1. Beschrijving

N. Yerli, de Garnalenpelster, Amsterdam, 2001 (eerste druk)

Ik heb dit boek een aantal jaren geleden gelezen en vond dit toen al een erg mooi boek. Toen ik besloot voor Nederlands boeken te lezen met het thema ‘buitenlandse schrijvers’, bedacht ik mij dat ik dit boek er wel voor zou kunnen gebruiken. Ik heb voor dit boekverslag het boek nogmaals gelezen en vind het nog steeds erg mooi.

Het boek gaat over het verleden van Nilgün Yerli, een Turks meisje dat op haar tiende met haar familie naar Nederland is verhuisd. In dit boek kijkt zij terug op het leven voor en na de dood van haar moeder. Haar moeder speelt namelijk een erg belangrijke rol in haar leven, eerst was zij diegene bij wie Nilgün zich veilig voelde en tegen wie ze opkeek, maar na haar moeders dood beseft Nilgün dat haar moeder ook erg grote fouten heeft gemaakt. Terwijl het eerst zo was dat Nilgün haar moeder geweldig vond, en haar vader verafschuwde, komt ze er in de loop van het boek achter dat dat misschien onterecht is.


Onderwerp:
Het onderwerp van dit boek is het leven van een Turks meisje dat op haar tiende naar Nederland is verhuisd. In deze autobiografie kijkt ze terug op haar leven (tot nu toe) en probeert ze erachter te komen waarom dingen gaan, zoals ze gaan, en mensen bepaalde keuzes maken.
Het onderwerp is erg boeiend en leerzaam. Je gaat er echt over nadenken hoe moeilijk het is voor allochtonen om in Nederland te komen wonen. Ook word je erop gewezen dat het soms zo is dat alles in een gezin van de buitenkant leuk en gezellig lijkt, terwijl het in het echt (binnen de muren) een hel kan zijn. Het is ook erg leerzaam dat Nilgün probeert om keuzes van haar vader en moeder te begrijpen, zo leer je da als je iets door de ogen van een ander probeert te zien, je vaak wel snapt waarom iemand een bepaalde keuze maakt.
Citaat: (de moeder van Nilgün praat met de buurvrouw in moeilijk Nederlands, haar woordenboek helpt haar daarbij)
“Ze had een zin bij elkaar gezocht en zei: “Mijn broer is het hoek om gegaan.” De buurvrouw betreurde dat “Ooh, wat jammer,” zei ze. “Nee, niet jammer,” zei mijn moeder dan. (…) Ik zat in een hoekje huiswerk te maken, hoorde het gesprek aan en moest hardop lachen. In het Turks betekent het hoekje om gaan: door goede zaken te doen snel rijk worden.”
Dit stukje is een voorbeeld waaraan je merkt dat het heel erg moeilijk is om in een ander land te gaan wonen. Al ken je de taal, alsnog zijn er heel veel verschillen.

Gebeurtenissen:
Eigenlijk zijn vrijwel alle gebeurtenissen belangrijk, want door elke gebeurtenis leert ze weer iets meer over het verleden. Maar een aantal erg belangrijke gebeurtenissen zijn:
· Nilgün verhuist op haar tiende van Turkije naar Nederland. Door deze stap verandert haar leven in een keer heel drastisch. Ze moet afscheid nemen van haar familie en weet nog vrijwel niets over Nederland.
· Nilgün gaat op vakantie naar Turkije, daar ontmoet ze na vele jaren haar broer Nusret weer. Hij heeft in de gevangenis gezeten en is daardoor heel erg veranderd.
· Ze gaan weer terug naar Nederland, onderweg krijgen haar ouders een ongeluk en hierbij raakt haar vader in coma en verongelukt haar moeder.

· Nilgün verhuist naar Haarlem, hier krijgt ze ernstige financiële problemen en moet ze alles voor het eerst helemaal alleen opknappen.
Deze vier gebeurtenissen zijn allemaal keerpunten in het leven van Nilgün. Ze komt plotseling in een hele andere wereld terecht. Bij die gebeurtenissen ga je denken hoe jij dit opgelost zou hebben, en soms is dat (blijkt later) zoals Nilgün het gedaan heeft, en andere keren zou ik het juist anders doen.
Citaat: “Het moment was daar, we stapten in de auto. Mijn vader startte de wagen, en daarmee ook een nieuw leven voor ons, waarvan we niet wisten hoe het eruit zou zien.”

Personages:
De enige personage waar je heel veel over te weten komt, is Nilgün. Zij vertelt wat zij van anderen vindt, en zo kom je ook achter eigenschappen van bijvoorbeeld haar vader en moeder. Maar je leest dus alleen hoe Nilgün hen ziet. Er is geen personage waarin ik mij kan verplaatsen, maar dit komt ook doordat zij in situaties zitten, die voor mij erg vreemd zijn. Zoals bijvoorbeeld hoe zij (moeten) integreren, zoiets kan ik mij niet goed voorstellen.
Citaat: (de vader van Nilgün is ‘hij’) “Hij zei: “Ik heb geen persoonlijke advocaat, aan mijn vrienden vraag ik echt niets, dat is mijn eer te na, je moet nooit aan je kennissen in hogere kringen iets vragen in nood, want dan denken ze dat je ze daarom wilt kennen.”

Opbouw:
De opbouw van het boek is wel duidelijk, je leest namelijk steeds over allerlei gebeurtenissen in het verleden. Het hele verhaal bestaat dus uit flashbacks. Wel is het soms vervelend dat je eerst bijvoorbeeld 10 jaar terug in de tijd bent, en dan weer 17 jaar terug in de tijd. Het is dus niet zo dat de verhalen in het verleden in chronologische volgorde worden verteld. Alle gebeurtenissen zie je door de ogen van Nilgün, je leest hoe zij die gebeurtenis heeft meegemaakt. Er is geen rode draad in het verhaal, dit komt doordat het een autobiografie is.

Taalgebruik:
Het taalgebruik is niet moeilijk, en wanneer er Turkse woorden in voorkomen, worden die uitgelegd. Ook komen er niet zo veel lange zinnen in voor, het blijft allemaal erg duidelijk. En ook de verhouding tussen de dialogen en de gebeurtenissen is duidelijk; het is één verhaal. Het taalgebruik past bij diegene die in het verhaal voorkomen, maar dit komt denk ik ook doordat het een autobiografie is, en dus de werkelijkheid is (geweest). Ook helpt het dat het boek nog niet zo oud is, en het taalgebruik dus modern is, want het speelt zich nog niet zo lang geleden af.

Citaat: “Insallah (als God het wil),” zei mijn moeder.” (hierin zie je dus dat de vertaling van het Turkse woord erachter staat.

2. Verdieping

Tijd:
Fabel en sujet verschillen in dit boek erg. Want, zoals al genoemd, worden de gebeurtenissen in het verleden niet in chronologische volgorde verteld. Er zijn geen flashbacks die belangrijker zijn dan anderen, omdat het hele bek bestaat uit flashbacks. De functie hiervan is tevens het doel van de schrijfster: ze wil het wat en waarom van haar verleden te weten komen. Door die flashbacks kom je steeds meer te weten over  de hoofdpersoon en over haar leven. De historische tijd van het verhaal is van 1969 (de geboorte van Nilgün) tot 2001 (toen werd het boek geschreven). Maar het grootste gedeelte van het boek speelt zich af vanaf het moment dat ze op haar tiende naar Nederland kwam tot zo’n 15 jaar later. Er worden geen jaartallen gegeven, maar door allerlei woorden weet je wel, zo is er een frituurpan, en wordt ‘de kleine komedie’ genoemd.
Citaat: “Ik wilde colums schrijven voor de VPRO. Met de columns die ik schreef voor Radio NPS, stapte ik naar Wim. Een jaar later stapte ik naar het parool.” (hierin zie je allerlei omroepen)

Personages:
De hoofdpersoon in dit boek is Nilgün Yerli. Zij is een Turkse vrouw die vertelt over het verloop van haar leven. Ze heeft een aantal zeer moeilijke periodes in haar leven gehad en wilt nu alles nogmaals ‘bekijken’. Ze heeft hard moeten vechten en ik vind haar erg moedig en verstandig. Ze komt goed voor zichzelf op.
Citaat: (Nilgün is aan het huilen voor de spiegel, ze ziet dat de oorbellen die ze van haar moeder heeft gehad glimmen) “Misschien betekende dat glimmen dat is sterk moest zijn. Dit mocht niet, ik mocht nooit een zielig meisje worden.”

