1a Frank Westerman
b De Graanrepubliek, Atlas, Amsterdam, 1999, 254 pagina’s, (1999 Amsterdam)
c Streekroman
2 a De Graanrepubliek gaat (grotendeels) over de geschiedenis van het Oldambt, die geschiedenis interesseert mij omdat ik geboren ben en woon op de rand van het Oldambt (Winschoten), ik 5 jaar in het Oldambt (Finsterwolde) gewoond heb , omdat ik zelf Communistische sympathieën heb en omdat ik ernaar streef een onafhankelijk staatje van het Oldambt, incluis Winschoten te maken. b Ik vind het een geweldig boek. Het is enigszins te vergelijken met de liedjes van Ede Staal, ook dit boek vertegenwoordigd bepaalde gevoelens heel goed. Alleen dan vooral politieke gevoelens en strevens. Het is voor mij erg herkenbaar en ik vind dat het boek verplichte literatuur moet worden, in ieder geval in deze streek. Ik ga zeker een aantal boeken, die de schrijver van het boek als bron noemt, gaan lezen en op mijn lijst zetten. De meeste boeken lees ik omdat het moet, maar deze lees ik nog wel een keer (ik heb het gekopieerd). 3 a Groningers moest beschreven worden. Avontuur
Het boek is meer dan een streekgeschiedenis, het leest als een roman. Zelfs voor diegenen die deze geschiedenis al langer en veel directer meemaakten dan de nog vrij jonge Westerman (1964) en denken het allemaal beleefd te hebben, vormt de beschrijving van de opkomst en neergang van de rijke graanboeren in 't Oldambt en het taaie verzet van de landarbeiders een avondvullend avontuur. De extreme uitwassen van rijkdom en armoe in de afhankelijkheid van het land, en de vanzelfsprekendheid van de opkomst van het communisme in de Rode Driehoek zijn uitgangspunt van het boek. Als een rode draad daardoorheen zien we de belangrijkste historische personages uit de streek: Sicco Mansholt en Koert Stek. Van landbouwminister naar milieulobbyist
Sicco Mansholt is weliswaar geboren in het Marnegebied, bij Hornhuizen, maar kleinzoon van de uit het Duitse Ditzum afkomstige en eind vorige eeuw in Meeden neergestreken Derk Mansholt, die Das Kapital gelezen had en goed bevriend was met Domela Nieuwenhuis. Hij bracht het socialisme naar Oost-Groningen terwijl zijn kleinzoon de kleine boeren er weg zou saneren. Frank Westerman heeft Sicco Mansholt in zijn laatste jaren veel gesproken, teruggetrokken in zijn oude Saksische boerderij in het Drentse Wapserveen. De tragiek van de grote landbouwhervormer van het nieuwe Europa wordt doorleefd verteld. Van zijn eerste ministersdaad, het repareren van een kapotte ruit bij Koningin Wilhelmina, tot aan de tot nu toe onbekend gebleven feiten zoals de relatie die Mansholt had met de revolutionaire Duitse Petra Kelly van de Grnen, die zo jong is omgekomen, en het verdriet over deze relatie van Hennie Mansholt, Sicco's vrouw. Door Petra Kelly ‚n door de publicatie van het rapport van de Club van Rome was Sicco Mansholt, de eerste Europese landbouwminister, 180 graden in zijn opvattingen gedraaid en een radicale natuur- en milieulobbyist geworden. Eeuwig spijt had hij dat hij de kleine boeren van hun erven verjaagd had met zijn grootschalige ideeën. Hij voelde zich schuldig over zijn oude herenboeren-kameraden, zoals Boelo Tijdens van de Stocksterhorn in de Dollardpolders, maar hij zag in zijn nadagen niet dat de graanlandbouw in Nederland het nog zou redden. En dan volgt het prachtige verslag van de enorme boerenopstand in 1990. Verbeten koppen in een recente geschiedenis.
