Globe Laagland Module 6 Opdracht 17 Titelbeschrijving Harry Mulisch, De ontdekking van de hemel, Amsterdam 2001 (eenendertigste druk) Motivatie boekkeuze Ik heb het boek gekozen, omdat ik er veel over gehoord had en het me een heel mooi en apart boek leek. Het was wel erg dik maar dat weerhield me er niet van om het toch te lezen. Bovendien stond het gewoon in de mediatheek op school, en de mevrouw die er zat vond het ook een erg mooi boek en raadde me het aan. Samenvatting Het boek bestaat uit vier delen. Elk deel wordt voorafgegaan door een gesprek tussen twee engelen, die elkaar vertellen hoe ze het voor elkaar hebben gekregen dat het testimonium terug wordt gebracht. Dit moest gebeuren omdat God het vertrouwen in de mensheid heeft verloren.
Eerste deel In de nacht van 14 februari 1967 ontmoeten Max Delius en Onno Quist elkaar toevallig en worden vrienden. Ze lijken totaal niet op elkaar maar toch worden ze de beste vrienden. Max is een echte vrijbuiter en Onno heeft een vaste vriendin, Helga. Zij ziet Onno veranderen door Max, en als hij haar een keer laat zitten voor Max, is het uit. Max ontmoet Ada Brons, een jonge celliste. Zij krijgen een relatie, maar ook deze loopt stuk door de vriendschap tussen Max en Onno. Onno krijgt een mooie carrière in de politiek en krijgt wat met Ada. Als zij een uitnodiging krijgt om te spelen in Havanna, gaan ze met zijn drieen. Op de laatste avond gaan Max en Ada naar het strand, Onno blijft achter in het hotel omdat hij nog wat dingen moet regelen. Terwijl Onno met een Colombiaanse in bed ligt, worden Ada en Max als door een wonder naar elkaar toe getrokken en bedrijven zij daar de liefde. Tweede deel Terug in Nederland blijkt Ada zwanger te zijn. Zij en Max verzwijgen voor Onno dat ze met elkaar naar bed zijn geweest en hopen dat het kind van Onno is. Onno merkt niks en is dolblij met het nieuws. Hij vraagt Ada ten huwelijk. Als Onno en Max de dag van hun ontmoeting vieren, leidt Max Ada en Onno rond bij de sterrenwacht waar hij werkt. Op de terugreis krijgen ze een ongeval en Ada raakt hierdoor in coma. Gelukkig is het kindje gezond. Diezelfde avond sterft ook de vader van Ada. Max gaat naar de moeder van Ada, Sophia, om haar het slechte nieuws te vertellen. Omdat het laat wordt, blijft Max slapen. ’s Nachts bezoekt Sophia hem en bedrijven ze de liefde. Hierna komt Max vaker bij Sophia, en worden ze stiekeme minnaars. Het kindje van Ada wordt 2 maanden te vroeg gehaald, maar is buitengewoon mooi, met hemelsblauwe ogen, zoals ze nog nooit gezien hebben. Onno noemt hem Quinten. Derde deel Onno wordt helemaal opgeslokt door zijn politieke carrière, bovendien krijgt hij weer een relatie met Helga. Daarom gaan Max en Sophia samen Quinten opvoeden. Ze krijgen een huisje vlakbij de sterrenwacht waar Max werkt. Quinten ontwikkelt zich goed, het is alleen raar dat hij nooit huilt. Wel vraagt hij zich af waar zijn moeder is, en op zijn zevende neem Onno hem mee naar Ada. Vanaf dan is het over tussen Sophia en Max, en krijgt Max een relatie met iemand van de sterrenwacht. In hetzelfde jaar wordt Onno minister. Quinten droomt elke nacht over een soort droom, die hij de burcht noemt. Overdag tekent hij hier plattegronden van die hij SOMNIUM QUINTI (Quinten’s droom) noemt. Bij meneer Themaat, een van zijn buren die veel boeken over architectuur heeft, probeert hij het gebouw uit zijn dromen te vinden. Als aan het licht komt dat Onno aan een revolutieconferentie heeft meegedaan, moet hij aftreden als minister. Ook wordt Helga beroofd en doodgestoken. Onno kan het allemaal niet meer aan, schrijft afscheidsbrieven aan Quinten, Max, Sophia en zijn zus, en vertrekt. Alleen zijn advocaat heeft een postcode, voor als er echt wat is. Als de eigenares van het huis waar Max, Sophia en Quinten in wonen sterft, erft Quinten fl. 40.000,-, en weten ze niet zeker of ze er kunnen blijven wonen. Ook Ada krijgt dan baarmoederkanker. Als Max op een avond