Praktische gegevens
Titel: De overgave
Auteur: Arthur Japin
Gelezen druk: negende druk
Uitgeverij: De Arbeiderspers Amsterdam Antwerpen
Eerste druk: 2007
Datum boekverslag: januari 2011


Inhoud en opbouw

Typering
Je zou dit boek kunnen indelen bij zowel de psychologische als de historische romans en ook heeft het gedeeltelijk de typering van een familieroman.

Deze roman is gebaseerd op historische feiten. Het verhaal vertelt de geschiedenis van Granny en haar familie, een pioniersfamilie die zich gaat settelen ergens op een verlate vlakte in Texas. Granny beschrijft en vertelt haar leven; wat zij heeft meegemaakt, wat ze allemaal heeft moeten doorstaan. Haar familie speelt daar, natuurlijk, een hele belangrijke rol in. In hun fort op de verlate vlakte leeft ze alleen met haar familie, welke dus eigenlijk haar alles is, haar omgeving. En de, zeg maar gerust, belangrijkste gebeurtenis uit het boek is dat een groep Comanche-indianen de familie overvalt; vijf worden er gedood en vijf ontvoerd. “Mijn kleinkinderen Cynthia Ann, kleine John en Rachel met haar baby, evenals mijn eigen dochter Lizzie.” Granny verliest haar familie, haar naasten, haar geliefden; door die ene dag verandert haar leven voorgoed.

Als laatste nog de psychologische typering van dit boek. Het innerlijke van de karakters, eigenlijk vooral dat van Granny, speelt een belangrijke rol. Ze beschrijft veelvuldig en uitgebreid haar gedachtes en gevoelens; hoe ze tegen dingen aankijkt, hoe ze dingen beleefd en wat gebeurtenissen met haar doen. Haar ziel, haar belevenis en haar innerlijke zijn belangrijk.



Samenvatting
Deel een: De prijs van grond
De aanvoerder van de Comanche-indianen, Quanah, gaat bij de oude Granny Parker ‘op visite’. Granny gaat haar levensverhaal aan hem vertellen. Ook vertelt ze over haar kleindochter Cynthia Ann, die op de bewuste dag werd ontvoerd en in het volk werd opgenomen: ze trouwde met een Comanche. Quanah is de zoon van Cynthia Ann en achterkleinkind van Granny.

In 1836 valt de Comanche Fort Parker aan en doodt of ontvoert een deel van de pioniersfamilie.

Deel twee: Zaad in de winter
Wonder boven wonder overleeft Granny de overval. Samen met de andere overlevenden voegt ze zich bij andere kolonisten, waar ze het niet voor elkaar krijgen echt geaccepteerd worden.

Onder andere met de hulp van handelsman Holland Coffee, die Granny bij een conferentie ontmoette en contact heeft met de indianen, worden sommige van de ontvoerde kinderen teruggevonden, maar ze zijn totaal zichzelf niet meer en een aantal sterft alsnog.

Dan gaat Granny opzoek naar Houston en ontdekt ze dat haar kleindochter Cynthia Ann misschien nog in leven is.

Deel drie: God’s adem
Granny gaat op bezoek bij die vrouw, en het blijkt inderdaad Cynthia Ann te zijn. Ze neemt haar, en diens dochtertje Topsannah, mee naar haar huis. Maar het wordt niet meer zoals vroeger; zo erg is Cynthia Ann verwilderd en veranderd. Toch leven ze nog een poos heel gelukkig samen. Totdat Topsannah sterft en iets later ook Cynthia Ann. Granny blijft wederom alleen achter.

Een aantal jaren later komt Quanah haar bezoeken en vertelt ze een laatste maal haar levensverhaal en het machtigste wapen; de overgave.



Tijd
Het verhaal speelt zich af in de negentiende eeuw.


Verteltijd
Dit is een ingewikkelde; er ontstond hierom bij mij dan ook wat verwarring. Maar de verteltijd is de vertellende tijd, de tijd waarin het verhaal wordt verteld. In dit boek betekent dat dus de tijd, die Granny en Quanah samen doorbrengen in en om haar huisje, terwijl zij aan hem haar levensverhaal vertelt, en daarmee ook dat van haar familie. Deze verteltijd is hooguit een aantal (denk aan ongeveer drie) dagen, aangezien Quanah een paar nachtjes bij Granny blijft logeren.


