1. Formele gegevens 1. Schrijver: Maarten ‘t Hart
2. Titel: De kroongetuige
3. Plaats en jaar van uitgave: Amsterdam 1983
4. Jaar van eerste uitgave: 1983
5. Aantal bladzijdes: 212 bladzijdes
6. Genre: detective roman, huwelijksroman 2. Eerste reactie 1. Keuze: Ik lees heel vaak oorlogsverhalen. Ik wilde wel een keer een ander verhaal lezen dan een oorlogsverhaal. In de bibliotheek van school hebben ze mij toen dit boek aangeraden. 2. Inhoud: Ik had verwacht dat dit een heel ander soort verhaal zou zijn. Bij de titel De kroongetuige had ik verwacht dat dit een verhaal was dat zich in de middeleeuwen afspeelde en iets te maken had met een koning en een kroon. Achter op dit boek staat namelijk niet waar het boek over gaat. 3. Verdieping a. Samenvatting Thomas Kuyper is een man die in een laboratorium werkt. Samen met zijn collega Alex deed hij vroeger allerlei proeven met spinnen, maar dat doet hij nu niet meer. Tegenwoordig werkt hij alleen nog maar met ratten. Hij onderzoekt over hoeveel tijd een rat kanibalisme gaat vertonen. Als een rat vijf dagen niet eet, beginnen ratten aan elkaar te eten. Thomas moet onderzoeken of, als je een rat inspuit met een bepaalde drugs, dat ze dan bijvoorbeeld al na 1 dag aan elkaar beginnen te eten. Dit zou dan een goede oplossing zijn om een rattenplaag te bestrijden. Thomas is getrouwd met Leonie. Ze hebben geen kinderen, omdat Leonie onvruchtbaar is. Samen wonen ze in een groot huis. Op een dag ging Thomas naar de bibliotheek toe om een boek te halen. Daar zat ze dan. Thomas was erg gefacsineerd van de schaduw van de vrouw bij het afstempelen. Thomas snapte niet hoe hij op een schaduw van iemand kon vallen, maar het was wel zo. De vrouw was nog tamelijk jong en was best knap. Thomas was de dapperste niet en durfde niet op haar af te stappen. Daarom kwam hij dagen lang iedere dag naar de bibliotheek om een boek te komen halen en andere boeken weer terug te brengen. Het werd zelfs zo erg dat hij boeken haalde bij de bibliotheek, ze helemaal niet las, en ze de volgende dag weer terugbracht, alleen om de schaduw van de vrouw die de boeken deed afstempelen te zien. In de week dat Leonie voor een week naar haar moeder was logeren kwam het eerste contact tussen Thomas en de vrouw bij het afstempelen. Ze raakte met elkaar aan de praat. Thomas kwam erachter dat de vrouw Jenny Fortuyn heette. Jenny woonde samen met haar huisgenote boven de bibliotheek in een klein appartementje. Op een gegeven moment kwamen Thomas en Jenny op het onderwerp wat voor werk Thomas deed. Thomas zei wat hij deed en Jenny was meteen heel geïnteresseerd. Ze spraken af dat Leonie een keer kwam kijken in het laboratorium. Van het één kwam het ander en op het gegeven moment gingen Jenny en Thomas iedere avond op kroegentour. De laatste avond van de kroegentour (de volgende dag zou Leonie weer thuiskomen) was Thomas dronken. Thomas wilde dat Jenny met hem mee naar huis ging, maar Jenny wilde dit helemaal niet. Thomas hebben daar, voor een kroeg, ruzie over gehad. Jenny is uiteindelijk alleen naar huis gegaan en Thomas ook. Een paar dagen later kwam er een rechercheur naar het laboratorium. Rechercheur Lambert. Hij wilde met Thomas praten. Jenny was spoorloos verdwenen en er waren mensen die haar ruzie hadden zien maken met Thomas voor de kroeg. De theorie van de rechercheur was, dat Thomas het absoluut niet leuk vond dat Jenny niet mee was gegaan met hem naar huis na een week met elkaar uitgaan. Thomas is haar toen gevolgd en vermoord. Het lijk heeft hij toen aan zijn ratten gevoerd, want die hadden al een aantal dagen geen eten gehad. Jenny was namelijk die avond niet thuis gekomen. Thomas zei dat hij het niet had gedaan en zei dat Jenny vast wel bij de één of andere vriendin zal zitten. Thomas vroeg rechercheur