De grauwe vogels door Arthur van Schendel

Eerste reactie:

Ik heb het boek gekozen omdat het één van de boeken was die de leraar mij had aangeraden en deze titel en het begin van het boek spraken mij het meeste aan. In het begin vond ik het vrij moeilijk om lang uit het boek te lezen maar toen ik wat verder in het boek zat viel dat wel mee, alleen aan het eind werd het weer saai, toen kwamen er herhalingen van dezelfde gebeurtenissen.

Het verhaal:

Het is een auctoriaal verhaal, degene die het vertelt speelt er zelf niet in mee waardoor je de gedachten van meerdere personen kunt lezen. Het verhaal gaat over een man Kaspar Valk wiens leven al van jongs af aan gedoemd lijkt te zijn. Hij verliest op zeer jonge leeftijd beide ouders aan een blikseminslag en wordt door drie gelovige vrouwen opgevoed. Naarmate hij wat ouder wordt gaat hij zich steeds meer interesseren voor planten en gewassen. De drie vrouwen besluiten om hem naar een tuinbouwschool te sturen. Als één van de vrouwen overlijdt en een andere gaat trouwen krijgt hij de kans om bij iemand in de tuin te helpen. Daar leert hij Heiltje kennen, met wie hij trouwt. Ze krijgen vier kinderen: Fietje (Sofie), Leentje, Toon en Gerritje. Kaspar zet zijn tuinbezigheden door, door een eigen groententuin aan te leggen en de oogst te verkopen in de stad. Omdat hij niet in God gelooft denkt iedereen in het dorp dat het nooit goed met de groententuin kan aflopen, maar de tuin levert een grote opbrengst op en iedereen is verbaasd. Kaspar heeft een aantal stiefbroers met wie hij vrijwel geen contact heeft, alleen met Thomas en op een dag komt hij met zijn vrouw bij Kaspar op bezoek. Thomas krijgt ruzie met zijn vrouw en zij gaat weg. Om dat Thomas niet voor zichzelf kan zorgen (hij is blind geraakt doordat Kaspar hem vroeger per ongeluk in zijn wang heeft geschoten.) besluiten Kaspar en zijn vrouw dat hij bij hen mag blijven. In het begin is Thomas onverdraaglijk, hij kan alleen maar mopperen en de kinderen zijn daarom bang van hem. Als Kaspar hem waarschuwt dat, als hij niet snel verandert hij alsnog weg moet, word Thomas rustiger en de kinderen durven weer bij hem te komen. Als Thomas op een dag met de kinderen uit varen gaat gebeurt er iets vreselijks. Gerritje valt overboord en verdrinkt. Dit is het begin van een reeks vervelende gebeurtenissen die het gezin overkomt. De kinderen hebben een zwakke gezondheid, zodat Heiltje altijd met de zorg voor hen zit, bovendien heeft ze altijd het gevoel dat ze Thomas niet kan vertrouwen. Op een dag slaat de bliksem in bij de kas in de groententuin. Kaspar wil de schade bekijken en raakt gewond aan zijn hand. Alles is verwoest en Kaspar moet helemaal opnieuw beginnen, dat terwijl hij nu met een handicap aan zijn hand moet werken. Dan gaat Toon in dienst. In de periode dat hij weg is, overlijdt het tweede kind, Leentje, die altijd de zwakste is geweest. Nadat Kaspar en Heiltje het tragische bericht hebben gekregen dat Toon is verminkt door een granaat en daar zo mee zat dat hij zelfmoord heeft gepleegd besluiten ze om te verhuizen naar het huis dat het erfstuk van de familie is. Ondertussen is Thomas zich steeds vreemder gaan gedragen. Hij kraamt allerlei onzin uit waar Heiltje bang van wordt. Eerst denkt zij dat het door de drank komt maar dat blijkt later toch niet zo te zijn. Kaspar komt er achter dat zijn broer iets in zijn schild voert maar hij weet niet precies wat. Dan denkt hij dat Thomas Sofie, die al een tijd ziek is, wil vermoorden met een bijl, dus hij zegt zijn vrouw extra op haar te letten. Maar Thomas had het op Heiltje gemunt, omdat hij haar altijd wantrouwen heeft. Als Kaspar zijn vrouw dood aantreft laat hij Thomas afvoeren naar het gesticht. Dan is hij alleen met Sofie over.

