De nacht krekelt door Jaap Robben

Zakelijke gegevens Eerste druk: 29 mei 2007
Gebruikte druk: 1e
Aantal bladzijden: 24 gedichten en 6 heel korte verhalen
Uitgever: De Geus, Breda Genre Robben schrijft in deze bundel poëzie veelal typografische gedichten d.w.z. dat je bij het gedicht vaak een beeldgrap krijgt. De ontwerpen bij die gedichten zijn van Suzanne Hertogs. De eerste dichter die het genre typografische gedichten erg populair maakte in de Nederlandstalige literatuur, was de Vlaamse dichter Paul van Ostayen. Maar die gedichten waren nog wel eens ontoegankelijk voor lezers. De gedichten van Robben daarentegen zijn laagdrempelig en derhalve heel toegankelijk voor scholieren. Het is een leuk nummer voor je literatuurlijst: vwo-leerlingen moeten immers een bundel op hun lijst zetten. Mooi bundeltje gedichten: waardering 2 punten op de literatuurlijst. Moderne gedichten Het zijn vrijwel allemaal moderne gedichten vanwege de volgende kenmerken: - weinig interpunctie - geen vaste strofebouw - geen vaste regellengte - geen of nauwelijks rijm - veel enjambementen - typografische vormgeving. Fraai is de beeldspraak van Robben: je hoeft niet lang te zoeken voor zinnen met mooie vergelijkingen en metaforen: -
de nacht krekelt - zwijgende vegers …..borstelen de nacht bij elkaar - …en de herfst alvast de bomen leeg waait - Slaap lekker, lieve lucht, morgen moet je weer mooi zijn, dat heeft de weerman zelf gezegd Opzet van de bundel De bundel heeft 30 titels: er zijn 24 gedichten en 6 korte schetsen of verhalen. Van die zes is er slechts één verhaal dat enkele bladzijden lang is: het verhaal “Ofeladio”, een humoristisch verhaal over een tochtje naar Berlijn. De meeste gedichten worden op één bladzijde afgebeeld. Met recht afgebeeld, want bij vrijwel elk gedicht is een tekening of een afbeelding geplaatst die deel uitmaakt van het gedicht. Soms is die afbeelding op de bladzijde ernaast geplaatst. Helaas is het niet mogelijk deze afbeeldingen zo weer te geven dat je die als lezer van deze samenvatting ook kunt bewonderen. Voor enkele gedichten verwijs ik dan hierbij ook naar de website van Jaap Robben waarop enkele gedichten afgebeeld zijn. [www.jaaprobben.nl] Titelverklaring De titel van de bundel is afkomstig uit een heel kort verhaal uit de bundel ”Paardebloemenpluisjes” . Daarin staat de korte zin “De nacht krekelt.” Een heel mooie zin die geen nadere uitleg behoeft. Samenvatting, thematiek en symboliek Robben schrijft hilarische gedichten die soms gewoon heel grappig zijn, soms een ondertoon van ironie hebben en soms ook wat weemoedig van aard zijn. Robben kijkt goed om zich heen, ziet wat er gebeurt en beschrijft zijn indrukken in gevoelige beelden. Hij treedt ook in zalen op als “cabareteller”en dat lijkt me een heel goede typering van zijn gedichten: ze vertellen op humoristische wijze een situatie. Het leuke van een bundel gedichten zoals Robben die schrijft, is dat lezers zich snel aangetrokken voelen tot een bepaalde thematiek. De veelheid aan verschillende thema’s maakt de bundel heel aantrekkelijk. Bovendien zijn de gedichten geen van allen somber van aard. Zo werd ik zelf nogal getroffen door het gedicht “Meneer" waarin de thematiek het lot van een demente oma is. (met een levensgrote afbeelding van een klassieke telefoon, waarin de titel van het gedicht staat) De vorm van het gedicht zou zelfs een modern Shakespearesonnet kunnen zijn. 14 regels met een clou in de laatste twee regels. Maar het gedicht is vooral mooi, omdat in een gering aantal zinnetjes de steeds kleiner wordende wereld van de demente oma wordt opgeroepen. “
Oma kent mijn naam niet meer
vroeger spiekte ze nog
op het briefje
naast haar telefoon
verwisselde mij met mijn
vader, broer of oom. Maar als ik nu
haar kamer binnenkom
met de klink nog
in de hand
zegt ze “Dag…. meneer.” Oma kent
mijn naam niet meer Robben observeert heel scherp en deelt mee aan de lezer mee: in Apothekeressen luidt de typering van het bewuste beroep en de heimelijke wens van de apothekeres als volgt: In de ochtend parkeren zij hun Panda’s
en trappen melkbleke benen de pedalen
van een kinderloze damesfiets
stipt op tijd, geurloos en altijd correct. Nooit heeft een apothekeres wallen
stinkt ze uit haar mond
nimmer ligt er eentje dronken in de bosjes
of sjanst in een café gaat steevast vroeg onder de wol
en bestudeert dan vakliteratuur. Zet haar wekker nog even voor 7even
dommelt langzaam in en danst dan
met opper-apotheker Harry
zwierig de
Tango ( in een fraai woordbeeld) door een verduisterde apotheek
na sluitingstijd Dat beeldend beschrijven doet Robben ook in Stad voor openingstijd . Het is de observatie van een stad die ontwaakt. Straten stinken naar feest
zwijgende vegers wekken ruw haar stenen
en borstelen de nacht bij elkaar. Lantarens gaan na een korte knipper uit
Hoog door de lucht
cirkelen bladeren
en een krant die niemand
nieuws vertelt. In een stad voor openingstijd
staan alleen een paar
vergeten fietsen
van verliefde mensen
die net slapen. Ook in Polderweg observeert Robben scherp en eindigt met een fraaie metafoor. Waar nog een boer zwaait
als je langsfiets
terwijl de koeien naar je kijken. Herten in de verte
van je schrikken
en een stukje met je mee rennen
lijkt het
Waar het land leeg is, de huizen rijp. De wind nog onwennig giert, liever zomer blaast. Het de tractoren niets doet, De vorst mag komen. En de herfst alvast
de bomen leeg waait. In andere gedichten wordt de observatie vermengd met ironie en humor, vergelijk
Verstekeling Van achter het gordijn
moest hij toezien
hoe in één zweterige nacht
met een krant
zijn familie werd doodgemept. Sindsdien steekt hij uit wraak
enkel nog de krantenjongens. In Zmerdrmers gebruikt Robben de computer emoticons voor het uitdrukken van zijn idee. Helaas kunnen deze niet in dezelfde vorm op deze site worden overgenomen. De smiley van de O komt niet goed over. Zdra het eerste sprankje lentezn in maart
het staartje van de winter heeft gesmlten, kijken Nederlands emeisjes nder hun spaghettibandjes m te zien of de zn
hun schuders heeft verkleurd. In een andere categorie gedichten overheerst de weemoed: een bakje geur van een gelukkige dag sluit je op in een afhaalbakje van de Chinees : Bakjes geur In Hildebrandlaan een mooi typografisch weergegeven gedicht rijdt de dichter langs zijn ouderlijk huis: de winkels van vroeger zijn allemaal van functie veranderd, (in de bakkerswinkel zit nu een computerzaak) de dingen uit de tuin zijn verdwenen en straks wordt ook nog de besjesboom omgezaagd, wanneer de vergunning loskomt. Ik kom hier nooit meer terug, dacht ik en zei tegen de boom: “tot snel.” Het nooit uitgeleende boek dat uit de bieb gehaald moeten worden ( b> Bibliotheek ) het kapot gevallen glas van een serie kristallen glazen (
Geliefdenverdriet ) het vaarwel zeggen van een hotelkamer waar je de liefde hebt bedreven (Uitchecken) het zijn allemaal onderwerpen waarover Robben een gedicht maakt. Herkenbare momenten en daarom voor iedereen goed te begrijpen. Elke nacht Neem een boek uit je kast
en kruip tegen me aan. Dan lees ik
elke nacht een letter
en blijf bij je slapen
tot ik het uit heb. In de bundel zijn ook zes korte verhalen opgenomen. Daarin overheerst de weemoed in de volgende verhalen. Paardebloempluisjes Over een verloren stationnetje waarlangs nog wel eens een Intercity wordt omgeleid. De wind die de trein veroorzaakt, zorgt ervoor dat de pluisjes van de paardebloem worden verspreid. De ontslagen chef staat op en is er getuige van. In Kippenvel de beschrijving van een ontmoeting met iemand die je kippenvel kan bezorgen, maar dan ineens weer uit je leven verdwenen is. Soviet champion Een kort reisverslag per bus en een ontmoeting met een oude Russische bodybuilder die ooit kampioen was maar nu aan de drank en drugs verslaafd is.
