De literaire kring door Maxim Februari

Zakelijke gegevens
Eerste druk: februar1 2007
Gebruikte druk: 5e druk, maart 2007
Aantal bladzijden: 254
Uitgever: Prometheus, Amsterdam

Gegevens voorkant
Op de voorzijde staat een afbeelding van een man met de rug naar de lezer gekeerd. Hij heeft een zwarte toga met een witte bef om en is dus een advocaat. Dat is een toepasselijke afbeelding voor de roman, waarin de afwikkeling van een affaire via juridische procedures geregeld is. De hoge heren hebben elkaar een handje toegestoken of boven elkaars hoofd gehouden.

Genre
Het is een psychologische roman met het karakter van een ideologisch pamflet.


Mening
Mooie roman over een ethisch probleem. Hoe ver mag je gaan in je streven om winst te maken? Al in het motto geeft Februari aan waar ze met haar roman heen wil. Op ironische wijze beschrijft ze een gemeenschap waar notabelen het voor het zeggen hebben door hun macht en hun status en eigenlijk zijn ze de witteboordcriminelen van de westerse wereld. Op subtiele maar fraaie wijze beschrijft Februari de handelwijze van de machthebbers in het westen die zich niet bekommeren om de armoedzaaiers in de Derde Wereld. Hun leed kan immers ook met geld worden afgekocht. Het is duidelijk dat juriste, columniste en ethica Februari afstand neemt van een dergelijke levensopvatting. Daardoor is het een mooie, maar geen gemakkelijke roman geworden die misschien de gemiddelde havo-leerling nog niet kan boeien. Mede door de fraaie stijl een aanwinst voor de moderne Nederlandse literatuur en daardoor op onze boekenlijst een waardering van drie punten. Aanrader voor leerlingen met filosofie in hun pakket.

De flaptekst
De dertigjarige Teresa Pellikaan woont weer in het dorp waar ze is opgegroeid. Haar rijke echtgenoot is er lid geworden van de literaire kring die ooit is opgericht door Teresa’s vader, de nog steeds zeer aanwezige jurist Randolf Pellikaan.
Op een voorjaarsdag hoort Teresa dat haar vroegere klasgenoot Ruth Ackermann een internationale bestseller heeft geschreven. Het lijkt haar een mooi idee als de literaire kring in het dorp dat beroemde boek gaat lezen, maar iedereen reageert opmerkelijk afwijzend. Langzamerhand krijgt Teresa te horen wat er in het verleden is gebeurd rond de familie van de wereldberoemde schrijfster.

Dan wordt bekend dat Ruth Ackermann op uitnodiging van de boekhandelaar komt spreken in het dorp; zo wordt de literaire kring wel gedwongen het boek te lezen.

De aanleiding voor de roman
Marjolijn Februari neemt een werkelijke gebeurtenis als uitgangspunt neemt voor haar roman. Het bedrijf Vos B.V verkocht in 1996 willens en wetens t onzuivere glycerine aan een farmaceutisch bedrijf in Haïti. De glycerine werd gebruikt om hoestsiroop van te maken. Zeker zestig kinderen stierven na inname van het drankje en tientallen anderen liepen lever- en hersenletsel op. Bij gebrek aan bewijs werd de zaak financieel geregeld. Vos B.V. betaalde een paar ton aan de families van de overleden kinderen, maar weigerde de operaties te betalen van de kinderen die letsel oplieten. De zaak raakte in de vergetelheid, maar Marjolijn Februari gebruikt de glycerinekwestie in haar roman om ethische kwesties aan de orde te stellen en haar verder fictieve verhaal te vertellen. Zo heet haar echtgenoot in de roman John Vos De link naar het glycerineschandaal is snel gelegd.

