Auteur: Stefan Brijs
Uitgeverij: Atlas
Plaats van uitgave: Amsterdam / Antwerpen
Jaar van uitgave: 2006
Druk: 13e druk
Aantal bladzijden: 429 bladzijden
Jaar van eerste druk: oktober 2005
Plaats van eerste druk: Amsterdam / Antwerpen
Genre: roman
Inhoudsopgave
Inleiding
Zakelijke gegevens
Het onderzoek (samenvatting)
Onderzoek van de verhaaltechniek
Thematiek
Plaats in de literatuurgeschiedenis
Beoordeling
Literatuurlijst
Inleiding
‘Maar de grote verrassing kwam uit België. De geweldige roman De Engelenmaker van Stefan Brijs […] een zeldzaam kunststukje over een man die zich ten doel heeft gesteld God het nakijken te geven’- Arjen Fortuin, NRC Handelsblad
‘Een meesterlijk roman […] een ijzersterk verhaal, knap geconstrueerd en meeslepend geschreven’- Johan Vandenbroucke, De morgen
‘De engelenmaker is een kolkende roman. Carnavalesk, wrang, als was het een plaatje van de schilder James ensor’- Danielle Serdijn, Het parool
‘Een betoverend boek, dat dwingend naar een fraaie apotheose leidt. Eens te meer het bewijs dat Brijs een groot verteller is’ – Thomas Van heste, Vrij Nederland
Bestaat er een boek die je zo krachtig meesleept en meegrijpt alsof je er middenin zit? Bestaat er een boek die zo luguber en mysterieus is dat het je tijdens het lezen rillingen bezorgt en het gevoel geeft dat het leven soms raar in elkaar zit?
Nou, voor mij wel. Ik heb tot nu toe heel wat boeken gelezen en geen van allen heeft mij zo gegrepen als De engelenmaker. De recensies spreken voor zich en ik ben het absoluut met hen eens.
Ik heb dit boek gelezen op aanrading van de bibliothecaresse, toen ze me vertelde waar het overging raakte ik geïnteresseerd naar de inhoud van het boek, dat het boek mij zo zou verbluffen hield ik niet voor vermogen.
De keuze, welke boek ik zou kiezen voor de scriptie was ook snel gedaan.
Ik heb ontzettend zin om het ‘onderzoek’ te doen, de schrijfstijl en onderwerp vond ik heel fascinerend en ik zou er ook dieper op in willen gaan.
Mijn onderzoeksvraag is dus wat voor schrijfstijl en structuur heeft dit boek?
Zakelijke gegevens
Titel : De engelenmaker, Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2006-13, 429 blz. (eerste druk oktober 2005, Amsterdam/Antwerpen)
Korte informatie over de schrijver:
In een van de recensies word gezegd dat Stefan Brijs zonder twijfel veel te vertellen heeft, en dat blijkt ook uit het boek De engelenmaker : maar wat voor boeken heeft hij nog meer uitgebracht en hebben de boeken een bepaalde relatie met elkaar?
Stefan Brijs werd geboren op 29 december 1969 in Genk.
Sinds 1999 schrijft Stefan Brijs voltijds en had toen al 3 boeken gepubliceerd
De boeken die onder de naam van Stefan Brijs staan (in volgorde):
1) De verwording
2) Kruistochten
3) Arend
4) Twee leven
5) Villatje, Keetje Tippel
6) De vergeethoek
7) De engelenmaker
8) Korrels in Gods grote zandbak
Met de boeken Korrels in Gods grote zandbak, Kruistochten, en De vergeethoek probeert Stefan Brijs de in vergetelheid geraakte Vlaamse schrijvers weer in de ‘spotlights’ te zetten, kennelijk hecht hij veel waarde aan zijn achtergrond en wilt zijn collega schrijvers (die allang zijn overleden) een ereplek toedienen. Verder zijn de rest van de boeken diepzinnige boeken en probeert hij met schokkende verhalen en diepzinnige onderwerpen de lezer te ontroeren en tot nadenken te zetten.
Het onderzoek
Eigen verslag
Samenvatting voor betoog
De engelenmaker
De engelenmaker gaat over een man, Victor Hoppe die na een afwezigheid van 20 jaar terugkeert naar zijn geboortedorp Wolfheim, hij heeft 3 kineren bij zich die precies op elkaar lijken. De drieling worden nauwelijks mee naar buiten genomen en de geruchten nemen toe.
De drieling zien er heel raar uit, ze hebben net zo’n vuurrood haar en een hazenlip als hun vader, ze mogen nooit naar buiten en er worden de raarste dingen over hen gezegd.
Victor wordt met de nek aangekeken maar langzamerhand wordt hij toch aanvaard in het dorp nadat hij een dokterspraktijk opent in zijn huis.
Hij neemt een oppas voor de kinderen : Charlotte Maenhout, ze was in eerste instantie erg geschrokken door de drie kinderen, ze heeft met ze te doen en probeert hun leven zo leuk mogelijk te maken, ze leert ze veel waaruit blijkt dat ze heel slim zijn. Dan overlijdt ze doordat ze van de trap is gevallen.
Victor heeft een moeilijke jeugd gehad. Zijn moeder was bij zijn geboorte zo geschrokken door zijn hazenlip dat ze hem heeft teruggestuurd naar een klooster met gekken en debielen. Hij werd als debiel verklaard en zou daar blijven. Hij was een stille bange jongen en er werd constant Bijbelteksten voorgelezen door een jonge zuster Marthe in de hoop de duivel weg te jagen. Maar Victor onthield de Bijbelteksten en de zuster kreeg hoop voor de kleine Victor, maar wanneer hij voor de oudere zusters moest preken kwam er geen woord uit, hij bleef als debiel verklaard.
Zuster Marthe bleef volhouden dat hij wel degelijk slim was en lichtte de vader in, die haalde hem uit het klooster en had zo’n spijt dat hij hem daar had gebracht dat hij alles voor hem deed, maar Victor bleef gesloten, uit wanhoop pleegde de vader zelfmoord.
Victor haalde hoge cijfers op school, was erg slim maar bleef gesloten. Zijn uiterlijk was opmerkelijk, hij werd erom gepest maar dat deed hem niks, Jezus werd ook altijd nagehoond en uitgelachen.
Victor ging daarna naar de universiteit waar hij een gemiddelde leerling was, hij haalde uitstekende cijfers op natuurwetenschappen terwijl hij bij gym en godsdienst tegen de onvoldoende zat, tijdens zijn studie kon hij kiezen uit levens geven, levens rekken of levens redden. Hij koos voor levens geven en dat nam hij erg serieus. Hij begon met klonen, mensen verklaarden hem eerst voor gek maar toen het hem lukte een muis te klonen waren ze erg onder de indruk, vooral zijn collega Rex Cremer die hem een briefje schreef waarop stond : U hebt God het nakijken gegeven. Het was ironisch bedoeld, maar Victor denk natuurlijk zwart-wit. Dit was het begin van het einde. De ironische boodschap zorgde ervoor dat Victor steeds verder ging in zijn praktijken, zijn collega die hem eerst bewonderde begon te vrezen voor wat er komen zou.
Uiteindelijk wou hij mensen klonen. Het lukte hem na een paar fouten om een identieke kloon van hem te maken die hij liet baren in een vrouw. Het werden er 3, hier had Victor geen rekening mee gehouden, met de 3 kinderen keerde hij terug naar Wolfheim. Het ging steeds slechter met de 3 kinderen hij ontdekte een fout in de gen, en leek alsof de strijd met God verloren had. De vrouw die de kinderen baarde heeft ze opgezocht, ze werd gek. Victor heeft haar voor de gek gehouden. Het zijn niet haar kinderen, maar 3 kloons van Victor die ontzettend ziek zijn en elk moment kunnen sterven, Victor heeft de vrouw vermoord, om een reden : eicellen. Hij moet de strijd winnen tegen God, er moest een nieuwe kloon gemaakt worden. Na zijn werk ging Victor op weg naar zijn laatste doel, om het goed doen helemaal te verwezenlijken en de zondes van mensen te vergeven hing Victor aan het kruis, net als Jezus. Om dan rustig te sterven.
Onderzoek van de verhaaltechniek
‘’Maar ik moet je tot mijn spijt ook condoleren’ zei de rector. Victor Hoppe keek nog steeds niet op.
‘Je vader is overleden’, ging de rector verder. De jonge man leek niet eens te schrikken. Hij knikte alleen maar een paar keer.
‘Het verrast je niet’?
Victor haalde zijn schouders op
Citaat blz. 299
De vertelwijze is erg bijzonder, dat zorgde ervoor dat ik steeds verder wou lezen, maar ook de situaties en de verhaalfiguren zorgen voor een smakelijke spanning.
Daarom beperk ik me tot een aantal technieken die ik ga onderzoeken, voor mij is dat :
1) Verhaalfiguren
2) Situaties
3) Vertelwijze/schrijfstijl
Dat zijn dé elementen die het boek zo sterk maken en daarom wil ik er dieper op ingaan.
Stefan Brijs heeft voor een wat aparter manier van structuur gebruikt.
Het boek is opgedeeld in drie stukken. Het eerste stuk gaat over de terugkeer van Victor Hoppe en hoe de dorpelingen reageerden.
‘Toen de taxi voor de oude dokterswoning aan de Napoleonstrasse 1 halt hield, stopten de vrouwen prompt met het vegen van de stoepen, kwamen de mannen met hun glas nog in de hand uit Café Terminus en staakten de meisjes hun hinkspel’
Citaat : blz 7 (deel 1)
De reden dat de dorpelingen zo bekwaam reageerden, was omdat iedereen het verhaal rondom de vader van Hoppe kende, Vader Hoppe heeft zich zelf opgehangen en zo zijn leven ontnomen, dat eigenlijk strikt verboden is omdat alleen God geeft en neemt. Dat zorgde voor veel roddels in Wolfheim.
Uiteindelijk werd Victor toch aanvaard in het dorp.
Maar daar kom je pas achter later in het boek, doordat je niet weet waarom er zoveel ophef is over Victor wil je verder lezen om het ergens in het boek te ontdekken, dat is mooi hoe de schrijver dat heeft gedaan.
Als je in deel 1 leest wat er gebeurt in het dorp en hoe de dorpen oude verhalen naar boven brengen, raak je toch geïnteresseerd naar het leven van Victor, daar heeft de schrijver goed in gespeeld want in deel 2 word je verwachting beantwoord.
‘Daags na zijn geboorte werd Victor Hoppe opgenomen in het Clarissenklooster van La Chapelle […] Hij was door de duivel gebeten. Dat althans dacht zijn zeer gelovige moeder’
Citaat :blz. 155 (deel 2)
Dat is het trieste begin van het leven van Victor Hoppe, die alleen door zijn hazenlip naar het klooster voor debielen werd gebracht. Daar maakt hij veel mee op vreselijke jonge leeftijd. Wat van hem een erg stille, onzekere en bange jongen heeft gemaakt.
Doordat in deel 2 stukjes van het begin van het leven van Victor afgewisseld wordt met het succes van zijn embryologie op de universiteit wil je heel graag doorlezen en weten wat voor jeugd de beruchte wetenschapper heeft gehad. Ondertussen wordt je steeds verrast
‘…en dat beeld van God, dat schrikwekkende beeld, zag hij hoe langer hoe meer bevestigd in de bijbel, waarin broeder Rombout hem ongestoord liet lezen,niet beseffend wat Victor ervan onthield. Hij onthield immer : God ontketende de oorlogen, God verwoestte steden, God stuurde natuurrampen, God strafte, God doodde’
Citaat : blz. 249 (deel 2)
Naast het leven van Victor die op een trieste manier begon zie je ook een soort proces waarbij hij steeds meer afkeer krijgt van God. Hij ziet óf kwaad óf goed.
God is kwaad omdat god geeft en neemt. Jezus is goed maar God heeft hem in de steek gelaten. Zo voelt hij zich ook bij zijn vader. Als lezer heb je aan de ene kant zo ontzettend medelijden met hem maar aan de andere kant vind je hem ook wat raar en afstotelijk.
‘de passagier stapte uit de taxi en wat iedereen meteen opviel was de vuurrode kleur van zijn haar en van zijn baard’
Citaat : blz. 7 (deel 1)
‘’hij slikt sommige klanken in’, zei Louis Denis.
‘hij praat er nasaal’, zei Martha ‘en altijd op dezelfde saaie toon’. ‘en hij kijkt met nooit aan als hij iets zegt.’’
Citaat : blz. 12 (deel 1)
‘heb je zijn haar gezien? En die baard? Zo rood als… als… ‘Als het haar van de duivel!’riep de aan één oog blinde Josef Zimmermann ineens uit’
Citaat : blz. 10 (deel 1)
Met de beschrijvingen over het uiterlijk van Victor die herhaaldelijk in het boek voorkomt krijg je niet zo een leuke beeld over de hoofdpersoon, maar de handelingen en gedachtes van deze hoofdpersoon maakt het er niet beter op, integendeel je gaat de hoofdpersoon vreemd vinden en zelfs helemaal krankzinnig. Ook al heb je zo’n medelijden met hem omdat hij een rotleven heeft gehad.
‘Victor hield de wond al dagen open. Zodra er een korst op verscheen, krabde hij die weg en stak eerst één vinger, daarna twee vingers en ten slotte drie vinger twee kootjes diep in de snee.’
Citaat : blz. 402 (deel 3)
Hier begint de climax en spanning in het boek erg toe te nemen, je ziet dat de hoofdpersoon steeds krankzinniger wordt en helemaal de weg kwijt raakt, nog steeds heb je met de hoofdpersoon te doen. Door de lege jeugd die hij heeft gehad en de vele roddels en blikken van de dorpelingen waar hij mee kampt.
De hoofdpersoon speelt zeker een grote rol in het boek, dat is een van de opmerkelijkste verhaalfiguur in het boek.
De bijfiguren in het boek zijn ook opmerkelijk.
de dorpelingen zijn erg gelovig en denken erg kortzichtig vind ik, elke roddel wordt niet als waarheid in twijfel getrokken, en men gelooft alles wat de pastoor zegt.
Het verhaal speelt zich af in een dorp genaamd Wolfheim : waar de dorpelingen heel nauw met elkaar leven, waar veel roddels worden verspreidt én geloofd het geloof een belangrijke plaats neemt : de pastoor, dominee, klooster je denkt bijna dat je in het middeleeuwen zit maar de tijd is eigenlijk modern en dat maakt het boek extra interessant.
Thematiek
De hoofdgedachte (thema) van het boek is voor mij :
1) Het christelijke geloof
2) Wetenschap
3) Goed en kwaad
Dat zijn dé thema’s die zeker als rode draad door het boek loopt.
Als je er goed naar kijkt zie je dat er tegenstellingen in zitten:
* het goede en het kwade
* het geloof versus wetenschap.
Ik ben op deze thema’s gekomen door herhaaldelijke motieven die in het boek voorkwamen.
Toen Victor in het klooster terechtkwam werd er erg veel Bijbelteksten voor hem voorgelezen, zijn ouders waren erg gelovig, herhaaldelijk kwamen Bijbelteksten voor in het boek waarbij je kon zien hoe hij over bepaalde dingen dacht.
‘en zij zullen op blikken tot Hem,dien zij hebben doorstoken’
Citaat : blz. 402
‘Jezus wordt ter dood veroordeelt. 1 statie’
‘Jezus neemt het kruis op zijne schouders 2 statie’
Citaat blz. 266/267
De teksten die borrelde op in zijn hoofd, dat voorkwam uit de tijd wanneer hij in het klooster zat en de Bijbelteksten hem voortdurend waren voorgelezen.
Het goede en het kwade kwam vaak voorin het boek: Victor dacht erg zwart-wit, er was geen grijs vlak ertussenin : ergens in het boek wordt gezegd dat hij het Syndroom van Asperger heeft terwijl anderen beweren dat de duivel in hem rest.