Gungor Baran-Yerli: de moeder van Nilgün. Zij speelt een hele belangrijke rol in het leven van Nilgün. Ze heeft geen fijn leven want haar man behandelt haar erg slecht. Ondanks alles biljft ze overal de positieve kant van zien, en zorgt ze dat het haar kinderen aan niets ontbreekt. Ik heb veel respect voor haar, al zou ik me nooit zo laten behandelen.
Citaat: (Nusret is terug uit de gevangenis en heeft zijn verhaal vertelt) “Op dat moment realiseerde ik me de waarheid. De garnalen! Mijn moeder pelde dus niet voor ons, voor het eten en het huishouden, haar drijfveer was haar zoon in de gevangenis, daarom kon ze nachten lang pellen zonder moe te worden of in ieder geval toe te geven aan haar vermoeidheid, zonder te klagen.”


Vader van Nilgün: hij is een eerzuchtige man met veel geld, die het allemaal vergokt en uitgeeft aan onbelangrijke dingen. Hij behandelt zijn vrouw (en soms ook zijn kinderen) erg slecht. Voor de buitenwereld ziet ij eruit als een perfecte vader en man, maar schijn bedriegt.
Citaat: “Vroeger zag ik mijn vader als een arme man; arm aan verantwoordelijkheid en liefde. Nu zie ik dat hij rijk was; rijk aan verantwoordelijk voor zichzelf en rijk aan liefde voor zichzelf en voor een ander wanneer dat zo uitkwam en hij was daar erg goed in.”

Nusret Yerli: broer van Nilgün. Hij is onterecht in de gevangenis belandt. Hij wordt daar gemarteld en verkracht. Wanneer hij terug komt is hij helemaal in de war en herkent Nilgün niet eens. Hij wordt niet vaak genoemd, maar toch speelt hij een erg belangrijke rol, want de moeder van Nilgün pelt iedere nacht een heleboel garnalen om geld voor hem te verdienen zodat hij geen slaaf meer is in de gevangenis.
Citaat: “Het was duidelijk, mijn broer was niet alleen lichamelijk gemarteld maar vooral geestelijk. Hij had ze niet allemaal meer op een rijtje, soms wist hij wie wie was en soms was hij het helemaal kwijt.”

Er komen nog veel meer mensen voor in het boek maar dit zijn de belangrijkste. Het doel van Nilgün is dat ze achter het hoe en wat van haar verleden komt. Aan het eind van het boek heeft ze dit doel, ondanks dat het soms erg moeilijk was de waarheid onder ogen te zien, bereikt.
Citaat: (in het begin van het boek) “Ik zit hier om mijn verleden op te schrijven. Het verleden dat ik in mij begraven heb, ga ik weer tot leven brengen.”
Citaat: (op de laatste pagina) “Ik heb mijn verleden opgegraven. Het was moeilijk, maar het gaf voldoening om te vertellen hoe het ook al weer was.”

Opbouw:
Zie persoonlijke reactie.
Toelichting: Het verhaal heeft een gesloten einde. Ze sluit namelijk af met het nu; dat ze op weg is een bekend cabaretière te worden en dat ze haar verleden heeft opgegraven. Dat ze nu klaar is. Je houdt geen vragen over, want overal geeft ze een antwoord op.
Volgens mij is het verhaal zo opgebouwd, omdat je op deze manier steeds een beetje meer van haar verleden te weten komt, en dus steeds meer begrijpt waarom verschillende mensen verschillende keuzes maken.
Citaat: (Wat is er overgebleven van het kleine Turkse meisje dat in de kersenboom klom? Eigenlijk alles. (…) Ik kan nu klimmen in twee landen, twee talen, twee culturen, twee werelden die in mij één zijn geworden.” (dit staat op de tweede pagina, hierna begint ze te vertellen over haar verleden)


Vertelsituatie:
De garnalen pelster heeft een ik-vertel situatie. Je ziet al de gebeurtenissen, de ruimte en de andere personen door de ogen van iemand die zelf ook een rol heeft in het verhaal. De vertel situatie kan zowel betrouwbaar als onbetrouwbaar zijn. Betrouwbaar omdat Nilgün alles zelf heeft meegemaakt, maar onbetrouwbaar omdat je alleen weet hoe zij tegen dingen aankijkt en het niet ook nog door de ogen van een ander personage ziet.
Het effect van deze vertel situatie is, dat je je goed kan verplaatsen in Nilgün. Je leeft met haar mee en leert haar goed kennen.
Citaat: (Nilgün gaat voor het eerst naar school en ze gaan tekenen. De leraar wilt dat ze het anders doet) “Hoe moet ik hem uitleggen wat ik bedoelde? (…) ik wilde hem alleen maar mijn techniek laten zien, maar slaagde daar niet in. (…) Ik heb het niet uit kunnen leggen.”

Thematiek:
De tekst gaat volgens mij over de problemen die allochtonen hebben wanneer ze in Nederland komen wonen, en over het feit dat het er in een gezin soms anders aan toegaat dan het in eerste instantie lijkt te gaan.
Ik vind dit omdat dat de belangrijkste dingen zijn die aan bod komen. En dit is ook de uiteindelijk conclusie die Nilgün trekt.
Motieven die in het boek voorkomen zijn: frustratie, het vinden van een identiteit, liefde, de groei naar volwassenheid en het vinden van nooit beantwoorde vragen.
De titel de Garnalen pelster slaat op de moeder van Nilgün, zij pelt garnalen zodat zij geld aan haar gevangen genomen zoon kan geven, omdat haar man dat niet doet. Dit heeft ook weer betrekking op integratie, want doordat zij vrijwel gen Nederlands kan, heeft zij geen andere keus dan dit werk aan te nemen.
Citaat: zie het citaat bij de opbouw. Hierin zie je het motief: het vinden van een identifiteit

Citaat: “Ik kreeg een leesplankje voor me: aap-noot-mies-wim-jet-teun-vuur-gijs-lam-kees-bok-weide-does-hok-duif-schapen. Eindelijk iets waarmee ik uit de voeten kon, woorden met plaatjes erbij, fantastisch vond ik het. (…) ik wist in ieder geval wat een hond was in het Nederlands, dat had ik geleerd van het leesplankje: Kees was dat woord. De buurvrouw kwam eraan en die keek mij lief aan omdat ik met haar hondje speelde. Ik zei: ‘Kees!’ en zij zei ‘Nee, Bas’. Ik begreep wat nee was, maar ik snapte het niet. Op het leesplankje stond dat kees hond betekende. (dit laat de problemen van integreren zien)

Ruimte:
Het verhaal speelt zich op veel verschillende plaatsen af. Maar de meeste gebeurtenissen spelen zich af in Friesland, hun dorpje in Turkije en Haarlem. Dit zijn de verschillende plaatsen waar Nilgün heeft gewoond. De ruimte wordt niet gedetailleerd beschreven, dit denk ik omdat er zoveel verschillende ruimtes in het boek zijn.
Citaat: “Mijn eerste schooldag in Nederland zal ik nooit vergeten. (…) De hoofdonderwijzer bracht mij naar een klas vol kinderen, van alles wat. Tot die tijd had ik maar één soort klas gezien, namelijk Turken, maar dit was één grote mix.” (er wordt dus kort beschreven hoe het eruit ziet, maar geen details)

Taalgebruik:
Zie persoonlijke reactie.