De schrijfster over haar boek in een interview
Marjolijn Februari bekent over haar pas verschenen roman “De literaire kring” dat ze wel degelijk wereldverbeterende ambities met het schrijven had. ‘Er is ook niets mis met een literair pamflet. Max Havelaar is ook een politiek pamflet en het is toch een mooi boek geworden. Toen ik aan De literaire kring begon, was het een pamflet over het glycerineschandaal in 1996, waarbij op Haïti zestig kinderen omkwamen na het slikken van een hoestdrank met vervuilde ¬glycerine van een Nederlands bedrijf . Toen ik het af had, was het een ¬roman geworden. Begripvoller dus – want hoe langer je over mensen nadenkt, hoe minder rigide je ze beoordeelt. In een roman kun je de ideale rechter zijn, die alle levens en motieven tegen het licht houdt. Het oordeel is aan de lezer.’

Het motto
Het Engelstalige motto is ontleend aan een boek van Thomas Carlyle , “On Heroes, Hero-worship and the Heroic in History.” :
Men speak to much about the world. Each one of us here, let the world go how it will, and be victorious or not victorious, has he not al Life of his own tot lead? One Life, al little gleam of Time between tot Eternities: no second change for us forevermore! It were well for us to live not as fools and simulacra, but as wise and realities. The world’s being saved will not save us. Nor the world’s being lost destroy us. We should look to ourselves; there is great merit here in “the duty of staying at home”! And on the whole , tot say truth, I never heard of worlds being “saved” in any other way. “

Vrij vertaald is het motto een manier om te leven die wordt aangeduid als dat ons leven maar een sprankje tijd is tussen twee eeuwigheden in en dat we eigenlijk geen tweede kans meer krijgen. We moeten ons als verstandige en realistische mensen gedragen en niet als dwazen en “nagemaakten.” Leef je eigen leven maar doe dat wel op ene behoorlijke manier.
Die boodschap krijgt de lezer mee bij het verhaal over een vooral ethisch verwerpelijke affaire.

Structuur en verhaalopbouw
De roman is opgebouwd uit vijf delen, die een titel hebben. Deze delen worden onderverdeeld in genummerde hoofdstukken.
De indeling in vijf delen lijkt niet toevallig. Zij is gelijk aan die van de Griekse tragedie, waarin de mens het in zijn hybride (hoogmoed) opneemt tegen de Goden.
Dat lijkt in de inhoud van de roman terug te komen: de notabelen regeren de wereld in hun hoogmoedige houding tegenover het “klootjesvolk” (gepersonifieerd in het volk van Haïti.) De link met Griekenland wordt ook expliciet gelegd door Februari, omdat de moeder van Teresa een van afkomst Griekse vrouw is.
I De ontmoeting, onderverdeeld in 7 hoofdstukken
II De herinnering, [ 5 hoofdstukken]
III De keuze, [ 5 hoofdstukken]
IV Het boek, [ 8 hoofdstukken]
V De verklaring, [8 hoofdstukken]
De roman wordt vrijwel chronologisch verteld. Het verleden het glycerineschandaal op Haïti wordt door middel van speurwerk van de journalist Victor Herwig ontdekt en opgerakeld. Hij zet het dossier op papier en laat dit aan Teresa Pellikaan lezen.

Perspectief
Het perspectief wisselt van personage. In het eerste hoofdstuk zijn het voornamelijk Teresa, haar echtgenoot John en de journalist Victor die bepalen wat de lezer voorgeschoteld krijgt. Teresa en Victor zijn met de advocaat Lucias de belangrijkste vertellers in de rest van de roman. Toch lijkt er een rol weggelegd voor een impliciet auctoriale vertellersfiguur. Er is namelijk ook enige vertelafstand o.a. door de ironie en de satire die een rol spelen in deze roman.