een theorie over het ontstaan van het heelal ontdekt, wordt hij geraakt door een komeet. Sophia trekt in bij de vriendin van Max en Quinten besluit op zoek te gaan naar zijn vader. Hij gaat naar Italië en neemt zijn plattegronden van de burcht mee. Vierde deel In het Pantheon ontmoet Quinten Onno per toeval. Onno ziet eruit als een zwerver en heeft een raaf als huisdier. Quinten trekt in bij Onno, en samen bezoeken ze alle belangrijke gebouwen. Als ze bij het Heilige der Heiligen komen, denkt Quinten dat het Ark des verbond zich in het altaar bevindt, in het centrum van de kapel. Samen met zijn vader probeert hij de tafelen van Mozes uit de kapel te halen. En het lukt ook, dankzij de lessen die Quinten kreeg van zijn buurman die slotenmaker was. Als ze de tafelen hebben, vluchten ze weg en nemen het eerste vliegtuig. Dat gaat naar Tel Aviv, ze gaan de tafelen terugbrengen. Ze bezoeken allerlei heilige plaatsen, zoals de Tempelberg. Als ze op een terrasje zitten, ziet Onno een vrouw met dezelfde hemelsblauwe ogen als Quinten, en ze draagt een Auswitsch nummer. Onno denkt dat het de moeder van Max is, die doodgewaand is nadat ze naar een concentratiekamp moest. Onno beseft dat niet hij, maar Max de vader van Quinten is, en gaat naar zijn hotelkamer. Plotseling is Quinten in de burcht, en de raaf van Onno leidt hem voort. Hij komt bij de kluis van het hotel en neemt de tafelen hieruit, zijn plattegronden laat hij liggen. Dan komt plotseling het paard aan gegaloppeerd, waar hij zovaak bij aan het graf heeft gezeten. Hij bestijgt het paard. Hij rijdt net zolang tot hij bij de Heilige rots is, het midden van de wereld. Hier laat hij de tafelen vallen. Ze breken in duizend stukken, maar de letters van het licht vliegen rond. Overal ziet hij het gezicht van zijn moeder en hij wordt opgenomen in het licht. Als Onno erachter komt dat Quinten weg is, kijkt hij in de kluis, maar de tafelen zijn verdwenen. Hij belt Sophia, en hoort van haar dat Ada net is gecremeerd, op hetzelfde moment als dat Quinten verdwenen is. Hij wordt onwel en krijgt een beroerte. Uitgewerkte persoonlijke reactie Het boek valt niet in één onderwerp te plaatsen. Het is een allesomvattende roman, met romantiek, vriendschap en de nodige drama erin. Het gaat er eigenlijk over hoe een engel het voor elkaar heeft gekregen om alles zo samen te voegen dat het precies klopt en zo het testimonium terug kan halen. Het is een erg interessant onderwerp. Aan het einde blijkt dat alles samenvalt, en dat alles in het verhaal nut heeft gehad voor het verdere verloop. Bovendien verveelt het boek helemaal niet, omdat er zoveel verschillende aspecten in naar voren komen, dat je steeds iets nieuws leest, en steeds nieuwsgieriger wordt naar het einde. Ik wist van tevoren echt niet wat ik moest verwachten, ik kon me er niets bij voorstellen. Het is een onderwerp waar iedereen natuurlijk wel eens over nagedacht heeft, maar iedereen denkt er toch iets anders bij, en het is heel boeiend om te lezen. Het is natuurlijk ook een onderwerp wat erg origineel is, ik heb dan ook nog nooit een boek gelezen of film gezien over dit onderwerp. Het onderwerp is heel diep uitgewerkt, dat valt natuurlijk ook wel te zien aan de grootte van het boek. Het is heel ver en heel wetenschappelijk uitgewerkt. Ik denk dat je toch wel een beetje wetenschappelijke en algemene kennis moet hebben om het verhaal te kunnen volgen. Bijna alle gebeurtenissen zijn belangrijk in het boek, ze hebben allemaal een bepaald doel voor de rest van het verhaal. Maar de belangrijkste gebeurtenissen zijn toch wel de ontmoeting tussen Onno en Max, de ontmoeting met Ada, de vrijpartij van Ada en Max op Cuba en het feit dat Onno wegging, hierdoor ging Quinten hem achterna. De gebeurtenissen zijn belangrijker dan de gedachten, als spelen ook de gedachten ook een belangrijke rol. De gebeurtenissen hebben allemaal een bepaalde betekenis en zijn nuttig voor het verloop van het