Verhaaltijd
De verhaaltijd is de tijd die hetgeen dat verteld wordt (het verhaal dus) in beslag neemt.

Het verhaal dat Granny in dit boek vertelt is haar levensverhaal. In haar vroegste herinnering was ze nog erg jong: “…toen ik nog klein was en aan de hand van mijn moeder mee mocht naar de stad. (…) In het grote raam (…) zie ik mezelf weerspiegeld: ik sta aan de jand van mijn moeder, met open mond. Ik moet een jaar of negen zijn.”

Verderop in het boek staat het volgende.

“Ik was begin vijftig. Lelijk was ik niet, of je moet het lelijk vinden dat iemand heeft geleefd. Toch leek het een eeuwigheid geleden dat een man een vrouw in mij gezien had. Waarom zouden ze ook, als ik mezelf niet eens meer zo zag? De laatste twee jaar hadden genoeg mensen me bekeken, daar niet van, maar niemand had me ooit het idee gegeven dat het om mij ging, alleen om mijn verhaal. Het is het soort verhaal dat je verwacht van een frontsoldaat, niet van iemand in een wit jurkje, maar daar gaat het niet om. Ook niet om mijn leeftijd. Natuurlijk, ik had mijn tijd gehad. In Texas stierf het gros van de mensen jonger, en veel ouder werd maar een enkeling. Ik had geen reden te denken dat uitgerekend ik nog meer dan zat jaar te gaan had, laat staan dat ik had kunnen vermoeden dat ik het nog bijna vier decennia uit zou moeten zingen…”

De verhaaltijd is dus een krappe negentig jaar. Het verhaal dat Granny vertelt, is namelijk haar levensverhaal en zij heeft, zoals je in bovenstaande citaten leest, ongeveer negentig jaar geleefd.



Leestijd
Ik weet van mezelf dat ik niet zo een snelle lezer ben. Ik moet er misschien toch echt eens aan gaan werken (misschien wel aan mijn tempo in het algemeen?!), want dit is echt tijdvretend. Over dit boek van 353 bladzijden heb ik toch zeker wel twintig uur gedaan.


Vertraging
De grootste en tevens belangrijkste vertraging is ‘die ene dag’. Die ene dag, waar het hele verhaal eigenlijk als het ware op rust. De dag dat een groep jonge Comanche-indianen het fort van de pioniersfamilie overvalt en Granny moet toezien hoe haar man, kinderen en kleinkinderen worden gedood, verkracht of ontvoerd. De vrouw overleeft het bijna ondraaglijke en onmogelijke, op een aantal hele ernstige wonden, zowel in haar lichaam als eigenlijk nog pijnlijkere wonden in haar ziel, na.

Deze dag is de belangrijkste dag in het verhaal en wordt dus ook erg uitgebreid beschreven, vandaar de vertraging.

Deze vertraging vindt plaats op de bladzijdes 92 tot en met 105.


Versnelling
Holland Coffee vroeg aan Granny’s dochter Rachel wat van haar herinneringen op te schrijven. “En ze deed het nog ook. Elke avond na het eten pakte Rachel een lamp, stak de inktpot bij zich en verdween met haar kasboek onder de arm het bos in.”

En dan, een klein stukje verderop, komt er een versnelling. In slechts één zinnetje worden er een aantal weken beschreven. “Na al die weken was niet meer dan de helft van de eerste pagina beschreven. Vijftien, hooguit twintig regels.” Een aantal weken tijd wordt er in twee zinnen versneld doorheen gejaagd als het ware.


Flashback
Als je het boek heel globaal bekijkt, wordt er alleen heen en weer geflasht tussen het moment dat Granny het verhaal vertelt aan Quanah en een aantal momenten in haar leven. Het boek begint met dat Quanah gaat komen. Dan krijg je globaal gezien een lange flashback en kom je het hele levensverhaal van Granny te weten. Tussendoor komt er nog wel een enkele keer een tijdsprong naar het gesprek tussen Quanah en Granny, maar eigenlijk komt dat aan het eind van het boek pas weer echt terug; dat ze daar te samen zitten en Granny vertelt en Quanah luistert.


