Zakelijke gegevens
Eerste druk: 14 september 2007
Gebruikte druk: 1e
Aantal bladzijden: 366
Uitgever: De Arbeiderspers (Amsterdam)

Gegevens voorkant
Op de kaft staat een vrouw met een kind in haar armen. Het kind krijgt van haar de borst Binnenin staat vermeld dat het een historische afbeelding is van Cynthia Ann met haar kind. In het derde deel van de roman komt een situatie voor waarin Cynthia Ann haar kind voedt in het bijzin van een militair. Hiervoor schaamt Granny zich. Uitgeverij De Arbeiderspers hoeft zich allesbehalve te schamen, want zij heeft gezorgd voor een prachtige (gebonden) editie. Wie van literatuur houdt, wil zo’n boek wel kopen. Dat zullen veel lezers dan ook wel doen.

Genre en aanleiding
Japin schrijft graag historische romans. Ook nu heeft hij zich gedocumenteerd over de situatie met de Comanches indianen. In een interview bij Pauw & Witteman (september 2007) verklaarde hij dat hij in principe weinig op had met de geschiedenis van de indianen, totdat hij op bezoek in de VS tegenover een standbeeld van Quanah kwam te Stijn. Dat wekte zijn interesse en hij heeft daarna onderzoek gedaan naar de geschiedenis van de Comanches. Naast een historische roman is er ook sprake van een psychologische roman omdat de roman gaat over de ultieme poging tot vergeving van iemands zonden.


Ook in Het Parool van 12 september vertelt hij iets soortgelijks: Hoe kwam Japin dan op het spoor van dit noodlotsdrama? ''Volkomen toevallig. Het is als verliefd worden. Als je ernaar op zoek bent, gebeurt het niet. Zodra je denkt, dan blijf ik maar alleen, komt het ineens van drie kanten langs. Ik ging in 2004 naar Texas, kort nadat ik voor Een schitterend gebrek de Libris Literatuur Prijs had gekregen. Ik moest er even uit. In Texas rijd je door enorme vlakke landschappen op rechte wegen die je wel uit films zult kennen. Daar ga je een beetje van hallucineren. We stopten bij Quanah, een dorp met wat straatjes en een plein waar een standbeeld stond voor de Comancheleider Quanah Parker. Daarop stond een kort opschrift, waarvan ik volschoot. Ik heb meteen rondgevraagd, boeken gelezen en diezelfde avond een eerste opzet geschreven

Waardering: Arthur Japin schrijft opnieuw een prachtige historische roman.
Een spectaculair boek dat je ondanks het grote aantal bladzijden(366) in één ruk zult uitlezen. Tegen het decor van het zo geromantiseerde Wilde Westen beschrijft Japin de situatie van de Comanches indianen en de blanke kolonisten. Hij vertelt door de ogen van de legende Granny Parker de Amerikaanse burgeroorlog. Omdat haar achterkleinzoon (een Comanche-hoofdman die zich gaat overgeven) bij haar langs komt voor informatie, wordt ze gedwongen nog een keer het verschrikkelijk wat haar in het leven overkomen is te vertellen. Je leeft mee met haar wraakgevoelens die heel herkenbaar zijn. Japin laat haar de gruwelijkheden vertellen, zonder dat de walging overheerst. Geen overdreven behoefte blijkbaar aan op seks gebaseerde passages. Het blijft een spannend relaas, dat na een misschien wat moeilijker begin omdat diverse tijdlagen door elkaar lopen, als een trein leest. Japin op zijn best. Op de scholieren.comlijst krijgt de roman dan ook een waardering van drie punten.

De flaptekst
Texas 1836 - een groep jonge Comanche-indianen overvalt het fort van de pioniersfamilie Parker. Granny, de moeder van het gezin, wordt mishandeld; haar man, dochter en schoonzoon worden voor haar ogen gedood en enkele van haar kinderen en kleinkinderen worden ontvoerd. De vrouw overleeft de moordpartij op pure wilskracht. Voortaan kent haar leven nog maar één doel: de ontvoerde kinderen terugvinden. Veertig jaar later krijgt de hoogbejaarde Granny bezoek van Quanah, de aanvoerder van de door haar zo gehate Comanches. Hij is op weg om zich over te geven en zijn verslagen volk voor altijd in het reservaat te leiden. Hiermee wordt, na bijna 400 jaar, de onderwerping van de oorspronkelijke bewoners van Amerika een feit. Voordat Quanah zover is heeft hij een verzoek: hij vraagt Granny te vertellen over haar leven, met name over een van haar geroofde kleinkinderen: Cynthia Ann, haar lieveling, die zij na verloop van tijd inderdaad terugvond, maar die volledig indiaans was geworden. Ondanks haar weerzin stemt de oude vrouw toe. Zij wil de jongeman ontmoeten. Haar Cynthia Ann was namelijk Quanahs moeder.

Motto en opdracht
Er is geen motto. Sommige delen (zie onder structuur) beginnen wel met een spreuk die op een motto lijkt.


Het boek heeft wel een opdracht. Voor Benjamin Moser die mij naar het hart van Quanah reed.”
Uit een interview uit Trouw van vrijdag 14 september 2007 blijkt dat Benjamin Moser een Texaanse vriend van Japin is, met wie hij een reis maamkte in de streek waar de roman zich afspeelt.