Lambert of hij zijn vrouw er wel buiten wilde houden, want Thomas wilde niet dat Leonie iets van Jenny kwam te weten. (wat er zich tussen hem en Jenny hadden afgespeeld.) Dit vond rechercheur Lambert goed. Een week later kwam rechercheur Lambert bij Thomas thuis met nog twee agenten bij zich. Hij zei dat Thomas gearresteerd was en Thomas werd meegenomen. Thomas was gearresteerd, omdat de man die tegenover het laboratorium woonde, de desbetreffende avond twee mensen het laboratorium in had zien gaan en een uur later maar één iemand eruit had zien komen. De man zei dat het Thomas en een dame was die hij naar binnen had zien gaan en Thomas alleen naar buiten had zien komen. Thomas liep de hoek om stapte in een auto en reed weg. Het was erg donker die avond het regende erg en het bliksemde, maar de man wist het zeker. Leonie werd het hele verhaal uitgelegd, maar Leonie wist zeker dat Thomas het niet had gedaan. Daarom ging Leonie ook op onderzoek uit toen Thomas in voorarrest zat. Thomas zat een hele tijd in voorarrest (mede doordat hij niks zei), want iedere keer dat hij bijna uit de gevangenis mocht, werd zijn voorarrest verlengd doordat er nieuwe dingen waren ontdekt. Eén keer was de kleding van Jenny gevonden op de wc in het laboratorium waardoor het voorarrest werd verlengd. Ze kwam erachter dat Jenny om de andere week een andere vent had en altijd was het haar om de seks te doen, maar in een brief van Thomas stond dat hij niet met Jenny naar bed was geweest. Jenny zat dus om een andere rede achter Thomas aan. Ze kwam er ook achter dat Jenny aan de drugs zat. Na een paar dagen wist ze het: Jenny zat achter Thomas aan omdat ze achter Thomas’ drugs aanzat! De ratten werd namelijk drugs ingespoten in die drugs lagen in een kluis van het laboratorium. Maar dan was Jenny nog steeds niet terecht. Daarom ging Leonie verder zoeken naar aanwijzingen. Ze kwam bij een man terecht: Robert, de advocaat van Jenny. Ze hoorde van Jenny’s huisgenote dat ze wel heel erg ‘close’ waren. Leonie kon alleen niks aan hem vragen, want Robert was een paar weken geleden geïmmigreerd naar Australië. Daarom ging Leonie eens bij de oude buren van Robert op bezoek. Dat was een erg oude vrouw. Zij zei dat ze een paar weken iets raars bij Robert. Hij en zijn vrouw waren allemaal spullen in aan het pakken in de auto. Robert’s vrouw had een sjaal om en het sneeuwt, maar dat kon helemaal niet, want het was hartje zomer. De vrouw was al erg oud, dus dacht Leonie dat de vrouw zich vergiste. Dat ze in de war was met een keer dat Robert op wintersport ging ofzo. Toen was de rechtszaak. De man die tegenover het laboratorium werd opgeroepen als getuige en deed zijn zegje. Toen Thomas dit verhaal hoorde ging hij in protest. Hij was op die tijd helemaal niet bij het laboratorium geweest en hij had helemaal geen rijbewijs of auto, dus kon hij dat niet geweest zijn. De rechtszaak werd verdaagd en een paar dagen later werd Thomas vrijgesproken wegens te weinig bewijs. Toen Thomas weer thuis was ging hij met Leonie over de zaak praten. Hij zei dat hij de desbetreffende avond Jenny achter uit het laboratorium had zien komen met andere kleren aan als ze een uur geleden aan had en een sjaal voor haar mond, maar dat hij dit niet had gezegd, omdat hij haar niet wilde verraden. Toen wist Leonie precies hoe het in elkaar zat. Jenny had de sleutel van de kluis in het laboratorium ‘geleend’ van Thomas, had de drugs gejat en was toen samen met Robert naar Australië gevlucht. De sneeuw die de buurvrouw van Robert had gezien was dan de bloesem van de bomen. In het laboratorium had Jenny zich omgekleed vandaar de kleren van haar op de wc. Met dit verhaal gingen Thomas en Leonie naar rechercheur Lambert. Jenny kon alleen niet gepakt worden, want die was allang het land uit.
