De klucht van de meulenaer door G.A. Bredero

Uitgave bewerkt en ingeleid door Dr. Jo Daan
Klucht van de Molenaer
Eerste druk, 1e oplage 1975
Copyright Educatieve uitgeverij
Amsterdam, 1975 Eerste Persoonlijke Reactie Dit boekje heb ik in de eerste plaats gekozen, omdat het aan de eisen voldeed en bovendien vertalingen bezit van woorden. Dit laatste leek me wel handig, aangezien het in de taal van de 16e, 17e en 18e eeuw is geschreven. Mijn verwachtingen waren niet hoog van het boekje, mede door de teksten over de primaire levensbehoeften die we in het werkboek van Laagland hebben gemaakt. Het leek me een grappig boekje dat een wijze les bevat. Samenvatting Doordat de stadspoort van Amsterdam gesloten is, zoekt Trijn Jans (een getrouwde vrouw uit de stad) een slaapplaats. Ze heeft geen zin om in een vieze herberg te slapen, dus besluit ze om bij een huis aan te bellen. Piet (de molenaar) en Aeltje (zijn vrouw) besluiten dat Trijntje bij hen mag overnachten. Ze praten over van alles en nog wat. Wanneer Aeltje even weggaat voor een paar huishoudelijke klusjes maakt Piet een afspraakje met Trijn om die avond, als zijn vrouw op bed ligt, een avontuurtje te beleven. Wanneer ze met z’n drieën hebben gegeten, vertrekt Piet naar de molen ‘om nog wat werk te verrichten’. Trijn vertelt dan aan Aeltje dat Piet met haar een avontuurtje wil beleven. Ze besluiten om van kleding te verwisselen. Trijntje gaat dus slapen, terwijl Aeltje wacht op Piet die denkt dat Trijntje op hem ligt te wachten. Wanneer Piet klaar is, ziet hij zijn knecht Joost. Piet vertelt aan hem dat hij een fantastisch avontuurtje heeft beleefd. Joost wordt hierdoor opgewonden. Hij krijgt toestemming van Piet om ook te gaan stoeien met Trijntje (die dus Aeltje is). Wanneer Aeltje Joost ziet (ze denkt dat het haar man nog een keer is) wordt ze heel boos. Normaal kijkt Piet nooit naar haar om en nu, nu dat Trijntje er is zou hij tweemaal een avontuurtje willen beleven op één avond. Joost bekent aan Piet wat er gebeurd is. Hij ontslaat Joost onmiddellijk, doordat hij het niet kan hebben dat een ander met zijn vrouw een avontuurtje heeft beleefd. Trijn zegt dan als afsluiting: “Want al sietmen de luy, men kentse niet.”
Uitgewerkte Persoonlijke Reactie Het belangrijkste onderwerp in het boek is bedrog. Piet wil zijn vrouw bedriegen, maar door de slimme list van Trijn en Aeltje wordt hij zelf bedrogen in plaats van zij. Vooraf had ik verwacht dat het boek over de primaire levensbehoeften zou gaan. Dit is ook geval, maar het verhaal bevat ook een wijze les. Deze wordt duidelijk doordat er een paar spreekwoorden in het verhaal staan, zoals: “Dat ghy niet wilt dat u geschiet, en doet sulcks an een ander niet”. Het onderwerp ligt in iedereen z’n belevingswereld. Iedereen is immers wel eens bedrogen of heeft iemand anders bedrogen. De belangrijkste gebeurtenis in het boek is, wanneer Piet met Aeltje een avontuurtje beleeft, terwijl hij denkt dat zij Trijntje is. Hierdoor was het opeens helemaal fantastisch. Piet vindt Aeltje namelijk niet zo heel aantrekkelijk. Wat ook een zeer belangrijke gebeurtenis is, is wanneer Trijntje het publiek aan het einde toespreekt met het spreekwoord: “Al sietmen de luy, men kentse niet”. De gebeurtenissen spelen een belangrijkere rol dan de gedachten en gevoelens. De gedachten en gevoelens komen wel in de gesprekken naar voren. Wat ik vreemd vond was, dat Piet zijn eigen vrouw niet herkende. Het was dan wel donker, maar je herkent toch iemands stem of figuur? Aeltje verwart Joost ook met Piet wat ik ook vreemd vond. De hoofdpersoon is Trijn Jans. Ik vind haar wel een heldin, doordat ze Piet een slim lesje leert. De karaktereigenschappen zijn niet duidelijk beschreven. Het gaat namelijk vooral om wat er gebeurd. Het gedrag van Trijn keur ik goed, doordat ze Piet op een slimme manier een wijze les leert. Daarentegen keur ik het gedrag van Piet af. Aeltje vertelt dat hij al meerdere malen is vreemd gegaan terwijl hij met haar is getrouwd. De beslissingen van de personages vind ik niet allemaal begrijpelijk. Zo is de beslissing van Piet om een avontuurtje te beleven met Trijn onverstandig. Dat Trijn beslist om aan Aeltje te vertellen dat Piet haar voor een avontuurtje heeft gevraagd, vind ik slim van haar. Het verhaal is niet ingewikkeld opgebouwd. Dit heeft waarschijnlijk ermee te maken dat het oorspronkelijk een toneelstuk was. Het verhaal is kort en bevat geen hoofdstukken (doordat het een toneelstuk is) en flashbacks. De gebeurtenissen zie je door de ogen van het publiek. Hierdoor kan je zelf bepalen in welk personage je je inleeft en in welke niet. Je blijft aan het eind met weinig vragen zitten. Wat je je nog wel zou kunnen afvragen is, hoe het afloopt met het huwelijk van Aeltje en Piet. Het taalgebruik op zich is moeilijker dan dat je een ‘gewoon’ boek leest dat in het Nederlands van nu is geschreven. Met behulp van de vertalingen van woorden uit de zinnen kun je het verhaal goed begrijpen. Het lijkt af en toe op het Zeeuws. Het verhaal is eigenlijk een toneelstuk. Dit zorgt ervoor dat het geheel uit dialogen en monologen bestaat. De monologen vind ik best saai. Het taalgebruik paste wel goed bij de personages. Het is de taal die normale mensen uit de 16e, 17e en 18e eeuw spraken. Verdiepingsopdracht Naar mijn idee zijn er geen relaties met de politieke achtergronden. Dit speelt hier ook geen rol, doordat het verhaal over alledaagse dingen gaat en niet over de rijke mensen die zich wel met de politiek bezig hielden. Er is wel een relatie met de sociaal-economische achtergronden. Er wordt een verband gelegd met de stedelijke gedragscode. Er bestaat in het verhaal een belangrijke tegenstelling tussen gewenst en ongewenst gedrag. Het ongewenste gedrag wordt geschetst in Piet (platteland) en Joost. Piet drinkt veel, gaat vaak vreemd en is erg onbeschoft. Joost is onbeschoft en wil zomaar een avontuurtje beleven, wat niet gepast was in die tijd. Daarentegen is Trijntje (stad) heel trouw aan haar man, zij laat dus gewenst gedrag zien. Het verhaal heeft ook verbanden met de culturele achtergronden. Bredero was lid van de Amsterdamse rederijkerskamer D’Eglentier. Ze hadden een belangrijke opiniërende rol in de steden. De maatschappelijke taak van de schrijver om mensen te onderwijzen en/of bekritiseren is hier duidelijk herkenbaar. Bredero laat duidelijk de gedragscode naar voren komen in dit verhaal. Het laatste verband met de culturele achtergronden is, dat Bredero de wijze les en het aangename naar voren laat komen (utile en dulce). ‘De Klucht van de Molenaar’ valt onder het genre van de kluchten, wat de titel al duidelijk maakt. Twee belangrijke kenmerken van de klucht zijn, dat er in de klucht een grappig situatie wordt beschreven en dat de personages zich laten leiden door primaire levensdriften. De publieksgroep van dit toneelstuk waren stadsburgers. De functie die het toneelstuk vervulde was de gedragscode duidelijk maken. Evaluatie Na de verdiepingsopdracht is mijn eerste mening niet veranderd. Ik vind het nog steeds een grappig boekje, dat een wijze les bevat. Dit komt doordat ik al wist waarover het boekje zou gaan, voordat ik in het boekje begon te lezen. Het lezen van het boekje viel me heel veel mee, door de vertalingen van woorden die in de kantlijn staan. Het is wel vervelend dat je steeds moet kijken wat het woord of de zin betekent. Je bent dan weer ‘uit’ het verhaal. Bij het maken van dit boekverslag had ik niet veel problemen. Het enig wat niet vlekkeloos verliep was het maken van de verdiepingsopdracht. Het vinden van de relaties met de verschillende achtergronden vond ik best moeilijk. Met behulp van het tekstboek is het op den duur toch redelijk gelukt.