victor boven dat spel uit. Lees en geniet!

Mijn mening
Het is een beetje moeilijk uit te leggen wat ik nou precies van het boek vond, want aan de ene kant was het leuk maar aan de andere kant weer heel ingewikkeld. In het begin probeert Mulisch je af te schrikken en ik moet zeggen dat was bijna gelukt. Met al die rare letters en met de eigendunk van Mulisch. Hij zegt namelijk dat hij goed is en hangt een heel verhaal over dat zijn naam uit de drie moederletters van de Joodse taal.(Jiddisch?).

Toen sprong hij naar mijn idee een beetje van de hak op de tak tussen de verhalen van Victor en die van de Golem. Eerst vond ik dit heel irritant maar later bleek dat het toch wel van belang was dat je het verhaal van maker van de Golem ook kende. Het loopt bijna gelijk met het leven van Victor. De opkomst en de neergang.
De eerder genoemde verwarring werd versterkt door het gezwam om het verhaal heen, want eigenlijk gebeurt er niet veel.
Er worden bijvoorbeeld bladzijden gevuld met een DNA streng en andere scheikundige dingen. Misschien dat het wel nut heeft, maar ik weet hier niets van af en snap het dus ook niet.
Maar ik denk wel dat het verhaal anders niet loopt.
Het boek zorgt er in ieder geval voor dat je gaat nadenken wat nou precies de plaats van de mens is op het gebied van leven en dood. Is het wel aan ons om daarover te beslissen?
Ik vond het wel een leuk boek toen het eenmaal op gang was gekomen, maar ik zou het niet opnieuw lezen.

Biografische gegevens en de bibliografie
Harry Mulisch is geboren op 29 juli 1927 te Haarlem. En ik vond dit wel een leuk citaat van Mulisch zelf: ‘Op vrijdag 29 juli werd ik, negen pond zwaar, uit de Stille Oceaan opgevist. Die zelfde dag kwam de Vesuvius plotseling in verhevigde werking, maar de kranten vermeldden niet of dat kwam door mijn geboorte of door Mussolini, die ook die dag zijn verjaardag vierde’.
Zijn vader komt uit het voormalig Oostenrijk-Hongarije (nu: Jablonec in Tsjechië). En is na de Eerste Wereldoorlog naar Nederlands gekomen. Zijn moeder is een Joodse geborgen te Antwerpen. Thuis werd er gecommuniceerdin het Duits, maar Mulisch is met Nederlands opgevoed.
Helaas gingen zijn ouders in 1936 weer uit elkaar. Mulisch blijft bij zijn vader en wordt vooral opgevoed door Frieda Falk. Hij gaat nog drie jaar naar het Christelijk Lyceum. Dit is een lagere school.

Maar dan wordt het oorlog en zijn vader werkt bij de collaborerende bank Lippmann-Rosenthal&Co. Dit lijkt misschien heel slecht maar zo kon hij zijn zoon en ex-vrouw beschermen tegen deportatie. Muzlisch zit ondertussen op de middelbare school en raakt in de ban van de wetenschap. Hij creëert een laboratorium in voor zijn experimenten. Zijn grootste inspiratie is het boek ‘De avonturen van Bram Vingerling’ van Leonard Roggeveen.
Hij doet het niet zo goed op school en hij zakt in 1944. Mulisch gaat van school.
Wanneer de oorlog over is wordt zijn vader veroordeeld tot drie jaar gevangenis straf en zijn moeder vertrekt naar Amerika
Mulisch gaat meer interesse tonen voor de kunst i.p.v. de wetenschap. Hij gaat tekenen, toneelspelen en doet een operette. Ook schrijft Mulisch in 1946 ‘mijn kamer’en die wordt in ’47 gepubliceert door Elsevier. Twee jaar later richt hij zich op het schrijven.
Zijn vader sterft in 1957 en een jaar later verhuist Mulisch naar Amsterdam. Hij wordt lid van de redactie van het blad Podium, Randstad en de Gids.
Mulisch is betrokken bij de maatschappij en politiek in de jaren ‘60.
In 1971 wordt Sjoerdje Wouderberg zijn vrouw en krijgt twee kinderen met haar,
In 1992 krijgt Mulisch nog een zoon met een nieuwe vriendin. Toen hij vijftig werd, werd Mulisch benoemd tot Ridder in de Orde van de Oranje Nassau. En iets later dat jaar, na de Ontdekking van de Hemel, gepromoveerd tot Officier daarin. Ook kreeg hij een zilveren eremedaille van de gemeente Amsterdam.