Titelverklaring

De Passievrucht is een erg toepasselijke titel voor het boek, omdat een kind de vrucht is van een uitspatting van passie. Het boek gaat over Armin en zijn zoon Bo. Armin komt erachter dat Bo niet de vrucht is van een gepassioneerde avond met zijn vrouw. Na een lange zoektocht ontdekt hij dat Bo een vrucht is van een passionele uitspatting tussen zijn vrouw en zijn eigen vader.

Motto

“From the start

Most every heart

That's ever broken

Was because

There always was

A man to blame”

-Dolly Parton ('It Wasn't God Who Made Honkytonk Angels')

De letterlijke vertaling van dit fragment is: Vanaf het begin, bijna ieder hart, dat ooit gebroken is, was omdat, er altijd was, een man met schuld. Hiermee wordt bedoeld dat bij bijna elk hart dat gebroken wordt, er een man is die er de schuldige van is. In het verhaal breekt Cor, de vader van Armin, Armins hart door met zijn vrouw Monika naar bed te gaan.

Samenvatting

Op een eerst heel doodnormaal lijkende dag wordt Armin Minderhout’s leven compleet overhoop gegooid. Na een vruchtbaarheidsonderzoek in het ziekenhuis krijgt hij namelijk te horen dat hij al zijn hele leven lang onvruchtbaar is. Hij lijdt aan het syndroom van Klinefelter, een aangeboren afwijking van de geslachtschromosomen waardoor zijn sperma geen zaadcellen bevat. Na 13 jaar blijkt dat Armin niet de vader kan zijn van zijn ‘zoon’ Bo. Alles waar hij in geloofde, blijkt één grote leugen.
Armin begint een zoektocht naar de biologische vader van Bo. Maar dit wordt bemoeilijkt door het feit dat Bo’s moeder, Monika, al tien jaar dood is (overleden aan een hersenvliesontsteking). Armin kan het dus niet zomaar achterhalen en weet zich geen raad. Evenals zijn huidige vriendin, Ellen, die destijds Monika’s beste vriendin was. Armin besluit het voor Bo te verzwijgen, en hem in de ‘waan’ te laten dat Armin zijn vader is. Armin gaat op onderzoek uit en graaft in het verleden van zijn overleden vriendin. Hij zoekt de ‘dader’, de werkelijke vader van Bo, omdat hij kan niet verder kan leven zonder antwoord op zijn vragen. Hij moet zijn hele leven heroverwegen; al zijn overtuigingen blijken zich op drijfzand te bevinden.
Armin maakt een lijstje van mogelijke ‘daders’ die wel eens de vader van Bo zouden kunnen zijn. De eerste op dit lijstje is de ex van Monika, Robbert Hubeek. De twee mannen hebben elkaar nooit echt gemogen en dat blijkt ook wel, want het gesprek is niet erg gezellig. Robbert vertelt Armin uitgebreid over de seksuele dingen die hij met Monika heeft uitgespookt, maar Armin gelooft niet dat hij Bo’s vader kan zijn. (Robert weet niet eens van Monika’s dood af)
Als Armin terugkomt van Robbert, denkt hij terug aan de nacht waarvan hij altijd gedacht had dat Bo erin verwekt was. Monika en hij waren met de auto naar het Amsterdamse Bos geweest, en vreeën later in die auto. Ze werden betrapt door twee politieagenten, wat het allemaal een spannende en ongewone sfeer gaf.
De volgende mogelijke ‘dader’ is de huisarts van Monika. Hij staat lichamelijk natuurlijk dicht bij zijn patiënten, en er gaan wel vaker verhalen de rondte over relaties tussen dokter en patiënt. Maar de huisarts beweert uitdrukkelijk dat er nooit iets tussen Monika en hem is gebeurd.
De volgende en laatste op het lijstje van mogelijke verdachten is Nico Neerinckx, een ex-collega van Monika. Hij past op alle punten in het ‘profiel’ dat Armin voor ogen heeft. Zo heeft hij zijn oudste zoon bijvoorbeeld ook Bo genoemd. Armin overlegt met zijn beste vriend Dees wat hem te doen staat. Ook Ellen vertelt hij over zijn verdenking, maar verder zwijgt hij erover tegen iedereen.
Uiteindelijk weet hij met een rotsmoes kennis te maken met de vrouw van Nico en hij hoort haar helemaal uit. Vrijwel alles wat hij te weten komt blijkt te kloppen binnen zijn ‘profiel’. Wat hij ermee aanmoet weet hij niet - hij denkt aan een moord op Nico of een verkrachting van Nico’s vrouw, maar zo gek is hij nog net niet.
De relatie tussen Armin en Ellen verslechtert een beetje. Armin besluit er samen met Bo een weekend tussenuit te gaan, naar Ameland. Dit schiereiland roept veel herinneringen op bij Armin. Hij ging er vroeger vaak met Monika heen, en is net als Bo dol op haar natuur. Om hier even tot rust te komen leek hen dus een prima idee.
Armin en Bo wandelen op een gegeven moment samen over het strand. Ze ontmoeten een groepje jongeren van Bo’s leeftijd. Er is een meisje met een zwarte pet bij, die Bo wel leuk lijkt te vinden. ’s Avonds gaan ze samen op stap en als Armin dronken thuis komt, vindt hij het meisje bij Bo in bed. In zijn dronken bui schreeuwt hij dat Bo niet zijn zoon is en kotst hij ’s morgens het kussen onder waar het meisje op geslapen heeft.
Zodra ze weer thuis zijn komt de vader van Armin te overlijden. Als Armin en Dees in het huis van zijn vader aan het opruimen zijn, vindt Armin een briefje van Monika aan zijn vader met daarop de tekst “Ik ben zwanger. M.” Armin weet direct wat dit betekent: zijn vader is de ‘dader’ waar hij zo lang naar op zoek was. Híj heeft Monika zwanger gemaakt en is dus de vader van Bo.
Thuisgekomen geeft Ellen hem een brief van Monika aan Bo. Hierin legt Monika haar zoon uit wie zijn vader is. Armin e Bo blijken dus half-broers te zijn.
Armin wil meteen een stuk gaan lopen, Ellen gaat met hem mee en vertelt alles wat ze weet. Zij heeft het al die tijd al geweten, maar heeft hem tegelijkertijd die pijn willen besparen.
Na een tijd komt Bo met het idee om de as van de vader van Armin uit te strooien over het graf van Monika om de moeilijke tijd af te sluiten en weer verder te gaan met hun leven.