Het levensverhaal zelf wordt ook niet volledig chronologisch verteld. Er zitten wat tijdsprongetjes in, maar op zich gaat het levensverhaal wel achter elkaar door en blijft het voor de lezer één duidelijk verhaal.

Een voorbeeld van een belangrijke flashback is op pagina 27. “’Voel je dat?’ vroeg John toen we de plek hadden bereikt waar we ons fort zouden bouwen.” In de pagina’s die volgen wordt gezegd dat ze hun eigen fort gaan bouwen, de families en verhoudingen worden beschreven evenals het leven van de pioniers.


Ruimte
De gebeurtenissen spelen zich af in Texas. Het grootste, of in ieder geval belangrijkste, deel van het verhaal vindt plaats in Fort Parker. Het fort dat de families Parker-Kellogg-Plummer hebben gebouwd op een stuk verlate vlakte, dat overigens wel gebied was van de Comanche. Ondanks dat ze daar slechts een ruim jaar hebben geleefd, is dat wel een van de belangrijkste ‘ruimtes’. Je komt daar veel te weten over de manier van leven, de verhoudingen tussen en de karakters van de verschillende personages.

Vlakbij het fort was ook een rivier of een meertje, iets waterigs in ieder geval, waar de bewoners van het fort water haalden, zich wasten en regelmatig gingen zwemmen.

Echter ook een groot deel van de tijd zijn Granny en haar familie aan het trekken. Allereerst hun reis tot aan fort Parker, die overigens maar kort wordt beschreven en er eigenlijk ook niet echt toe doet.

Ook slaan ze een aantal keer op de vlucht als er gevaar dreigt. Dan verblijven ze voor een bepaalde tijd, een paar dagen, soms weken, grotendeels reizend op de houten karren.

In de periodes dat ze reizen, rondtrekken, of in ieder geval niet op een vaste plek leven wordt de ruimte niet zo uitvoerig beschreven. Ze zijn op reis, op weg, en de ruimte verwisselt dan ook met de meter. Eigenlijk is er dus tijdens die reizen niet echt een ruimte, of in ieder geval niet één die er toe doet en die dus ook niet aan de lezer wordt duidelijk gemaakt. Een soort ruimteloze periodes zijn dat dus.

Een ruimte die wel weer ‘vast’ is, is Granny’s huisje met de veranda, die vooral voorkomt aan het einde van het boek. Daar woont ze in haar eentje. Wanneer ze haar dochter Cynthia Ann terug heeft gevonden, wonen ze een tijdje met zijn drieën, Granny, Cynthia Ann en diens dochtertje Topsannah, oma-dochter-kleinkind, in dat huisje. Later overlijden haar dochter en kleindochter en woont ze er weer alleen. Overigens is totaal niet duidelijk waar dat huisje staat. Alleen het bed, een raam, de veranda en de bosjes achter het huis worden kort beschreven.


Dit is ook het huis waar Granny aan het eind van haar leven Quannah ontvangt om haar levensverhaal aan hem te vertellen.


Personages
- Granny. Officieel heet ze Sallie Parker, maar aangezien de eerste vrouw van John ook Sallie heette, heeft Sallie Parker een bijnaam gekregen, Granny, de oma van het hele zooitje Parkers. Granny is de hoofdpersoon van het verhaal. Ze is een harde, sterke en krachtige, maar ook een lieve en zorgzame vrouw. Een echte oma, maar dan wel een pioniersoma. Één die weet wat leven is, hoe hard het leven kan zijn en dat het leven hoe dan ook doorgaat. “’Die ouwe is keihard,’ zeggen ze. Ze bedoelen het als compliment. Taai zijn is hier een verdienste. (…) Volhouden wekt ontzag. (…) ze benijden me omdat ik nooit klaag.”

Ook toont Granny heel veel liefde aan haar bloedverwanten. Ze houdt ontzettend veel van haar hele familie en in het bijzonder van haar John. Ook lijkt het of Cynthia Ann een extra bijzonder persoon voor haar is. Iets meer dan bij haar andere (klein)kinderen heeft ze een hele mooie band met Cynthia Ann, alsof ze van haar extra veel houdt. “Een kind naar mijn hart, dat was ze. Het idee dat ze bereid was mij zelfs hier te volgen alleen voor wat gezelschap, zoiets puurs in zo veel vuiligheid te zien!”

