De heilige Antonio door Arnon Grunberg

Inhoudsopgave 1. Bibliografische gegevens
2. Samenvatting
3. Thema en motieven
4. Commentaar op het thema
5. Titelverklaring
6. Structuurelementen
7. Informatie over de auteur
8. Commentaar op het boek 1. Bibliografische gegevens Auteur: Arnon Grunberg
Titel: De heilige Antonio
Jaar van eerste druk: 1998
Gelezen druk: Eerste druk, 1998
Plaats van uitgever: Amsterdam
Aantal bladzijden: 96 2. Samenvatting Paul en Tito zijn broers van elkaar. Paul is achttien en Tito is negentien. Hun moeder heet Raffaella Andino en hun vader is gestorven toen ze nog jong waren. Hij was een struikrover en is op een avond tijdens zijn ‘werk’ door een man met een knuppel van eucalyptushout neergeslagen. Dit is de reden geweest dat zij met z’n drieën vanuit Mexico naar Amerika, New York, zijn gegaan. Omdat ze zich niet meer veilig voelden in Mexico nu hun vader en man vermoord was. Toen Paul en Tito nog vrij jong waren zijn ze al uit hun geboorteland gesmokkeld. Nu wonen ze in Amerika. Hun moeder is serveerster in een koffiehuis. Maar ze hebben alsnog geen cent te makken. Ze hadden geen kapstok, geen douchegordijn, ze konden de huur amper betalen en ga zo maar door. Raffaella heeft Paul en Tito al op hele jonge leeftijd gekregen. Dit is de reden dat ze nog steeds heel mooi is. En omdat ze zo jong en mooi is noemen Paul en Tito haar ook altijd Raffaella. Behalve als ze boos zijn, dan noemen ze haar gewoon mama. Raffaella heeft er alleen maar voordeel bij dat ze nog zo mooi is. Veel klanten die bij het koffiehuis komen, komen alleen maar voor haar. Het zijn aanbidders van haar. Ze geven hoge fooien en soms cadeautjes, kapstokken en douchegordijnen en soms betalen ze zelfs mee aan de huur. Af en toe neemt ze die aanbidders mee naar huis. Zodra er weer een aanbidder mee naar huis komt gaan Paul en Tito buiten op het speelpleintje een sigaretje roken. Ze vinden het verschrikkelijk dat die aanbidders altijd over de vloer komen en fantaseren er dan ook vaak over hoe een wereld zonder aanbidders er uit zou zien. Paul en Tito hebben zelf ook een baantje. Ze bezorgen ’s avonds eten bij mensen thuis. Ook hebben ze bijles Engels. Op die bijles hebben ze een Kroatische leren kennen, een vrij knap meisje. Op een woensdag in mei bracht Raffaella een aanbidder mee naar huis die anders was dan alle anderen. Hij heette Ewald Krieg. Ewald is een bekende schrijver en ze vond hem wel grappig. Die avond dat ze Ewald mee naar huis nam had hij een heleboel flessen wijn en champagne mee genomen, die ze met z'n tweeën op hebben gedronken. Raffaella wordt langzaam verliefd op Ewald, tot ongenoegen van Paul en Tito, en Ewald komt steeds vaker langs. Op een dag heeft hij een idee zodat Raffaella veel geld zal verdienen. Ze gaan burrito's maken die haar zonen dan naar de mensen thuis brengen. Hij noemt het "Mama Burrito". Raffaella is vrijwel meteen overtuigd van het plan, maar is toch wel enigszins bang dat het niet zal aanslaan en dan heeft ze helemaal geen geld meer, want ze zal dan niet meer terug kunnen naar het koffiehuis. Paul en Tito zien helemaal niets in het plan. Ewald besluit zijn plan door te zetten en hij koopt heel veel in, blikjes cola, ingrediënten voor burrito’s en de hele rataplan. Het hele huis ligt vol, en Raffaella moet haar ontslag indienen en dat doet ze ook. Maar Simon, haar baas, zegt dat ze dan nooit meer terug zal kunnen. “Mama Burrito” loopt heel slecht. En na een paar weken komen mannen van het departement voor hygiëne alle spullen in beslag