Harry Mulisch, De Elementen, Amsterdam 1988. Samenvatting: De hoofdpersoon, Dick Bender, is met zijn gezin op vakantie in Kreta. Op een dag besluit hij te gaan duiken. Tijdens zijn duiktocht vindt hij een marmeren beeld van Hermafroditos: een mythologische figuur die half vrouw en half man was. Wanneer hij weer boven water is, ziet hij een vliegtuig op hem afkomen. Het is een blusvliegtuig en Bender wordt opgeschept. Eerst denkt hij nog dat hij aan wal gebracht wordt, maar al snel komt hij tot de conclusie dat er ergens een brand moet zijn. De bodem van het vliegtuig klapt weg en hij ziet een bosbrand onder zich. Bender valt en komt in de vlammen terecht. De val heeft hem niet gedood, maar wel flink verwond. Hij is precies naast een bok neergekomen. Hij omarmt de bok en samen sterven ze in de vuurzee. Korte analyse Ik heb niet alle elementen verwerkt, alleen de elementen die voor mij van toepassing waren op het verhaal.
Spanning De spanning in dit verhaal bouwt zich op. Het begin is meer kennis maken met de hoofdpersoon en erachter komen hoe hij denkt over zijn leven. In het laatste stukje als hij in het vliegtuig zit is er sprake van spanning opbouwen door manipulatie. Er zijn veel vragen voor de lezer. De schok is dan ook groot als de luiken van het vliegtuig open gaan. Tijd Het verhaal staat in chronologische volgorde, maar is niet continu. In de tekst zijn veel flashbacks. Het zijn herinneringen van Dick aan vroeger mat zijn vrouw. B.v. zijn gelukkig tijd met Regina (zijn vrouw), alle keren dat het bijna uit ging met Regina, hun eindeloze ruzies, een zeebeving waar ze samen midden in zaten en overleefden. Personages Dick Bender: Bender is een veertigjarige art-director bij een reclamebureau. Hij is getrouwd met Regina, maar het huwelijk is niet zo best. Hij vindt zichzelf niet geslaagd genoeg in het leven: hij had eigenlijk meer willen bereiken, maar dat zat er niet in. Hij is een rond karakter. Regina: Regina is de vrouw van Dick Bender, zij is zeven jaar jonger dan haar man. Ze is niet tevreden over haar huwelijk. Ze zou een veel luxueuzer leven willen leiden, een leven zoals de echt geslaagden. Ida: Zij is de dochter van Dick en Regina. Ze is elf jaar. Ze zit duidelijk in de puberteit, is koppig en eigenwijs. Dick jr.: Hij is de zoon van Dick en Regina. Hij is negen jaar. Hij is erg geïnteresseerd in oude geschiedenis en weet er bijzonder veel over. Vertelsituatie De verteller spreekt de lezer met jij aan. Je moet je als lezer voorstellen dat je Dick Benders bent. De verteller weet alles van Benders en zijn omgeving en hij dringt je op daarin mee te gaan. Als lezer onderga je zo zelf wat Dick Benders meemaakt. Auctoriale vertelsituatie. Deze vertelsituatie houdt op in het laatste hoofdstuk ‘Quintessens’ dan gaat deze over in een ik-vertelsituatie.
Thematiek De belangrijkste thema's in deze roman zijn tijd en eeuwigheid, geboorte en dood. Ook de Oedipusmythe speelt een rol. Het leven en hoe zit het in elkaar? Met deze vraag houdt de hoofdpersoon zich bezig: bestaat de wereld als je leeft en is die wereld er niet meer als je dood bent? Maar dan zou de wereld al miljoenen keren vergaan zijn, omdat er miljoenen mensen ooit gestorven zijn. Ben je al tijdens je leven bezig met doodgaan? Het lijkt erop van wel. Daarnaast moet de lezer denken aan de vraag of het toeval een grote rol speelt in het leven. Is het toevallig dat Benders juist daar duikt waar een blusvliegtuig water aan het scheppen is? Of was dit voorbestemd? Is het toeval dat Benders precies naast een bok terechtkomt in de vuurzee? De Griekse mythen probeerden op deze vragen een antwoord te vinden. Daarom heeft Mulisch zoveel verwijzingen naar deze mythen in De elementen verweven (de bok verwijst naar het woord tragedie, dat letterlijk bokkenzang betekent; het tragische einde van Benders wordt zo met de tragische dood van de helden van de toneelspelen van Aischylus, Sophocles en Euripides in verband gebracht). Uitgewerkte persoonlijke reactie. Onderwerp Het onderwerp van de tekst is het leven Dick Bender. In het begin vond ik dit onderwerp saai. Later toen hij in zijn leven ook spannende en tragische dingen had meegemaakt. Het einde is bijvoorbeeld heel tragisch, maar toch heel spannend en vooral onverwachts. Gebeurtenissen De belangrijkste gebeurtenis in het boek is zijn dood op het einde. Deze gebeurtenis vind ik zeer goed beschreven. Het is een zeer verrassend einde. De gebeurtenis is zeer goed beschreven, uitgebreid, maar toch niet te langdradig. Je voelt de hulpeloosheid van de hoofdpersoon, die zijn dood uiteindelijk toch accepteert. De gebeurtenissen spelen niet de belangrijkste rol in het boek. Het zijn meer de gevoelens en gedachten over zijn leven die die belangrijkste rol spelen. Het past ook in het verhaal dat dezen een belangrijkere rol spelen. Zijn gedachten en gevoelens leidden het verhaal al het ware. Personages De hoofdpersoon is geen held. Hij ziet zijn leven triest in en is daardoor ook zelf een triest figuur. Hij weet dat zijn huwelijk slecht is en denkt er ook vaak over na, maar neemt niet de moeite er iets aan te doen. De personages in het boek vind ik levensecht en zeker herkenbaar. In Dick jr. Herkende ik sterk een jongen die op de basisschool bij mij in de klas zat. Die obsessie voor geschiedenis en er dan ook alles over weten. Opbouw Ik vond het verhaal niet bepaald spannend. In het begin vond ik het zelfs saai en langdradig. Een beetje zeurderig beschreven. Hoe dichter ik bij het einde kwam des te spannender ik het verhaal ging vinden. Het einde in het vliegtuig vond ik het spannends, omdat je daar niet weet wat hij in dat vliegtuig doet. Er zitten veel flashbacks in de tekst. Deze flashbacks maken het makkelijker de tekst te lezen, je leert de hoofdpersoon beter kennen en beter begrijpen. Je weet ook door die flashbacks dat het huwelijk tussen Dick en Regina vroeger wel goed was en je vraagt je af waarom het mis is gegaan toen er kinderen kwamen. Dick geeft namelijk de schuld van hun slechte huwelijk bij de aandacht die de kinderen van hun vragen. Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van 1 personage, namelijk Dick. De manier waarop je de gebeurtenissen ziet is verrassend, je leest niet vaak een boek in de je-vorm. In het begin is het raar, maar je went er al snel aan. Je kunt je beter inleven met de hoofdpersoon, omdat je direct wordt aangesproken. Je wordt erin betrokken. Ik vind deze manier verrassend, maar niet vervelend. Het was wel leuk om een verhaal eens helemaal anders te lezen.
Taalgebruik Het taalgebruik is typisch Mulisch: hij schuwt moeilijke zinsconstructies (Misschien behelst de Griekse mythologie de herinnering aan de minoïsche geschiedenis: vervormd, sprookjesachtig veranderd, zoals dit paleis in het labyrint, op dezelfde manier als de vroegste kindertijd terugkeert in wonderlijke dromen – maar alles echt gebeurd op een of andere manier.) en moeilijke woorden (fantasmagorisch panorama) niet en hij laat veel namen uit de (kunst-)geschiedenis de revue passeren (Dante, Mantegna, Sophocles, Kafka, Palladio, etcetera)