Tijd en setting

Het verhaal is niet gebonden aan een bepaalde tijd of gebeurtenis in de geschiedenis of het heden. Het verhaal zou zich zowel nu als tien jaar geleden af kunnen spelen. De vertelde tijd beslaat slechts enkele maanden, maar als je de flashbacks meerekent zou dit ongeveer vijftien zijn. Het wordt op chronologische volgorde verteld en zo nu en dan door een flashback onderbroken.

Voornamelijk speelt het verhaal zich af in Amsterdam. Hier woont Armin met Ellen en Bo. Voorheen woonde hij hier samen met Monika en Bo. Verder speelt het verhaal zich ook een deel af op Ameland, waar Armin samen met Bo naartoe gaat, in het café waar hij altijd met zijn vriend Dees komt en in het huis van Niko Neerinckx in Haarlem.

Vertelsituatie en betrouwbaarheid

Het verhaal is in de  ik-vorm geschreven. De lezer “ziet” alles door Armins ogen. Ook weet de lezer precies wat Armin denkt, ziet of voelt. Je weet evenveel als Armin. Daarom vind ik het dan ook erg betrouwbaar.

“Wie is de echtbreker op wie Bo lijkt? De enige van wie ik zeker weet dat ze die vraag had kunnen beantwoorden is Monika. Monika is al tien jaar dood.”

Thematiek en motieven

Het voornaamste thema is natuurlijk het vaderschap. Beter gezegd het verliezen van het vaderschap, want Armin blijkt niet de vader van zijn zoon te zijn. Waarheid en bedrog spelen ook een grote rol in het verhaal. Want de vraag is natuurlijk wat de waarheid is, wie de echtbreker en de echte vader van Bo is en met wie en waarom Monika Armin bedrogen heeft. Armin is een echte natuurliefhebber en daarom komt natuur ook regelmatig ter sprake.

Recensies

Pieter Steins over ‘De Passievrucht’

Karel Glastra van Loon bewijst met dit boek goed te zijn in het weergeven van scènes ui het dagelijks leven, aldus Pieter Steinz. In de Passievrucht komen een pijnlijk bezoek aan twee verschrikkelijke schoonouders, een stukje slapstick bij de dokter en een mislukte expeditie van vader en zoon naar een waddeneiland voor. De duidelijk geschreven dialogen maken het lezen fijn en het zo nu en dan afwisselen tussen citatenboekwijsheden en mooie metaforen van het hoofdpersonage maken het een mooi geheel waar men na afloop nog wel eens over na kunnen filosoferen. ''Mijn geheugen is als het werk van een drankzuchtige archivaris'', constateert Armin, ''het vertoont gaten en verdichtingen, de kaartenbakken zijn omgevallen, de fiches in haast weer bijeengeraapt.'' Voor het knappe plot maakt Glastra van Loon gebruik van beproefde romantische elementen zoals het Verborgen Verraad, het Argeloze Kind en de Mysterieuze Geliefde, recenseert Steinz.

Joris Gerits over ‘De Passievrucht’

Volgens Joris Gerits heeft Glastra van Loon regelmatig achteloos hints laten vallen over wie de vader van Bo is. De kans dat de lezer deze hints over het hoofd ziet is erg groot. Pas bij de tweede lectuur zijn deze hints goed te herkennen. De roman leidt aan overexplicitering, bijvoorbeeld in het slot, waarin het raadsel plots verklaard wordt. Anderzijds blijft te roman te impliciet over de redenen van Monika om vreemd te gaan met Armins vader en waarom Ellen, die er vanaf het begin alles van wist, het geheim hield.“Het resultaat is een vlot lezende, trendy roman met veel boekenwijsheid maar geen echte diepgang.”, aldus Gerits.

Eindoordeel

Vanaf de eerste bladzijde zat ik meteen in het verhaal. Je weet meteen wat er aan de hand is en wat dit voor Armin betekent. Toch kostte het me even verder in het verhaal wat moeite om te wennen aan de soms langdradige manier van vertellen. De stukjes tekst uit wetenschappelijke boeken en teksten die Armin las, wisten mijn aandacht er niet goed bij te houden. Deze hadden meestal ook niet echt betrekking op het verhaal en hadden wat mij betreft ook gewoon uit het verhaal gelaten mogen worden. De dialogen lazen wel vlot en makkelijk. Dat alles vanuit Armins perspectief gezien wordt, vond ik er interessant. Als lezer weet je niet meer dan de hoofdpersonage en dat houdt je erg nieuwsgierig naar de antwoord op de vraag wie nou de vader is. Buiten het boek om ga je zelf al snel nadenken over wie de vader zou kunnen zijn en wat Monika's motieven zouden zijn. Het viel mij wel heel erg tegen dat het verhaal eindigde met wie de vader was en er niet verder werd ingegaan op de motieven van Monika. Ik had gehoopt dat op z'n minst Ellens redenen om haar geheim te bewaren verduidelijkt zouden worden. Ook kon in in het verhaal zelf niet echt hints vinden die iemand heel verdacht maken. Ondanks dat het einde wel erg verrassend was, vond ik het boek uiteindelijk wel een beetje tegenvallen. Je blijft, net als Armin, nog met zoveel vragen zitten. De flashbacks waren zeker een belangrijke toevoeging aan het verhaal. Het hoofdstuk waarin werd beschreven wat Armin en Bo op Ameland gedaan hebben inclusief de bijbehorende tijdstippen heb ik eerlijk gezegd maar vluchtig doorgelezen, want er gebeurde niet veel en het las niet erg plezierig. Het had m'n aandacht er beter bij gehouden wanneer het gewoon werd verteld op de manier waarop elkander persoon over zijn dag vertelt. De manier waarop Armin met het slechte nieuws omgaat, vind ik zeker goed. Hij heeft het Bo niet meteen verteld om hem te beschermen, maar natuurlijk ook omdat hij bang was zijn zoon anders te verliezen, wat ik goed kan begrijpen. Hij ging eerst op zoek naar de vader, ik denk deels ook om Bo de zoektocht te besparen. Het boek is zeker geloofwaardig. Dit soort taferelen gebeuren in het echt ook wel eens. Ik herinner mij zelf vaag dat ik dit of een soortgelijk verhaal al eerder gehoord heb. Wat volgens mij de boodschap van het verhaal is, is dat alles waarin je geloofd door een simpel feit één grote leugen kan blijken te zijn.

Bronvermelding

• Pieter Steinz, In de martelkamer van de wetenschap, In: NRC Handelsblad, 6 augustus 1999
• Joris Gerits, Wie is de dader? De vader! : Karel Glastra van Loon. De passievrucht: trendy maar halfslachtig, In: De Morgen, 10 juli 1999

Recensies

In het Huis van het Weten zijn heel veel kamers, zegt een vader tegen zijn zoontje. Je hebt de voorkamer van de Feitelijke Kennis, waarin je alles vindt wat je nu weet. Daarachter is de kamer van het Mogelijke, met alle dingen die je nog te weten kunt komen. Op de rommelzolder van de Kennis liggen grappige en onbruikbare weetjes, zoals ''de Theorie van de Platte Aarde en de Tien Gulden Regels voor Burgermeisjes.'' En dan is er nog een piepklein vertrek zonder ramen, verlicht door een kale gloeilamp: ''de kamer van de dingen die je beter niet had kunnen weten. Ik noem hem de Martelkamer.'' Geen enkele lezer van de eerste roman van Karel Glastra van Loon hoeft er na deze nadrukkelijk in hoofdstuk 2 verwerkte woorden aan te twijfelen: in De passievrucht zal de hoofdpersoon de Martelkamer binnengaan. En zo geschiedt. Door een routine-onderzoek in het ziekenhuis ontdekt Armin Minderhout dat hij vanaf zijn geboorte onvruchtbaar is geweest. Dat is erg voor zijn vriendin Ellen, die dolgraag kinderen van hem wil, maar veel schokkender voor hemzelf, aangezien hij al dertien jaar lang vader meent te zijn van een kind uit een vorige relatie. Zijn grote liefde Monika, die tien jaar eerder stierf aan hersenvliesontsteking, is hem dus op zijn minst één keer ontrouw geweest. In een originele variatie op het aloude Vatersuchermotiv, waarvan de Westerse literatuur doordrongen is sinds Telemachus naar Pylos reisde om Odysseus te vinden, gaat Armin op zoek naar de natuurlijke vader van zijn zoon. Zijn queeste brengt hem via de arts die Bo op de wereld zette naar enkele ex-vriendjes van Monika, aan wie hij liever niet herinnerd had willen worden. Maar hoewel hij lange tijd op dode en valse sporen zit, is het allemaal niet voor niets. Armin rakelt het verleden op en breekt zichzelf tot op de laatste steen af. Als hij aan het eind van het boek het raadsel bij toeval heeft opgelost, is hij een beter mens, een betere geliefde en zelfs een betere vader. ''Het leven is een eindeloze aaneenschakeling van verbouwingen'', luidt het slot van hoofdstuk 24 van De passievrucht. Het is maar een van de vele wijze en quasi-wijze zinnen waarin de hoofdpersoon grossiert. Armin, die werkt als corrector bij een wetenschappelijke uitgeverij, is een man die zich vastklampt aan kennis, iemand die grote woorden en brede verbanden nodig heeft om de wereld te begrijpen. Tegenslag wordt bij hem: ''Het lot is wreder dan een kampbeul''; seks na een begrafenis is ''een gecompliceerde vorm van sadomasochisme''; en liefde stelt de mens in staat ''om juist meer zichzelf te worden door in een ander op te gaan.'' Je zou Armin willen toeschreeuwen om eens een stap buiten de deur van het Huis van het Weten te zetten. De overdaad aan kwartjesfilosofie is een van de dingen in De passievrucht die zouden kunnen vervelen, net als het mulischiaanse aplomb waarmee natuurwetenschappelijke betogen en theorieën door de roman gevlochten zijn. (Wie het boek uit heeft, weet flink wat van ethologie en biologie, van genetische drijfveren, spermaoorlogen en ontkrachtingen van de evolutietheorie.) Maar vanzelfsprekend mogen we de euvelen van literaire personages niet verhalen op hun geestelijke vaders; Armin is een vreemde snijboon, maar allesbehalve ongeloofwaardig, Net als zijn vroegwijze zoon, zijn leugenachtige vriendin en zijn overspelige dode geliefde heeft hij iets sympathieks - zodat je het als lezer echt kan schelen wat hem overkomt. Journalist en televisiemaker Karel Glastra van Loon, die eerder met zijn verhalendebuut Vannacht is de wereld gek geworden (1997) werd genomineerd voor de ECI-prijs voor schrijvers van nu, is goed in het weergeven van scènes uit het dagelijkse leven: een pijnlijk bezoek aan twee verschrikkelijke schoonouders, een stukje slapstick in een dokterskamer, een mislukte expeditie van vader en zoon naar een Waddeneiland. Daarbij heeft hij een goede hand van dialoogschrijven en wisselt hij de gedragen citatenboekwijsheden van zijn hoofdpersoon af met mooi geformuleerde metaforen. ''Mijn geheugen is als het werk van een drankzuchtige archivaris'', constateert Armin, ''het vertoont gaten en verdichtingen, de kaartenbakken zijn omgevallen, de fiches in haast weer bijeengeraapt.'' En als hij willens nillens de vrouw van een rivaal het hof maakt: ''Ik overhandig haar het kistje met de wijn en denk: dit is een B-film. En B-films lopen wel altijd goed af, maar zelf haal ik zelden het einde.'' De passievrucht - een boek dat een minder woordspelige titel verdiend had - heeft een moraal die al zo oud is als Socrates. Armin achterhaalt de identiteit van Bo''s vader, maar heeft zich daarvoor al gerealiseerd dat hij, met al zijn kennis, eigenlijk niets weet. Ken uzelf, is zijn drijfveer, ken uw ex-vrouw, uw vriendin, uw zoon en uw vader. Toch zou dat alleen niet genoeg zijn geweest voor een roman die dwingt tot doorlezen. Daarvoor zorgt Glastra van Loons knappe plot, die handig gebruik maakt van beproefde romantische elementen als het Verborgen Verraad, het Argeloze Kind en de Mysterieuze Geliefde. De passievrucht kwam onlangs terecht op de longlist van de Generale Bank Literatuurprijs; het moet raar lopen als Glastra van Loon begin oktober niet een van de zes nominaties in de wacht sleept.