Dollardkanaal
Koert Stek, nog steeds actief, is zuiver communist en zoon van Luppo Stek, die zich losmaakte van het vanouds aanwezige anarchisme in Oost-Groningen en zich aansloot bij de communisten en zo het eerste gemeenteraadslid van die partij in Beerta werd. Koert en Tjakkie Stek komen uitgebreid aan het woord over opkomst en (toch!) neergang van het communisme, de vroegere stakingen van de landarbeiders die het omgekeerde effect hadden: Oost-Groningen had als eerste streek in Nederland een hoge graad van mechanisatie. Als de arbeiders meer wilden verdienen, kochten de boeren net zo lief een dorsmachine of combine. Maar via natuurlijk verloop is ook de NCPN niet meer wat het geweest is: '1998: de Beertse bolsjewieken zijn hun magere meerderheid (50,2% oftewel zestien stemmen) kwijtgeraakt. Bejaardenhuis De Tjamme had bijna unaniem NCPN gestemd, maar in de vier jaar sinds de vorige verkiezingen waren er meer dan zestien communisten gestorven.' Behalve over de stakingen en het communisme komt ook de natuurbescherming en de strijd tegen het Grote Dollardplan in de jaren zeventig uitgebreid aan de orde, inclusief onze 'eigen' Jan Abrahamse, mede-aanvoerder van de strijd die zich op moest stellen tegenover een onverwacht en klasseoverschrijdende eenheid van voorstanders van het plan, herenboeren ‚n communisten waren tot elkaar veroordeeld. Koert Stek zag in zijn dromen al Russische schepen vol Lada's door het Oldambt varen en Boelo Tijdens en consorten wilden inpoldering en meer veiligheid. Door de radicale ommekeer in het denken van Mansholt hadden Jan Abrahamse en de zijnen er opeens een enorme bondgenoot bij: 'Mijn wieg heeft een paar honderd meter van de Groninger zeedijk gestaan, de wadden zijn mij dierbaar', zei Mansholt die vond dat de natuurbeschermers niet genoeg hun best deden! Blauwe Stad
Treurig maar gelaten laat Koert Stek aan Frank Westerman zien waar ooit de sluizen bij de Punt van Reide voor het Dollardkanaal zijn gebouwd voor dertig miljoen ‚en weer afgebroken voor zeven miljoen. 'Niets lukt hier', schampert Koert, de Eemshaven niet, de industrie niet, het Dollardkanaal niet. Allen seksboerderijen en asielzoekers gedijen wel, en varkensboeren. En natuur natuurlijk, zoals Sicco het op het laatst voorspelde. Waar Koert nog met eigen handen aan de landaanwinning heeft staan werken, wordt nu weer prijsgegeven aan de vogels, zoals in de Breebaartpolder. En dan nog een supermeer, de Blauwe Stad, die de landbouw hier moet doen vergeten, Koert vindt het best, het plan geeft hem het twijfelachtige gevoel eindelijk wraak te kunnen nemen op de 'tsaren van het graan'. Dus de NCPN gaat akkoord met het plan. b Het boek is geschreven in een mooie heldere stijl, De titels passen als miniomschrijvingen uitstekend bij de hoofdstukken en hoewel het boek veel citaten bevat is het allemaal best te volgen. Iedere met 3 paarden uit de klei gerukte Oldambster zal t begrijpen , mits hij een beetje Nederlands snapt (misschien moet t vertaald worden in het Gronings). Het boek speelt zich af In het Oldambt van plus minus 1885 tot 1998. Ook zijn er stukjes Wieringermmeerpolder(1938-1946), Brussel(1958-1998), Den Haag(1952-1958 en 1990), Winschoten(de hele tijd), Veenkoloniën(de hele tijd) en het Hoogeland nabij Vierhuizen () hele tijd met uitzondering van het begin en de tweede wereldoorlog) te vinden. Het boek is geschreven in de ikvorm, de ikfiguur is de schrijver zelf. hier en daar fungeert hij als alwetende verteller en hier en daar als interviewer. andere hoofdrollen zijn voor Koert en Tjakkie Stek, de mannelijke Mansholts Wietje Tjark en Boelo Tijdens. Tussen de schrijver en de hoofdpersonen bestaat een interviewergeïnterviewde relatie, met de reeds overleden figuren heeft hij een vertelleronderwerp relatie, waarbij hij soms familie bezoekt. c Het centrale thema in dit boek is bijna gelukt, of nog beter net niet. vrijwel alles wat de politieke kopstukken in of uit het Oldambt uitvoerden mislukte of werd geboycot. Typerend hiervoor zijn bijvoorbeeld de passages over het Grote Dollardplan, dat toen de sluizen al af waren, werd gedwarsboomd door de Waddenvereniging en diens aanhangers. Of De overheid die in 1892 troepen stuurt en zo op een haartje na een revolutie voorkomt (jammer). De titel geeft dit ook aan. De Graanrepubliek, de republiek die net niet ontstond. d Het boek is te plaatsen in de Postmodernistische