Een kenmerkende eigenschap van Granny, die ook Cynthia Ann heeft geërfd, is de koppigheid. Ze zijn beiden nogal eigenwijs en standvastig: “Als wij iets in onze kop hebben, hebben we het niet in onze kont.”

- John Parker. John is de tweede man van Granny. Hij is erg gelovig, hij leeft volgens de bijbel en is voorganger bij diensten. Hij houdt van doorzetten, hij is echt een harde, soms verwacht hij ook veel van zijn familie en kan af en toe wat veeleisend zijn. Maar als leider van de pioniersfamilie en het fort is hij ook een zorgzame man; hij past goed op zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen en beschermt ze uit alle macht. Bij ondernemingen zoals het bouwen van het fort en bij het vluchten neemt hij vaak de leiding.

- Cynthia Ann. Zij is de kleindochter van Granny. Zij hebben een erg goede band. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het volgende. Nadat de familie voor een dreigend gevaar was gevlucht en na de oorlog weer terugkeerde naar hun Fort Parker was het daar een grote vieze, bende. Iedereen ontweek de latrines en Granny besloot na verloop van tijd om die dan maar eigenhandig aan te pakken. “Ik had tevoren niet geklaagd en verwachtte van niemand hulp. Des te verbaasder was ik toen na een klein uur Cynthia Ann naar binnen stapte. Ze verveelde zich en besloot me te helpen, voor de gezelligheid, zoals ze dat gewend was bij het plukken van de bramen of het trekken van bloesemwater. Het maakte haar niet uit wat het was dat wij samen deden, als we maar bij elkaar waren.”

Cynthia Ann is een erg lief, spontaan, mooi en vrolijk meisje. Dat is in de tijd dat ze nog een jong kind en tiener is. Later in het boek is ze enorm veranderd. Toen ze een jaar of tien was, is ze op die bewuste dag ontvoerd door de Comanche. Vervolgens is ze in het volk opgenomen, dat haar Na-udah heeft genoemd, en horen we een flink aantal jaren niks meer van haar. Totdat Granny haar terugvindt en ontdekt dat ze, behalve dat ze een ‘nieuwe’ naam heeft, totaal is veranderd; ze spreekt haar ‘eigen’ taal niet meer, is zowel fysiek als mentaal behoorlijk gehavend door het slavenwerk dat ze heeft moeten doen en ze is lang zo mooi niet meer als vroeger en een stuk stiller en schuwer. Gelukkig weet Granny weer wat leven in haar ‘terug te wekken’, maar Cynthia Ann wordt nooit meer zoals vroeger.

- Quanah. Ondanks dat Quanah een relatief kleine maar toch belangrijke rol speelt in het verhaal, krijgen we weinig te weten over zijn karakter. Hij is vastbesloten en zeker van zijn zaak. Quanah is de zoon van Cynthia Ann en dus een achterkleinkind van Granny. Hij heeft haar bloed, hij is haar achterkleinkind, “Ik wil hem zien, ja. Ik wil hem in zijn ogen kijken. Kijken of het waar is wat ze zeggen, dat het mijn eigen ogen zijn.” “Hij draagt een driedelig zwart pak, een gouden horlogeketting en een dasspeld in de vorm van de ster van Texas. Mijnheer wel. Elegant steunt hij op een slanke wandelstok, maar van onder zijn bolhoed hangt zijn haar in lange zwarte vlechten.” maar wel een indiaan.



Vertelwijze
Het boek is geschreven vanuit een ik-perspectief. Granny is de ik-persoon. Zij vertelt haar levensverhaal. Als lezer lees je haar gedachtes, gevoelens, herinneringen en haar kijk op het leven. Zoals ze het boek opent: “Die ene dag. Mensen vragen me altijd alleen maar naar die ene dag. Alsof ik er geen andere heb geleefd. Of ik me die nog herinner, durven ze soms te vragen. Jazeker, ik herinner mij die dag. Ik herinner hem mij zoals andere mensen van mijn leeftijd zich een heel leven herinneren. Geen wonder, ik bén die vierentwintig uur. Alles wat ik nu nog denk en droom en doe, werd daarbinnen bepaald. Wat ik voor die ochtend ben geweest, verloor iedere waarde; wat er na die nacht nog van mij over was, kon nergens anders nog belang aan hechten. Ik heb altijd gezegd dat met die dag alles begonnen is en alles ophield. En nu, op de valreep, dient zich nog een vervolg aan.”

