De koopbrief door Clara Asscher-Pinkhof

Complete titelbeschrijving Clara Asscher-Pinkhof, de koopbrief, roman, Uitgeverij Kok Kampen, 2003, ongewijzigde herdruk van 2001. Motivatie boekkeuze en verwachten vóór het lezen Gewapend met mijn literatuurlijst ben ik naar mijn zus gestapt en heb gevraagd welke boeken zij in haar boekenkast had staan. Het is namelijk zo dat ik niet meer naar de bibliotheek wil, aangezien ik daarin al heel wat weken zakgeld heb geïnvesteerd. Ik was het een beetje zat. Zij had dit boek in de kast staan en zij dat het mooi was. Zodoende ga ik dit boek gekozen. Ik weet niet wat ik moest verwachten. Het zal wel over Joden gaan. Dat heb ik gewoon bij Clara Asscher-Pinkhof, maar waar ik dat op baseer weet ik niet. Ik ga het maar lezen... Reactie na het lezen Wat een mooi boek. In drie uur uitgelezen. Ik heb zin om aan mijn boekverslag te beginnen. Ik heb nu veel meer kennis over het verlangen van Joden en over de kibboets. Ook kon ik nu meeleven met waarom mensen naar het beloofde land kunnen uitzien. Ook heb ik een beter gevoel bij Clara Asscher-Pinkhof. Ik was ooit eens begonnen aan danseres zonder benen, maar ik kwam er, waarom weet ik niet, niet doorheen. Nu heb ik een boek van haar gelezen, wat zo eenvoudig en snel las dat ik er nog wel één zou willen lezen.
Reactie na het maken van het verslag Alles van het verslag heb ik zelf moeten doen, want op Internet was er niets over te vinden. Zelfs het hele verdiepingsgedeelte. Toch vind ik dat eigenlijk wel leuk. Ik vond het leuk om het nu eens helemaal zelf te doen. Ik vind het nog steeds een mooi boek. Ik heb nu een nog beter inzicht gekregen in het boek. Samenvatting Joseph Prager is studeert medicijnen. Hij woont daarom niet meer bij zijn ouders in. In zijn vrije tijd is hij veel te vinden in de natuur. In de vakanties is hij thuis. Zo ontmoet hij weer de vriendin van zijn zusje, Dina. Hij ziet hoe Dina vastzit in het regime van haar ouders. Hij die zoveel waarde aan vrijheid hecht, probeert haar te helpen. Hij praat met haar ouders, wat niet helpt. Dan stapt Dina zelf tussenbeide en geeft haar ouders te kennen zo niet verder te willen. Ze bloeit op tot een echt karakter, zonder in de schaduw van haar ouders te staan. Joseph en Dina zijn verliefd op elkaar. Na lang wachten kunnen ze trouwen. Ze gaan wonen in een riant doktershuis en hebben het goed naar hun zin. Dan komt de nacht dat hun leven draait... Joseph wordt opgeroepen om te helpen bij een bevalling in een boerderij. Het zijn vluchtelingen die daar onderdak hebben. Een oude man, een vrouw, en een meisje van ongeveer twaalf. Omdat de boerin zelf niet wil helpen, vraagt hij het meisje om assistentie. Tijdens deze avond verteld de oude man, die blind is, Joseph over zijn verlangen naar het beloofde land en over het zionistische denkbeeld. Deze – voor Joseph – nieuwe gedachte laat hem niet meer los. Op het moment dat hij het tegen Dina vertelt besluiten ze samen aan het verlangen gehoor te geven. Om meer te kunnen dan alleen ‘arts’, leert hij koeien melken. Ze verlaten het riante doktershuis en trekken in zuidoostelijke richting. Ze komen in Jeruzalem aan en vestigen zich daar. Het is erg armoedig en primitief. Ook voldoet het niet, en graag willen ze weg. Daarom trekt Joseph erop uit, om naar de kibboets te gaan, waar hij veel van gehoord heeft. Hij komt daar aan. Na enig overleg moet hij eerst een proefperiode van een maand daar zijn. Hij onderhoudt de koeienstal en ook oefent hij zijn artsenberoep uit. Daarna haalt hij Dina en de kinderen naar de kibboets. De kibboets groeit en hij krijgt steeds meer werk als arts