stroming, de stijl en de onderwerpkeuze grijpt terug op de jaren 70 (Rijkscommissaris in Finsterwolde) en de grote ideologische boeken uit de negentiende eeuw., hoewel die meer een activerend karakter hebben, terwijl dit meer beschouwend is, terwijl de schrijver wel laat merken dat hij het stiekem geweldig vindt. Hijzelf werkt al Moskousche correspondent voor het NRC Handelsbladblad, hij ging voor die krant werken omdat hij daarbij de kans kreeg om naar Moskou te gaan. Hij schreef al eerder boeken ver Sicco Mansholt (Atlas 9) en over situaties in ex-Oostbloklanden. Daar past dit werk goed bij. Dit werk is daarmee qua stijl typerend voor deze tijd, maar minder qua onderwerp, over het communisme waren de meeste schrijvers na de Val van de Muur uitgepraat. 4 Van alle boeken die ik tot nu toe heb gelezen is dit boek absoluut het allermooiste. Terwijl de meeste andere boeken die ik heb gelezen gevoelens van verslaving, wraak, seks of liefde vertegenwoordigen, vertegenwoordigd dit boek vooral mijn gevoel, doordat er vooral mensen aan het woord zijn die het met mij eens zijn, of in elk geval in grote lijnen. Het meest pijnlijke vind ik dat alle ondernemingen steeds uitlopen in een mislukking. En dat het grootste succes nu juist de definitieve ondergang betekende, hoewel deze link niet letterlijk door Westerman gelegd wordt, namelijk dat de wind zo stond dat de dijken van Zeeland braken in plaats van d sluizen in Nieuw(e) Statenzijl , waardoor dat gebied voorhang kregen bij het deltaplan en ons deel, Het Grote Dollardplan, vertraagde en uiteindelijk niet doorging.. Het allermooiste zijn Tjarks gedachten als hij buitenstaat op blz. 27 “Hij houdt van het geometrische landschap, van rijen populieren in streng gelid met vijftien passen tussen elke stam. Wat recht is, is mooi. Een eik in het veld zou hier passen als een cirkel in een werk van Mondriaan. De kleiboeren zijn schepper naast god, maar omdat ze iets minder zeker van hun zaak zijn, leggen ze slingtûnen aan met niervormige vijvers en ovale bloemperken – als tegenwicht voor de strakke akkers”. Het begin van dit boek is te vergelijken met een film over de Russische Revolutie die ik ooit heb gezien, alleen lukt het hier net niet. Eigenlijk is deze mislukking de redding geweest en eigenlijk is sluimerend communisme mooier dan dood communisme. wat leeft zoals in de SU gaat dood, wat sluimert, sluimert door. Ik vond het een erg fijn boek dus, ook door de simpele stijl en het eenvoudige taalgebruik. Hoewel dit verhaal voor 99,9 procent op de waarheid gebaseerd is, is het toch heel onwerkelijk, dat zoiets in Nederland voor kan komen, veel lezers uit het westen van het land meenden in eerste instantie ook dat het wel fictie was. De schrijver is er in een geweldig verhaal goed in geslaagd om een relikwie uit de geschiedenis vast te leggen, voordat het zou verdwijnen(uit onderzoek is gebleken dat de daling van de opkomst bij gemeenteraads verkiezingen gelijk opgaat met de sterfte van communisten in Reiderland, men schat dat het nog tot de verkiezingen van 2018 duurt voor ze niet langen de grootste partij zijn). Het Oldambt avant le Blauwe Stad
De Graanrepubliek
Carla Alma
Geheel onverwacht verscheen dit voorjaar het boek De Graanrepubliek van Frank Westerman. Zo'n zeldzaam boek waarvan je meteen het gevoel hebt: werd er maar meer van dit soort literatuur gemaakt. Frank Westerman, correspondent van NRC-Handelsblad in Moskou en mede-auteur van Screbrenica, het zwartste scenario (1997) raakte door zijn verblijf in Rusland en het tanende communisme aldaar, geboeid door de vasthoudendheid van de NCPN in de Rode Driehoek van Oost-Groningen. Hij schrijft: 'Ik kreeg hetzelfde gevoel van gejaagdheid als in de herfst van 1989 toen de landen van het Oostblok een voor een met donderend geweld omgingen: Ho stop, geschiedenis, wacht op mij, ik wil erbij zijn.' Toen in 1994 de communisten in Beerta een meerderheid (50,2%!) in de raad haalden ('Wisten ze in Beerta dan niet dat de Berlijnse Muur was neergehaald?') en hij las dat planologen en natuurbeschermers het Oldambt onder water wilden zetten, liet het idee hem niet meer los: de betovering van de standvastige Oost-Groningers moest beschreven worden. In grote lijnen ben ik het met deze recencente eens, het is alleen jammer dat zij slechts weinig argumenten aanvoert voor haar mening en ik dus niet de beweegredenen kan vergelijken.
2 a De Graanrepubliek gaat (grotendeels) over de geschiedenis van het Oldambt, die geschiedenis interesseert mij omdat ik geboren ben en woon op de rand van het Oldambt (Winschoten), ik 5 jaar in het Oldambt (Finsterwolde) gewoond heb , omdat ik zelf Communistische sympathieën heb en omdat ik ernaar streef een onafhankelijk staatje van het Oldambt, incluis Winschoten te maken. b Ik vind het een geweldig boek. Het is enigszins te vergelijken met de liedjes van Ede Staal, ook dit boek vertegenwoordigd bepaalde gevoelens heel goed. Alleen dan vooral politieke gevoelens en strevens. Het is voor mij erg herkenbaar en ik vind dat het boek verplichte literatuur moet worden, in ieder geval in deze streek. Ik ga zeker een aantal boeken, die de schrijver van het boek als bron noemt, gaan lezen en op mijn lijst zetten. De meeste boeken lees ik omdat het moet, maar deze lees ik nog wel een keer (ik heb het gekopieerd). 3 a Groningers moest beschreven worden. Avontuur
Het boek is meer dan een streekgeschiedenis, het leest als een roman. Zelfs voor diegenen die deze geschiedenis al langer en veel directer meemaakten dan de nog vrij jonge Westerman (1964) en denken het allemaal beleefd te hebben, vormt de beschrijving van de opkomst en neergang van de rijke graanboeren in 't Oldambt en het taaie verzet van de landarbeiders een avondvullend avontuur. De extreme uitwassen van rijkdom en armoe in de afhankelijkheid van het land, en de vanzelfsprekendheid van de opkomst van het communisme in de Rode Driehoek zijn uitgangspunt van het boek. Als een rode draad daardoorheen zien we de belangrijkste historische personages uit de streek: Sicco Mansholt en Koert Stek. Van landbouwminister naar milieulobbyist
Koert Stek, nog steeds actief, is zuiver communist en zoon van Luppo Stek, die zich losmaakte van het vanouds aanwezige anarchisme in Oost-Groningen en zich aansloot bij de communisten en zo het eerste gemeenteraadslid van die partij in Beerta werd. Koert en Tjakkie Stek komen uitgebreid aan het woord over opkomst en (toch!) neergang van het communisme, de vroegere stakingen van de landarbeiders die het omgekeerde effect hadden: Oost-Groningen had als eerste streek in Nederland een hoge graad van mechanisatie. Als de arbeiders meer wilden verdienen, kochten de boeren net zo lief een dorsmachine of combine. Maar via natuurlijk verloop is ook de NCPN niet meer wat het geweest is: '1998: de Beertse bolsjewieken zijn hun magere meerderheid (50,2% oftewel zestien stemmen) kwijtgeraakt. Bejaardenhuis De Tjamme had bijna unaniem NCPN gestemd, maar in de vier jaar sinds de vorige verkiezingen waren er meer dan zestien communisten gestorven.' Behalve over de stakingen en het communisme komt ook de natuurbescherming en de strijd tegen het Grote Dollardplan in de jaren zeventig uitgebreid aan de orde, inclusief onze 'eigen' Jan Abrahamse, mede-aanvoerder van de strijd die zich op moest stellen tegenover een onverwacht en klasseoverschrijdende eenheid van voorstanders van het plan, herenboeren ‚n communisten waren tot elkaar veroordeeld. Koert Stek zag in zijn dromen al Russische schepen vol Lada's door het Oldambt varen en Boelo Tijdens en consorten wilden inpoldering en meer veiligheid. Door de radicale ommekeer in het denken van Mansholt hadden Jan Abrahamse en de zijnen er opeens een enorme bondgenoot bij: 'Mijn wieg heeft een paar honderd meter van de Groninger zeedijk gestaan, de wadden zijn mij dierbaar', zei Mansholt die vond dat de natuurbeschermers niet genoeg hun best deden! Blauwe Stad
Treurig maar gelaten laat Koert Stek aan Frank Westerman zien waar ooit de sluizen bij de Punt van Reide voor het Dollardkanaal zijn gebouwd voor dertig miljoen ‚en weer afgebroken voor zeven miljoen. 'Niets lukt hier', schampert Koert, de Eemshaven niet, de industrie niet, het Dollardkanaal niet. Allen seksboerderijen en asielzoekers gedijen wel, en varkensboeren. En natuur natuurlijk, zoals Sicco het op het laatst voorspelde. Waar Koert nog met eigen handen aan de landaanwinning heeft staan werken, wordt nu weer prijsgegeven aan de vogels, zoals in de Breebaartpolder. En dan nog een supermeer, de Blauwe Stad, die de landbouw hier moet doen vergeten, Koert vindt het best, het plan geeft hem het twijfelachtige gevoel eindelijk wraak te kunnen nemen op de 'tsaren van het graan'. Dus de NCPN gaat akkoord met het plan. b Het boek is geschreven in een mooie heldere stijl, De titels passen als miniomschrijvingen uitstekend bij de hoofdstukken en hoewel het boek veel citaten bevat is het allemaal best te volgen. Iedere met 3 paarden uit de klei gerukte Oldambster zal t begrijpen , mits hij een beetje Nederlands snapt (misschien moet t vertaald worden in het Gronings). Het boek speelt zich af In het Oldambt van plus minus 1885 tot 1998. Ook zijn er stukjes Wieringermmeerpolder(1938-1946), Brussel(1958-1998), Den Haag(1952-1958 en 1990), Winschoten(de hele tijd), Veenkoloniën(de hele tijd) en het Hoogeland nabij Vierhuizen () hele tijd met uitzondering van het begin en de tweede wereldoorlog) te vinden. Het boek is geschreven in de ikvorm, de ikfiguur is de schrijver zelf. hier en daar fungeert hij als alwetende verteller en hier en daar als interviewer. andere hoofdrollen zijn voor Koert en Tjakkie Stek, de mannelijke Mansholts Wietje Tjark en Boelo Tijdens. Tussen de schrijver en de hoofdpersonen bestaat een interviewergeïnterviewde relatie, met de reeds overleden figuren heeft hij een vertelleronderwerp relatie, waarbij hij soms familie bezoekt. c Het centrale thema in dit boek is bijna gelukt, of nog beter net niet. vrijwel alles wat de politieke kopstukken in of uit het Oldambt uitvoerden mislukte of werd geboycot. Typerend hiervoor zijn bijvoorbeeld de passages over het Grote Dollardplan, dat toen de sluizen al af waren, werd gedwarsboomd door de Waddenvereniging en diens aanhangers. Of De overheid die in 1892 troepen stuurt en zo op een haartje na een revolutie voorkomt (jammer). De titel geeft dit ook aan. De Graanrepubliek, de republiek die net niet ontstond. d Het boek is te plaatsen in de Postmodernistische stroming, de stijl en de onderwerpkeuze grijpt terug op de jaren 70 (Rijkscommissaris in Finsterwolde) en de grote ideologische boeken uit de negentiende eeuw., hoewel die meer een activerend karakter hebben, terwijl dit meer beschouwend is, terwijl de schrijver wel laat merken dat hij het stiekem geweldig vindt. Hijzelf werkt al Moskousche correspondent voor het NRC Handelsbladblad, hij ging voor die krant werken omdat hij daarbij de kans kreeg om naar Moskou te gaan. Hij schreef al eerder boeken ver Sicco Mansholt (Atlas 9) en over situaties in ex-Oostbloklanden. Daar past dit werk goed bij. Dit werk is daarmee qua stijl typerend voor deze tijd, maar minder qua onderwerp, over het communisme waren de meeste schrijvers na de Val van de Muur uitgepraat. 