Titelverklaring
“De literaire kring” is het leesclubje van de notabelen in het dorp van Teresa Pellikaan . Haar vader Randolf is een prominent lid van de club. De literaire kring moet besluiten of ze de bestseller van dorpsgenoot Ruth Ackermann gaan lezen. Het blijkt dat de literaire kring vroeger te maken heeft gehad met Erik de Winter die met hulp van zijn vrienden een niet legale verkooptransactie heeft gepleegd, waardoor 80 kinderen in Haïti om het leven kwamen. Daarna werd Erik de Winter uit de literaire kring gezet en werd het als “not done”beschouwd over hem te spreken. Het verleden wordt in de kring weer opgerakeld wanneer Ruth, de dochter van Erik, een bestseller over haar jeugd schrijft en het niet meer dan normaal lijkt dat ze een lezing in het dorp geeft.

Tijd en decor
Het is een actuele roman. Op blz. 24 staat dat het “alweer de 21e eeuw is. IJkpunt daarvoor zijn zoals zo vaak in nieuwe romans de verwijzingen naar 9 september 2001.[Twin Towers] Vooral in het tweede deel wordt hier vaak naar verwezen met zinsneden als “enkele jaren later”.
Op bladzijde 123 wordt ook verwezen naar het Enron-schandaal (2002) en Ahold-schandaal (2003)
Dat houdt in dat de roman zeer waarschijnlijk in de eerste jaren van de 21e eeuw speelt. Op bladzijde 169 vertelt Gabrielle dat haar man Tobias naar de WK voetbal zit te kijken. Op dat moment zou het dan 2006 moeten zijn, maar lieve Marjolijn Februari het WK voetbal wordt nooit in april/mei afgewerkt maar in de maanden juni/juli. Het speelde zich in 2006 af in Duitsland. Een ander “foutje”is dat het bedrijf een bedrag van 250.000 € zou hebben betaald, op een moment dat de € officieel nog niet eens bestond.
Het echte schandaal speelde zich af in 1996, maar dat is niet de tijd die in de roman kan spelen. In het laatste deel van de roman draait de advocaat Lucius namelijk een video die hij al negen jaar niet heeft afgedraaid. (blz. 241) In die video-opname vertelt een moeder over haar acht jaar daarvoor overleden zoontje. (blz. 245) In totaal zou dat dus zestien jaar moeten zijn. Marjolein is in het begin van de roman dertig. Het schandaal speelde zich af toen zij op de middelbare school zat en Ruths moeder een poging tot zelfmoord had gedaan. Dan zu het schandaal zich dus in de roman in 1990 hebben afgespeeld.

Het decor is het dorp waar Teresa woont. Dat is in het midden van Nederland maar er wordt geen naam bekend gemaakt. Het is een dorp met vooral rijke notabelen. Marjolijn woont zelf in het dorp Doorn op de Utrechts Heuvelrug en het is niet ondenkbaar dat ze dit dorp als decor voor de roman heeft gekozen. De afstand tot de grote stad is goed gekozen.

Samenvatting van de inhoud
Deel 1
De 29-jarige (blz. 48) Teresa Pellikaan zit in het dorpscafé en bladert daar op zaterdag wat kranten (de Telegraaf) door. Haar man John is die ochtend met haar vader Randolf naar Amsterdam vertrokken om daar een congres van socialisten toe te spreken. John is een belangrijk man in de wereldeconomie. Randolf heeft zijn schoonzoon John lid gemaakt van de literaire kring in het dorp, een erezaak. John is twintig jaar ouder dan Teresa en in zijn tweede huwelijk. Ze zijn anderhalf jaar geleden in het dorp komen wonen: het geboortedorp van Teresa. Ze heeft kunstgeschiedenis gestudeerd. Niet dat ze zich er nou zo geweldig voor interesseerde, maar je moet toch wat. Verder heeft ze besloten dat ze zich helemaal afkeert van het leven van haar, in de wetenschappelijke wereld beroemde vader de jurist Randolf Pelikaan, die ook regelmatig op de televisie verschijnt om zijn welwillende mening te geven over de toestanden in de wereld. Zij leest De Telegraaf, een hele overwinning om dat te doen in haar omgeving. Ze kan het op een zaterdagmiddag uiterst druk hebben, als een bepaald kruid voor een specifiek recept voor de maaltijd van haar en haar man ontbreekt.