Verhaaltechniek:

Het verhaal is dus auctoriaal geschreven waardoor de gedachten van de personen in het verhaal minder belangrijk lijken dan de gebeurtenissen maar dat is toch niet zo. Het speelt zich aan het begin van de 20e eeuw af, dat kun je afleiden aan de technieken die Kaspar voor de groenteteelt gebruikt (hij verandert van soorten bemesting enz.). Er zijn als het ware drie hoofdpersonen: Kaspar, Heiltje en Thomas. Kaspar’s probleem is zijn ongeloof, regelmatig wordt hij daar op gewezen en naar mate de ongelukkige gebeurtenissen zich opstapelen twijfelt hij of zijn ongeloof wel terecht is. Heiltje zit met Thomas, zij heeft hem nooit 100% kunnen vertrouwen. In het begin lijkt dat onredelijk maar later krijgt zij toch gelijk. Thomas zit vooral met zichzelf, hij vindt het vreselijk dat hij een handicap heeft en dat Heiltje hem niet vertrouwt. Dit loopt uiteindelijk zo hoog op dat hij haar vermoordt. Het verhaal is chronologisch vertelt, waardoor het goed duidelijk is wanneer het ongeluk voor Kaspar en Heiltje begon: vanaf het moment dat de broer in huis kwam.

Thematiek:

Het thema is denk ik vertrouwen. Op het eerste gezicht lijkt alles om het geloof te draaien maar dat is maar een bijzaak. Vertrouwen, de een had het te veel, de ander dacht dat zij het te weinig had, en weer een ander baalt ervan dat hij niet vertrouwd wordt. Kaspar vertrouwt zijn broer teveel, als hij dat niet gedaan had, hadden zijn vrouw en misschien Gerritje nog geleefd. Heiltje verweet het zichzelf steeds dat zij Thomas zo slecht vertrouwde en ging daardoor twijfelen aan het geloof (en het vertrouwen in God) maar uiteindelijk heeft zij het toch aan het rechte eind. Uit de situaties dat Kaspar dreigt Thomas uit huis te zetten en dat uiteindelijk telkens toch niet doet blijkt, dat hij veel vertrouwen in zijn broer heeft. Uit de situaties dat Heiltje telkens neigt haar kinderen bij Thomas uit de buurt te halen blijkt, dat zij weinig vertrouwen in hem heeft. Uit de situaties dat Thomas uit zijn slof schiet blijkt, dat hij het niet kan hebben dat niemand hem vertrouwd. De titel slaat op de twee broers. Thomas legt Heiltje op een gegeven moment uit dat hij en zijn broer net twee “grauwe vogels” zijn: ,, Mijn broer en ik, wij zijn maar kale vogels van december (………..) We pikken wat, we zoeken wat, we vinden wat, we vliegen verder. Hongeren is het. Als de ene valt, wat moet er van de andere komen?….”

Beoordeling:

In het begin dacht ik dat het een heel saai boek was, maar dat bleek later wel mee te vallen. Ik dacht eerst dat het om het ongeloof van Kaspar ging. Ik had verwacht dat hij zoveel tegenspoed zou krijgen dat hij uiteindelijk ook tot God zou gaan bidden. Hij begint op een gegeven moment wel te twijfelen aan zijn ongeloof maar daar wordt verder niet op ingegaan dus dat bleek het onderwerp niet te zijn. Het onderwerp is dus vertrouwen. Ik vond het mooi hoe het vertrouwen van drie personen op de proef werd gesteld. Uit dit verhaal blijkt hoe belangrijk vertrouwen is en hoe blind je kunt zijn, dat je denkt dat je iemand kunt vertrouwen en dan blijkt dat totaal niet zo te zijn. Het was grappig: de enige die niet blind van vertrouwen was in een ander was Thomas, die letterlijk blind was. Op een gegeven moment vond ik het boek saai worden omdat bepaalde gebeurtenissen zich steeds weer herhaalden. De passage dat Kaspar zijn vrouw vermoord aantreft spreekt mij het meest aan omdat daar alles voor iedereen eindelijk duidelijk wordt en dat Kaspar dan eindelijk inziet dat zijn broer onbetrouwbaar is. Het boek lijkt een beetje op een soort griezelfilm waarbij iedereen denkt dat die ene persoon de dader is en dat het dan een ander blijkt die ondertussen iedereen één voor één uit zit te moorden. Over het algemeen is het boek vrij makkelijk te lezen, alleen moet je in het begin even inkomen en je moet even aan het taalgebruik wennen omdat het een vrij oud boek is. Ik kan hem wel aanraden omdat het best wel een leuk boek is en hij leest makkelijk weg.