Na de verhalenbundel Vannacht is de wereld gek geworden (1997) debuteert freelance journalist en televisiemaker Karel Glastra van Loon als romancier met De passievrucht. Het probleem dat in de eerste bladzijden aan de orde wordt gesteld is niet onbekend, wat het pijnlijke karakter ervan voor het hoofdpersonage natuurlijk niet wegneemt: Armin Minderhout verneemt dat het onderzoek van zijn sperma heeft uitgewezen dat het onvruchtbaar is en dat zijn 34-jarige vriendin Ellen daarom niet zwanger kan worden. Bovendien is die onvruchtbaarheid het gevolg van een afwijking van Armins geslachtschromosomen. Hij is er dus mee geboren. Nochtans heeft Armin een zoon van dertien, van wie de moeder, Monika, aan een meningitis gestorven is toen de jongen drie was. Aan zijn vaderschap heeft Armin nooit getwijfeld. Na de dood van Monika heeft hij de jongen, Bo, een tijdlang alleen opgevoed, totdat Ellen bij hem ingetrokken is. Ellen was een vriendin van Monika, samen werkten ze op het alternatieve reisbureau De Kleine Wereld. Twijfel aan het vaderschap komt in recente romans geregeld voor, hoewel niet als hoofdthema zoals in De passievrucht. Doordat Mulisch ons een lezersvoorsprong gunt, weten wij dat Quinten in De ontdekking van de hemel de zoon van Max is, terwijl zijn vriend Onno hem als zijn zoon beschouwt. In Nelleke Noordervliets De naam van de vader blijft de vraag ambigu wie de vader is van de dochter van het hoofdpersonage Augusta: de joodse Parijse studentenleider Melchior of de Tsjechische dissident Pavel, twee mannen met wie Augusta in eenzelfde nacht hartstochtelijk uit geweest is. En het langverwachte kind van Yorick in Oase van Dirk van Weelden zou wel eens niet van hem kunnen zijn, want aan het einde van haar zwangerschap deelt de moeder hem mee dat zij omstreeks het tijdstip van de conceptie door een toevallige kennis werd verkracht. Die ambiguïteit en twijfel is er dus helemaal niet in De passievrucht. De onvruchtbaarheid van het hoofdpersonage, weliswaar laat ontdekt, confronteert hem genadeloos met het feit dat Monika het met een ander moet hebben gedaan in de periode toen hij met haar begon te vrijen. Maar met wie? Die vraag wil Armin koste wat kost beantwoord zien. Monika, die zijn eerste grote liefde is geweest, is dood. Ellen, die haar plaats heeft ingenomen, beweert niets te weten. Kroeggesprekken met zijn boezemvriend Dees leiden tot drie hypothesen over de eventuele vader van Bo: het is de ex-vriend van Monika die zij destijds verlaten heeft voor Armin, haar huisarts of de reisleider van het bureau waar Monika gewerkt heeft. Afwisselend krijgt de lezer in 45 korte hoofdstukken, met voortdurende sprongen in de tijd, een reconstructie gepresenteerd van het ontstaan en de groei van de relatie tussen Arnim en Monika, tussen Arnim en zijn, vermeende zoon Bo, tussen Arnim en Ellen enerzijds en het relaas van Arnims zoektocht naar de natuurlijke vader van zijn zoon anderzijds. Dat levert een fraai tijdsbeeld op van de vroege jaren tachtig, waarin men voor borstvoeding en tegen kruisraketten was, kinderen in een draagdoek overal mee naartoe nam, trouwen uit de mode geraakte en open relaties in waren, de sympathie voor revolutionaire bewegingen in de derde wereld even groot was als de afschuw voor het kapitalisme in het algemeen en het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime in het bijzonder. In de manier waarop Armin met de jonge Bo omgaat zien we ook de opvoedingsidealen van zijn generatie weerspiegeld: de vader als de beste kameraad van zijn kind met wie stevig gefilosofeerd wordt over de belangrijke dingen des levens, zonder taboes, zonder uitoefening van macht of autoriteit, op voet van gelijkheid. ''Uit onderzoek blijkt'' of een stelling van die aard komt men meer dan eens tegen in De passievrucht, met de duidelijke bedoeling de gesprekken tussen de personages op niveau te houden. De passievrucht pretendeert meer te zijn dan een spannende whodunit of een vlot geschreven specimen Unterhaltungsliteratur maar in de hoofdstukken waarin Armin op zoek is naar de natuurlijke vader van Bo ontstijgt het boek nauwelijks dat niveau. Met de smoes die Armin verzint om in het huis van de ''verdachte'' reisleider binnen te geraken - een brief die hij als kind aan zijn moeder zou hebben geschreven en op zolder tussen de balken verstopt en die hij na haar dood terug zou willen - laat geen enkele vrouw een vreemde zomaar binnen. Tenzij ze voor de zoveelste toepassing moet zorgen van het in B-films regerende masculiene cliché dat vrouwen niets lievers willen dan met toevallige passanten (postbodes, loodgieters, glazenwassers) naar bed te gaan. Hetzelfde kan gezegd worden van het parachuteren van de arts op de lijst van Armins verdachten, zonder dat daartoe enige aanleiding bestaat, zelfs niet de geringste suggestie. De auteur verzwakt de geloofwaardigheid van zijn hoofdpersonage door hem enerzijds als een belezen, nadenkend man voor te stellen en hem anderzijds zomaar de veralgemeende sensationele verhalen te doen geloven over ongewenste intimiteiten tussen arts en patiënt. De auteur heeft er wel zorg voorgedragen om geregeld achteloos een zin of een uitspraak te laten vallen als een hint voor het antwoord op de prangende vraag wie de echte vader van Bo is. Maar die hints worden wellicht slechts als zodanig herkend bij een tweede lectuur, pas dan stroken zij met het beeld van Monika als een vrouw die, onbewust van de infertiliteit van Armin, door haar overspel het voortplantingssucces garandeert. Dat sociobiologische inzicht, in het 26ste hoofdstuk weliswaar tussen haakjes geformuleerd, is blijkbaar een inspiratiebron voor dit boek geweest. Passievrucht laat een halfslachtige indruk na. Het beeld van Monika dat de lezer wordt aangereikt, is zeker niet dat van een nymfomane mannenverslindster. Dat is begrijpelijk, aangezien het vertelstandpunt in De passievrucht dat van Armin is. Daardoor krijgt de lezer maar een beperkt zicht op haar persoonlijkheid en komt de verrassende ontknoping nogal onwezenlijk over. De roman lijdt verder aan overexplicitering: een voorbeeld daarvan is het slot, waarin plots een briefje en een brief opduiken die het raadsel in één klap moeten verklaren. De roman blijft aan de andere kant te impliciet en geeft geen verklaring over de motieven van Monika''s overspel noch over de redenen van Ellen om te zwijgen, ook al kende ze vanaf het begin de ware toedracht. Het resultaat is een vlot lezende, trendy roman met veel boekenwijsheid maar geen echte diepgang.