Naast de kibboets, in een soort opvangcentrum, breekt een epidemie uit, waarbij Joseph ook kan helpen. Dan, in het opvangcentrum, ontmoet hij weer de oude man, de vrouw en... een zoon van ongeveer twaalf jaar. Hij heeft ze teruggevonden. In overleg met de leider van de kibboets haalt hij hen naar de kibboets. Aan het eind van het boek moet er steeds meer bewaking komen. Daarom doet ook Michaël, een zoon van Joseph en Dina mee. Hij wordt op een nacht doodgeschoten. Zijn zwangere vriendin, Tamar, wil zelfmoord plegen, maar durft niet. Tijdig komt Joseph bij haar. Haar laatste woorden: ‘Vader, het kind beweegt’. Analyse van het boek Structuur en samenhang Het boek begint met een voorwoord door Fieke Langer-Asscher, de dochter van de auteur. Daarna volgt uitgeschreven Jeremia 32. Dan begint het boek. Het is opgebouwd uit 12 hoofdstukken. De delen binnen de hoofdstukken worden gescheiden door een sterteken. Het hoofdstuk wordt alleen aangegeven met een Romeins getal. Hierdoor weet je niets van de globale verhaallijn. Er is één verhaallijn. Wel wordt deze verhaallijn soms opgesplitst. De verhaallijn draait om de hoofdpersoon Joseph Prager. Het verhaal is een ab ovo verhaal en het heeft een open einde, wat te zien is aan de laatste regel: ‘Vader, het kind beweegt’. Toch is het ook een gesloten einde, want er zijn geen oplossingen meer te doen. Perspectief en vertelsituatie De auteur stelt zich op als auctoriaal, maar wel leef je met de personen mee. Je weet niet meer dan de personen die het echt beleven in het boek. Voornamelijk worden de gedachten en belevenissen van de hoofdpersoon verteld, maar ook wordt er vanuit zijn vrouw –en eerst vriendin- verteld.
Tijd De vertelde tijd is toch wel tientallen jaren. Aan het begin van het verhaal is hij student, dus ongeveer twintig. Aan het einde van het verhaal heeft hij een zoon van minstens achttien die doodgeschoten wordt. Er is dus minstens twintig jaar verstreken. Maar het kan zelfs meer zijn. De verteltijd is niet-continu. Het ene moment wordt iets wat zich in een uur afspeelt uitvoerig beschreven. Een voorbeeld hierbij is de wandeling met Barend Keuning aan het begin van het boek. Dit is heel uitgebreid. Maar soms gaat het ook heel snel. Een voorbeeld daarbij is de verkeringstijd van Joseph en Dina. ‘Ze kon wachten: de jaren die volgden, bewezen het’ (blz. 60). De verkeringstijd die minsten vier jaar geduurd moet hebben, wordt beschreven in twee bladzijden. Er treedt dus tijdversnelling op. Er zijn geen flashbacks of dergelijke, alles speelt zich chronologisch af. Ruimte Er is in bepaalde mate sprake van een belangenruimte. Het speelt zich eerst in Nederland af. Dit is niet van belang, maar later verhuizen ze naar Jeruzalem. Dit is de rode draad door heel het boek. Het zionisme. De liefde voor het land Israël. Daarom verhuisden ze naar het beloofde land en leefden ze daar in een kibboets. Daarom kan je niet spreken van een willekeurig gekozen plaats van handeling. Personages
De hoofdpersoon(o)n(en) Joseph Prager Aan het begin van het verhaal student medicijnen, wordt arts. Trouwt met Dina, vriendin van zijn zus. Een stille persoon, met veel liefde voor de natuur. Lang en mager. Round character (Dina) De vrouw van Joseph. Soms wordt er ook vanuit haar perspectief geschreven. Eerst een stil meisje wat niets zegt. Later breekt ze door de beschermende muur van haar ouders en wordt een echte persoon. Lief en geduldig. Round character De bijpersonen Lina Zus van Joseph. Type
Sander Vriend van Lina. Type
Moeder Prager Moeder van Joseph. Lief, beschermend. Soms overbezorgd. Type
Vader Prager Vader van Joseph. Lappenkoopman. Type
Dina’s moeder Moeder van Dina. Geen namen bekend. Type
Dina’s vader Vader van Dina. Geen namen bekend. Type
Blinde man Dit is de vader van Chaia. Jood. Type
Bevallende vrouw Vrouw van de blinde man. Jood. Type
Chaia Dochter van de blinde man en de bevallende vrouw. Type. Gid’on Leider van de kibboets. Type Titel, ondertitel, motto en opdracht De titel verwijst naar Jeremia 32, waar Jeremia een akker koopt als teken van waarborg voor Israëls herstel. De ondertitel geeft aan dat het een roman is. Er is geen sprake van een motto. Het is ook geen opdracht, maar het is wel opgedragen. Namelijk aan haar vader: voor mijn vader, die in de belegerde stad de koopbrief verzegelde.
Thema en motieven Een belangrijk motief in het boek is het gesprek met de blinde man. Deze vertelt Joseph over het zionisme. Over het land waar Joden in vrede zullen kunnen leven. Hierdoor wordt Joseph onrustig. En het verhaal buigt zich om, in de richting van Israël. Het thema is duidelijk: zionisme. Het verlangen naar het beloofde land. Genre, stroming en literair belang Het genre is historische roman. Het is modern proza van na 1945. Daarmee uit de jongste tijd. Het boek is minstens drie keer herdrukt. Het boek wordt waarschijnlijk voornamelijk gelezen door joods en christelijk lezerspubliek omdat het verhaal te maken heeft met de Bijbel. Stijl en spanning De schrijfstijl van Clara Asscher-Pinkhof is niet eenvoudig te noemen, maar de zinnen zijn niet moeilijk. Het gaat vooral om de bewoording van bepaalde aspecten en de achtergrond van wat ze zegt. Ze heeft ook haar eigen leven in het boek verwerkt. Dit is bijvoorbeeld te zien aan de bevalling van de vrouw, bij de blinde man. Het is in een schuurtje, met een oude man en vrouw en een kind van ongeveer 12. Dit heeft de Clara’s vader ooit aan haar verteld. Deze vader, Herman Pinkhof, was ook afgestudeerd in medicijnen. De gedachte over het zionisme heeft ook haar vader nooit meer losgelaten. Ik merkte niet zoveel spanning in het boek. Wel door de tijd te verlengen of te verkorten. Zo bijvoorbeeld bij Joseph zoektocht naar een plek om te wonen. Hij laat Dina met de kinderen achter, ze heeft op het laatst geen geld meer. En het duurt maar. Dan verlang je met Dina naar de terugkomst van Joseph. Ook is er spanning rond het moment dat Michael, een zoon van Joseph en Dina wordt doodgeschoten. Doordat je weet hoe moeilijk Tamar zich wilde binden. En nu verliest ze wat ze nog maar net had. Dan voel je ook de spanning. Biografie Clara Asscher-Pinkhof Geboren 25 oktober 1896 te Amsterdam
overleden november 1984 te Haifa
De schrijfster Clara Asscher-Pinkhof werd geboren als vierde kind van de arts Hermanus Pinkhof en diens vrouw Adèle de Beer. Het was een groot joods gezin waarin zij werd geboren. Al toen zij een jaar of zestien was, schreef Clara kinderversjes en verhaaltjes die zij soms publiceerde in bladen als "De Joodse Jeugdkrant Betsalel" en "De Kinderwereld". Na een opleiding tot lerares werkte ze een jaar in het Betuwse Deil. Daarna gaf ze les op een joodse school in Amsterdam. In Amsterdam leerde zij Avraham Asscher kennen met wie ze op 3 april 1919 zou trouwen. Asscher was een veelbelovende jonge rabbijn die kort na zijn huwelijk met Clara Pinkhof tot opperrabbijn van Groningen werd benoemd. Daarop trok het jonge paar naar Groningen waar zij kort na elkaar zes kinderen kregen. Tijdens de laatste zwangerschap van Clara was Avraham Asscher ernstig ziek geworden. Hij ging om genezing te zoeken naar Lugano in Zwitserland. Daar werd nog een poging ondernomen hem door middel van een operatie van zijn kwaal af te helpen. Het mocht echter niet baten. Op 10 mei 1926, vier maanden na de geboorte van zijn jongste dochter Fieke, overleed Avraham Asscher. De pas 29-jaar oude Clara Asscher-Pinkhof bleef met zes kleine kinderen achter. Ondanks verzoeken van Avrahams familie om terug te keren naar Amsterdam bleef zij in Groningen wonen waar zij de kost verdiende met het geven van lezingen en cursussen. Ook publiceerde zij kinderverhalen. Haar boek "Aan de wal" werd in 1932 bekroond als beste meisjesboek. In het najaar van 1940, na de Duitse inval, keerde Clara noodgedwongen met haar jongste dochter Fieke terug naar Amsterdam waar ze les ging geven aan de joodse meisjes-industrieschool. Clara werd op 26 mei 1943 opgepakt en naar Westerbork gevoerd. Van daar zou ze op 11 januari 1944 naar Bergen-Belsen worden gedeporteerd. Als door een wonder overleefde ze de oorlog doordat zij deel uitmaakte van een groep joden die werd uitgewisseld tegen Duitse krijgsgevangenen. Via Wenen, Bulgarije, Turkije en Syrië bereikte ze Palestina. Hier vond ze haar dochter Roza en enkele andere familieleden terug. Haar vijf broers bleken de oorlog niet te hebben overleefd. Ook haar zoons Menachem en Jitschak werden in de kampen vermoord. In 1946 reisde haar dochter Fieke naar haar moeder in Palestina. Samen zorgden moeder en dochter voor hun onderhoud. Clara schreef Engelse schetsen die door haar dochter Fieke werden geïllustreerd. In 1947 keerde Clara Asscher-Pinkhof terug naar Nederland om de redders van haar kinderen te bedanken. Die reis betaalde zij door in Nederland lezingen te houden. Terug in de inmiddels uitgeroepen Staat Israël schreef zij haar eerste hebreeuwse kinderverhalen. Omdat zij voelde dat haar kennis van deze taal ontoereikend was volgde ze een cursus en deed vervolgens een opleiding tot lerares hebreeuws. Clara hertrouwde in 1958 met Asher Czaczes. In de jaren daarna zette ze haar levensverhaal op papier dat in 1966 werd gepubliceerd onder de titel "Danseres zonder benen". Een jaar later overleed haar man. In 1968 verhuisde Clara Asscher-Pinkhof naar Bet Joles, een bejaardentehuis voor Nederlandse en Duitse joden in Haïfa. Ook hier bleef zij actief en gaf nog altijd hebreeuwse lessen. In november 1984 overleed zij op 88-jarige leeftijd. Werken Joodsche kinderliedjes (1918) Van twee joodsche vragertjes (1918) Door's groeitijd (1929) Rozijntje (1931) Aan wal (1932) Rozijntje van huis (1934) Tante Griet (1934) Sterrekinderen (1946) Tirtsa (1952)
Recensie Recensie door Jeannette Donkersteeg - 22 augustus 2001
Titel: De koopbrief
Auteur: Clara Asscher-Pinkhof
ISBN 90 6140 744 3
Pagina's 239
Koopbrief
De Joodse Joseph Prager uit ”De koopbrief” van Clara Asscher-Pinkhof is intelligent genoeg om medicijnen te studeren. Eenmaal volwassen, laat hij zijn riante doktershuis en z'n bloeiende praktijk in Nederland achter om met zijn gezin in het Palestina van begin twintigste eeuw aan een eigen staat voor medejoden te bouwen. „Voor zijn geloofsgenoten”, zegt de achterflap van deze herdruk. Wat dat geloof inhoudt, is echter vaag geworden in het leven van Joseph. Maar de traditie, sociaal idealisme en een diepe verbondenheid met hun volk blijken voor hem en zijn vrouw Dina voldoende om alle comfort op te geven. Ze worden er niet armer van. Als hij na jaren tijdelijk in het vaderland terugkomt, ervaart Joseph hoe zijn familie en vrienden daar „hopeloos gekluisterd” zijn geraakt aan hun ”maatschappelijke positie” en ”sociale verplichtingen”. Of zoals zijn ambitieuze studiegenoot Keuning het verwoordt: „Ik benijd je, Prager. Ik mag dan al bereikt hebben wat ik wilde – jij hebt meer bereikt. Jij leeft, en ik word geleefd.” Dat, en de wonderlijke weg die het volk van Israël al eeuwen gaat, wordt door Clara Asscher-Pinkhof ook in deze roman prachtig ingetogen beschreven. De titel refereert aan Jeremia 32, waar Jeremia een akker koopt als teken van waarborg voor Israëls herstel. Bronvermelding - Clara Asscher-Pinkhof, de koopbrief, roman, Uitgeverij Kok Kampen, 2003, ongewijzigde herdruk van 2001. -
www.refdag.nl (recensie)