b. De verhaaltechniek 1. Schrijfstijl: Het verhaal is niet helemaal chronologisch verteld, maar voor het merendeel wel. Er komen een aantal flashbacks in voor om duidelijk te maken hoe de achtergrond in elkaar zit. Een voorbeeld van zo'n flashback is als een oude man op moet komen bij de rechtszaak en daar vertelt wat hij heeft gezien op de nacht van de verdwijning. 2. Ruimte: In het verhaal worden geen jaartallen genoemd, maar waarschijnlijk speelde het verhaal zich af in de tijd dat het werd geschreven (jaren 80) Er worden wel maanden genoemd in het verhaal. Het verhaal speelt zich af van 31 juli tot vlak voor kerst. Het verhaal speelt zich af in de straten van het dorp waar Thomas woont, de bibliotheek waar Jenny werkte, een paar cafés en nog een paar minder belangrijke gebouwen. 3. Verhaalfiguren: De twee belangrijkste hoofdpersonen die in dit verhaal voorkomen zijn Thomas en zijn vrouw. Thomas is erg snel in verlegenheid gebracht en als hij merkt dat Jenny hem heeft bedrogen neemt hij de zaken serieus op en schaamt zich ervoor. Thomas wordt in het boek beschreven als een rustig type en hij heeft niet veel sterke gevoelens. Leonie is een snelle vrouw, die al gauw anderen door heeft. Ze is niet makkelijk om te praten omdat ze vele vaste ideeën heeft. Leonie is vrij kwetsbaar op het gebied van kinderen en dit is vanwege het feit dat zij zelf onvruchtbaar is. Ze heeft veel begrip voor anderen, maar heeft, als het om haar man gaat, wel snel een gevoel van jaloezie. Toch is ze snel bereid om de zaak tot op de bodem uit te zoeken. 4. Situaties: Het boek is verdeeld in 5 hoofdstukken met allemaal een afzonderlijke titel. 5. Vertelwijze: Het verhaal wordt verteld door de ikpersoon. In het begin van het boek is dat Thomas, maar als hij wordt opgepakt en vastgehouden door de politie, wordt Leonie de ikpersoon die het verhaal vertelt. c. Thematiek 1. Wat is de hoofdgedachte (het thema)? Het thema is eigenlijk dat het huwelijk behoorlijk verstoord kan worden door de onvruchtbaarheid van één van beide partners en het door die onvruchtbaarheid uitblijven van kinderen en het geluk wat kinderen met zich mee kunnen brengen. Vooral als je allebei kinderen wilt. Een ander thema zou kunnen zijn de mysterieuze verdwijning van een jonge vrouw en het zoeken naar de feiten die deze verdwijning zouden kunnen verklaren, dat maakt dit boek tot een detectiveroman en een huwelijksroman inéén. 2. Welke tekstgedeelten en motieven zijn typerend voor dat thema? Het 'frustratiemotief': (blz. 117 regel 4) " 'Ik kan geen kinderen krijgen,' zei ik." (blz. 118 regels 2 tot en met 21) " 'Ja, dat kan,' zei ik,' maar je voorkomt daarmee niet dat het als een splijtzwam werkt in je huwelijk, want het ligt haast nooit aan allebei dat ze niet komen, het is altijd de schuld van één van beiden, en daardoor is het onvermijdelijk dat de ander denkt: was ik maar... en zelfs dat is misschien nog wel overkomelijk, zoals het overkomelijk is dat je al je vrienden kwijt raakt omdat zij wel kinderen krijgen en daar, vooral in het begin, zo vol van zijn dat ze nergens anders meer over willen praten. Omdat jij daar niets over wilt horen omdat het je herinnert aan je gemis, blijven ze maar liever weg. En toch is dat het ergste niet, het ergste is dat je maar rondloopt met zo'n gevoel van grote leegte in je binnenste, van grote zinloosheid, een gevoel alsof je nergens meer bijhoort, alsof je buiten de continuïteit van het leven bent geplaatst, alsof je op een bijspoor bent gerangeerd, alsof je onderhevig bent aan een middelpuntvliedende kracht die je naar de buitenkant dirigeert. En toch kun je dat allemaal wel verwerken, maar wat je niet kan verwerken is dat je, als je gewoon op straat loopt, van die hummeltjes ziet van een jaar of twee oud die naar hun moeder lachen." 3. Wat is het verband tussen titel en thema? Een citaat uit een werk van Nietzsche, een Duitse filosoof, is: “Zijn niet de meeste huwelijken van dien aard dat men geen derde als kroongetuige wenst? De titel wordt hiermee verklaard, want hiermee wordt bedoeld dat een kind meestal de beste kroongetuige in een huwelijk is. De hoofdpersonen (Thomas en Leonie) kunnen geen kinderen krijgen, bij hen ontbreekt dus de kroongetuige in het gezin. De letterlijke betekenis van een kroongetuige is de belangrijkste getuige in een rechtszaak. Tijdens het proces noemt de advocaat van Thomas meneer ‘Sommig Mens’ (de man die tegenover het laboratorium woont) de kroongetuige. Leonie zou ook de kroongetuige kunnen zijn. Zij gaat zelf op onderzoek uit; zij is degene die weet waar het lichaam van Jenny verborgen is. De titel is goed uitgekozen; het verbindt misdaad en huwelijk d. Plaats in literatuurgeschiedenis 1. 1983
2. Maarten ’t Hart is geboren op 25 november 1944 in Maassluis. Hij groeide op in een sterk gereformeerd milieu en had als kind al heel veel belangstelling voor boeken. Hij heeft biologie gestudeerd aan de universiteit van Leiden. Zijn literaire debuut was in 1971. In totaal heeft Maarten ’t Hart 12 romans geschreven, 6 verhalenbundels, 1 novelle, 8 essays, 1 autobiografie, 1 wetenschappelijke studie en 1 boekenweekgeschenk. In 1993 werd het aantal boeken dat Hij heeft verkocht geschat op ongeveer 2,5 mln. Tegenwoordig zal dit aantal alweer een stuk hoger liggen. 3. Ik heb niks kunnen vinden over de tijd waarin het werk geschreven. Het is geschreven rond 1980. 4. Ik kan het werk niet vergelijken met andere werken van deze schrijver, want dit is het eerste boek wat ik van Maarten ‘t Hart lees. 5. Ik weet niks over de tijd zoals ik al eerder heb geschreven, daarom kan ik ook niet zeggen in hoeverre dit verhaal typerend is voor de tijd waarin het is geschreven. 4. Beoordeling 1. Het verhaalelement spanning heel belangrijk in dit boek. Hierdoor was het heel leuk om te lezen in dit boek. 2. De passage dat de rechtszaak la is geweest en dat Leonie, Thomas meeneemt naar het laboratorium om te laten zien dat ze denkt dat ze een dood iemand op sterk water heeft gevonden. Ik vind deze passage het leukst, omdat er ieder moment iemand binnen kan komen. Het is dus heel spannend en, omdat ik vlak voordat ik het las heel benieuwd was hoe Thomas hierop zou reageren. 3. Eigenlijk heeft geen enkel verhaalelement een negatieve werking voor mij gehad. Ik vond aan het boek alleen maar positieve kanten. 4. Ik kan dit boek niet met een ander boek of film vergelijken. Dit, omdat dit een onderwerp is waar veel boeken of films over worden gemaakt. 5. Ik vind het thema goed gevonden. Het is niet zo’n verhaal waar nog duizend boeken over zijn geschreven. 6. Ik vond het taalgebruik helemaal niet moeilijk. Er is in het hele boek geeneen woord geweest waar ik niet van wist wat het betekende. 7. Ik vond het een makkelijk lezend spannend boek. Ik vond het een heel leuk boek, omdat het heel fijn was om het te lezen. Het was niet zo’n langdradig verhaal. Maarten ‘t Hart bouwde de spanning heel goed op vond ik. Je vroeg je steeds af: Wie is de dader? Het kon steeds weer een ander zijn. 8. Ja, ik zou dit boek aan andere aanraden, omdat het makkelijk is geschreven. Er zit ook spanning in het boek en je weet niet wat er later gaat gebeuren. Het is niet zo’n voorspelbaar boek. Het verhaal kan alle kanten op. 9. Op de volgende bladzijdes staan 2 recensies. Met de recensie van Wim Vogel ben ik het helemaal eens, maar met de recensie van Ad but ben ik het niet helemaal eens. Hij zegt namelijk: “Zo zit De kroongetuige in elkaar: een skelet van denkbeelden omvleesd met een stroperig verhaal. En toch smakelijk.” Dit is denk ik niet heel erg positief. Hij heeft zoiets van, de schrijver heeft ervan gemaakt wat ervan te maken viel, maar meer ook niet. Ik vond het wel een heel goed boek. Ik denk ook dat dit één van de beste boeken is die ik ooit heb gelezen. Het mooiste vond ik dat de schrijver de spanning het hele boek kon laten duren. Wim Vogel Haarlems Dagblad, 11 februari 1983, leder jaar, vlak voordat de zomervakanties beginnen, bevat de boekenbijlage van Vrij Nederland uitsluitend informatie over detectives. En terecht, want het schijnt dat een kwart van wat er ter wereld aan fictie wordt geschreven tot de misdaadliteratuur behoort. In de laatste aflevering, die van juni i 982, schreef Maarten 't Hart het te betreuren dat er een splitsing is opgetreden in het schrijven van fictionele verhalen en romans: Op moord en liefde zijn gewone en misdaadromans uiteengegaan. Niettemin kan de eerste soort heel wat van de tweede leren: flitsende dialogen, beschrijvingen van de ruimte en bovenal de manier waarop de spanning wordt opgebouwd. Wanneer je het werk van Maarten 't Hart toetst op deze uitspraken dan blijkt dat hij al veel van zijn wensen gerealiseerd heeft. Zijn boeken munten sinds jaar en dag uit door snelle en geestige dialogen, ruimte wordt door hem altijd uitvoerig en met veel oog voor details beschreven en aan spanning, die eenvoudige wens te willen weten hoe iets afloopt, ontbreekt het maar zelden. In De kroongetuige combineert 't Hart deze kwaliteiten met de specifieke kenmerken van de literaire roman: de uitvoerige psychologie van de verhaalfiguren. En het resultaat liegt er niet om! De kroongetuige is een goed geschreven, soms humoristisch en altijd spannend boek waar allerlei voor onze samenleving relevante zaken in mee spelen, zodat het boek door zeer velen gewaardeerd zal worden. Rekening houdend met die zeer velen zou het wel bijzonder flauw zijn als ik het plot van de roman uitvoerig uit de doeken zou doen. U zult van mij dus niet te lezen krijgen wie er verantwoordelijk voor is dat Jenny Fortuyn, een ruim twintigjarige bibliothecaresse, spoorloos verdwijnt. Leonie is de echte hoofdpersoon van de roman. Niet alleen doordat we driekwart van het verhaal door haar ogen meemaken, maar voor- al doordat de auteur door háár het eigenlijke thema gestalte geeft. Dat thema zou, enigszins uitgebreid, als volgt kunnen luiden: man en vrouw voelen zich na een twaalfjarig kinderloos huwelijk schuldig ten opzichte van elkaar. Er ontstaat een crisis, omdat de man verliefd wordt en. beschuldigd wordt van moord. Het alleen-zijn dat daardoor ontstaat werkt voor beiden zuiverend en bevat de kiem voor een huwelijk dat wellicht niet langer kinderloos zal blijven' Gegeven dit thema is het begrijpelijk dat 't Hart rijkelijk strooit met motieven die we ook uit ander werk van hem kennen: schuldgevoel, jaloezie, het bedrieglijke van de werkelijkheid. Dát Thomas immers iets met Jenny Fortuyn gehad heeft, staat voor Leonie vast. Maar wat? Zij komt er achter dat Jenny met haar voorkeur voor popmuziek, voor drugs, voor cafés, voor slordigheid, voor promiscuïteit niet het type is waar Thomas voor valt. Thomas beweert dan ook verliefd te zijn op haar spiegelbeeld (overigens een opvallend leidmotief), hij klampt zich aan een illusie vast en heeft daardoor niet in de gaten dat de werkelijke Jenny een heel andere vrouw is. 'Zij is als Vrouwe Fortuna, grillig, onberekenbaar en slimmer dan diegene die zij betovert. Met haar opvallende witte laarsjes lijkt zij op Angéla uit De droomkoningin die ook tijdelijk een man wist te bekoren. Niettemin heeft de pseudoverhouding, heeft de ontrouw die halverwege blijft steken, ook een zuiverend effect op Thomas. Hij realiseert zich dat hij ook verliefd op Jenny geworden is, omdat zij wél kinderen krijgen kan, dat bewijzen immers haar twee abortussen, zodat Jenny en Leonie behalve elkaars spiegelbeeld ook nog elkaars tegenpolen zijn. Helemaal spreekt Thomas zich echter niet uit. Op het einde van de roman blijkt hij veel meer te weten dan iedereen vermoedde; hij blijft een zwijgzame, wat mysterieuze figuur. Veel meer inzicht krijg je in Leonie. Zij bezoekt alle cafés waar Thomas met Jenny geweest is, zij wil alles van haar weten: hoe was ze, wat dacht ze, wat deed ze, wie kende ze? Leonies zoeken krijgt allengs de allure van een op zoek zijn naar antwoorden op voor haar essentiële, welhaast existentiële vragen. Wat is de zin van haar kinderloos bestaan? Wat is de basis van hun kinderloos huwelijk? Als zij op haar tochten in een vrouwenhuis belandt, waar Turkse vrouwen overigens de afwas doen, zegt zij tot haar eigen verbazing en in ieder geval tot verbijstering van de feministische vrouwen: 'Het leven Is de som van alle tegenslagen, van alle verdriet datje ervaart, en het hebben van kinderen hoort zo hevig bij tegenslag en verdriet dat het is alsof je aan de buitenkant van hei leven staat als ze er niet zijn.' Een kind zou voor haar de zingeving van haar leven betekenen, zou voor haar alles in evenwicht brengen. En het is Thomas die zijn onvruchtbare vrouw uiteindelijk toch de laatste mogelijkheid voorstelt: een reageerbuisbaby. Tijdens zijn hechtenis heeft hij een bericht daarover uit de krant gescheurd en zorgvuldig in zijn portemonnee bewaard. Dezelfde portemonnee overigens waaruit Jenny de sleutel ontvreemdde van Thomas' laboratorium. Zodat ook op dit niveau voldoende spiegeleffecten en contrasten aanwezig zijn. Het is overigens wel vreemd dat Thomas dat bericht heeft kunnen uitscheuren, want op pagina 70 lezen we dat hij absoluut geen krant mag lezen! De kroongetuige bevat, zoals welhaast iedere detective, een klassieke structuur: de vijf hoofdstukken houden zich keurig aan de inhoudelijke eisen die al door de oude Grieken eeuwen ,geleden zijn geformuleerd tot en met de catharsis, de zuivering in het laatste hoofdstuk toe. De enige variatie die 't Hart zich veroorlooft is de eerder genoemde verandering in de vertelsituatie. In deze klassieke roman heeft ook alles weer een functie, gebeurt er niets zomaar. Met kennelijke instemming parafraseert de schrijver een opmerking van Willem Frederik Hermans (en van de bijbel) dat in een klassieke roman alles betekenis heeft, dat geen mus ter aarde valt zonder de wil van God, de wil van de schrijver. Veel van de kritiek die 't Hart de laatste jaren op zijn werk gekregen heeft (te weinig engagement, te sentimenteel, overbodige beschrijvingen, zwakke stijl), zal na lezing van De kroongetuige verstommen. Want afgezien van het soms wat al te gemakkelijke effect (het vrouwenhuis, de rechercheurs, opmerkingen over Hannemieke Stamperius (is Hannes Meinkema?)is deze nieuwe versie van het oude spel van schijn en wezen nergens oppervlakkig, maar integendeel spannend, boordevol flitsende dialogen en in een verrassend zakelijke stijl geschreven. 't Hart schrijft; maar blijft-ie? Door Ad But, Winschoter Courant, 19 februari 1983. Maarten 't Hart als detectiveschrijver. Als zo- velen voor hem, heeft deze auteur van Het vrome volk, Een vlucht regenwulpen en andere manifesten tegen de kille doodsdrift van gereformeerde opvoeders uit de eerste helft van deze eeuw, de vorm van het detectiveverhaal gekozen voor een publicatie van de meest uiteenlopende ideeën. 