Op de wijze zoals in dit voorbeeld, beleef je als lezer het verhaal, het levensverhaal van Granny. Vanuit haar perspectief.

Echter is er wel nog een kleine uitzondering. Tussendoor zitten er af en toe schuingedrukte verhalen in het boek. Vaak zijn het indianenverhalen of levenslessen. Deze worden vanuit een alwetend perspectief beschreven.


Structuur
Het boek is ingedeeld in drie delen.

Deel een. De prijs van grond. Bladzijde 11 t/m 109, bestaande uit 7 hoofdstukken.

Deel twee. Zaad in de winter. Bladzijde 111 t/m 239, bestaande uit 8 hoofdstukken.

Deel drie. Gods adem. Bladzijde 241 t/m 353, bestaande uit 7 hoofdstukken.

Het is niet chronologisch verteld. Als je het heel grof bekijkt zijn er twee ‘tijden’. De ene is de tijd dat Granny, terwijl ze haar levensverhaal vertelt, met Quanah op een bankje zit voor haar huis. De andere en tevens langste tijd, die eigenlijk helemaal niet één tijd is maar een heel lang verhaal bestaande uit meerdere verschillende tijden, is het verloop van Granny’s leven.

Tussen deze twee tijden wordt regelmatig heen en weer geswitcht. Het overgrote deel van het boek speelt zich, logischerwijs, af in die lange periode die het levensverhaal vertelt. Af en toe gaat de tijd een stuk verderop naar het moment dat Granny zit te vertellen en ook het begin en het eind van het boek is in de ‘nieuwste’ tijd.



Opening
De opening van dit boek is nogal betwistbaar. Toch denk ik dat het een informatieve opening heeft. Er is namelijk niet gelijk een handeling. Het is eerder zo dat je informatie krijgt, er gebeurt niet meteen ‘iets’. Toch is het geen saaie opening; ik vond het juist wel nieuwsgierig makend.

Granny opent met te vertellen over die ene dag; dat ze zich die bewuste dag nog heel goed kan herinneren, dat die dag allesbepalend is (geweest) voor haar leven, zo belangrijk en groots was die dag. Die dag was alles: “Ik heb altijd gezegd dat met die dag alles begonnen is en alles ophield. En nu, op de valreep, dient zich nog een vervolg aan.” En dan begint ze te vertellen dat de aanvoerder van de Comanche haar komt bezoeken.


Einde
Het einde is gesloten. Het verhaal is afgerond en er zijn geen ‘losse eindjes’ meer. Als lezer blijf je niet met vragen achter. Maar toch voelde het einde niet helemaal als afgerond. Ik bleef nog een beetje met een verslagen gevoel achter, maar dat kwam volgens mij eerder door de heftigheid van het verhaal. Dat heb ik wel vaker; als een boek dan is afgelopen zit het nog zo vers bij mij in het geheugen en lijkt het nog heel nieuw, maar tegelijk is het ook helemaal af en klaar omdat het boek uit is; er zijn geen letters meer te lezen, geen nieuwe dingen meer om binnen te laten komen. Dus dat is het dubbele ervan. Het gevoel is nog vers en nieuw maar er zijn geen nieuwe gebeurtenissen meer. Maar als lezer heb je daar ook geen vraag naar. Het verhaal is afgerond.


Motieven, thema, motto en titelverklaring

Motieven
Indianen. De indianen, en dan met name de Comanche, spelen een belangrijke rol in het verhaal. De pioniersfamilie vestigt zich met hun Fort Parker in de Comancheria en gaan daarmee eigenlijk een beetje een strijd aan tegen de indianen, een strijd om grond.

Pioniersfamilie. De belangrijkste karakters in het boek komen uit de pioniersfamilie. De familie Parker die samen met nog twee andere families als kolonisten leven. Dit heeft een rode draad in het verhaal, er wordt beschreven wat zij allemaal meemaken, wat ze moeten doorstaan, hoe het leven is als pionier. Want daar gaat het uiteindelijk om; om een groep pioniers in een indianengebied.