verhaal. Ze zijn allemaal heel uitvoerig en duidelijk verteld, maar sommige gebeurtenissen snap je pas aan het einde van het verhaal, dan valt alles op zijn plek en blijkt dat alle gebeurtenissen van belang zijn geweest. Omdat het zoveel verschillende gebeurtenissen zijn, blijven ze je boeien. Daarom was het ook helemaal niet zo erg dat het zo’n dik boek was, ik wilde het meteen in een ruk uitlezen. Er zitten veel verschillende personages in het boek, die allemaal nuttig zijn voor het verhaal, maar de hoofdpersoon is toch wel Quinten. Het verhaal gaat erom dat hij geboren wordt en het testimonium terug moet bezorgen. Alle personages en gebeurtenissen zorgen ervoor dat het hem lukt. Ik vind Quinten geen held, hij doet natuurlijk iets heel dappers, maar het is toch allemaal in scène gezet. De engel die ervoor moet zorgen dat het testimonium terug gebracht wordt, heeft het leven van Quinten zoveer bepaald, tot in de details, zodat Quinten zijn taak kon vervullen. De karakters van de personages worden niet heel erg uitgebreid verteld, maar toch uitgebreid genoeg om ze levensecht te laten zijn. Het zijn allemaal ‘gewone’ mensen die door het lot met elkaar verbonden zijn. Ze worden allemaal aan elkaar gekoppeld zeg maar, en ze zijn allemaal nuttig voor het verloop van het verhaal, tot zelfs de buurman van Quinten toe, die slotenmaker was. Het gedrag en de beslissingen van de personages zijn niet echt af te keuren, omdat aan het einde blijkt dat het allemaal gewoon zo moest zijn. Soms snapte ik niet alles, sommige beslissingen zou ik zelf nooit gemaakt hebben, maar aan het einde kwam toch alles op zijn plaats terecht. Dat vond ik wel het mooiste aan het boek, dat het zo uitgebreid is, en het allemaal toch zo goed samen kan vallen. De personages reageren totaal niet voorspelbaar, en dat zorgt ervoor dat het boek blijft boeien. Ze maken voor mij rare en onverwachtse beslissingen, en het verhaal krijgt ook steeds een andere wending. Je weet totaal niet welke kant het verhaal op gaat. De opbouw van het verhaal is niet ingewikkeld. Elk deel begint met een dialoog tussen twee engelen, waarin de ene vertelt hoe hij het voor elkaar heeft gekregen. Het verhaal zelf gaat daarna in chronologische volgorde verder, bijna zonder flashbacks. Het is best een spannend verhaal omdat je niet weet hoe het verder gaat, er zitten steeds onverwachte wendingen in het verhaal, zodat het heel boeiend blijft. Het verhaal wordt verteld door de engel. Het ene hoofdstuk zie je het verhaal door de ogen van Max, het andere weer door de ogen van Onno. Dit is erg prettig, het verhaal blijft boeien zo, en je komt zo veel te weten over de verschillende personages. Doordat het verhaal zo in chronologische volgorde verteld wordt, is het niet moeilijk om te volgen. Onder het verhaal worden veel vragen opgeroepen, maar op het einde worden deze allemaal beantwoord. Het komt allemaal samen op het einde, er zitten geen onduidelijkheden meer in. Dit is prettig, vooral omdat het echt bij het verhaal hoort. Ik denk dat het de kracht van het verhaal is. Het verhaal roept ondertussen veel vragen op, maar op het einde blijkt het allemaal nuttig te zijn geweest en snap je alle gebeurtenissen. Het boek boeide vanaf de eerste bladzijde, maar vanaf het derde deel kon ik het echt niet meer wegleggen. Opeens wordt dan een heleboel duidelijk, terwijl de rest een beetje vaag bleef. Al met al vond ik het een erg boeiend boek. Het taalgebruik in het boek is niet heel erg moeilijk. Er worden wel veel wetenschappelijke termen gebruikt, omdat er best veel wetenschappelijke dingen in voor komen. Ik denk dat je hiervoor wel een beetje voorkennis nodig hebt over de wetenschap. Ik vind dit wel erg goed passen bij het verhaal, omdat het toch wel een beetje wetenschappelijk is. Zoals in het begin met die genen die precies op elkaar afgestemd moeten worden, en als Max het ontstaan van het heelal ontdekt. Voor mij leverde dit geen problemen op, omdat ik het profiel Natuur&Gezondheid heb, en veel van deze wetenschappelijke termen al gehad heb tijdens een van de lessen. Ik kon het dus goed volgen. De dialogen aan het begin van elk deel vond ik erg leuk. Verder zaten er niet zo heel veel en lange dialogen in, maar dat vond ik niet zo erg. Het ging meer om de gebeurtenissen, en daardoor past het ook goed bij het verhaal.
Verdiepingsopdracht Ik had van veel mensen gehoord dat het echt een van de mooiste boeken ooit was, dus ik verwachtte dan ook een heel mooi boek. Maar ik kon me niets voorstellen bij het onderwerp, waar het verhaal over zou gaan. Ik had er dus niet echt verwachtingen bij. De verwachting dat het een erg mooi boek zou zijn, is uitgekomen. Het is een geweldige grootse roman. Misschien kwam dit ook wel omdat ik geen bepaalde verwachtingen had bij het verhaal en onderwerp, hierdoor zijn er geen teleurstellingen, die ik misschien wel gehad zou hebben als ik erg veel verwachtingen erbij had. Het verhaal speelt zich grotendeels af in Nederland. De ruimte heeft niet echt een functie, maar is meer toeval. Het is wel zo dat alle mensen die hier toevallig wonen een rol hebben in het verhaal. Bijvoorbeeld op Groot Rechteren, het huis waar Max, Sophia en Quinten woonden, waren ook andere mensen die een rol bleken te hebben bij het verhaal. Eigenlijk is niks dus toeval. De ruimte heeft dus als functie dat de gebeurtenissen die moeten gebeuren, op die plek zich afspelen. En dat is dan Nederland. Het einde van het verhaal speelt zich af in het buitenland, als Quinten zijn vader gaat zoeken. Dit heeft wel een functie, want hier moet Quinten de tafelen halen en ze terug brengen. De ruimte is dus wel belangrijk bij het verhaal, omdat alle gebeurtenissen, personages en de ruimtes waar ze zich af spelen, bij elkaar moeten kloppen. En ook alles klopt met elkaar. De thematiek van het verhaal valt moeilijk te beschrijven. Het is een groots verhaal waar eigenlijk alle aspecten in voor komen. Het verhaal over dat Quinten het testimonium terug moet brengen, is eigenlijk een omhulsel voor alles wat er zich afspeelt. Het is dus de betekenislaag onder het verhaal. Een belangrijk thema in het boek is vriendschap. Het boek begint met vriendschap, als Max en Onno elkaar ontmoeten en een heel bijzondere vriendschap krijgen. Dit blijkt wel als Onno zelfs zijn vriendin Helga laat zitten voor Max. Een andere thema is liefde. Zo valt Max als een blok voor Ada, en krijgt Ada later een relatie met Onno. Ook krijgt Max verschillende relaties. De liefde van Onno voor Helga wordt pas goed duidelijk als Helga beroofd en neergestoken wordt. Hij kan het allemaal niet meer aan en vlucht weg. Maar er zit niet alleen zo’n soort liefde in het verhaal. Ook blijkt verschillende keren de liefde van Onno voor Quinten en andersom. Quinten wil namelijk zijn vader gaan zoeken, en gaat hem achterna. Er zit ook veel drama en verdriet in het verhaal. Zoals Ada die een ongeluk krijgt en in een coma raakt, en Max die geraakt wordt door een komeet. Ook wordt Helga beroofd en doodgestoken en gaan er verschillende familieleden dood. Al met al is het dus een complete roman, waar bijna geen een thema in ontbreekt. Ik heb gekozen om als secundaire literatuur een artikel te kiezen over de relatie tussen het leven van Harry Mulisch en de tekst, omdat dit me erg interessant lijkt. Ik ben te weten gekomen hoe hij zo’n verhaal kan schrijven, en welke aspecten hij van zijn leven er in heeft gestopt en welke niet. Ook komen er in het artikel elementen in voor over het wereldbeeld van de auteur en de tekst. Hier bij heb ik gebruikt gemaakt van het volgende artikel: Arnold Heumakers, ‘Engelenopdracht maakt Aarde tot proeftuin, over De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch’, in: De Volkskrant 16 oktober 1992. Samenvatting secundaire literatuur ‘Harry Mulisch heeft alles opengetrokken voor deze immense roman. Het is een totaal roman, waarbij de lezer zich van top tot teen onder kan dompelen in Mulisch’ fantasie. De 65 hoofdstukken die het boek telt, komen overeen met zijn 65 hoofdstukken. Het duurt wel 100 bladzijden lang voordat de eigenlijke held wordt geboren. Dit wordt vooraf gegaan door een gemanipuleer van jewelste met DNA-formules, en het verhaal over Onno, Max en Ada. De vriendschap tussen Max en Onno herinnert aan die tussen Mulisch en Jan Hein Donner en moet ongetwijfeld als een hommage aan zijn overleden vriend worden gezien. Maar toch zijn de verschillen met de echte biografie toch te groot. Zo komt via Max de Tweede wereldoorlog in beeld, maar toch anders dan zijn eigen geschiedenis, en beschrijft hij via Onno de recente politieke geschiedenis van Nederland. Niet alleen zijn vriend Donner heeft hiervoor model gestaan, het doet ook denken aan Han Lammers of Marcel van Dam, maar geen volledige gelijkenis. De ontdekking komt maar moeizaam op gang. De avonturen van Onno, Max en Ada worden uitvoerig beschreven, en niet alles is even vermakelijk. Wat wel aantrekkelijk is, is de zelfspot van Mulisch. Bijvoorbeeld wanneer Onno tegen Max zegt: ‘En die neus van jou kan maar beter met de mantel der liefde worden bedekt’. Misschien valt het eerste anderhalve deel van de roman een beetje tegen, maar daarna wordt het een geweldig en fantasievol verhaal. Het merendeel van de aandacht gaat hierna naar Quinten, die opgroeit om zijn ‘opdracht’ te vervullen. Uit de rest van de roman blijkt dat Mulisch de toekomst van de wereld niet erg rooskleurig ziet. Dat komt met name tot uiting bij de ‘opdracht’ die Quinten uit moet voeren. De ‘Chef’ wil zijn testimonium terug hebben, omdat hij de hoop heeft opgegeven voor de mensen. Maar toch zit er ook een beetje hoop in het verhaal. Uit het epiloog concluderen we dat er tenminste een engel is die ons nog een kans wil geven. Ook zitten er in de roman verwijzingen naar het eerdere werk, zonder dat hij in herhaling valt. Van de anesthesist die Steenwijk heet (De aanslag) tot de ‘hortus conclusus’die ergens ten sprake wordt gebracht (Opus Gran). De roman is al met al een voor op z’n minst tweederde geslaagde tour de force, een verbluffende ‘totaalroman’.’ Het verhaal is losjes op zijn leven gebaseerd, maar veel te weinig om echt biografisch te zijn. Verschillende aspecten van zijn leven komen terug in het verhaal, zoals de vriendschap tussen Max en Onno die gebaseerd is op zijn vriendschap met Jan Hein Donner. Verder is Onno’s politieke carrière losjes gebaseerd op de recente politieke situatie in Nederland. En wordt Max gebruikt om de zelfspot van Mulisch naar voren te brengen. Ook komen er verschillende aspecten uit zijn leven naar voren, zoals de jodenvervolging via Max en het verblijf op Cuba. Deze gebeurtenissen zijn in het boek echter heel anders dan in zijn eigen leven, en zijn ze dus niet autobiografisch. Ook komen Mulisch’ gedachten over het leven naar voren. Uit het feit dat de ‘Chef’ het testimonium terug wil, blijkt dat hij de toekomst somber in ziet. Maar er is één engel in het verhaal die nog wel hoop heeft, waaruit blijkt dat er toch nog wel een beetje hoop is. Evaluatie Mijn mening over het boek is na het maken van de verdiepingsopdracht niet veranderd, ik vind het nog steeds een prachtig boek dat ik, vooral na Quinten’s geboorte, in één ruk uit wou lezen. De opbouw hielp hier zeker bij, omdat het boek geen moeilijke opbouw had met flashbacks en dergelijke. Het boek was daarom ook helemaal geen lastige klus om te lezen. Ik ben wel tevreden over het uitvoeren van de verdiepingsopdracht. Ik vond de meeste opgaven niet erg moeilijk, omdat het verhaal erg duidelijk was. Sommige gebeurtenissen waren erg onduidelijk, maar aan het einde van het verhaal kwam alles samen en werd alles duidelijk. De kennis en vaardigheden beheers ik denk ik voldoende, dit ook omdat we deze opdracht wel eens eerder hebben gehad, het was allemaal herhaling uit de vorige boekverslagen.