't Hart heeft geen moeite met het componeren van een aanvaardbaar verhaal. Evenmin ontspoort hij opvallend in een consistente bewijsvoering. Allemaal prima dus. En toch is De kroongetuige een boek met een luchtje. Het is het luchtje van een verkeerd verpakt artikel. De vorm is die van een detective, de inhoud deels niet. 't Hart heeft in het - overigens beslist niet opzienbarende - verhaal een aantal bijlijnen geweven, waardoor een oneigenlijke inhoud in de gebruikte verpakking is terecht gekomen. Nu zou dat nog niet zo'n bezwaar zijn als die zijsprongen niet essentieel waren. Maar de ideeën van 't Hart, die de essentie van zijn schrijverschap inhouden, bevinden zich juist in die oneigenlijke stukken: als krenten in de mayonaise. En aangezien daarin geen krenten horen, blijft bij uitzeven een wat glibberige substantie over: eenheid zonder vorm, zich schikkend naar waar het invalt. Zo zit De kroongetuige in elkaar: een skelet van denkbeelden omvleesd met een stroperig verhaal. En toch smakelijk. (....) Wie nu precies wat gedaan heeft houdt 't Hart tot de laatste bladzijden verborgen. Ook de titel blijft lang onverklaard en is op het laatst nog meerduidig. Een uitstekende compositie. Nu de krenten: 't Hart doet meer dan alleen over zijn personen praten, hij laat ze ook bizarre dingen doen. Leonie spant wel de kroon met haar reacties op de vrouwenpraatgroep waarvan Jenny ook nogal eens deel uitmaakte. 't Hart maakt haar kinderloos en laat haar intens droevig fulmineren tegen vrouwen die strijden voor vrije abortus en die praten over postnatale depressies. Verder neemt hij stelling tegen de dierproeven in het laboratorium, waar een medewerker geen trek meer heeft in het laten hongeren van ratten die met drugs tot kannibalisme moeten worden opgewekt. Hij schijnt zich te ergeren aan muziek van Schurnann, aan stropdassen (naar Jillenius' zeggen opgevoerd door de Noormannen, om wie de regels overtrad onmiddellijk te kunnen opknopen), aan vrouwen die met zichzelf bezig zijn - in tegenstelling tot de Turkse vrouwen in het vrouwenhuis die met de afwas bezig zijn - aan geldverspilling in het wetenschappelijk werk en aan nog zoveel zaken waarvoor een gewoon mens zich nauwelijks de tijd gunt zich er aan te ergeren. Daarbij komt dat het hele thema, trouw in lief en leed, nogal abstract wordt behandeld. De relatie tussen Leonie en Thomas blijft een merkwaardige: de auteur overtuigt nergens in het waarom van de wederzijdse trouw. Alle argurnenten om deze relatie te beëindigen worden aangevoerd en toch... Nou ja, ook 't Hart is niets menselijks vreemd. Voeg daarbij de vaak wrakke dialogen, de wat vreemd aandoende behoefte van de schrijver om via zijn personages de erudiete figuur uit te hangen en de soms dilettantistische taalvormen (betrekkelijke bijzinnen die met 'welke' beginnen, de puntjes achter een niet afgeronde dialoog, de te pas en te onpas gebruikte stoplappen als 'Nu, ja, wacht' en dergelijke, en de soms theoretiserende en abstracte innerlijke monologen) en het zal duidelijk zijn dat 't Harts roman een rommelig geheel te zien geeft. Rommel met daartussen wat fraaiigheid, een bekend verschijnsel bij deze auteur. In een recensie van zijn verhalenbundel De zaterdagvliegers constateerde ik al dat 't Hart te veel heeft geschreven om nog met een krachtig boek te kunnen komen. Het blijkt nu een juiste constatering geweest te zijn. 'Wie schrijft die blijft' is een bekende zegswijze; bij 't Hart zou het wel eens zo kunnen zijn, dat hij met zijn doorschrijven zichzelf wegschrijft. En dat is jammer, hij kan - als hij zichzelf de nodige beperkingen weet op te leggen - nog jarenlang mee als een redelijk interessante auteur.