Teresa laat haar mobieltje vallen en dat leidt tot een snelle actie van de journalist Victor die in het dorp teruggekeerd is. Ze herkent Victor Herwig bijna niet meer, maar ze heeft vroeger bij hem in de klas gezeten, evenals Ruth Ackermann, de dochter van Erik de Winter, een bekende zakenman in het dorp. Ruth heeft een bestseller geschreven
“De zomer van de linnen schoenen.” De roman is een autobiografische roman over de periode dat Ruth in een inrichting heeft gezeten. De plaatselijke boekhandelaar vertelt aan Victor dat hij Ruth een literaire lezing in het dorp wil laten houden.
In dit eerste hoofdstuk wordt verder gesproken over de mannen die in het dorp wonen en een belangrijke invloed op de economie kunnen uitoefenen door zaken te doen in alle delen van de wereld. Dat geldt voor Teresa’s echtgenoot John, die vele jaren ouders is dan zij en het geldt voor haar vader die invloedrijk is in de Nederlandse politiek.

Deel 2
Hoewel de roman van Ruth een bestseller (zelfs internationaal ) wordt, is het geen boek voor de literaire kring: die leden willen slechts elitair lezen en geen chicklit. Ze staan zich erop voor alleen boeken uit de wereldliteratuur met elkaar te bespreken. Van de kring maken behalve Randolf en John ook de advocaat Lucius en de begaafde vrouw Gabrielle deel uit.
Victor herinnert zich Ruth wel. Vooral omdat ze een keer samen te laat op school waren gekomen en Ruth aan hem had verteld dat het bij haar kwam omdat haar moeder een zelfmoordpoging had ondernomen door zich voor de trein te willen werpen. Dat had indruk gemaakt op John. Hij had zijn ouders in het dorp ernaar gevraagd en die hadden hem iets verteld over een schandaal waarbij Ruths vader (Erik de Winter) was betrokken. Via Google kan John achterhalen welk schandaal het is geweest. Omdat echtgenoot John naar Washington moet, maakt Teresa een afspraak met John. Ze moet een nieuwe zonnebril ophalen bij de opticien en intussen leren we als lezer wat John over de wereldpolitiek en zijn eigen idealen vindt. Hij gaat met Teresa mee naar huis en ze gaan samen koken.
Teresa gaat in het volgende hoofdstuk met John mee naar een party bij Gabrielle. Het is eigenlijk een feestje om het netwerken te versterken. Ze raakt in gesprek met Lucius, een advocaat uit de literaire kring, die wel sympathiek is. Ze vraagt aan hem of hij met haar vader wil praten over het bespreken van de roman van Ruth Ackermann. Ze legt dat voorstel ook aan haar echtgenoot John voor die de roman over een liefdesgeschiedenis in een krankzinnigengesticht niet zo serieus neemt. Er is een enorme afstand tussen Teresa en John. Hij is 100 % zakenman. Het is onbegrijpelijk dat een mooie jonge vrouw als Teresa voor deze twintig jaar oudere man heeft gekozen. Teresa brengt ook een bezoek aan haar moeder : zij is van oorsprong een Griekse en uit de hele conversatie blijkt dat er een enorme afstand is tussen moeder en dochter. Ze vraagt naar de geschiedenis van Ruth Ackermann, maar krijgt onvoldoende antwoorden. Ook tegen haar vader weet Teresa vrijwel niets te zeggen. Haar moeder klaagt wat over haar nieuwe werkster die kleine dingen van haar steelt: je kunt toch vrijwel niemand weer vertrouwen.

