De hydrograaf door Allard Schröder

Titelbeschrijving Auteur: Allard Schröder
Titel: De Hydrograaf
Plaats: De Bezige Bij, Amsterdam
Jaar: 2003 (7e of 8e druk) 1e Druk april 2002 Weergave inhoud Graaf Franz von Karsch-Kurrwitz, docent aan een oceanografisch instituut, gaat in 1913 in Hamburg aan boord aan het schip “Posen”, met de bestemming Valparaiso (Chili). Karsch is hydrograaf van beroep en de lange reis over zee dient om onderzoek te doen naar de theorie achter de golven en het weer. Voor hem is het meer een tijdelijke vlucht uit zijn oersaaie bestaan in Duitsland. Aan boord leert hij de zakelijke en burgerlijke Moser kennen, een salpeterhandelaar, met wie hij weinig op heeft, hoewel ze veel samen optrekken op het schip en hij leert de leraar klassieke talen Dr.Todleben kennen, een duistere wijsgerige heer. In Lissabon komt een nieuwe passagier aan boord; de Nederlandse actrice Asta Maris. Na verloop van tijd raakt Karsch verliefd op haar. Ze meren aan in Rio de Janeiro, waar Karsch Maris en Todleben samen ziet weggaan. Uit verstikte woede gaat hij met Moser mee naar de prostituees van de stad. Na veel drank en een nacht daar keert hij terug naar het schip. Daar blijkt dat Dr.Todleben gevangen is genomen. Na neergeslagen te zijn in een steegje is hij met vals paspoort gevonden en in een ziekenhuis verpleegt en gevangen gezet, om uitgeleverd te worden aan Duitsland. Maris zegt er verder niets van te weten en ook Karsch laat de zaak rusten. Naarmate de reis vordert raakt hij steeds verliefder op de ietwat mysterieuze Maris. In een hevige storm op zee raken ze haar kwijt. Ze wordt stomdronken en stijf van de opium gevonden in het ruim. Karsch brengt haar terug naar haar kamer. Daar blijkt ook zij verliefd te zijn. Maar Karsch beseft dat het niets kan worden. Alleen op de zee, zoals ze nu varen hebben ze enige toekomst. Thuis in het beklemmende Pommeren zouden ze geen toekomst hebben. Ze bereiken Valparaiso waar Maris en Karsch scheiden, zonder afscheid te hebben genomen. Terug in Duitsland neemt Karsch dienst in het leger, om zijn ingehuurde vervanger in de dienst te besparen (zijn vader had hem ontheven van militaire dienst door een arme vervanger te regelen uit het dorp) en hij gedraagt zich niet meer naar de saaie conventies van zijn oude adellijke bestaan. Hij lijkt langzaam krankzinnig te worden. Ver na de Tweede Wereldoorlog maakt een notaris de erfenis op en schakelt daarbij de hulp in van de voormalige huishoudster van graaf Karsch. Het blijkt dat Karsch in 1917 gewond raakte en daarbij een verwaarloosde syfilis had (naar de verklaring van een marinearts). Na de Eerste Wereldoorlog keert Karsch terug naar het landgoed waar hij rustig voort leeft. Tot hij het landgoed in de oorlog verkoopt aan een hoge nazi partijbons. Langzaam wordt hij gek (door de syfilis) en begrijpt zijn personeel hem helemaal niet meer. Zijn leven eindigt doordat tijdens de bevrijding in 1945 een Amerikaanse soldaat Karsch per ongeluk doodschiet. Analyse 1. Inhoud en structuur 1.1 Soort boek

Het boek is een roman/reisverhaal
1.2 Perspectief
Het boek begint met een klein voorwoord door de schrijver zelf geschreven. Vervolgens wordt er een hij/zij perspectief gebruikt. De gebeurtenissen zie je door de ogen van Karsch, tevens de hoofdpersoon. Dit blijft het hele verhaal zo, behalve bij het laatste hoofdstuk. Daar vertellen een arts en een huishoudster over Karsch. 1.3 Hoofdpersonage
De hoofdpersoon is graaf Franz von Karsch-Kurwitz. Hij is ongeveer 34 jaar en heeft net besloten iets anders te willen doen dan achter zijn bureau zitten en docent zijn aan een oceanografisch instituut, dus daarom besluit hij de zee op te gaan. Eigenlijk vlucht hij door deze actie weg van zijn leven, zijn ‘problemen’ om het zo maar te noemen. Voor de reis was hij een uiterst gesloten man met een vrij negatief zelfbeeld. Hij blonk uit in zijn middelmatigheid. Hij heeft weinig interesses en lijkt ietwat terughoudend en beschaamd. Hij is niet de man van passies, eerder zwijgzaam en teruggetrokken over de wereld vanuit zijn eigen geestelijke, negatieve wereld. Dromen durft hij niet te koesteren: “ ‘Ik ben niets. Ik zal ook nooit iets zijn. Ik kan ook nooit iets willen zijn. Afgezien daarvan koester ik alle dromen van de wereld.’ Toen ze naar de Posen werden geroeid, herhaalde Karsch de notitie van Senhor de Campos in stilte voor zichzelf. (…) Het eerste deel was misschien wel op hemzelf van toepassing, het tweede niet en dat speet hem.” Na de reis is hij veel openlijker dan voorheen, hij praat makkelijk zonder diepgang. Ook heeft hij zijn normen en waarden bijgesteld, hij gedraagt hij zich niet meer adellijk. Maar toch lijkt het na zijn zeereis net of hij niet meer leeft, de reis heeft hem eigenlijk geen goed gedaan in dat opzicht. Dat kwam vooral door de opgelopen syfilis bij een hoertje tijdens het aanmeren in Rio de Janeiro. En dat alleen uit woede voor Asta Maris, terwijl zij ook van hem houdt. Hij oordeelt zonder te weten waar de klepel hangt. Ik vind Karsch’s medereizigers ook belangrijk, dus deze licht ik ook nog toe (dit gedeelte heb ik niet zelf geschreven en is ook meer als geheugensteun bedoeld voor mezelf). Amilcar Moser, de salpeterhandelaar uit Triëst. Een zelfverzekerde man van middelbare leeftijd. Hij is vrij burgerlijk, heeft een niet aflatend geloof in de vooruitgang en de feitelijkheden. Hij is een uiterst extraverte ongedwongen burgerman. Dr. Ernst Todleben, de leraar klassieke talen. Hij is een ietwat mysterieuze man. Hij is een denker. Hij heeft een vrij donkere filosofie waarin de doodsdrift en een niet stervende Eros centraal staan. Hij wordt uiteindelijk in verband gebracht met de dood van een jonge jongen, die waarschijnlijk te veel geluisterd heeft naar de morbide filosofieën van Todleben, vandaar zijn mysterieuze vlucht uit Duitsland. Asta Maris, een Hollandse actrice (of pianiste, dat wordt niet heel duidelijk), ze is van lagere afkomst en niet heel jong meer. Maar ze schijnt een knappe vrouw te zijn. Ze lijkt heel keurig en het feit dat ze opiumverslaafd is schokt Moser en Karsch. Ze beweegt zich niet heel gracieus en heeft heel sterk stemmingswisselingen, waarin ze zich soms dagenlang opsluit in haar kajuit. 1.4 Waar en wanneer? Het verhaal start op 15 april 1913 in Hamburg met het betreden van het schip de Posen. De eindbestemming voor Karsch zal Valparaiso zijn, tussendoor meren ze nog aan in Lissabon en Rio de Janeiro. Terugblikken naar de vroegere jaren van Karsch gaan terug naar zijn leven in het ouderlijke landgoed in Pommeren en Berlijn. Het boek is geschreven in 2002 en dat was 56 jaar na de dood van Karsch: dat zal ongeveer in 1946 zijn geweest. De laatste jaren zijn echter in vogelvlucht geschreven, en vind ik niet echt horen bij de beslagen periode. De bootreis zelf duurde ongeveer een klein half jaar. 1.6 Chronologisch? Er worden wel tijdsprongen in het boek gemaakt, vooral aan het einde. Het verhaal na de bootreis wordt eigenlijk in een aantal bladzijde verteld terwijl het verhaal verder alleen over de bootreis gaat. Er zaten een paar kleine flashbacks in, maar die hadden verder geen effect op het verhaal of de manier van lezen. 1.5 Thema
Het boek “De Hydrograaf” is een biografie van de hoofdpersoon Franz von Karsch-Kurwitz. Verder gaat het om vluchten voor een saai leven. Ik heb wel vaker biografische boeken gelezen, maar kan zo snel niet op titels komen. Ik vind het helemaal niet erg om biografische boeken te lezen, zodra ze maar als roman vertelt worden en niet als een soort publicatie. Dan kan ik zelf ook wel opschrijven hoe mijn leven verloopt, maar of mensen dat leuk vinden? 1.6 Titel
Karsch is hydrograaf van beroep: hij bestudeerd op wetenschappelijke wijze zo ongeveer alles wat met de zee te maken heeft; hij doet onderzoek naar zeegang, wind, stromingen en golven. Eerst doet hij dit nog op kantoor, maar als eenmaal de sleur toeslaat vertrekt hij om op zee zijn metingen uit te gaan voeren. 1.7 Spanning
Wat het boek voor mij erg spannend maakte was dat tot aan het einde het personage Asta Maris boeiend blijft. Ik had haar echter wel beter willen leren kennen, maar tot aan het einde blijft het eigenlijk een ‘open’ karakter. Dat vind ik een erge tegenvaller van het verhaal. Verder blijft het boek ook spannend doordat je op het einde pas weet wat er gebeurd is in het leven van Karsch. Maar wat Asta Maris betreft: Ik houd niet zo van open eindes. Maar misschien komt er nog een vervolgverhaal? 1.8 Educatie
Ik heb verder niet echt iets geleerd van dit boek, wat dat betreft ligt het niveau niet al te hoog. Had er wat meer wetenschappelijke termen en uitwerkingen van of gedachten over de metingen in gestopt en het educatieniveau had wat hoger gelegen. Ik denk wel dat er een boodschap in het verhaal zit: probeer niet altijd het allerbeste voor jezelf ergens uit te halen, wees tevreden met wat je hebt. Karsch is weggelopen voor zijn leven, en daar is het uiteindelijk alleen maar slechter op geworden. Niet dat je altijd maar tevreden moet zijn met je leven hoor! 1.9 Afloop
Aan het einde lees je door de ogen van Karsch’ huishoudster dat hij per ongeluk is dood geschoten door een Amerikaanse jongen, Asta Maris komt helemaal niet meer in beeld: zij is van het schip verdwenen zonder afscheid te nemen. Ik vond het einde veels te snel gaan, zo van: pats, boem, klaar. Ik had Asta Maris beter willen leren kennen. Net of het verhaal nog niet af is, terwijl de dood van Karsch toch het einde van een periode aangeeft, het einde van zijn leven en daarmee het einde van zijn biografie. Naar mijn mening bepaalt het einde toch voor het grootste deel de eindbeoordeling, en ik vind dat dan ook een groot minpunt. Ik had er meer van verwacht naar aanleiding van het voorafgaande in het boek.
2. Inhoud en werkelijkheid 2.1 Realiteit
Er wordt nergens gesproken van een waargebeurd verhaal, dus het is in ieder geval niet echt gebeurd, het is fictie. Er kunnen echter best overeenkomsten zijn met het leven van Allard Schröder. Het verhaal had wel echt plaats kunnen vinden in verband met de politieke en culturele achtergrond van het boek: zeppelins waren er nog, en zo zijn er nog een aantal kleine details te vinden. In deze tijd zie ik het in ieder geval niet meer echt gebeuren. 2.3 Tijd invloed op gebeurtenissen? Ik denk niet dat de tijd waarin het boek zich afspeelt grote invloed heeft op de gebeurtenissen. Het zijn alleen de kleine details die het tijdgebonden maken. En ik hoop ook niet dat er nu mensen zijn die helemaal gezond zijn en er goed uit zien en nooit hun voeten wassen… 2.2 Kritiek op wereld
De schrijver levert verder geen kritiek op de wereld waarin het boek zich afspeelt. 2.3 Belangstelling thema
Het thema staat op dit moment niet in de belangstelling en is niet actueel. 2.4 Man-vrouw verhouding
Er valt me hierbij niet speciaal iets op, het enige is dat het in die tijd niet normaal voor een vrouw was alleen verre reizen te maken. 3. Taal en stijl van het boek 3.1 Stijl
De schrijfstijl blijft in het hele boek gelijk. Het is een nogal dichterlijke, beeldsprakelijke stijl van schrijven. Niet alledaagse woorden worden gebruikt om iets heel eenvoudigs aan te geven, als: “bergère” en “remplaçant”. Daarbij gebruikt hij erg lange redeneringen en uitvoerige beschrijvingen van het weer en van mensen. Ik vind dat het dichterlijke en de lange beschrijvingen wel passen bij het eerst saaie leven van Karsch. 3.2 Taal
De taal is hetzelfde als de normale omgangstaal. Wat ik erg leuk vond is dat Schröder waarschijnlijk heeft gespeeld met de namen van de personages en de boot. De boot Posen kan slaan op het poseren van de personages op de boot, Asta Maris heeft iets met zeebenen te maken en op z’n Antwerps betekent het: als dat het maar is en Todleben slaat op een soort zombie (de naam zegt het eigenlijk al).
4. Uiterlijk van het boek Aan de kaft van het boek valt me op dat het allemaal in één soort kleur is gedaan, afgezien van het blauw van de schrijversnaam. Het geeft een iets sombere uitstraling. Het boek is verder goed leesbaar, al mochten de letters van mij nog wel een tikkeltje kleiner zodat er meer woorden op één zin passen, dat leest iets prettiger. Het boek is ingedeeld in vier delen waarvan het laatste deel ook van hoofdstuk titels voorzien, dat is erg overzichtelijk. Er staan geen illustraties in. Alleen binnenin (het is een losse omslag) staan een paar regels waar het boek over gaat, dat is wel aardig. De achterkant van het boek beslaat alleen citaten uit recensies, dat vind ik iets minder, ik had liever een samenvatting gezien op diep plek. Hoe goed het boek is maakt de lezer zelf wel uit, dat doen geen recensieschrijvers. 5. En verder… 5.1 Aanrader? Het boek is een aanrader voor mensen die nog niet al te veel leeservaring hebben. Anders is het een tamelijk in eenvoudig in elkaar gestoken boek. Het is geen opgave om doorheen te lezen, maar ik zou wel willen waarschuwen voor een abrupt einde. 5.2 Herlezen
Ik zal dit boek zeker niet nog een keer lezen, daarvoor vond ik het verhaal te makkelijk, evenals het taalgebruik. Het einde, vind ik, zit daarbij ook nog is niet lekker in elkaar.