Structuur en verhaalopbouw
In de roman zijn drie grote delen zichtbaar.
1 De prijs van de grond ( blz. 11- 109)
2. Zaad in de winter (blz. 113-239)
3 Gods adem. (blz. 243-353)
Deze delen zijn alle weer onderverdeeld in hoofdstukken. Deel 1 in 7 , Deel 2 in 8 en Deel 3 in 7 hoofdstukken.
De romanlijn wordt verteld door de oude vrouw Granny Parker. Maar in alle delen staan cursief gedrukte stukjes tekst (soms verhalen uit de indiaanse cultuur) die door een alwetende verteller worden verteld.
Granny is een achterafvertelster: de roman begint op de dag dat Quanah bij haar langs komt en eindigt met het verhaal van de overgave van Quanah aan de Amerikanen (een cursief deel) Dat roept bij haar de herinneringen aan het verleden op. Dat gebeurt ook in de andere delen. Dat betekent dat er eigenlijk sprake is van een kaderstructuur

Aan het einde geeft Arthur Japin nog enkele zaken prijs:

- een nawoord, (hierin beschrijft Japin wat er verder met Quanah gebeurd is,
- een opgave van de diverse bronnen die hij heeft gebruikt ,
- een tijdbak met historische feiten
- een stamboom van de familie Parker
- een kaartje van de streek waar de gebeurtenissen zich hebben afgespeeld.
Het is wel handige informatie voor de lezer, want vooral de namen en de familierelaties zijn in het begin vrij lastig uit elkaar te houden.

Perspectief
Het verhaal wordt verteld door de oude vrouw Granny Parker. Het verleden wordt verteld in de o.v.t. Het heden waarin de komst van haar achterkleinkind wordt verteld, staat in de o.t.t
Zij is op 19 mei 1836 met haar familie overvallen door de Comanches. Daarbij werd ze aan de grond vast gespietst maar ze overleefde de aanslag, waarbij haar oudere man John wordt vermoord en haar dochter Martha en kleinkind Cynthia Ann werden meegenomen door de Comanches. Sallie (Granny Parker) is op het moment van de overval nog geen dertig jaar. Ze kijkt terug op haar levensverhaal wanneer haar achterkleinkind Quanah bij haar op bezoek wil komen, voordat hij de overgave van de Comanches gaat tekenen. De oude vrouw is uiteraard door het leven verbitterd.
ER zijn ook enkele cursief gedrukte delen met verhalen van de indianen (mythes, etc)


Titelverklaring
“De overgave “is een titel die voor meer verklaringen geschikt is.
De Comanches zijn van plan zich na een jarenlange strijd over te geven aan de autoriteiten. De strijder Quanah zal dat gaan doen. (blz 249 en blz. 353)

Maar er is ook sprake van een overgave van Granny Parker. Haar hele leven lang heeft ze
de indianen die haar droom hebben verwoest, gehaat en nu komt haar achterkleinkind Quanah vragen of ze hem informatie wil verstrekken over zijn moeder. Die innerlijke strijd is voor Granny Parker ook een overgave. Ze moet haar vijanden leren vergeven. Haar man zegt dat ze die eigenschap nooit heeft bezeten. Het zich overgeven aan een ander.

Tijd en decor
Omdat er achter in de roman een chronologisch overzicht geplaatst is, valt vrij nauwkeurig te vermelden wanneer de roman speelt. Op 19 mei 1836 vallen de Comanches het Fort Parker binnen. Dat is eigenlijk de dag waarop het echte verhaal begint. Bijna dertig jaar later komt de achterkleinzoon van Granny Parker, de Comanche-hoofdman Quanah, bij haar op bezoek. Het is dan het jaar van de overgave van de Comanches aan de Amerikanen: 1875. Daarmee eindigt de roman.

Het decor is het Wilde westen van de staat Texas. In de roman staat achterin een kaartje in welke staat en streek de gebeurtenissen zich afspelen.

Samenvatting van de inhoud
Deel 1: De prijs van de grond (blz. 11- 109)
Granny Parker, een oude en verbitterde kolonistenvrouw, vertelt dat haar altijd wordt gevraagd naar de gebeurtenissen op die ene dag dat ze door de Comanches waren overvallen: 19 mei 1836.
Dat valt niet mee voor haar . Het is een dag die haar ook in haar dromen parten blijft spelen. Als ze verslag moet doen van het moment dat ze op de grond werd vast gespietst, denkt ze vooral aan de mier die in de bloedplas rondkroop en waar ze toen alle aandacht op vestigde; alleen maar om een manier te vinden om te overleven. De overval was op een schitterende meiochtend. Haar man John had gezegd: “Gods adem blies onze kant op“ (titel deel 3) Dat sloeg op het verdampte vocht uit de rivier waardoor de velden in de buurt van hun nederzetting altijd vruchtbaar bleven.


Allerlei herinneringen blijven door haar hoofd spelen. Als kind had ze een keer een grote olifant gezien (Old Bet) en die verschijning was haar lang bijgebleven. Het is een vrolijke gebeurtenis die ze van haar moeder niet aan haar vader mag vertellen, maar ze doet het natuurlijk toch. Haar zeer godvruchtige vader vindt dat het dansen van een olifant zinloos vermaak. Hij preekt altijd zwaar over het geloof. Die voorspelling van het hiernamaals vindt Sallie niet aantrekkelijk, daarentegen houdt Old Betwel een belofte voor haar in : een belofte van geluk.
Sallie voelt zich eenzaam in het geloof van het gezin en stort zich in de armen van Richard Druty: ze is dan nog maar veertien jaar. Ze hebben seks met elkaar, wat natuurlijk erg zondig is. Sallie wordt zwanger en moet dan met Richard trouwen. Het huwelijk is niet slecht.
Later ontmoet ze John Parker, een prediker van wie ze onder de indruk raakt. Hij is veel ouder dan zij is, maar wanneer één van de zoons van Parker (James) haar dochter Martha zwanger heeft gemaakt, moet er een huwelijk geregeld worden. Het is vooral Sallie die dat dan voor elkaar krijgt. Ze durft tegen de bazige John in te gaan en koppelt de kinderen aan elkaar. Wanneer later haar man Richard sterft en ook de eerste vrouw van John Parker overlijdt, die Sallie White heet, koppelen de kinderen de oudere John en de veel jongere Sallie aan elkaar. Uit eerbied voor zijn eerste vrouw en het feit dat deze Sallie al oma is, noemt John haar altijd Granny. Ook twee andere kinderen Silas en Lizzy trouwen met elkaar.