Deel 3
Lucius, de advocaat, is geïnteresseerd in de mythe van Amerika. Dat wordt geïllustreerd aan het voorbeeld van de Cubaan die de smaak van Coca Cola wilde veranderen, maar daardoor failliet raakte. Lucius bewondert de leefstijl van de Amerikanen. Ook leren we iets meer van Gabrielle kennen: ze heeft ruzie met Randolf gekregen over de positie van de vrouw en de keuze van de romans voor de literaire kring. John en Lucius stellen in de kring voor om de roman “De zomer van de linnen schoenen” te gaan lezen. Vooral Randolf is mordicus tegen. Intussen is in het dorp wel geregeld dat Ruth op 18 mei een literaire lezing in de kerk komt geven. Lucius gaat Randolf op zijn werk opzoeken: die is bezig met een opdracht van het ministerie over de zogenaamde dubbele paspoortaffaire. Hij moet daarover een advies aan de minister uitbrengen en hij kan derhalve een juridisch advies van Lucius wel gebruiken. Opnieuw probeert Lucius het ijzer te smeden, maar Randolf weigert een liefderoman in de kring te bespreken.

Deel 4
Victor Herwig is via Google erachter gekomen wat de termen “Haïti”, “glycerineschandaal”en “Bloem B.V. “inhouden. De directeur Erik de Winter heeft doelbewust een partij glycerine opgekocht, laten onderzoeken en geconstateerd dat er een portie antivries was toegevoegd aan het spul. Toch was de glycerine verkocht met een 95 % garantie. Er was hoestdrank van gemaakt op Haïti en 80 kinderen waren gestorven en vele andere kinderen waren ernstig gehandicapt geraakt. De firma Bloem had een schaderegeling getroffen van € 250.000 en daarmee was de zaak afgedaan. Het imago van Nederland stond bovendien op het spel en diplomatiek wilde men het spel niet hoog spelen. De invloedrijke relaties van De Winter (Randolf Pellikaan en Lucius) speelden daarbij een belangrijke rol, want Erik was ook lid van de literaire kring. In dit deel gaan enkele leden van de literaire kring de roman van Ruth toch lezen en beetje bij beetje wordt onthuld dat het over een liefdesgeschiedenis gaat tussen een meisje Ruth (die niets wil zeggen) en een jonge man (die zich niets kan herinneren) Deze jongeman (een knappe maar zenuwachtige jongeman met linnen schoenen) belooft dat hij met Ruth zal trouwen maar zegt later dat hij zich onder invloed van drugs niets kan herinneren. De symboliek van het boek is duidelijk (het zwijgen over een bepaalde affaire) Een politieman trekt zich het lot aan van het meisje en zij onthult dat een crimineel netwerk van allerlei hoge personen die zich niets bekommeren om het lot van de wereld, maar hun eigen belang nastreven. Maar de bespreking van de roman in de literaire kring levert vrijwel niets op, vooral omdat Randolf de aandacht steeds naar andere (z.i. betere boeken uit de wereldliteratuur) weet te verleggen.

Victor heeft besloten alle gegevens over de Bloem-affaire naar Teresa te sturen. Ze is onder d eindruk en wordt tegelijkertijd gebeld door een journaliste die de promotietour van Ruth wereldwijd begeleidt en nu wel wil weten hoe haar klasgenoten over Ruth dachten. Omdat Teresa net de papieren van de Bloemaffaire leest, wordt ze woedend op de onbenullige journaliste Kiki Jansen
Lucius gaat met Iris Pellikaan uit eten: ze zijn vrienden maar gaan vaak met elkaar uit. Soms blijven ze in een hotel overnachten. Ze praten in Amsterdam over de affaire Ruth. Ook gooit Iris de term seks op tafel. Ze heeft beloofd geen seks meer te hebben (met Randolf maar ook niet met een ander –Lucius) tot aan de literaire lezing van Ruth. Dat bederft de sfeer aan tafel wel. Ze praten over het Griekse toneelstuk “Lysistrata” van Aristofanes waarin tijdens de Peloponnesische oorlog de vrouwen het initiatief nemen om geen seks meer met de mannen te hebben totdat er vrede komt. Het illustreert de macht van de vrouwen in de wereld. Lucius discussieert er met Iris over maar inderdaad komt het die avond niet meer tot seks.

Deel 5
Victor is achter het adres gekomen van Erik de Winter. Die woont nu berooid in een huisje in Scheveningen en hij is wel bereid te vertellen wat er in het verleden gebeurd is. Victor wil vooral dingen te weten komen over Ruth. In de periode van het schandaal was Erik van zijn vrouw gescheiden en die was daarna psychisch in de war en had enkele zelfmoordpogingen ondernomen. Erik is niet meer geïnteresseerd in het boek van zijn dochter. Victor zal zelfs niets over de affaire schrijven en Rik geeft aan dat hij na de afhandeling van de affaire die hij met zijn vrienden uit de literaire kring kon doen, uit diezelfde kring werd gezet vanwege het geschade imago. Hij had geen contacten meer met hen. Op hetzelfde moment praat Teresa met haar moeder over de affaire, maar ook die toont weinig schuldbesef. Teresa is wel onder de indruk en praat erover met haar man John. Dan begint ze onbedaarlijk te huilen daar weet John ook niet zo goed raad mee. Lucius gaat de video draaien die over de zaak is gemaakt en op televisie negen jaar geleden is uitgezonden. Er komt een moeder van een overleden slachtoffer aan het woord en dan wordt duidelijk hoe dramatisch de zaak is geweest en hoe formeel alles is afgehandeld. Teresa is erbij aanwezig als de vrouw in details vertelt wat er is gebeurd. Ze is erg ontdaan en ook Lucius lijkt geraakt te zijn.
In het laatste hoofdstuk wordt verhaald dat Ruth Ackermann haar lezing komt geven in haar geboortedorp. Er is veel belangstelling voor de literaire lezing in de kerk. De journaliste Kiki Jansen die haar pr-tour beschrijft , is er ook. Even is er een zenuwachtige spanning te merken, maar omdat Ruth de eerste vraag die haar wordt gesteld met humor beantwoordt, lijkt het ijs gebroken en voelt ze “zich als in een warm bad, waarin de schrijfster thuiskomt na haar hartveroverende debuut.” (slotzin)

Thematiek
In de roman geeft Februari als juriste en ethica een beeld van mensen die een literaire kring hebben geregeld. Het is de leden niet zozeer om hun liefde voor literatuur te doen als wel om de voordelen van het netwerk waarin ze verkeren. De literaire kring is de ideale manier om het gewone volk te laten zien dat ze betrokken individuen zijn, en zo de aandacht af te leiden van hun eigen oplichtingpraktijken . Teresa, vrouw van de zakenman John en dochter van de in zaken en politiek geslaagde Randolf , doorziet het spel van haar vader, maar houdt zich liever op de achtergrond. Dan schrijft haar ex-klasgenote Ruth Ackermann een roman die een bestseller wordt. In de autobiografische boek schrijft Ackermann onder andere over de praktijken van haar vader en diens glycerineaffaire. De literaire kring probeert het boek l te boycotten met het argument dat ze geen chicklit leest, maar dan blijkt Ruths vader ooit uit de literaire kring gezet te zijn.
In vijf delen legt Februari de kwalijke streken een intellectuele elite bloot. De leden van de leesclub worden in het Utrechtse dorp bewonderd vanwege hun status en aanzien, maar zelf verwarren ze hun eigenbelang met idealisme. Deze mensen krijgen bijna alles voor elkaar omdat ze geld hebben of geheimen van elkaar weten. Toch beginnen enkele personages hun kwalijke praktijken te doorzien. (bijvoorbeeld in de persoon van de advocaat Lucius) Hij is verdrietig en voelt zich mislukt, “niet omdat het succes was uitgebleven, maar omdat rond alles de geur hing van rotting en verderf, van bedrieglijkheid en onechtheid”.
Maar ook in de persoon van de journalist Victor die altijd al de wereld wilde verbeteren, maar niet meer weet waar te beginnen.

Februari houdt de zichzelf hoogachtende elite een spiegel voor ( Randolf Pellikaan). Hoe hoger in de boom hoe veiliger je de vruchten van het succes kan plukken. De literaire kring blijkt een literaire dekmantel en doofpot tegelijk te zijn. ‘De literaire kring’ is een roman, maar ook een politiek pamflet. Het is een kritisch boek dat niet alleen over Nederland gaat, maar ook over Europa en over Amerika na 9/11.

In zijn recensie in het NRC zegt Pieter Steinz: Ze [Februari] legt op een lichtvoetige manier het misplaatste superioriteitsgevoel en de morele onverschilligheid bloot van haar hoofdpersonen; en in één moeite door die van onszelf. Immers, de hypocriete lezer is geen haar beter. Net als een van de personages leggen wij ons voor onze gemoedsrust neer ‘bij het feit dat de wereld goed en slecht is – en dat dat nu eenmaal is zoals de wereld onveranderlijk is.’ Zo zit de menselijke geest in elkaar: ‘je belazert je buurman niet, maar je koopt wel zonder al te veel scrupules organen van ter dood veroordeelden in het buitenland.’
Omdat we geen greep hebben op het leven, verschuilen we ons achter wetten, regels, overheidsinstanties, en alle andere instrumenten van het might is right-systeem waarin de Eerste Wereld zich wentelt. Geen wonder dat De literaire kring eindigt met een pleidooi van Teresa’s man John om onszelf de wet te stellen: ‘Vergeet al dat gedoe met [*] goddelijke wetten en van buiten komende verplichtingen. [Het] is wel zo praktisch om iedereen in dit aardse leven gewoon verantwoordelijk te houden.’

Recensies
In het algemeen werd de roman van Februari heel positief ontvangen.
Op 16 maart 2007 schrijft Pieter Steinz in de hierboven genoemde recensie in het NRC over de roman een positief oordeel: Ethische kwesties genoeg in De literaire kring, dat een mooi tweeluik vormt met Adriaan van Dis’ recente roman De wandelaar, waarin het schuldgevoel van de rijke westerling geïroniseerd wordt. Misschien bevat de roman zelfs iets te veel maatschappelijke discussie. Februari’s routine als columniste, haar vermogen om vrijzwevend te verwijzen naar de actualiteit en de culturele traditie, schemert door in de dialogen en gedachtesprongen van het half dozijn handelende personages – of het nu gaat over Nederland dat voor zijn gevoel van volwassenheid afhankelijk is van ‘geïmporteerde misdaad, geïmporteerde conflicten, geïmporteerde geloofsovertuigingen’, of over de dilemma’s van de betrokken consument. Af en toe lijkt het alsof je een razend knap aan elkaar gesneden bundel met columns zit te lezen.
Niet dat dit het leesplezier bederft. De literaire kring mag dan een ideeënroman zijn, sommige van de personages zijn echt genoeg om de lezer te boeien en zelfs te ontroeren. Van Teresa krijg je aanvankelijk weinig hoogte, met haar aan cynisme grenzende tolerantie voor John (‘hij had het druk en ze was niet met hem getrouwd om hem van zijn werk te houden’), maar gaandeweg krijg je in de gaten wat voor liefdeloze jeugd ook zij gehad moet hebben. De scène waarin ze bij haar moeder langsgaat en stuit op liefdeloosheid en vileine verwijten, behoort tot de hoogtepunten van de roman.
Marjolijn Februari grossiert in ironie, satire (op de boekenwereld) en laconieke humor. De verleiding is groot om een boeketje van haar mooiste oneliners te presenteren, maar laat ik me beperken tot Teresa’s constatering op een feestje: ‘Aardige mensen waren het, allemaal, maar chrysanten zijn ook aardig.’ De scherpe zinnetjes komen namelijk het best tot hun recht in de elegant geformuleerde langere passages. Ik moest erg lachen om Teresa’s wijze berusting bij het vermoeden dat haar echtgenoot op zijn tweede mobiele telefoon tijdrovende sciencefictionspelletjes speelt. ‘Ze besloot zich er maar bij neer te leggen en hem niet te storen met haar eigen onnozelheden als hij blijkbaar net bezig was een ruimteschip aan te schaffen met een geavanceerder afweerschild.’
Max Pam, schrijft in zijn recensie van 23 maart in HP/De Tijd:
Mij overviel af en toe het onzekere gevoel niet precies te weten hoe ik deze roman moest worden gelezen. Is het thriller waarin de misdaad in een bepaald perspectief wordt gezet, of is het een psychologische roman over een jonge vrouw die snel getroffen wordt door het onrecht van de wereld? Of is het een sociaal bewogen roman, waarin met een literair j’accuse een gruwelijke achteloosheid aan de kaak wordt gesteld Of is het alle drie? Of is het geen van drieën?Eerlijk gezegd kwam ik er niet helemaal uit. Als thriller is het boek te weinig uitgewerkt. Naar veel stukjes van de puzzel wordt niet eens gezocht, laat staan dat zij worden gevonden. Bovendien stapt de boef pas tegen het einde op het toneel en erg veel over hem komen wij dan ook niet te weten. Zijn personage blijft onuitgewerkt. Wel is De literaire kring op een bepaalde manier sociaal bewogen. Teresa moet huilen om al het onrecht, maar tevens is zij onmachtig daar iets tegen te doen. Tot het formuleren van een aanklacht en een oplossing komt het al helemaal niet.
Daarom houd ik het erop dat De literaire kring in de eerste plaats is bedoeld als een psychologische roman en in dat opzicht is het boek ook het meest geslaagd, zeker als je gevoel hebt voor de droge humor die de auteur zo af en toe tentoonspreidt. In deze roman heeft Marjolijn Februari getracht een driespan te berijden. Zij heeft de eindstreep gehaald, maar niet zonder moeite. Het is ook pas haar eerste klassieke roman. Toch meen ik dat zij het ambacht in de vingers heeft. Met meer gevoel voor eenvoud zou zij een Nederlandse Pnin kunnen schrijven
Op de site van “Literair Nederland” schrijft ook Annemarie van der Poel een positief oordeel: Op zeer intelligente wijze schetst Marjolijn Februari een confronterend beeld van de hoogste klassen van ons land. Eerder schreef ze de roman De zonen van het uitzicht (1989) en de roman/economische studie Een pruik van paardenhaar & Over het lezen van een boek (dissertatie, 2000). In 2004 verscheen Park welgelegen; notities over morele verwarring. Februari had in dit werk een voorkeur voor filosofische uitweidingen en ingewikkelde verwijzingen. In De literaire kring lukt het haar op indrukwekkende manier de zwaarte van het onderwerp lichtheid mee te geven. De literaire kring snijdt thema’s aan als morele verloedering, de verantwoordelijkheid van de machthebbers en de corruptie en hypocrisie van diezelfde groep. Geen gemakkelijk onderwerpen en al helemaal geen grappige. Februari krijgt het toch voor elkaar om haar lezers op iedere bladzijde aan het lachen te maken. De literaire kring is een verademing in het huidige literaire klimaat waarin luchtigheid domineert. Dit is een luchtige roman met een enorme diepgang.

Over de schrijver
Marjolijn Februari (1963) schreef de roman De zonen van het uitzicht en Een pruik van paardenhaar & Over het lezen van een boek, een wetenschappelijk proefschrift en literair verhaal in één. Ze is ethicus, jurist, en columnist van het zaterdagse katern Het Betoog van de Volkskrant.

Bibliografie
De zonen van het uitzicht (roman)
De literaire kring (roman 2007)