Wraak. Nadat de indianen de pioniersfamilie zoiets vreselijks hebben aangedaan, hebben de Parkers en met name James en Granny last van wraakgevoelens. Ze hebben er zoveel verdriet van en ze willen de daders terugpakken, hen laten voelen wat zij hebben moeten doorstaan. Maar uiteindelijk belast je jezelf daar alleen maar mee. Beter werkt vergeving.

Gemis, verdriet. Na die ene dag is het leven van de overgebleven pioniers voorgoed verandert. Aangezien Granny de ik-persoon is, merk je vooral van haar de hevige gevoelens van verdriet en gemis.


Overgave. En uiteindelijk is het machtigste wapen, wat overigens lastig is te hanteren, vergeving. Vooral omdat Granny een nogal eigenwijze vrouw is, heeft zij hier moeite mee. Ook Quanah laat het deels afweten, wanneer hij op het punt staat om zich volledig over te geven. Hij moet eigenlijk zijn paard doden, maar in plaats daarvan laat hij het beest in galop wegrennen; de ziel van de Comanche verdwijnt de prairies in.


Thema
Het leven van een oude Amerikaanse vrouw in het 19e-eeuwse Texas is voorgoed veranderd door een overval op haar pioniersfamilie door indianen, waarna ze het machtigste wapen moet leren hanteren; overgave.


Motto
Er is een motto bij deel twee en bij deel drie.

Bij deel twee, ‘Zaad in de winter’, luidt het motto als volgt:
Eens kijken of dit echt is,
Eens kijken of dit echt is,
Eens kijken of dit echt is,
Dit leven van me
Aanvalskreet van de Pawnee

Dit motto legt verband met dit deel om twee redenen. Ten eerste omdat het de aanvalskreet is van een of ander volk en in deel twee wordt Fort Parker aangevallen door indianen.

Een meer ‘psychologische’ reden is de volgende. Nadat ze zijn aangevallen, vluchten de overgebleven Parkers weg; ze voegen zich bij andere kolonisten in Trinity, een flink aantal mijlen verderop. Echter worden ze daar niet echt van harte opgenomen in de groep. Onder andere Granny wordt erop aangekeken dat ze ‘gesekst’ heeft met indianen, ook al was het verkrachting en tegen haar wil in. Het lukt de overgebleven Parkers niet om geaccepteerd te worden en de kolonisten uit te leggen hoe het nu echt in elkaar steekt. Wat er echt gebeurd is, wordt niet geloofd. Dit slaat dus op bovenstaand motto.

De ontvoerde kinderen die worden teruggevonden, zijn totaal zichzelf niet meer. Althans, niet de persoon wie ze vroeger waren. Hoe echt is dat nu, dat leven van de Parkers? Wat is nu echt?


Bij deel drie, ‘Gods adem’, is dit het motto:
Denk niet dat ik je kwaad wil doen
Je krijgt gewoon een nieuw lichaam
Nou vooruit, draai je kop naar het noorden en lig stil!
Gebed voor het doden van een adelaar

Bij de indianen werd er geloofd dat de ziel van een volk in de dieren zit. In dit motto dus in de adelaar. Vervolgens doden ze het beest als teken van overgave; de ziel van het volk dooft als het ware uit.

In dit laatste deel van het boek geeft Quanah zich aan het eind over. Hij moet zijn paard doden. Echter hij laat het beest leven, maar geeft het een paar flinke klappen met de vlakke hand, waarop het dier in galop wegrent de weidse vlaktes in. Oftewel; de ziel van de Comanche gaat op in de prairies.


Titelverklaring
Hierboven heb ik het ook al een aantal keren genoemd; de overgave. Hetgeen wat uiteindelijk het machtigste wapen is, juist voor jezelf. Maar ook een wapen wat zo moeilijk is te hanteren. “Een mens is nu eenmaal niet gebouwd om op te geven.” Hieruit blijkt dat Granny er moeite mee heeft. En zoals John eens tegen zijn vrouw zei: “’Maar overgave, daarvan heb jij nou eenmaal geen greintje in je.’”

Of dit: “’Heb je er weleens aan gedacht,’ zei Holland eens, (…) ‘heb jij er weleens rekening mee gehouden, Sallie, dat je misschien zou kunnen vergeven?’” Nee, dat was voor Granny erg moeilijk. “’Vergeven,’ zei ik, ‘nee, dat gun ik zen niet.’” Maar daar gaat het helemaal niet om. Vergeven doe je voor jezelf.