nemen. Raffaella krijgt nu ruzie met Ewald en stuurt hem haar huis uit. Nu heeft Raffaella geen geld meer, geen baan meer en heel veel verdriet. Terwijl dit allemaal gebeurd, worden de jongens verliefd op de Kroatische, ze blijkt Kristin te heten. Na school spreken ze enkele keren met haar af en krijgen ze twee foto's van haar die ze goed moeten bewaren in een plastic hoesje. En als ze naar de foto's vraagt, moeten ze die bij zich hebben, anders doet ze in het vervolg of ze lucht zijn. Ze besluiten alle belangrijke dingen over Kristen in een schrift te schrijven. Ze heeft vroeger met haar vriend T-shirts verkocht, maar haar vriend werd opgepakt en kreeg dertig jaar. Haar geluksgetal is 304 want dat is het nummer van de kamer waar ze het laatst met haar vriend samen was en als je het omdraait krijg je haar verjaardag. Ze wil de hele tijd horen hoe mooi ze wel niet is, ze houd van Tic-tac's en Orangina, en haar borstjes zijn drie Mercedessen met open dak waard. De jongens besluiten dat zij degene is die alles met hun mag doen en vragen haar of ze alles met hun wil doen. Ze stemt toe. De volgende dag neemt Kristen ze mee in de auto. Ze stoppen bij een appartement en gaan naar binnen. Binnen zijn overal kakkerlakken en het ziet er een beetje vies uit. Als ze eenmaal op de kamer zijn aangekomen moeten ze allereerst een condoom uitzoeken en zich vervolgens uitkleden. Dan moeten ze omstebeurt achter haar gaan staan en dan ‘de liefde bedrijven’. Zowel Paul als Tito zijn heel snel klaar. Daarna doen ze alle drie een wens volgens een bepaald ritueel. Die wens doen ze speciaal op die dag omdat het de naamdag van de heilige Antonio was. De heilige Antonio is de heilige van het onmogelijke. Daarna zegt ze dat ze Paul en Tito wel naar Manhattan wil brengen en dat ze misschien wel even wat zullen gaan drinken. Even later zitten ze met ze drieën in een café. En dan komt Ewald binnen. Hij herkent zowel Kristen als de jongens onmiddellijk. Hij zegt hallo, en hij noemt de Kroatische in plaats van Kristen Penny. Paul en Tito besluiten niets over hun ontmoeting met Ewald tegen Raffaella te zeggen. Een paar dagen zien ze Kristen niet meer en dan zien ze in de krant dat ze is opgepakt omdat ze een man heeft neergestoken. Ze heeft het gedaan omdat ze de doodstraf wil omdat dit nog niet het leven is dat voor haar geschapen is. 3. Thema en motieven Het thema van dit boek is: Het leven is gebouwd op illusies, het onmogelijke. Het eerste motief hiervoor heeft niet zoveel te maken met het leven, maar wel met het onmogelijke. De heilige Antonio is de titel van het boek en tevens de heilige van het onmogelijke. Ten tweede de relatie van Raffaella met Ewald Krieg. Het zou te mooi zijn om waar te zijn. Ewald, een jonge man die vanwege het geld niet meer zou hoeven te werken. Raffaella, een vrouw die geen cent te makken heeft en toch een heel gezin moet onderhouden. Uiteindelijk bleek dit wel te mooi om waar te zijn. “Mama Burrito” zegt al genoeg over het volgende motief. Wederom een manier om uit de geldzorgen te komen, maar achteraf weer een illusie, omdat het allemaal in het niets loopt. Voor Raffaella zou ook dit te mooi zijn om waar te zijn. Ook kwam het bij Paul en Tito hard aan dat zo een mooi meisje, Kristen, zo een gruwelijke moord kon plegen. Dat is toch iets onmogelijks? Tot slot vraag ik me af of het geheel geen illusie is. Met problemen weg uit eigen land. In een nieuw land alles opnieuw opbouwen. Eerst een heleboel schulden afbetalen. Enzovoorts, enzovoorts. Gaat zoiets wel eens goed?
4. Commentaar op het thema Ik ben het deels wel eens met het thema, ‘het leven is gebouwd op illusies, het onmogelijke’, en deels ben ik het er niet mee eens. Ik ben het er mee eens omdat ik me wel eens afvraag wat het leven nu precies inhoud. Waarom leven we, wat heeft het voor nut. Dit is misschien wel heel zwaar vergeleken met het thema, maar ik denk dat het er zeker wel iets mee te maken heeft, maar dan zoals ik al zei met een zware manier van hoe je het thema zou kunnen opvatten. Vroeger toen ik een jaar of zeven was, dacht ik dat ik het enige levende wezen op aarde was. Dat ik de enige was die leefde en dat de rest allemaal poppen waren. Ik dacht dat er een soort baas was die mijn ‘leven’ in elkaar had gezet en dat die poppen ervoor moesten zorgen dat het zo zou lopen als hij had bedacht. En dat als ik thuis was dat alle poppen dan stil waren en niets deden, omdat ze niet bij mij in de buurt waren. Als andere op vakantie waren dan waren ze gewoon even ‘stil’, want ik was tóch de enige die leefde. Ook dacht ik dat ik altijd op dezelfde plek was. Als we bijvoorbeeld met de auto op vakantie naar Frankrijk gingen, dan dacht ik dat de ramen een soort televisie’s waren die een film van een snelweg afspeelde en dat het dan net voor mij leek of we op vakantie gingen, maar in wezen bleven we gewoon in Nederland. Ik zag het leven dus als een grote illusie. Maar aan de andere kant heb ik zoiets dat je in principe al je dromen waar zou kunnen moeten maken. Ongeacht je huidskleur, je achtergrond, je omgeving. Als jij het maar wil dan is het mogelijk. Want hoe vaak hoor je niet dat een beroemd persoon zich helemaal uit de goot heeft moeten trekken om zo te worden al hij nu is. Of dat mensen die uit een hele lage sociale klasse kwamen het helemaal geschopt hebben tot bijvoorbeeld dokter. Als je voor die dromen vecht zou het best mogelijk kunnen worden. Maar helaas zijn er natuurlijk ook mensen die er wel voor vecht, maar het toch niet lukt. Kortom, je kunt dit thema op verschillende manieren opvatten, zoals ik heb laten zien. En ik heb er dan ook iets dubbels over. Maar al met al vind ik het een mooi thema mits er op een mooie manier over is geschreven. En ik vind dat dit thema in dit boek heel mooi verwerkt is. 5. Titelverklaring De titel "De heilige Antonio" komt letterlijk ter sprake in het boek. Paul en Tito zijn dan samen met Kristen in een appartement en zij zou daar alles met ze doen. Uiteindelijk doen zij daar dan een wens omdat het de naamdag is van de heilige Antonio. Op de naamdag van de heilige Antonio mag je een wens doen volgens een bepaald ritueel. De heilige Antonio is de heilige van het onmogelijke. Wat het onmogelijke te maken heeft met het boek, heb ik duidelijk proberen te maken bij ‘Thema en motieven’. Ik vind dit een hele mooie titel, want het geeft meteen de sleutel tot het thema. De titel omschrijft in drie woorden het hele boek, ‘het leven is gebouwd op illusies, het onmogelijke’. Dit kan je nog duidelijker maken door de samenvatting van het boek in te krimpen tot maar liefst zestien woorden: Het leven van twee Mexicaanse broers en hun moeder in New York is gebouwd op illusies. 6. Structuurelementen Tijd: Het verhaal is in chronologische volgorde verteld. In het begin stellen de jongens zich voor. Om vervolgens te vertellen wat er zoal is gebeurd in de tijd dat zij in New York wonen. Eerst vertellen zij hoe het zo gekomen is dat zij daar terecht zijn gekomen. Het verhaal neemt niet zo heel veel tijd in beslag, Ik schat het op een aantal weken. Maar in die aantal weken gebeurt er heel veel. Af en toe blikken ze wel even terug naar andere ‘aanbidders’, maar dat was enkel om duidelijk te maken wat voor rol zij hebben in het leven van de jongens en hun moeder. Over het algemeen vind ik een chronologische volgorde makkelijk weglezen. Dit omdat je niet voortdurend hoeft na te denken waar het op dat moment over gaat. Ik vind het over het algemeen heel fijn om een boek in chronologische volgorde te lezen als ik helemaal nergens aan wil denken, helemaal niet wil nadenken, oftewel lekker ontspannen. Figuren: In dit boek zijn alle personen vrij gesloten. Dit komt mede doordat het verhaal maar een tijdsbestek van een aantal weken heeft. In een aantal weken kan je nauwelijks van karakter en dergelijke veranderen. Alleen zou je enigszins kunnen zeggen dat de Kroatische niet geheel gesloten is. In het begin gaat zij niet of nauwelijks met de jongens om en hebben zij ook geen enkel idee van wat voor persoon zij is, maar langzamerhand laat zij steeds meer van zich los en begint zij opener te worden. Nou kan ik niet zeggen of dat komt omdat zij de jongens in het begin toch niet kenden en daarom in het begin vrij gesloten tegen ze was, of dat het komt omdat ze echt verandert tijdens het verhaal. Perspectief: Er is sprake van een subjectief perspectief; de verteller is een personage uit het verhaal. In feite zijn er twee vertellers van dit verhaal. Zowel Paul als Tito vertellen. Maar het is niet zo dat ze allebei andere dingen zeggen, of dat ze af en toe tegen elkaar ingaan, want je kan ‘wij’ net zo goed door ‘ik’ veranderen en dan lijkt het net of er maar één verteller is. Het is duidelijk te zien dat Paul en Tito het verhaal vertellen, want helemaal in het begin van het verhaal stellen zij zich voor en zeggen ze: “Op het moment dat wij dit schrijven zijn wij zes jaar, vier maanden, twee weken en één dag in Amerika”. Ze hebben het hier duidelijk over hetgeen wat ze net ‘verteld’ hebben en wat nog komen gaat. Ik denk dat de schrijver op zo een manier schrijft, omdat het dan lijkt of je er nog dichter op staat. Er nog dichter bij betrokken bent. Dat komt omdat de jongens zelf vertellen wat er allemaal gebeurt. Heel anders dan wanneer de schrijver alles zou ‘vertellen’. 7. Informatie over de schrijver Omdat ik Arnon Grunberg wil gebruiken voor auteursspecialisatie heb ik besloten om nu nog geen uitgebreid verslag over de schrijver aan dit boek toe te voegen, maar om het volgend jaar bij een boekverslag te doen. Wel vind ik het alvast leuk om een aantal dingen over hem te vertellen die weliswaar niet zoveel te maken te hebben met de stijl van schrijven, althans dat weet ik niet zeker, maar wel grappig zijn om te horen en ook om een beetje een beeld te schetsen van wat voor persoon Arnon Grunberg is. Al gehoord van de naam Marek van der Jagt? Vast en zeker. Hij is de winnaar van de Anton Wachterprijs voor het beste prozadebuut met het boek ‘De geschiedenis van mijn kaalheid’, maar er bestaat enige twijfel of hij wel de in 1967 geboren ex-filosofiestudent die in een Weense drogisterij werkt is. En niet de in New York woonachtige Arnon Grunberg. Deze twijfel ontstond toen er in NRC Handelsblad een artikel stond dat stijl en thematiek van het boek, en het e-mail adres van de schrijver niet zouden wijzen naar de ex-filosofiestudent, maar naar Grunberg. Nu het boek winnaar was van deze debutantenprijs zou men erachter komen wie de daadwerkelijke schrijver van ‘De geschiedenis van mijn kaalheid’ is, want ‘Marek van der Jagt’ had toegezegd om naar de uitreiking van de prijs te komen. Oftewel, zou Marek van der Jagt komen, of zou de niet uitgenodigde Arnon Grunberg in de spotlights verschijnen. Maar een paar weken voor de uitreiking liet Van der Jagt weten niet te komen op de uitreiking. Geen antwoord op de twijfel. Maar die zal ongetwijfeld nog komen. 8. Commentaar op het boek Het leven, één grote illusie ‘Kristen’, zei Tito, ‘vandaag is de naamdag van de heilige Antonio. Als je wilt kunnen we een wens doen.’ Ze hield op haar haren te kammen. ‘Ik weet niet,’ zei ze, ‘ik heb niets te wensen.’ Toch wel iets,’zei Paul, ‘iets kleins. Je moet het opschrijven. Niemand zal het lezen. Alle wensen worden verbrand.’ Ze keek ons aan. ‘Nou goed dan,’ zei ze, ‘als het maar niet te lang duurt, ik heb geen tijd voor flauwekul.’ ‘We hebben een altaar nodig,’ zei Tito, ‘waarvoor we kunnen knielen.’ ‘Moeten we knielen?’ vroeg ze. ‘Ja,’ zei Tito, ‘dat moet.’ We keken de kamer rond, maar we zagen niets dat als altaar dienst zou kunnen doen. Op de oude leren fauteuil, de bank, de spiegel, de cassetterecorder en een matras met brandgaten na was de kamer leeg. ‘We hebben een altaar nodig,’ zei Tito. ‘Heb je niet iets in je tas zitten?’ ‘Nee,’ zei ze, ‘ik heb geen altaar in mijn tas zitten.’ Tja, illusie’s. Daar is waar het boek over gaat. Maar ja, is het boek, als ik het op de schrijfwijze let, eigenlijk wel zo geweldig als ik denk? Allereerst vind ik het leuk om op te merken dat ik nog nooit een boek heb gelezen, weliswaar met een subjectief perspectief, maar dat zogenaamd door twee personen wordt verteld. Ik vind dat dat sowieso al wat bijzonders met zich mee brengt. Gewoon dat het perspectief zo een grote invloed op de manier van ervaren met zich meebrengt. Dat had ik eerder niet beseft. Maar ik vind dat Grunberg het heel mooi heeft verwoord. Als ik niet beter zou weten zou ik echt denken dat het verhaal door Paul en Tito geschreven is. Ten tweede vind ik dat er enigszins een hilarisch verband bestaat tussen de titel en het verhaal. Toen ik het boek voor het eerst in mijn handen had, kon ik niet helemaal plaatsen waar het boek over zou gaan. Ik bedoel daarmee dat het niet een voorspellende titel is. Ik wist helemaal niet wie of wat ‘De heilige Antonio’ is, maar door het lezen van het verhaal ben ik er uiteindelijk toch achter gekomen. En nu bleek dat de titel toch in drie woorden het hele verhaal omschreef. Ten derde spreekt het thema mij heel erg aan. Over het algemeen houd ik van thema’s die je enigszins dieper aan het denken zetten. Wat bij dit thema heel erg het geval was. Als je enkel het thema hoort, dan denk je dat het boek zeer zware kost zal zijn, maar het is op zo een manier geschreven dat je het in de eerste instantie niet in verband brengt met het thema, maar als je er uiteindelijk dieper over nadenkt dan kom je er toch weer op terug. Wat volgens mij wel zo is, is dat er een heleboel mensen een ander thema aan dit boek zullen geven na het lezen van dit boek. Wat volgens mij komt omdat er een heleboel verschillende dingen in het boek gebeuren. Sommige mensen zullen een thema geven wat met liefde te maken heeft. Ander met bedrog, weer andere met het verleden, maar ik denk dat als je het geheel combineert dat je dan toch op mijn thema uitkomt; ‘het leven is gebouwd op illusies, het onmogelijke’. Ook vind ik de zogenaamde lay-out van het boek heel goed. De omslag van het boek vind ik heel mooi. Er gaat ook wat achter verschuilt. Het meisje straalt wat uit haar ogen, maar wat ze daadwerkelijk uitstraalt weet ik niet precies. Misschien iets geheimzinnigs, of misschien wel iets van zelfvertrouwen. Door die omslag wordt je alleen maar nieuwsgieriger, althans ik werd er alleen maar nieuwsgieriger door. Wat ook heel fijn is, is dat het boek een harde kaft heeft. Daardoor kan je het boek veel gemakkelijker vasthouden. De grootte van de letters zijn naar mijn mening precies van de juiste grootte, want je hoeft niet te beginnen met de vraag of je het leesbrilletje van je moeder even mag lenen, maar je hoeft je al helemaal niet af te vragen of het niet tóch een kinderboek is. Bovendien vind ik zijn manier van schrijven heel duidelijk. Hij schrijft op een manier dat het makkelijk is om door te lezen. Geen moeilijke woorden, geen rare zinsconstructies. Maar gewoon duidelijk taalgebruik. En hij zorgt ervoor dat je tijdens het lezen zo wordt geboeid door het verhaal dat je het boek geen moment opzij kunt leggen. Wel vind ik dat het Kroatische meisje heel vaak op een vreemde manier praat. Een beetje op een irritante manier. Alsof ze een soort leidertje van de jongens is. Ze heeft ze natuurlijk wel onder de duim, maar af en toe komt bij mij over alsof ze een beetje gek is. En ik vind dat hij dat niet goed heeft duidelijk gemaakt in zijn verhaal, wat bij mij wel voor een beetje onduidelijk heeft gezorgd. Kortom, is het boek, als ik het op de schrijfwijze let, eigenlijk wel zo geweldig als ik denk? Ik denk het wel als ik al mijn argumenten met elkaar vergelijk. De voorargumenten zijn van dien aard, dat mijn enige tegenargument in het niets valt. Het boek ik zeker een aanrader voor andere, mede doordat het zeer makkelijk weg leest en ik denk ook dat het leuk is dat je het thema op verschillende manieren kunt formuleren. Alles met elkaar is het een heel leuk boek om te lezen. Het omvat van alles: humor, verdriet, liefde en ga zo maar door.