Victor raakte in veel situaties verwikkeld waarin hij beoordeelde dat de dingen óf goed óf kwaad waren. Zelf wou hij altijd goed doen maar had zelf niet in de gaden dat hij het kwade aanrichtte.
Victor kwam ook in aanraking met de wetenschap : hij wou levens geven, maar het leek erop dat hij dat alléén deed om God een stapje voor te zijn, hij maakte het onmogelijke mogelijk en gaf vaak het antwoord:
‘Soms is wat onmogelijk lijkt alleen maar moeilijk’
‘er stond een zin in waarop zijn blik was blijven rusten : U hebt god het nakijken gegeven
Citaat : blz. 211 (deel 2)
Hiermee wordt alles in gang gezegd, hij geeft God het nakijken.
En dat doet hij door te klonen…
De titel heet De Engelenmaker.
Als je het boek hebt gelezen begrijp je waar de titel op slaat :
Victor Hoppe heeft namelijk 3 kinderen gekloond (gemaakt) en ze naar de drie aartsengelen vernoemd : Michael, Gabriel en Rafael
Als je wat dieper kijkt en naar de thema zie je een verband :
Door zijn drang om God het nakijken te geven en het goede te doen heeft hij na de universiteit voor levens geven gekozen, zo ging hij eerst muizen klonen en sloeg er heel erg in door tot hij 3 mensen heeft gekloond
- Hij is dus de maker van 3 mensen door middel van : wetenschap
- En ze vernoemt naar de 3 aartsengelen : godsdienst
En dat zijn precies de thema’s die als een rode draad door het boek loopt
Plaats in de literatuurgeschiedenis
Stefan Brijs is een vlaamse schrijver, geboren op 29 december 1969 in Genk. Sinds 1999 schrijf Stefan Brijs voltijds : het eerste boek dat hij heeft uitgebracht is : De verwording waarbij liefde, geloof en dood centraal staat.
Met zijn tweede boek : De kruistochten probeert Brijs ‘in acht poemische essays verwaarloosde schrijvers die zijn overleden naar boven te halen’
Voor Stefan Brijs geen oppervlakkige boeken, belangrijke, diepzinnige onderwerpen spelen een grote rol in zijn boeken en lijken diep begraaft in de uitzonderlijke verhalen.
De engelenmaker is voor het eerst gepubliceerd in oktober 2005.
Zoals ik al eerder zei leek het alsof ik in de middeleeuwen zat, door de ruimte : een dorp met kortzichtige gelovigen, het klooster en christendom maar dat is erg in tegenstelling met de wetenschap en het klonen.
Het verhaal speelt zich af rond de jaren ‘80
Je zou denken dat Stefan Brijs gelovig is met de Engelenmaker, kruistochten en De verwording maar niet is daarvan waar : Stefan Brijs is ongelovig. En noemt hemt mischien zijn geluk, in een intervieus in een dichterscafé waar hij een lezing houdt over literatuur en (on)geloof.
Elk boek heeft een ander verhaal met compleet andere onderwerp, deze boeken hebben met elkaar gemeen de lezer(es) tot nadenken te zetten
‘Hierom schrijf ik, in de hoop dat ik lezers kan raken, kan ontroeren en zodoende tot nadenken aanzet’
Citaat : toespraak van Stefan Brijs
Deze toespraak hield Stefan Brijs nadat hij de gouden uil heeft gewonnen met zijn boek De engelenmaker
Stefan Brijs heeft lang over dit boek gedaan, het werk is typerend voor de (stroming) waarin het ontstaan is vooral het nieuw uit Japan over klonen heeft Brijs ook inspiratie gegeven voor het boek.
Beoordeling
Veel verhaalelementen hebben voor mij een positieve werking gehad : zowel schokkend als veelbetekenend en spannend.
Het stuk dat Victor in de klooster zat en wat hij daar meemaakte vond ik erg schokkend en voelde medelijden voor het kind.