Aan de lezer vertelt Granny verder hoe ze de nederzetting Fort Parker hebben gebouwd en hoe de moeizame weg er naar toe was verlopen. Met enkele gezinnen (Parkers, Plummers en Kellogs) hadden ze de zware tocht ondernomen en dat was waarlijk een hels karwei geweest. Er liepen enkele bloedlijnen door de familie, omdat kinderen van de drie families met elkaar getrouwd waren. Dat schept natuurlijk wel vertrouwen in elkaar en at is hard nodig om de ontberingen van de reis te doorstaan. Ze zijn op dat moment nog niet bang voor de indianen, want ze leven in de veronderstelling dat ze de Bijbelse boodschap aan de heidenen gaan brengen. Onderweg mogen de mannen niet met de vrouwen slapen, want een baby kan een probleem geven bij de grote onderneming. Granny’s dochter Rachel wordt niettemin zwanger.

Het zijn zware beproevingen waarin de families bloot staan: er moet hard worden gewerkt om de nederzetting op te bouwen. De Indianen liggen toch altijd op de loer.
Granny heeft een goede band met haar negenjarige kleindochter Cynthia Ann , die een kind is van haar dochter Lizzy en een zoon van Parker, Silas. Granny’s dochter Rachel die tijdens de reis een kind heeft gebaard, is erg zwak. Ze hoeft niet mee te werken en op een dag gaat Granny met haar baden in de rivier: ze zijn poedelnaakt en worden van een afstandje gadegeslagen door Comanches. Het is de eerste keer dat ze met indianen worden geconfronteerd. Uit angst voor hen wordt besloten nu eerst de nederzetting helemaal af te bouwen. Wanneer dat klaar is, heeft John Parker ook weer wat tijd voor Granny. Ze liggen in elkaars armen en Granny ervaart het als geluk. Wat jammer dat geluk in het leven minder indruk maakt dan ellende, vindt ze. Intussen gaan de ontwikkelingen politiek gezien snel: de Mexicanen willen het land van Texas ook bezitten. Het leger gaat zich ermee bemoeien en op een politieke conferentie ontmoet Granny een jonge man Holland Coffee, die aanraadt de indianen voor zich te winnen en die voor het karretje van de Amerikaanse kolonisten te spannen. Hij spreekt de taal van de indianen en wil zich wel daarmee bezighouden . Hoewel hij cynisch is en Granny ook zo antwoordt, is er toch sprake van enige aantrekkingskracht tussen die twee. Tijdens de conferentie wordt duidelijk dat de Mexicanen ook al op oorlogspad zijn.

Granny vertelt verder over de regenperiode die aanbreekt. In die tijd krijgt ze een tekening van Cynthia Ann die Fort Parker moet voorstellen. Ze koestert de nat geworden tekening en bewaart hem goed in een kistje. In het kistje zitten ook 100 zilveren dollars.
De Mexicanen beginnen oorlogshandelingen: ze worden daarbij geholpen door de indianen. De familie Parker vlucht naar een veiliger oord en onderweg worden de kleinkinderen (o.a. Cynthia Ann) doodziek. Doordat Granny heel goed zorgt voor Cynthia Ann, overleeft haar kleindochter. Wanneer de Amerikaanse troepen het leger van de Mexicanen hebben afgeslacht, kunnen ze weer terug naar huis. Maar de indianen hebben in het fort flink huis gehouden, er is veel verwoest en de latrines waren een openbaar toilet geworden. Granny en Cynthia Ann ruimen de stinkende boel op. Wanneer Cynthia Ann haar dan de vragen over het leven en het geluk stelt, vertelt Granny aan de lezer over haar eerste ontmoeting met John Parker (-zie hierboven)

Weer wat later ( op die bewuste dag) komen de Comanches naar het fort. Sommige familieleden vluchten naar het open veld. John en Granny worden gevangen genomen door een jonge krijger.( Peta Nocona) Granny beweert dat hij hen beter meteen had kunnen doden. Cynthia Ann en John worden gevangen genomen. De zoon van John die wilde onderhandelen, wordt afgeslacht. Granny kan niets doen: ze begint op de plaats te marcheren zoals ze dat de soldaten heeft zien doen. Daarna komen John en zij aan de beurt. John wordt voor haar ogen met pijlen doorzeefd (zijn scalp wordt genomen en zijn penis afgesneden) en Granny wordt aan de grond vast gespietst. Daarna wordt ze door de indianen vele keren verkracht. Maar ze beleeft het nauwelijks: ze richt al haar aandacht op een mier die naar haar kruipt en in de bloedplas rond trippelt. De indianen denken dat ze dood is.
In een cursief gedeelte wordt een indiaans verhaal verteld van vier zussen die hun broer Peta Nocona van het slachtveld zien terugkeren. Hij brengt een mooi meisje met zich mee (het is Cynthia Ann) ze noemen haar in de indiaanse taal: “Na-udah” (het meisje dat gevonden is)

Aan het einde van deel I droomt Granny Parker voor het eerst in kleuren. Ze droomt ook over de olifant uit haar jeugd, Old Bet, die geslagen moet worden om vooruit te komen. Ze interpreteert hieruit dat je huid zo dik kan worden dat ze je moeten slaan om je nog aan het dansen te krijgen. (blz. 109) Dat geldt natuurlijk in de eerste instantie voor Granny Parker die zo veel leed heeft meegemaakt. Ze heeft een heel zware prijs voor de grond moeten betalen. (titel van deel 1)


Deel 2: Zaad in de winter (blz. 113- 239)
Dit deel heeft een motto:
Eens kijken of dit echt is
Eens kijken of dit echt is
Eens kijken of dit echt is
Dit leven van me Het is de aanvalskreet van de Pawnee (indianen)

Deel 2 begint met een beschrijving van de aankomst van Quanah. Sallie is boos op mensen die medelijden met haar hebben. Woorden kunnen volgens Granny geen troost bieden. Stilte is het enige wat helpt. Quanah arriveert: hij vraagt haar een paar dingen aan hem te vertellen die niemand anders kan vertellen. Granny reageert verbitterd: ze lijdt onder het verlies van haar meegenomen kleinkind Cynthia Ann.
Ze koestert intussen wel het paard van haar achterkleinkind. Maar ze is innerlijk verscheurd: door haar haat kan ze de afstand tussen hem en haar niet overbruggen. Dan wordt ze boos en laat hem alle littekens zien die ze bij de overval heeft opgelopen. Ze schreeuwt naar hem.

Daarna volgt een gecursiveerd indiaans verhaal (blz. 125-126) Het is een Apache verhaal van een vrouw die voor de toegang tot de hemel een zak met warmte bewaart. Ze is bang dat de wereld zal smelten als ze de zak opendoet. Maar er komt een moment dat de zak vanzelf open gaat en de warmte verspreidt zich over de aarde. De ijstoppen smelten, maar de wereld overstroomt toch niet. Ook de toegang tot de grot smelt en de vrouw wordt zelf weer warm. Jammer dat ze al die tijd de kou en niet de warmte heeft toegelaten.

Granny vertelt de lezer verder van de verschrikkingen van de 19e mei 1836. Granny heeft niets meer over: haar wil is weg; ze is gewoon leeg: ze voelt zich als zaad in de winter (titel deel 2) Ze zit aan de grond vast en probeert tussen de ledematen van haar familieleden los te komen wanneer de indianen zijn weggereden. De pijlen en spiesen in de hand en elleboog komen er wel uit, maar de speer door haar romp levert inwendige bloedingen op. Ze stelpt het bloed met aarde en wil een begin maken met het begraven van de lijken. Zelf ziet ze er verschrikkelijk uit: met bloed overdekt en de kolonisten die het overleefd hadden, omdat ze gevlucht waren, schrikken van haar aanblik. Velen denken dat ze maar beter dood had kunnen zijn.


Silas, Benjamin en John en twee leden van de familie Frost zijn gesneuveld, James en Martha hebben het overleefd, Cynthia Ann en haar broertje Kleine John zijn meegenomen, evenals de zwangere Rachel, de dochter van Martha met haar baby en Lizzy, de dochter van Granny. De overlevenden proberen naar een andere nederzetting (40 mijl uit de buurt ) te komen. Granny wil het onderweg eigenlijk opgeven: ze heeft pijn en ziet het leven niet meer zitten. Door haar schoonzoon James die haar aanmoedigt ( hij heeft haar nodig om ooit wraak te kunnen nemen) redt ze het toch.

Het volgende hoofdstukje begint met de mededeling dat Granny eigenlijk niemand meer zal ontmoeten die haar ooit aan het huilen zal krijgen. ( “Huilen is voor mensen die nooit iets hebben meegemaakt” (blz. 145) Aanvankelijk ontmoet Granny Parker wel medelijden van de mensen in de nederzetting die haar hebben opgevangen. Granny gaat zich nuttig maken met het naaien van kleding. Maar met haar dochters praten over wat er is gebeurd, doet ze niet. Het verdriet blijft onaangetast. Een van de jonge mannen, Zebediah Grimes, houdt contact met hen: hij vertelt dat er wordt geroddeld in de gemeenschap. Vrouwen die met indianen seks hebben gehad, zijn besmet. Granny is verkracht , dus …….
Intussen heeft Martha weer een kind gebaard: ze is bang dat de indianen het komen ophalen. Granny neemt het woord in een kerkdienst, wanneer ze van de voorganger hoort dat alle dingen immers Gods wil zijn. Dan zullen ze dit leed ook zo moeten zien. Haar dochters zijn boos, maar James vindt het prachtig dat ze het woord gevoerd heeft Wanneer straks de anderen terugkeren, zullen ze immers ook met de nek worden aangekeken. De berichten over de vrouwen die waren meegnomen door de Comanches komen binnendruppelen. Lizzy komt als eerste terug, James gaat haar vrijkopen met geld van de regering. Op de terugweg herkent Lizzy een man die bij een paardendiefstal betrokken is als zijnde de man die John heeft gescalpeerd. James neemt bloedig wraak op zijn vader. Lizzy heeft o.a. daarvan een echte tik gekregen: ze is verward, vervuild, maar ze heeft veel oog voor de natuur gekregen. Dan valt de winter in en Lizzy kan haar hart aan de natuur ophalen. Op een ochtend is ze verdwenen: ze heeft zelfmoord gepleegd door in een ijswak te stappen. (was de wraak van James die de man voor haar ogen had gedood haar teveel geworden?)

Granny herinnert zich de naam van Holland Coffee, de indianenvriend. Misschien kan die wat betekenen? Hij wil wel meehelpen. Intussen is de Amerikaanse burgeroorlog uitgebroken. De Amerikaanse bevelvoerder draagt uit dat overleg met de indianen de beste oplossing is. Dat doet Granny Parker erg pijn. De wanhoop, woede en het verdriet is het enige wat Granny nog in leven houdt. Dan wordt ook Rachel terug gevonden en vrijgekocht: in 1938 wordt ze met de familie herenigd. In tegenstelling tot Lizzy die niets over haar indianentijd wilde vertellen, is Rachel heel extravert. Ze vertelt tot in de details wat ze heeft moeten doen en ondergaan. Twee kinderen was ze kwijtgeraakt (James Pratt en de baby die ze in haar buik had) De zuigeling was door de indianen gedood en ze had het lijkje zelf moeten begraven.
Holland Coffee komt ook nog op bezoek om Rachel met eigen ogen te zien. Hij heeft een belangrijke rol in de bemiddeling gespeeld. De aantrekkelijkheid tussen Granny (inmiddels begin vijftig) en Holland blijft. Hij laat Rachel stoffen zien die uit de andere wereld (Parijs) komen. Hij stimuleert haar ook ervaringen op papier te zetten en er een pamflet van te maken dat ze kan verkopen. Granny weigert lichamelijkheid met Holland, maar ze staat wel vroeg voor hem op, wanneer hij weer wegrijdt. Ze doen wel zaken over de stoffen die voor Rachel bedoeld zijn. Stiekem laat Holland Coffee toch de aangeboden zeepjes achter. (symbolisch: voor de reiniging die ze moet ondergaan?) Hij vindt namelijk dat Granny alles van één kant bekijkt.

Rachel begint inderdaad aan haar pamflet te schrijven. Ze wordt steeds meer met de nek aangekeken door de gelovige gemeenschap. Holland Coffee exemplaren drukken Zij gaat die aan het einde van een kerkdienst verspreiden. Holland Coffee en James discussiëren over goed en kwaad . Holland heeft een idee over de zondeval: toen ontstond juist het verschil tussen goed en kwaad. Mensen kijken maar één kant op; anderen (als indianen) kunnen ook wel eens gelijk hebben. Sallie Parker wordt boos om die redenering.

Na de kerkdienst ziet Rachel dat haar pamfletten door de gelovigen allemaal verbrand zijn.

Niet lang daarna sterft Rachel aan een longontsteking. Opnieuw wordt Granny beproefd.
Maar vreemd genoeg betekent ieder nieuw verlies ook weer een stukje opluchting.
Politiek gezien gaan de zaken weer beter. Houston wordt de hoofdstad van de staat. Er komt weer hoop in de mensen en de zaken (o.a. voor Holland Coffee) gaan goed. Granny gaat met Holland opnieuw lange tijd op zoek naar Cynthia Ann. Mensen roddelen achter hun rug dat ze een verhouding hebben, maar dat is niet zo. Granny vertelt hem van de verkrachtingen die ze heeft ondergaan bij de overval.
In een vleermuizengrot waar ze onderweg heengaan, komt het toch tot een lichamelijke toenadering. Ze hervindt daarbij iets van haar trots.

In een gecursiveerd indiaanse scène wordt verteld dat Peta Nocona Na-udah tot vrouw kiest. Na-udah is Cynthia Ann.

In het laatste hoofdstuk (8) van deel 2 vraagt Quanah daadwerkelijk naar informatie over zijn moeder Cynthia Ann. Granny verhardt meteen: de naam van haar kleindochter uit de mond van een Comanche, vindt ze maar niets. Ze is nog steeds vol wrok.
Ze vertelt aan de lezer dat John haar in relatie met het paardrijden eens had verteld dat je je moet overgeven aan een paard. Maar overgave, daarvan heb jij nu eenmaal geen greintje in je (blz. 232)

Maar morgen kan ze het vertellen. Morgen is ook de laatste dag Quanah er is. Om te overnachten kiest hij een open plek. ’s Nachts staat Granny op en wil een deken over zijn lichaam trekken. Ze wankelt en valt boven op hem. Ze schaamt zich daarvoor: ze ligt boven op een Comanche. Ze is het gewoon verleerd om iets aardigs voor een medemens te doen. Dan begint Quanah ontzettend te lachen. Hij draagt Granny naar haar bed. Die had zich dat nooit kunnen voorstellen. Het stemt haar wat milder. Morgen wil ze over Cynthia Ann vertellen. Quanah zegt: “vertel over over Na-udah : het meisje dat is gevonden. “Nee, zegt Granny, “het meisje dat wij hebben verloren.”

Deel 3 : Gods adem (blz. 243-253)
Dit deel begint met een motto:

Denk niet dat ik je kwaad wil doen,
Je krijgt gewoon een nieuw lichaam
Nou vooruit, draai je kop naar het noorden en lig stil !
(Gebed voor het doden van een adelaar)

Granny heeft met Holland Coffee eens een prairiebrand meegemaakt en in tegenstelling tot wat je mocht verwachten is het beter door de vlammen heen te gaan dan de vlammen proberen voor te blijven. In het vertrouwen dat ze in Holland Coffee stelt, doet ze dat ook.
Eigenlijk is dit ook al een vorm van overgave. Ze durft te vertrouwen op Holland Coffee.

Granny kookt de volgende dag eten voor Quanah; ze beseft dat hij naar Fort Sill gaat om de overgave van zijn volk te tekenen. Op die dag heeft ze altijd gewacht en het is zo ver gekomen omdat het leger alle paarden van de Comanches door een tip had omgebracht. Zonder paarden kunnen Comanches niet functioneren. Quanah vertelt een symbolisch verhaal over de ruimte die de blanken aan de Comanches gunnen: steeds minder namelijk. Hij laat zijn oma bijna van de bank vallen.

Ook wordt nu een indianenverhaal ingelast met de boodschap dat iemand wordt wat je in iemand ziet. (de vier zusjes die spelen dat hun broer een bloeddorstige beer is, gaan er later in geloven: zo ontstaat de angst in de wereld.)

Dan wordt de draad van het verleden weer door Granny opgepakt. Op een dag wordt z e bezocht door Zebediah Grimes. Hij komt vertellen wat hij ontdekt heeft. Na weer een indianenaanslag op een blanke nederzetting waren er soldaten geronseld en Zebediah had eraan meegedaan. Ze hadden de indianen kunnen verrassen en bij de overval was Peta Nocono ontdekt. Hij weigert zich over te geven, waarna hij wordt gedood. Maar belangrijker is nog het nieuws dat er een vrouw is die op Cynthia Ann lijkt: ze heeft een baby bij zich. Granny gaat met Zebediah op weg om Cynthia Ann vrij te krijgen. De vrouw kan haar nauwelijks verstaan, maar op een gegeven moment noemt Sallie Parker de naam Sinsie An, en dan komt er wat herkenning. Als Granny begint te marcheren (wat ze deed toen Cynthia Ann werd weggevoerd uit het Fort Parker) komt er meer herinnering los.

Granny weet dat Cynthia Ann nog een zoontje Quanah heeft, maar dat is niet meegegaan toen ze werd opgepakt door de blanken. Cynthia Ann wil wegvluchten naar huis, maar ze wordt weer opgepakt. Met een scherp mes snijdt Granny de veer van haar hoofdtooi en knipt de lokken van d’r haar. Om Cynthia Ann terug te krijgen moet er een betere communicatie komen: Cynthia Ann moet de taal weer leren en er is geld nodig. Granny wil de gouverneur spreken en gaat naar hem op zoek. Het is 25 jaar na de overval (dus 1861) De gouverneur is Sam Houston. Die vraagt ze te spreken. Wanneer hij binnen komt, geeft Cynthia Ann net haar baby de borst. Granny schaamt zich, maar Cynthia Ann helemaal niet. Wanneer ze even niet opletten, vlucht Cynthia Ann met haar baby weg. Ze is bang geworden van het gejuich dat uit de vergaderzaal was opgestegen. De gouverneur regelt een tegemoetkoming van de staat (100 dollar per jaar) Dan mag ze Cynthia naar huis brengen: een groots moment in haar leven. Op de terugweg komen ze een waar slagveld tegen: honderden bizons zijn afgeslacht: ze moeten er letterlijk over heen rijden. Dat doet Granny denken aan een situatie met Holland Coffee die haar een keer de gelegenheid had geboden om een bizon te schieten. Op het laatste moment had ze opzettelijk gemist: ze kon het uiteindelijk niet: een weerloos dier neerschieten.

Bij thuiskomst dansen Cynthia Ann en Granny Parker. Ze heeft muziek ingehuurd. Ze heeft ook een lerares ingehuurd die Cynthia Ann weer de taal moet aanleren. Politiek gezien gaat er weer het en ander mis. Aan de zuidelijke staten die in oorlog zijn, worden er door een besluit van Abe Lincoln geen medicijnen meer geleverd. Granny wordt erg ziek. Cynthia Ann verdwijnt dan, maar ze komt weer terug en heeft een medicijn gemaakt, wat ze geleerd heeft van de indianen. Granny knapt weer helemaal op. Dan ineens begint Cynthia Ann op een verjaardag van haar lerares over de gewoonten bij de feesten van de Comanches te vertellen. Ineens beseft Granny dat Cynthia Ann eigenlijk naar haar volk terug wil en dat ze dat onlangs ook aan Zebediah had gevraagd. Granny wil er wel aan meewerken.

Maar Topsannah het kind van Cynthia Ann wordt ook ineens ziek en sterft. Granny wil Cynthia Ann wel laten terugkeren, maar door verdriet overmand, stopt ze met eten.

Opnieuw is er een tussenlas (gecursiveerd, waarin Quanah, bijgenaamd de adelaar toestemming van zijn voorouders vraagt om zich te mogen overgeven) Uit de hemel komt een adelaar die met grote halen op weg gaat naar het fort. Het is ene teken voor Quanah om de overgave te tekenen. (deze passage kan ook in verband worden gebracht met het motto van dit deel)

Granny krijgt het er te kwaad mee en wordt weer boos op Quanah, omdat ze alle ellende weer moet beleven. Quanah vertelt dat hij wist dat zijn moeder een blanke was omdat zijn vader dat verteld had. Hij had haar altijd moeten verdedigen, omdat ze was terug gegaan naar de blanken, weliswaar onder dwang.
Granny vraagt hem het kistje te pakken, dat ze heeft verstopt: in het kistje zit de tekening van Cynthia Ann en de veer van de hoofdtooi die ze heeft afgeknipt. Ze schenkt het kistje aan Quanah. Het is haar manier om de vergeving te tonen. Daarna voelt ze zich heel leeg. Ze is haar haatgevoelens kwijt, maar wat is er voor in de plaats gekomen. Wat heeft ze nu nog om voor te leven. Quanah vertrekt kort daarna.

In een laatste gecursiveerd deel wordt beschreven hoe Quanah zich overgeeft aan de blanken. Wanneer een Comanche zich overgeeft, moet hij zijn paard doden. Maar Quanah doet dat niet. Hij geeft zijn paard een klap en wanneer dat weg loopt, schreeuwt hij “Daar gaat de geest van de Comanches.”

Thematiek en symboliek
In deze historische roman schrijft Japin over de ultieme vergevingspoging. Tegen de achtergrond van de gruwelijke gebeurtenissen in het Wilde Westen laat hij een door de indianen beproefde vrouw tot inkeer komen. Haar lichaam was na de overval in 1836
boordevol gevuld met haat jegens de indianen, maar door de komst van Quanah, haar achterkleinzoon, die zich en zijn volk gaat overgeven aan de blanke kolonisten, komt ze tot bezinning. Ze is bereid de informatie te verstrekken die hij verlangt. Ze is als de vrouw van het Apache-verhaal: die de warmte niet wil toelaten in de wereld, maar als ze de zak met warmte wel opent, is waarvoor ze gevreesd heeft niet aan d e orde. Al die tijd heeft ze voor niets in de kou geleefd. Zo is het ook met Sallie Parker. Het is ontegenzeggelijk een vrouw met karakter: daarvan zijn in de roman staaltjes te vinden ( ze durft het op te nemen tegen John Parker als haar dochter zwanger is, ze trouwt later met John en volgt hem om een nederzetting op te bouwen, ze moet alle drinkbekers met ellende leegdrinken en wanneer ze door gelovige mensen met de nek wordt aangekeken gaat ze daar ook tegen te keer.) Maar het is ook een vrouw die zich niet wil overgeven (zegt John, als hij een beeldspraak met paardrijden aan haar wil duidelijk maken.) Ze moet tot het besef komen (o.a. door Holland Coffee en zijn verhaal over de schepping, dat lang niet alles op deze wereld zwart of wit is en dat de waarheid vaak in het midden ligt. Hij spreekt haar ook eens toe wanneer ze samen op zoek zijn naar Cynthia Ann er wel eens over heeft gedacht om te leren “vergeven.”
Daarmee heeft ze grote moeite omdat elke vezel in haar lichaam gevuld is met haat en wraakgevoelens.


Dan komt haar achterkleinzoon langs en midden in de nacht gaat ze toch naar hem kijken of hij het niet te koud heeft. Ze valt boven op hem en het lijkt alsof daarmee het ijs gebroken is. De volgende dag zal ze hem over zijn moeder Cynthia Ann vertellen.
De volgende dag moet ze de geschiedenis herbeleven. Het gaat haar heel moeizaam af. Maar ze begint zo langzamerhand ook de woorden van Holland Coffee te beseffen: er is altijd een andere kant. Wanneer ze verteld heeft over de dood van haar achterkleinkind en van Cynthia Ann , laat ze Quanah het kistje pakken met de tekening en de veer van de hoofdtooi van Cynthia Ann. Ze zijn voor Quanah. Het is het teken van haar overgave, haar verzoening. Maar zegt ze, wat blijft er dan nog over?

Japin over het thema vergeving in het Parool van 12 september 2007 : ''Mensen kunnen zich moeilijk inleven in een ander. Ik heb een groot deel van mijn leven geleefd zonder een oorlog direct om de deur. Nu heb ik het gevoel dat het allemaal steeds dichterbij komt. Daardoor wordt het almaar moeilijker om de zaken objectief te bekijken en je in te leven in een ander. Maar dat is nodig om een ander te begrijpen en te vergeven. Als er eenmaal begrip is volgt vergeving vanzelf.''

In een interview met MijnNL. Zegt Japin nog over het thema: “Vergeving is het machtigste wapen. Je neemt daarmee de regie van je eigen leven weer in handen. Je vergeeft niet voor de ander, maar voor jezelf. Je kunt weer bouwen en zo kun je door. Ik geloof niet dat iemand iets puur doet om slecht te doen. Iedereen denkt dat hij op zo’n moment het beste doet.”

Recensies
Onmiddellijk na het verschijnen van de roman waren er al recensies te lezen, want een nieuwe Arthur Japin kan op publiciteit rekenen. Op de dag van uitgave (14 september 2007) brengt Trouw een interview over twee pagina naar aanleiding van het schrijven van de roman. Dat gesprek geeft veel interessante informatie. Via de website van Trouw is het op te vragen (tegen betaling)

Daniëlle Serdijn op vrijdag 14 september in De Volkskrant waardeert het boek slechts met 2 van de 5 mogelijke sterren,
Het is een beetje Spoorloos, dat televisieprogramma waarin (geadopteerde) kinderen worden herenigd met hun biologische ouders maar elkaar niet meer begrijpen. Het enige dat overblijft is een krampachtige, onnatuurlijke omhelzing. Iets vergelijkbaars zie je hier, in De overgave, waarin ook nog eens allemaal wordt uitgelegd hoe iets voelt. Je moet daarvan houden. Je moet met je neus bovenop andermans leed willen zitten en willen meebeleven ‘waar zo iemand doorheen gaat’. Want hoe aardig die hele geschiedenis op zichzelf ook is, meer dan meebeleven valt er in De overgave niet te halen, of het moeten de levenslessen van Granny zijn: ‘Begrip betekent voor iedereen iets anders.’ Of: ‘Kiezen kan een mens altijd.’ Of: ‘Wraak is zoiets groots, die neem je voor jezelf of anders niet.’ Het tekent dit personage, dat spreken in quasi-wijsheden. ‘Huilen is voor mensen die nooit iets hebben meegemaakt. Niet dat ik ze niet benijd, de treurwilgen, ik herinner me maar al te goed hoe het oplucht. Maar er moet heel wat gebeuren wil iemand mij nog op een traan betrappen.’

Dat gemaakt kordate irriteert. Alsof Granny voortdurend in de steigers moet worden gezet omdat het personage anders omvalt. Alsof Japin haar zelf ook nauwelijks geloofwaardig acht. Thematisch gezien komt langzamerhand de beperking van Japins schrijverschap in zicht: zijn geliefde buitenstaanders hebben zich in dit boek in twee kampen verdeeld. En ook die zijn weer opgebroken. Hoeveel eenlingen nog te gaan? Hoeveel emoties nog te duiden in gedocumenteerde geschiedenissen? Hoeveel van dit soort ‘aangrijpende’ romans gaat deze publiekslieveling nog schrijven?

Een dag later is Jann Ruyters in Trouw van zaterdag 15 september 2007 heel wat positiever over de roman: In “De Overgave” ondermijnt Japin in Granny’s monoloog op vergelijkbare manier het heldenverhaal uit de klassieke western. Granny’s woord wordt vlees, bloed en aarde; ze vertolkt haat en wanhoop. Anders dan “Kassandra” van Christa Wolf is Granny wel onverwoestbaar maar niet wijs of helderziend. Niets menselijks is haar vreemd. Ze leert begrijpen en vergeven, maar na de haat rest slechts de leegte van het verlies. Het mooie aan dit verslag is die nietsontziendheid: die bikkelharde werkelijkheid. Japin brengt je vele malen dichter bij het Wilde Westen dan John Wayne. “

Uit de recensie van Het Parool van 12 september 2007 werd hierboven al enige keren geciteerd.
 
Uit Vrij Nederland van 14 september 2007 door Jeroen Vullings 

Gelikte vertelling
Ik moet mij bedwingen om al te jolig te doen over Japins roman, want dat doet hem niet helemaal recht. Wat hij belooft, maakt hij immers waar. Na afloop heb je de indruk een leuke film te hebben gezien, maar dan wel een televisiefilm. Na de beschreven moordpartij kun je goed meeleven met de personages, vertelvaart ontbreekt niet, de stijl is adequaat, af en toe zelfs mooi: ‘Stofkolommen zwirrelden op.’

Maar. Japin kan zoveel beter, zoals hij heeft laten zien in zijn meest bekritiseerde, mij nochtans zeer dierbare roman De droom van de leeuw (2002). Dat boek is in zijn oeuvre nog het meest een persoonlijk waagstuk; daarvoor en daarna stelde hij zich er tevreden mee om zich volledig onder te dompelen in de levens van zijn personages en in het historische decor – zich inleven kan hij heel goed. Zozeer dat de schrijver uit zicht verdwijnt en een gelikte vertelling overblijft. Misschien mikt hij met dit Amerikaanse drama op het grote publiek aldaar, maar in Europa zijn we – ook van hem – anders gewend.

Toch bevat De overgave een aantal passages die mij urgenter voorkomen, alsof de schrijver daar meer zichzelf in gelegd heeft.

Het zijn niet de geweldstaferelen, die Japin nog prettig kies schildert, maar juist de scènes waarin getoond wordt hoe je daarna verder kunt leven, hoe verwerking en rouw moeizaam maar geleidelijk vorm aannemen in een beschadigd bestaan. Soms verandert in zulke zinnen zelfs de toon: van verhalend naar beschouwend. Onvoldoende om van een stijlbreuk te spreken, maar voldoende om de schrijver in Japin niet te vergeten.


Over de schrijver
Bron: website van de auteur.

Arthur Japin (1956) bezocht het Gymnasium in Haarlem en studeerde enkele jaren Nederlandse taal- en letterkunde in Amsterdam om daar vervolgens de theaterschool te doorlopen, waar hij in 1982 afstudeerde. Hij speelde diverse rollen voor radio en televisie en op toneel bij onder andere Toneelgroep Centrum en de Theaterunie. Ook zong hij een kleine rol bij de Nederlandse Opera.
In 1987 ontdekte hij het historische, maar tot dan toe onbekende verhaal van twee Afrikaanse prinsjes die in het negentiende-eeuwse Nederland als Hollanders werden opgevoed. Hij stopte met acteren en begon te schrijven. Ondertussen schreef hij diverse korte verhalen, hoorspelen, toneelstukken en televisiefilms en debuteerde hij in 1996 met de verhalenbundel Magonische verhalen. Zijn debuut werd veelgeprezen in de literaire kritiek, maar hij brak pas bij een groot publiek door met zijn tweede boek, het verhaal van de twee prinsjes: de roman De zwarte met het witte hart, die wereldwijd vertaald werd en die hem internationale roem bezorgde. Japin publiceerde dit boek pas na tien jaar onderzoek in Afrika, Weimar en Indonesië.
Na De zwarte met het witte hart publiceerde Japin in 1998 een tweede verhalenbundel, De vierde wand. Het volgende boek had alles te maken met de verfilming door Ineke Smits van enkele van zijn magonische verhalen onder de titel Magonia. Onder diezelfde titel verscheen een reprise van de magonische verhalen, vermeerderd met het filmscenario en stills uit de film. Voorjaar 2002 verscheen zijn tweede roman, De droom van de leeuw, een exuberante literaire verbeelding van de jaren die Japin zelf doorbracht in cinematografische kringen in Rome. Anderhalf jaar later verscheen de derde roman van Japin, Een schitterend gebrek, die het succes van De zwarte met het witte hart in de Lage Landen nog overtrof. Het boek werd bekroond met de Libris Literatuurprijs en vond al honderdduizenden lezers.

Bibliografie
Magonische verhalen (1996)
De zwarte met het witte hart (1997)
Een schitterend gebrek (2003)
De kleine wereld (2006)
De klank van sneeuw (2006)
De overgave (2007)