Maar Granny blijft nog even eigenwijs. “Zo weet ik best dat er zoiets is als vergeving, maar vraag me niet wat voor kleur het zou hebben en of het vrolijk glanst. Te vaag blijft het en te ver. Er zijn mensen die op het idee komen het anderen te schenken. Die brengen dat op. Ze kunnen zich overgeven. Ze berusten in alles wat hun is aangedaan en leven door. (…) Ik ben blij dat het bestaat, maar het is iets voor levens die anders zijn gelopen.”

Maar langzamerhand draait Granny een beetje bij. “Als je soms denkt dat het teleurstellend is dat toekomstdromen niet uitkomen, moet je eens proberen te dromen van een verleden dat je nooit gegund is. Dan weet je wat woede is. Voor morgen kun je nog een nieuw plan maken, maar alle kansen voor gisteren zijn bekeken. Ik heb me weleens afgevraagd of je zoiets nou niet gewoon over zou kunnen geven. Aanvaarden dat het gelopen is zoals het is gelopen, je wonden likken en doorleven. Dat heb ik nooit gedurfd. Ik was bang daarmee iemand tekort te doen. Mijn doden in de eerste plaats, maar misschien ook gewoon mezelf. De hoop op een beter verleden, kon je die maar laten varen!”

Ook dit vertelt ze in haar verhaal aan Quanah op een gegeven moment: “Vergeving, ik geloof best dat ik het in me had. Als ik eraan dacht was het als een laatste troef, iets wat ik achter de hand wilde houden. het was het laatste waarover ik controle had in een leven waarvan de teugels mij uit handen waren geslagen. Ik mocht dan alles kwijt zijn, maar daar had ik nou tenminste nog iets wat ik iemand op een dag zou kunnen schenken. Het is er nooit van gekomen. Ik heb mijn woede verward met mijn verleden. Als de bizons heb ik stand gehouden, ook toen ik om mij heen de ene na de andere zag vallen. Onbeweeglijk ben ik gebleven, net zo lang tot ik al laatste over was. Ik heb het nou eenmaal niet bijtijds begrepen. Ik dacht altijd dat vergiffenis iets was wat je aan een ander gunde.”

Maar uiteindelijk slaagt Granny er toch wel een beetje in. Zo zegt ze aan het eind, vlak voordat ze Quanah uitzwaait: “Nou goed, je vergeeft of iets wat daarvoor door moet gaan, prachtig allemaal, en dan? Hoe hadden ze zich dat voorgesteld? Die jarenlange haat, als die wegvalt, wat moet daarvoor dan in de plaats komen? Want vergis je niet, er blijft gewoon een gat achter. Leeg voel ik me. Letterlijk, alsof er ineens een ruimte is gekomen.”

In het laatste schuingedrukte stukje staat ook Quanah de zware taak: “Zij wilden hem steunen bij wat hem volgend de traditie nu te doen stond. Hij moest, zoals iedere Comanche die zich overgeeft, zelf zijn eigen paard doden. (…) Toen, plotseling, slaakte hij ijselijk een harde, hoge gil en haalde ongenadig uit. Met grote kracht sloeg hij zijn paard, maar zonder wapen, enkel met zijn blote hand, zodat het dier stijgerde en met grote ogen van angst op de vlucht sloeg. Tevreden wees Quanah naar de stofkolommen die omhoogwervelden terwijl het dier in wilde galop van hem weg rende, terug naar de grote vlakten. ‘Kijk,’ sprak hij, ‘dáár gaat de geest van de Comanche.’”


Iets extra’s
Voor zover ik van anderen, die dit boek ook hebben gelezen, heb gehoord is het hun niet opgevallen, mij echter wel. Op meerdere plekken door het hele boek verspreid staan zinnen als ‘… betekent voor iedereen iets anders’.

Ik zal ze op een rijtje zetten:

Geluk betekent voor iedereen iets anders.

Gezelligheid betekent voor iedereen iets anders.

Vrolijkheid betekent voor iedereen iets anders.

Klein betekent voor iedereen iets anders.

Moeite betekent voor iedereen iets anders.

Zelfs het ergste is dus voor iedereen iets anders.

Begrip betekent voor iedereen iets anders.

Loyaliteit betekent voor iedereen iets anders.

Schande betekent voor iedereen iets anders.

Zoals je kunt zien is deze zinsstructuur regelmatig herhaalt. Ik heb van anderen, die ook De overgave hebben gelezen, gehoord dat het hen helemaal niet was opgevallen. Mij wel. Dus ik dacht; ik noem het even. Aangezien er toch wel een bepaalde boodschap achter zit. Zo van iedereen beleeft het leven op zijn eigen manier. Ieder individu denkt anders over bepaalde dingen en oordeelt verschillend. Dit vind ik persoonlijk een erg mooie eigenschap van de mens en ik vond het leuk te ontdekken hoe dat geregeld in dit verhaal zit verwerkt.



Persoonlijke mening
Een erg mooi boek. Eigenlijk heb ik helemaal niet zo een interesse in indianen, geschiedenis of politiek; onderwerpen die toch wel belangrijk zijn in dit boek. Ik had van te voren dan ook echt niet het gevoel dat dit boek mij ontzettend zou boeien of aangrijpen.

Maar dat voorgevoel klopte niet helemaal. Geheel tegen mijn verwachting in vond ik het juist best vet om over indianen te lezen! Die levensstijl op de verlaten prairies is zo ver weg, maar door dit boek leek het even dichterbij te komen. Ik vond het heel mooi om dat zo als het ware mee te kunnen maken.

Ook ben ik erg enthousiast over Arthur Japin. Ik vind het een hele fijne schrijver! Natuurlijk is deze mening een beetje onbetrouwbaar, aangezien ik nog maar één boek van hem heb gelezen, namelijk dit boek. Toch vind ik dat ik dat nu al wel kan zeggen; zijn schrijfstijl spreekt me erg aan. Heel natuurlijk. Niet overdreven of nep, maar toch heel mooi! Ook de psychologische, filosofische uitspraken over het leven of de kijk op bepaalde zaken die in het verhaal zitten vermengt vind ik erg mooi.

Om maar even op die filosofische en psychologische zinnen door te gaan. In het boek worden ook mooie uitspraken gedaan over rouw, verdriet en gemis. Hele mooie zinnen vind ik dat. Sommige van die zinnen ‘stalen’ echt voor een poosje mijn gedachtes. Wanneer ik ze dan las, dwaalden mijn gedachtes helemaal af van de indianen, pioniersfamilie en het fort op de verlate vlakte. Ik heb toen ik nog heel jong was, een jaar of zeven, mijn vader verloren. Daar heb ik het nog steeds regelmatig moeilijk mee en ik denk er dan ook vaak aan. Ik herkende soms wel voor een deel mijn eigen gedachtes in de teksten. Het was dus soms moeilijk , maar ook heel mooi om zulke woorden te lezen over verdriet en het missen van mensen van wie je houdt. Ook gaat het momenteel thuis niet altijd helemaal fijn. Ook daar heb ik wel eens verdriet om en herken ik soms wat in deze zinnen. Maar goed, ik heb wel weer genoeg vrijgegeven. Ik zal een paar voorbeelden geven van zinnen die mij op de een of ander manier aanspraken.

“Je kunt nog zoveel mensen met je verleden belasten, het drukt er niet minder om op je eigen schouders. Je kunt ze je hele geschiedenis vertellen, zodat ze wanneer ze vertrekken jouw verhaal voor altijd met zich meedragen. Maar dat is ook alles wat ze dragen. Een verhaal weegt niks. Je kunt over je leven vertellen zo vaak je wilt, lichter wordt het er niet van.”

“Ik weet nog steeds niet zeker wat dat met een mens doet, zo veel verlies. (…) Ik weet dat mensen denken dat het me harder heeft gemaakt, maar zo voelt dat helemaal niet. Als je mij bent en je kijkt van binnenuit naar buiten is het precies andersom: elke nieuwe klap maakt mij weker, kwetsbaarder, en juist de wereld zo veel harder. Zwaarder vooral. Dingen die vroeger luchtig leken krijgen steeds meer gewicht. Je moet je rustig houden om ze nog te kunnen dragen. (…) In het begin vervloek je alles en iedereen omdat het zo vreselijk onrechtvaardig is. Waarom jij? Waarom uitgerekend degenen van wie jij zoveel hield?”