4 Van alle boeken die ik tot nu toe heb gelezen is dit boek absoluut het allermooiste. Terwijl de meeste andere boeken die ik heb gelezen gevoelens van verslaving, wraak, seks of liefde vertegenwoordigen, vertegenwoordigd dit boek vooral mijn gevoel, doordat er vooral mensen aan het woord zijn die het met mij eens zijn, of in elk geval in grote lijnen. Het meest pijnlijke vind ik dat alle ondernemingen steeds uitlopen in een mislukking. En dat het grootste succes nu juist de definitieve ondergang betekende, hoewel deze link niet letterlijk door Westerman gelegd wordt, namelijk dat de wind zo stond dat de dijken van Zeeland braken in plaats van d sluizen in Nieuw(e) Statenzijl , waardoor dat gebied voorhang kregen bij het deltaplan en ons deel, Het Grote Dollardplan, vertraagde en uiteindelijk niet doorging.. Het allermooiste zijn Tjarks gedachten als hij buitenstaat op blz. 27 “Hij houdt van het geometrische landschap, van rijen populieren in streng gelid met vijftien passen tussen elke stam. Wat recht is, is mooi. Een eik in het veld zou hier passen als een cirkel in een werk van Mondriaan. De kleiboeren zijn schepper naast god, maar omdat ze iets minder zeker van hun zaak zijn, leggen ze slingtûnen aan met niervormige vijvers en ovale bloemperken – als tegenwicht voor de strakke akkers”. Het begin van dit boek is te vergelijken met een film over de Russische Revolutie die ik ooit heb gezien, alleen lukt het hier net niet. Eigenlijk is deze mislukking de redding geweest en eigenlijk is sluimerend communisme mooier dan dood communisme. wat leeft zoals in de SU gaat dood, wat sluimert, sluimert door. Ik vond het een erg fijn boek dus, ook door de simpele stijl en het eenvoudige taalgebruik. Hoewel dit verhaal voor 99,9 procent op de waarheid gebaseerd is, is het toch heel onwerkelijk, dat zoiets in Nederland voor kan komen, veel lezers uit het westen van het land meenden in eerste instantie ook dat het wel fictie was. De schrijver is er in een geweldig verhaal goed in geslaagd om een relikwie uit de geschiedenis vast te leggen, voordat het zou verdwijnen(uit onderzoek is gebleken dat de daling van de opkomst bij gemeenteraads verkiezingen gelijk opgaat met de sterfte van communisten in Reiderland, men schat dat het nog tot de verkiezingen van 2018 duurt voor ze niet langen de grootste partij zijn). Het Oldambt avant le Blauwe Stad
De Graanrepubliek
Carla Alma
Geheel onverwacht verscheen dit voorjaar het boek De Graanrepubliek van Frank Westerman. Zo'n zeldzaam boek waarvan je meteen het gevoel hebt: werd er maar meer van dit soort literatuur gemaakt. Frank Westerman, correspondent van NRC-Handelsblad in Moskou en mede-auteur van Screbrenica, het zwartste scenario (1997) raakte door zijn verblijf in Rusland en het tanende communisme aldaar, geboeid door de vasthoudendheid van de NCPN in de Rode Driehoek van Oost-Groningen. Hij schrijft: 'Ik kreeg hetzelfde gevoel van gejaagdheid als in de herfst van 1989 toen de landen van het Oostblok een voor een met donderend geweld omgingen: Ho stop, geschiedenis, wacht op mij, ik wil erbij zijn.' Toen in 1994 de communisten in Beerta een meerderheid (50,2%!) in de raad haalden ('Wisten ze in Beerta dan niet dat de Berlijnse Muur was neergehaald?') en hij las dat planologen en natuurbeschermers het Oldambt onder water wilden zetten, liet het idee hem niet meer los: de betovering van de standvastige Oost-Groningers moest beschreven worden. In grote lijnen ben ik het met deze recencente eens, het is alleen jammer dat zij slechts weinig argumenten aanvoert voor haar mening en ik dus niet de beweegredenen kan vergelijken.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden