Windekind         Windekind is de belangrijkste figuur in het verhaal naast Johannes. Windekind heeft Johannes naar de wonderlijke wereld van de dieren en rare wezens gebracht. Windekind is een helper van Johannes, en Johannes kiest zelfs voor Windekind in plaats van zijn eigen moeder. Windekind is een flat caracter.

Wistik                   Wistik is de kabouter die Johannes ontmoet, en waarvan Johannes de opdracht krijgt het boek te zoeken met de fantastische verhalen. Door Wistik, neemt Johannes afscheid van Windekind, omdat Johannes geobsedeerd raakt van het boek. Wistik is een tegenstander en een flat caracter.

Pluizer                  Pluizer is deels een helper en deels een tegenstander. Pluizer laat Johannes alle lelijke dingen van mensen zien zoals arrogantie. Maar op het moment dat hij Johannes meeneemt naar het kerkhof en het graf van Johannes laat zien, komt Johannes tot de conclusie dat hij graag terug wil naar zijn moeder. Echter was deze actie van Pluizer niet bedoeld om Johannes te helpen, maar onbedoeld zorgt hij ervoor dat Johannes weer heimwee krijgt. Pluizer is een plat caracter.

Cijfer                    Cijfer is een dokter waar Johannes door Pluizer wordt heengebracht. Cijfer leert Johannes om niks te bewonderen. Johannes verliest zijn verlangen om Robinetta en Windekind weer te zien. Cijfer is dus een tegenstander en een flat caracter.

Robinetta           Robinetta is het meisje dat Johannes ontmoet als hij opzoek is naar het boek van Wistik. Johannes blijft een tijdje bij Robinetta en heeft een leuke tijd met haar. Ze is een helper en een flat caracter.

Johannes heeft in het verhaal meerdere doelen. Zijn eerste doel is het ontdekken van de natuur. Maar op het moment dat hij Windekind ontmoet, is zijn voornaamste doel om altijd bij Windekind te zijn. Zo erg zelfs, dat hij besluit om weg te gaan bij zijn ouders.. Op het moment dat hij Wistik ontmoet, is zijn doel het boekje vinden. Dit blijft de rest van het verhaal zijn doel. Op het moment dat hij zijn graf ziet op het kerkhof, verandert zijn doel echter in het terugkomen bij zijn ouders.  

De belangrijkste beslissing in het verhaal is uiteraard dat hij besluit om met Windekind mee te gaan naar het dierenrijk. Een andere belangrijke beslissing is dat hij ervoor kiest om Wistik te helpen zoeken naar het boek, en daarbij Windekind achter zich laat. Met deze beslissing ben ik het niet eens, omdat hij hierdoor bij rare types terecht komt zoals Pluizer. Hij had het waarschijnlijk beter gehad als hij gewoon bij Windekind gebleven was.

Ik vind de hoofdpersoon een leuk persoon. Hij houdt van dingen ontdekken, is erg eigenwijs maar maakt helaas wel domme beslissingen. Zoals ik net al zei, vind ik de beslissing om het boek te gaan zoeken erg dom.

E.  Vertelinstantie (perspectief)

Het verhaal wordt verteld in de alwetende vertelinstantie.

Een goed voorbeeld van het feit dat het verhaal in de derde persoon wordt verteld, is dit citaat:” 's Avonds voor dat hij slapen ging, deed Johannes altijd een lang gebed.” (Hoofdstuk 1, pagina 3)

Een voorbeeld van de alwetende vertelinstantie wordt hier goed weergegeven:

“Het was warm aan den vijver en doodstil. …(een beschrijving van wat er in de tuin aan de gang was) … De eenzame reiger, die tusschen de breede bladen van de waterlelie op een poot stond, vergat dat hij uitgegaan was om kikkers te vangen en tuurde in gedachten verzonken langs zijn neus. Daar kwam Johannes op het grasveldje, om de wolkengrot te zien.” (Hoofdstuk 2, alinea 1)

Je merkt hier dus ook dat de verteller de situatie waarneemt en er iets over verteld. Dit komt veel vaker voor in het boek, door de manier van vertellen.

Omdat het verhaal wordt verteld voor een waarnemende verteller, is het verhaal betrouwbaar. Dingen worden niet zoals bij een verhaal geschreven in de eerste persoon verzwegen door emoties van de persoon die het verhaal vertelt. 

Aan de citaten die ik net heb gegeven is ook duidelijk te zien dat de verteller focaliseert.

F. Thematiek, motieven, opdracht en motto

Het onderwerp in het boek is naar mijn mening “avontuur”, “sprookje”, “tegenstellingen”. Johannes beleeft natuurlijk een groot avontuur, in de dierenwereld. Daarnaast is het een sprookje, want er komen figuren in het verhaal voor zoals kabouters en elfen. Ook wordt er een duidelijk verschil geschetst tussen de werkelijke wereld en de dierenwereld. De dieren hebben namelijk alleen maar kritiek op hoe de mensen leven; ze zouden arrogant zijn, de wereld van de dieren kapot maken en dieren doden.

Er zijn verschillende motieven in het verhaal aanwezig: De zoektocht naar geluk,  de kindertijd en de puberteit.
De zoektocht naar geluk kom je door het hele verhaal tegen. Hij gaat naar Windekind, omdat hij met hem gelukkig er is dan met zijn ouders. Het gaat dus continu over beslissingen die Johannes neemt, en hierdoor de mate van geluk voor zichzelf bepaalt.

Aan het begin van het verhaal is hij een kind, maar naarmate het verhaal vordert ontwikkeld hij zich steeds meer tot een volwassen mens. Met als hoogtepunt het moment waarop hij verliefd wordt op Robinetta.

Thema: De kleine Johannes die zich langzaam aan ontwikkeld tot een puber, veroorzaakt door beslissingen die hij neemt in zijn leven.

Dit verhaal is eigenlijk een typisch coming of age verhaal. Iemand die zich ontwikkeld tot een ander mens doordat hij/zij dingen meemaakt en beslissingen maakt die hem/haar veranderen.

Het boek bevat geen motto.
 

1. Literatuurgeschiedenis

   Het boek is voor het eerst in boekvorm uitgebracht in 1887, nadat het de twee jaren ervoor elke uitgave in het tijdschrift “Nieuwe Gids” werd uitgebracht.

   Een van de meest belangrijke aanknopingspunten met de 19e eeuw in het verhaal, is dat er gesproken wordt van het vernietigen van de natuur door de mensen. Dit is onder andere terug te vinden in de periode dat het imperialisme opkwam, ongeveer 15 jaar voordat Frederik van Eeden in de krant korte verhaaltjes schreef. Het imperialisme was toen erg belangrijk geworden.

   In “De kleine Johannes” wordt er duidelijk kritiek geuit op de samenleving, maar dan in het verhaal verscholen. Een fenomeen wat we in 1860 ook al gezien hebben met Max Havelaar van Multatuli.