Het stukje waarbij men niet geloofde dat Victor kon klonen en dat hij zei : ‘Soms is wat onmogelijk lijkt, alleen maar moeilijk’ dat vond ik heel inspirerend.
Het begin van deel 1 vond ik best saai en ik wist niet wat ik moest verwachten, maar door de roddels over Victor en de 3 misvormde kinderen die hij droeg zorgde ervoor dat ik verder wou lezen.
Dit boek is voor mij absoluut niet te vergelijken met andere boeken en films, daarom was ik zo verbluft geraakt door het verhaal, ik vind het een ontzettend vergezocht maar ook ‘unieke’ verhaal. Het is niet erg realistisch en het komt niet echt in het dagelijkse leven voor. Maar er zitten veel realistische leementen in. Het is geen fantasieverhaal over een middeleeuws verhaal en dat maakt voor mij dit boek een topper. De spanningsgehalte is overigens ook heel hoog.
Het thema is godsdienst, wetenschap, goed en kwaad. Opzich een doodnoormaal onderwerp maar hoe het tot recht komt in het verhaal vind ik alles behalve normaal.
Daarom pak ik de zin : ‘Soms is wat onmogelijk lijkt alleen maar moeilijk’ wat ik erg mooi vind, en me ook aan het denken heeft gezet, niets is onmogelijk, en al helemaal niet de dagelijkse problemen misschien alleen maar moeilijk
Het taalgebruik, is best ingewikkeld soms, de woordkeus is niet al te ingewikkeld wel wanneer het ging om de wetenschappelijke publicaties en experimenten van Victor.
De vertelwijze vind ik vooral erg bijzonder en origineel, het kan tot de perspectief : de alwetende verteller worden geplaatst : hij vertelt het verhaal maar neemt niet deel aan het verhaal, hij kent het verhaal, de personen, gebeurtenissen, en het afloop, maar ook de gedachtes en handelingen. En hij lijkt er soms commentaar op te geven, nog een reden waarom ik dit boek zo mooi vind.
Mijn eindoordeel over het werk : de recensies staan in de inleiding en ik ben het absoluut met hen eens, er is niks waar ik kritiek op heb, behalve de vele vragen die je overspoelt na afloop van het boek maar die zijn er vast om je aan het denken te zetten, en dat is precies wat Stefan Brijs wil.
Kortom ik raad het je van harte aan om het boek te lezen, het verhaal, de onderwerpen en de apotheose zijn een paar redenen om het te lezen.
Conclusie
In de inleiding staat waarom ik het boek het gekozen, en wat voor in druk het op mij heeft achtergelaten. Ook heb ik gezegd dat ik de schrijfstijl en onderwerp erg goed vond en dat ik er dieper op in wilde gaan : natuurlijk zou ik mijn vragen meteen moeten beantwoorden. Maar allereerst wil ik zeggen. Dat ik het heel leuk vond om de scriptie te maken en er veel van geleerd heb.
Het boek is zoals jullie weten, opgedeeld in 3 delen ze volgen elkaar niet op, dus het is niet chronologisch. De levensfasen van Victor lopen door elkaar heen en hij kijkt ook vaan terug naar de tijd.
De hoofdgedachte is : Godsdienst en wetenschap en ook goed en kwaad
Je maakt ook het leven van de hoofdpersoon mee, dat lijkt op een autobiografisch boek maar dat is het absoluut niet, uiteindelijk vorm je ook een mening van de hoofdpersoon die denk ik niet zo positief is, en al helemaal niet na het einde waarbij Victor zichzelf aan het kruis hang, net als Jezus.
De vertelwijze is : de alwetende verteller : hij overziet alles maar doet er niet aan mee, soms lijkt hij ook commentaar te geven op de gedachtes en handelingen.
Verder zou ik dit boek zeker niet tot een clichéboek rekenen, het is een erg origineel en goed bedacht verhaal, met goede onderwerpen, sterk geschreven, en een schitterende ontknoping.
Literatuurlijst
Biografie, interview en boeken
2008 www.stefanbrijs.be
Het boekverslag gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden