De passievrucht - Karel Glastra van Loon
Samenvatting
Armin Minderhout en zijn vriendin Ellen willen een kind, maar als ze bij de dokter komen blijkt dat Armin onvruchtbaar is. Zijn 13-jarige zoon Bo, kan dus niet van hem zijn. Zijn verleden valt in zekere zin in duigen. Zoals zijn overtuiging Bo verwekt te hebben in een gele Renault, in een Amsterdams bos. Hij vraagt Ellen of ze nog wel met hem verder wil, nu hij haar geen kind kan schenken. Armin wil weten wie de biologische vader van Bo is, en wie bij zijn vroegere vriendin (en Ellens hartsvriendin) Monika Paradies (die al tien jaar dood is) een kind heeft verwekt. Hij vraagt Ellen nadrukkelijk of zij, als hartsvriendin van Monika, geen vermoeden heeft wie het geweest kon zijn, maar zij ontkent. Allerlei herinneringen over Monika komen boven in de zoektocht naar Bo’s echte vader, ‘de dader’. Armin vertelt zijn vriend Dees over zijn onvruchtbaarheid en zijn zoektocht. De twee mannen die Armin als mogelijke dader aanziet zijn Robbert (Monika’s ex-vriend) en rokkenjager Niko, iemand die bij Monika in het reisbureau De Kleine Wereld werkte. Hij gaat als eerst op bezoek bij de nog in zijn studententijd hangende, vervelende Robbert, maar dat blijkt de vader niet te zijn. Hij houdt wel een stoer verhaal op, hetgeen echter niet van toepassing is op een mogelijk vaderschap. Armin bedenkt plotseling dat de dokter, die Monika bij haar dood had begeleid, ook wel eens de vader van Bo zou kunnen zijn. Hij vraagt het hem, maar deze weet Armin ervan te overtuigen, niets intiems met Monika gehad te hebben. Dan blijft Niko Neerinckx, die vroeger menig vrouwenhart heeft gebroken (zo ook dat van Ellen) nog over. Hij verzint een smoes over een brief die hij bij zijn ouderlijk huis op zolder zou hebben laten liggen, en komt onder de naam Erik Aldenbos binnen bij Niko’s vrouw Anke. Hun oudste zoon heet ook Bo, en er zit een foto van Monika in hun familiealbum. Armin weet nu bijna zeker dat Niko de dader is. Hij bezoekt Anke nog eens, om zogenaamd op zoek te gaan naar die brief, en ze flirten min of meer. Armin overweegt met haar het bed in te duiken, om Niko terug te pakken. Ellen zegt dat Armin op moet houden over Niko als mogelijke vader, zij is vroeger verliefd op hem geweest en zegt dat ze het heus wel gemerkt zou hebben als er iets was tussen die twee. Ze krijgen er ruzie over en Armin loopt weg. Armins vader sterft. Ellen gaat mee naar de crematie. Armin gaat met Bo een weekendje naar Ameland. Bo heeft sjans met een meisje uit een groepje jongeren, en als Armin en Bo iets gaan drinken, is dat groepje jongeren er ook. Bo verdwijnt met dat groepje en Armin spreekt met een eilandbewoner en nuttigt een grote hoeveelheid alcohol. Als Armin terugkeert naar hun huisje is Bo daar nog niet. De volgende ochtend ligt Bo in bed met dat meisje. Hij slaapt voor het eerst in tien jaar weer met gesloten ogen, hetgeen hij sinds zijn derde jaar, in de tijd dat zijn moeder overleed en hij een nachtmerrie had gehad, niet meer had gedaan. Armin heeft een enorme kater en probeert dat te verhelpen met drank. Het meisje en Bo staan op, Armin gaat in hun bed liggen. Hij heeft overgegeven wanneer Bo boos de kamer in komt en zijn vader uitscheldt. Armin roept dat hij toch zijn vader niet is, maar dat een smeerlap uit Haarlem Bo’s vader is (nog steeds in de veronderstelling dat dat Niko is) en Bo begint hem te slaan. Een tijd lang spreekt Bo niet tegen Armin. Bij het opruimen van Armins vaders huis vindt Armin een briefje van Monika, waarop staat: “Ik ben zwanger, M.” Hierdoor valt alles op zijn plaats. Bo heeft inmiddels via Ellen een brief van Monika ontvangen, waarin het gegeven over zijn ware vader staat vermeld. Ellen blijkt het dus toch al die tijd te hebben geweten. Armin wil alle details weten, maar wordt er ellendig van. Gelukkig ondervindt hij veel steun aan Ellen. Het is een moeilijke periode voor Bo. Tot Bo op een gegeven moment voorstelt om de as van hun gezamenlijke vader over het graf van Monika uit te strooien, en op die manier zand over de zaak te gooien. LEESVERSLAG - vragenformulier
Thema

Het boek gaat over de zoektocht van een onvruchtbare vader, naar de biologische vader, naar de man die met zijn vriendin vreemd is gegaan. Vreemdgaan, onvruchtbaarheid, gekwetstheid, liefde en verbouwering komen aan de orde. Gekwetst wordt iedereen natuurlijk wel eens, en ook liefde is een breed, en herkenbaar begrip. Vreemdgaan en onvruchtbaarheid zijn voor mij geen orde van de dag, maar het eerste kom je in veel huwelijken tegen. Het leven kan vaak vreemde wendingen nemen. Daar is dit boek wel een voorbeeld van. Ik voel me niet direct verbonden met het thema, maar ik kon me wel goed in de situatie inleven. Het werd me vooral heel duidelijk, hoe erg dat moet zijn. Hoe het hele verleden ook onzin geweest kan zijn en hoe de zekerheid onder je voeten vandaan geschopt kan worden. In eerste instantie dacht ik dat een biologische of niet-biologische vader niet zoveel zou moeten uitmaken, maar door dit boek begrijp ik wel welke problemen het allemaal met zich mee kan brengen. Nou is het natuurlijk vooral een schok omdat de hoofdpersoon het niet wist. Het boek heeft me wel weten te overtuigen. Tijd
Het gedeelte tegenwoordige tijd verloopt min of meer chronologisch, met af en toe een vooruitwijzing of een terugblik, maar tussen die stukken tegenwoordige tijd door staat een groot aantal flashbacks. Zowel de stukken die in het nu spelen als de stukken die in het verleden spelen staan afwisselend in tegenwoordige en verleden tijd geschreven. Het verleden (de flashbacks) is niet chronologisch geordend, maar chronologisch gezien behandelt dat een periode van een jaar of tien. Vanaf het begin dat de hoofdpersoon zijn vriendin leerde kennen totdat hun “zoon” een jaar of acht is. De stukken in de tegenwoordige tijd (wel chronologisch) handelen over een paar maanden. Vanaf het moment dat de hoofdpersoon hoort onvruchtbaar te zijn tot op het moment dat hij weet wie de vader is, en eveneens met zijn niet-echte zoon heeft bijgelegd. Door de afwisseling van verleden en heden is het best spannend om te lezen. Het niet altijd even duidelijk, waar, wanneer en waarom, maar gaandeweg het fragment wordt het dat wel. Je behoudt een zekere nieuwsgierigheid. Perspectief
Het is in de ik-persoon geschreven waardoor de verteller direct bij de handeling betrokken is. Hij heeft een duidelijk oordeel, al zijn gedachten en overwegingen komen aan de orde. Ik kan me wel wat bij zijn mening voorstellen, maar af en toe is hij wel een beetje paranoïde en wraakzuchtig. De manier waarop hij zijn zoon opvoedt (op een heel volwassen manier, tegen hem sprekend over vogels en over natuurwetten bijvoorbeeld) vind ik wel beter dan je kind maar achter de televisie zetten, maar niet echt realistisch. Hij laat ook geregeld doorschemeren wat voor een “type” hij nou is. Iemand die zich ergert aan het feit dat dingen beweert worden en ook algemeen aangenomen worden, hij raadt aan tot kritisch denken. Ook geeft hij bijvoorbeeld aan van “de volkskrant” te houden en het “Algemeen Dagblad” te verafschuwen. Ik vind dat er heel wat in zijn benadering zit, maar af en toe schiet hij wel een beetje door. Het perspectief heeft een hele grote invloed op de beleving van het verhaal. Je hoort alleen zijn kant, waardoor je met hem (hoofdpersoon) mee leeft. Je begrijpt zijn handelen, en dat staat ook centraal. Doordat je deelgenoot wordt van de gedachten van de hoofdpersoon, word je eigen betrokkenheid vergroot. Personages
De hoofdpersoon is Armin Minderhout, maar Ellen, Monika, Bo en Dees spelen ook een belangrijke rol. Armin is een corrector bij een wetenschappelijke uitgeverij, tevens vader (denkt hij) van zoon Bo. Ellen is de vriendin van Armin en vroeger hartsvriendin van de overleden Monika, moeder en vriendin van Bo. Dees is een wetenschappelijk redacteur en een goede vriend van Armin. Armin is een beetje een filosofisch type, dat er zijn eigen ideeën op na houdt. Hij gaat heel liefdevol en betrokken met zijn zoon om. Ellen is een lieve vrouw, haar karakter wordt echter niet zo uitgediept. Monika is een dominante, mooie vrouw, ze is spontaan en brutaal, maar ook lief (in de ogen van Armin tenminste). Bo is eigenlijk een hele normale puberjongen van 13. Dees is een eeuwige vrijgezel, die voortdurend allerlei theorieën onderuit haalt. De grootste persoonlijke ontwikkeling maakt de hoofdpersoon Armin door. Hij moet het “verlies” van zijn zoon zien te verwerken. Hij wil precies weten hoe het zit, en zijn bodem begint te schudden. Hij is nergens meer zeker van, maar na zijn zoektocht, en na geweten te hebben hoe het allemaal zat, heeft hij toch wel een beetje berusting gevonden. De belangrijkste beslissing die Armin neemt, betreft het op zoek gaan naar de “dader”, waarmee hij een hoop overhoop haalt. Hij besluit alles te willen weten, hoe pijnlijk dat ook is. Misschien is dat wel de enige manier om rust te vinden. Ik voel me niet speciaal verwant met een persoon. Wat ik met de hoofdpersoon deel is het gevoel nergens zeker van te zijn en een beetje een kritische houding ten aanzien van de buitenwereld. Ik kan wel zeggen dat ik me in zijn houding kan vinden. Ruimte
De ruimte speelt niet zo’n belangrijke rol in het boek. Een aantal ruimtes zijn echter wel belangrijk. Het kleine huisje waarin Monika en Armin woonden toen ze net een zoon hadden, geeft een beetje een romantisch beeld van die tijd. Een soort idee van: de liefde overwint alles. Ook de kleine Renault 5, waarin Bo verwekt zou zijn, speelt een rol. Het idee van hoe fijn het toen was, gekoppeld aan zo’n klein autootje, valt in duigen. Ook de stad Amsterdam in verhouding tot de waddeneilanden, en dan met name Ameland. Op Ameland, waar Armin ook een aantal keer met Monika geweest was, wordt het Armin allemaal te veel. Tussen de vogels en de natuur, waar Armin zo van houdt stort hij in en begint hij zijn verdriet weg te drinken. Het gevoel van de vrije natuur spreekt me aan, en ook bij zo’n klein kamertje kan ik me wat voorstellen. Vroeger, toen het nog niet zo comfortabel was, maar het dat ook niet hoefde te zijn, want daar ging het niet om. Het is echt een duidelijk vroeger, met een vroegergevoel en vroegersfeer erin verwerkt. Opbouw
Het boek heeft 45 hoofdstukken, van gemiddeld een bladzij of vier. De hoofdstukken bevatten een of meerdere fragmenten uit het nu en het verleden. Zie ook onder het kopje “tijd”. De hoofdlijn verloopt dus chronologisch, de fragmenten uit het verleden niet. Beetje bij beetje wordt het verleden bij elkaar geraapt, waardoor het een spannend geheel wordt. De fragmenten uit het verleden sluiten meestal aan op de dingen en gedachten waar de hoofdpersoon in het heden mee bezig is. Tussen deze fragmenten door staan vaak passages uit bijbelteksten of feitjes over bijvoorbeeld onvruchtbaarheid. Hierop haakt de schrijver dan weer in omdat deze stukjes betrekking hebben op de toestand en de hoofdpersoon op dat moment. Dat maakt het tot een grappig geheel. Stijl
Blz. 177: r 17-25 “We drinken onze koffie, Die Bo heeft gezet met het lelijke wit-met-grijze koffiezetapparaat dat op het al even lelijke kunststof aanrecht staat, uit Oud-Hollandse kopjes met Oud-Hollandse voorstellingen van kerktorens en ophaalbruggetjes, en we eten er spritsen bij die ik had meegenomen voor onderweg, maar waar we in de voorjaarszon op het kalme water van de Waddenzee niet aan toe waren gekomen, druk als we waren met het observeren van de luchtacrobatiek van de meeuwen. ‘Wat gaan we het eerst doen,’ vraag ik aan Bo als we onze koffie op hebben, ‘het strand op of naar het wad?’ ‘Is het laag water?’ wil hij op zijn beurt weten. Goede vraag. Ook daarom houd ik van de eilanden: op de eilanden is de natuur nog belangrijk. Of het eb is of vloed. Of de wind het water tegen de dijk doet beuken of juist tegen de duinen. Of de maan het mogelijk maakt om ’s nachts naar uilen te gaan zoeken. Of de kieviten al broeden. Of de rotganzen al terug zijn of juist zijn vertrokken naar hun broedplaats in het westen van Siberië.” Dit fragment geeft de stijl van de schrijver duidelijk weer. Zowel korte als lange zinnen, zowel veel dialoog als beschrijvingen, zowel bijvoegelijknaamwoorden als korte zinnen met objectieve gebeurtenissen. In dit stuk staat geen verleden tijd, maar die is wel in het boek terug te vinden. Leestekens zijn niet speciaal gebruikt. Het is niet echt een aparte woordkeuze, maar de wijze van beschrijving is speels en soepel. Ik vind de stijl niet zozeer opvallend, maar wel vlot. Het leest lekker weg. Ik geloof niet dat ik andere woorden gebruikt zou hebben. Met de woordkeuze is niets mis, het is alleen niet bijzonder origineel. Genre
Ik zou dit boek een psychologische roman willen noemen, omdat het gaat over het verwerkingsproces van de hoofdpersoon op het moment dat hij te horen krijgt dat zijn zoon zijn echte zoon niet is. Het heeft ook wel iets weg van een detective, omdat je voortdurend wil weten wie nou werkelijk die vader is, maar dat is eigenlijk niet het belangrijkste. Ik zou dit genre op zich wel aan andere aanraden, ik ben er wel in geïnteresseerd. MIJN MENING, VOLGENS DE ZES WAARDERINGSARGUMENTEN
Moreel

Ik vind het niet echt een boek met een belangrijke moraal. Misschien wordt wel duidelijk dat vreemdgaan niet altijd iets zondigs hoeft te zijn, dat het nou eenmaal gebeurt, aan de ene kant, en dat het heel kwetsend en zwaar voor andere betrokkenen kan zijn aan de andere kant. Maar dat hoort misschien eerder bij intentioneel thuis. Emotioneel
Ik vind het emotioneel vrij sterk in elkaar zitten, maar dat komt voornamelijk door de stijl, denk ik. Hij weet goed de gevoelens op dat moment uit te drukken. Met droge of cynische opmerkingen, met vreemde feitjes of juist met een “hartverscheurende” beschrijvingen van het gemoed van de hoofdpersoon, die uitgebreid zijn wereld ziet vervallen en daardoor in elkaar zakt. Realistisch
Ik vind het niet echt realistisch. Het kan natuurlijk gebeuren dat blijkt dat je zoon, je zoon niet is (“Wereldwijd is een op de tien kinderen niet verwekt door de man waarvan men aanneemt dat hij de vader is. Dat cijfer is in de westerse wereld niet anders dan elders.” Blz. 121) Maar de paranoïde manier waarmee hij op zoek gaat naar de werkelijke vader lijkt me wat overdreven. Met name als hij de dokter ervan wil beschuldigen. Hoewel de liefde, en met name de jaloezie, een mens tot het uiterste kan drijven, en hoewel het natuurlijk wel zou kunnen, vind ik het toch een beetje te ver gaan om het als volledig realistisch te beschouwen. Vernieuwend
Ik vind het wel een origineel gegeven. Het gaat wel over de dagelijkse dingen, maar het belangrijkste uitgangspunt, niet de vader van je zoon zijn, kom je niet overal tegen. Wat dat betreft vond ik het wel vernieuwend. Intentioneel
De bedoeling van de schrijver is op mij niet echt duidelijk overgekomen. Hij wil denk ik tonen, hoe wankel het leven kan zijn. Maar ook hoe mooi en ontroerend, evenzo wreed en meedogenloos. Als dat zijn intentie was vind ik die wel goed tot uitvoering gebracht maar ik twijfel er nog enigszins aan. Structureel
De structuur bevalt me wel. Door de afwisseling van heden en verleden, pik je stukje bij beetje op hoe het zat én hoe het zit. Hoe de hoofdpersoon dacht hoe het zat en hoe dat niet bleek te kloppen. Het houdt het spannend en afwisselend. Door het in het heden teruggrijpen op het verleden heeft het boek ook geen onlogische structuur. Mysterie en kwetsbaarheid in “de Passievrucht” Dit boek is een mooi voorbeeld waarin mysterie en kwetsbaarheid verenigd zijn. Het grote mysterie is natuurlijk: “wie is de vader van Bo, en hoe zat dat allemaal”. Kwetsbaarheid ligt wat ingewikkelder in dit geval, maar aangezien dat met gekwetst worden te maken heeft kan men wel concluderen dat er een behoorlijke portie kwetsbaarheid in dit boek verwerkt zit. In hoofdstuk twee houdt Armin eigenlijk een prachtig hierop aansluitend verhaal. Het gaat over het Huis van Het Weten, met zijn verschillende kamers. Armin vertelt Bo (en dat doet hij nog voordat hij weet dat hij zijn vader niet is) over één kamer, de donkerste kamer van God. Het is de kamer, waar alles duister is, waar je alleen iets ziet als je ogen eraan gewend zijn. Sommige mensen durven het niet aan en slaan meteen de deur van de kamer dicht, anderen raken eraan verslaafd en kunnen er niet meer weg komen. Het is de mooiste en gevaarlijkste kamer. Ik denk dat de parallel met kwetsbaarheid hier heel goed terug te vinden is. Als je de deur dicht slaat, sluit je je af, stel je je niet kwetsbaar op. Je zult ook minder liefde ontvangen. Als je je openstelt, ontvang je die liefde wel. Je stelt je dus kwetsbaar op, want dat is daar voor nodig. Als je je te kwetsbaar op stelt, is dat ook niet goed. Je kan keihard teruggeslagen worden. Alle dingen die Armin heeft verzameld in zijn leven, alle prettige gebeurtenissen en opmerkingen, lijken in duigen te vallen als de waarheid aan het licht komt. Hij voelt zich verschrikkelijk gekwetst. Dat hij op een gegeven moment merkt hij op, over een gebeurtenis in het verleden: “Een zoon van zijn vader, denk ik, dacht ik trots”. Ook dat valt weg. Op een gegeven moment houdt hij een verhaal over spermacellen, hij heeft het over de miljoenen die vechten voor een plekje, en denkt varslagen, dat zijn spermacellen helemaal geen weerstand konden bieden tegenover die van de echte vader. Dat is eveneens een kwetsbaar moment. Weerloos ook wel. Tot slot wil ik nog een aantal mooie zinnen in dit verband citeren: Blz 130: “Eerlijkheid is de basis van alle vriendschap, maar zij dan een vriendschap evengoed vernietigen. Net als de liefde.” Blz 131: “Het leven is een eindeloze aaneenschakeling van verbouweringen.” Beide zinnen geven de kwetsbaarheid van de mens weer. Je hebt het nodig je kwetsbaar op te stellen, maar dat is tegelijkertijd geen garantie voor geluk. Je kunt het leven niet controleren en beheersen, en dat kan soms flink veel pijn doen.