December de beschrijving van de fijne gezellige maand: gewoon lekker lezen bij de kaarsjes in de hoop dat januari nog ver weg is. Heel anders van karakter is het humoristische verhaal: “Ofeladio. “ Jaap is met zijn vriendin op reis naar Berlijn in de auto van een kennis van zijn oom die ze hebben geleend. De auto valt stil op de snelweg en Jaaps vriendin zegt: “ we zijn ofeladio (verbastering van we zijn op de radio) De auto wordt gemaakt en zij slapen in de jeugdherberg van Neukrug. Het zijn geen al te beste gasten die er zijn: o.a. een kreupele man die Nederlands spreekt.. Wanneer de auto gerepareerd is, rijden ze naar Berlijn, maar de rij wachtenden voor de Rijksdag is te lang. Jaaps vriendin doet dan net of ze zwanger is en mag dan door een aparte ingang naar binnen. Ze gaan door de controlepoortjes totdat de Nederlandse kreupele man roept dat het vreemd is omdat Jaaps vriendin gisteren helemaal niet zwanger was. Nu komt de Duitse bewaking in beweging. De vriendin wordt omsingeld en de veiligheidsmensen komen er aan te pas Jaaps vriendin zegt: “Bel je oom eens , misschien zijn we “Ofeladio.” Recensies Op 29 juni 2007 verscheen in De Groene Amsterdammer een positieve bespreking van de bundel. De hele recensie van Mirjam Noorduijn luidt: ‘Laagdravende gedichten’, zo typeert dichter/cabaretier Jaap Robben (1984) zijn eigen poëzie en korte proza voor jongeren. Wie zijn nieuwe bundel De nacht krekelt leest zal meteen begrijpen wat hij hiermee wil zeggen: geen grote woorden, maar verrassende en eenvoudige taal. Geen strak metrum, maar normloze lichtvoetigheid. Geen sombere navelstaarderij, maar levenslust. Geen zwaarwichtige beschouwingen, maar aardse verwondering. Dit wil niet zeggen dat de dertig gedichten verhalen niet beklijven. Integendeel
Robbens kracht is dat hij luchtigheid en ernst combineert, dat hij betekenis geeft aan het alledaagse, met weinig woorden dat ene moment weet te vangen en precies de kern van zijn onderwerp raakt: zoals de herkenbare geluksbestemming in Bakjes geur: ‘De oranje zomeravond ruikt/ naar afgekoelde zomerdag./ Met een hersluitbaar bakje van de Chinees/ vang ik haar laatste restjes geur:/ ‘Kliekje’ schrijf ik erop/ met een watervaste stift./ Bewaar hem in mijn vriesvak/ bij de verzameling geuren van dagen/ overheerst door geluk’. Of het verlangen op een willekeurige winteravond naar ‘alleen: zijn’ in December. Of de door vergankelijkheid opgeroepen weemoed in Meneer – ‘(…)/ Maar als ik nu/ haar kamer binnenkom,/ met de klink nog in de hand,/ zegt ze ‘Dag…/ meneer’. Oma kent mijn naam niet meer’ – en in het korte verhaal Paardebloemenpluisjes over een oude stationschef die zijn ‘versgewassen lakens en uniform te ruste hangt. Want ‘sinds de spoorwegmaatschappij een getypte brief zond over marktwerking en ‘financial efficiency’ rijden hier geen treinen meer’. Even eigenzinnig en speels als Robbens poëzie is de zwart-witte vormgeving van Suzanne Hertogs, maakster van het boekentijdschrift DUF en vormgeefster van Robbens eerste bundel Twee vliegen (2004). Geen detail uit Robbens tekst is haar ontgaan. De paardebloemenpluisjes uit eerder genoemd kort verhaal zweven met eenzelfde, schijnbaar argeloze terloopsheid voorbij als Robbens woorden en letters, die Hertogs letterlijk en figuurlijk over het papier laat dansen. Hertogs bewijst dat een goed typografisch ontwerp méér kan vertellen. Die ‘nacht’ is overigens ook voor volwassenen interessant. Eigenlijk voor iedereen die van een lange, lege polderweg geniet. Voor iedereen die begrijpt dat ‘als van een stel kristallen glazen/ er één stukvalt op je keukenvloer’, je het andere er meteen achteraan moet gooien om ‘geliefdenverdriet’ te voorkomen. Voor iedereen die wil weten of Ofeladio een onbekende Griekse held is. Voor iedereen met een onbevangen blik. Of juist niet. Over de dichter Bron website :
www.jaaprobben.nl "Wie is in hemelsnaam Jaap Robben?"‘ zeggen mensen als ik vraag of ze wel eens van hem gehoord hebben. "Is dat niet die jongen die op het Eurovisie Pornofestival de Nederlandse kandidaat was? Of degene die in twee minuten negentien hotdogs naar binnen kon werken?" Nee, nee en nog eens nee. Het moet voor eens en voor altijd duidelijkheid zijn, wie Jaap Robben echt is, wat hij bereikt heeft en daarnaast, geheel belangeloos, voor onze wereld doet. Zo heeft hij al meer eigen teksten geschreven dan Jim en Jamai bij elkaar en onder het pseudoniem, Joost Zwagerman, een groot aantal boeken op zijn naam staan. Hij verkleedt zich graag. En zit in het pak van Pino, Gretta Duisenberg en Nelson Mandela. Vooral met de laatste twee creaties heeft hij zijn sporen verdiend op de weg naar wereldvrede. Maar het kroonjuweel op zijn werk is toch dat hij de echte vader van het kind van Maxima is. Dat laatste moet echter tussen ons blijven, want er is nog enige onzekerheid. Vanmiddag komt de definitieve uitslag van het DNA-onderzoek. Wiens zaad is het snelste geweest, dat van Jaap of Prins Bernhard? Bibliografie Twee vliegen ( poëzie, 2003) De nacht krekelt (poëzie en verhalen, 2007)