2: algemene gegevens Titel: De Elementen (1987-1988) Auteur: Harry Mulisch (1927) Uitgever: De Bezige Bij
Plaats van uitgave: Amsterdam. Jaartal eerste druk:1988
Jaartal gelezen druk: Tweede druk. Bladzijden: 154 3: Samenvatting Een man van 40 is met z’n gezin op vakantie op Kreta. Zijn naam is Dick, maar ik zal hem ‘hij’ en ‘hem’ noemen omdat zijn zoon ook Dick het. Hij is best wel rijk. Hij is creative director; hij zit in de reclame wereld. Met zijn vrouw Regina heeft hij bijna geen contact. Hij vindt haar een trut. Zij denkt dat iedereen een beter huwelijk heeft dan zij omdat ze rijker zijn en ze ziet niet dat het allemaal toneel spel is. Z’n dochter Ida van elf zit zwaar in de puberteit en z’n zoon van negen is de professor van het gezin. Als hij op een dag alleen met Dick in wat ruïnes rond loopt (en gelijk geschiedenisles krijgt van Dick), vraagt Dick opeens aan hem of hij en Regina gaan scheiden. Hij zegt dat daar geen sprake van is en vraagt zich af wat Ida erover denkt. Hij probeert haar uit te horen als ze samen een dagje naar het Dikti gebergte gaan. Ida laat echter niets los. Dick en Regina waren niet mee omdat Dick, toen hij weer eens met z’n neus in de boeken liep, hard gevallen was. Op de een na laatste dag van de vakantie zien ze Ingeborg, de vrouw van Job, een steenrijke, belangrijke klant van hem. Job heeft in de haven een ontiegelijk groot jacht liggen, vol met beroemde en belangrijke gasten. Ingeborg nodigt ze uit om ook even op de boot te komen. Regina is er heel erg opgewonden van, maar hij krijgt na een tijdje in de gaten dat niemand meer tegen ze praat, dus gaan ze weg. ‘s avonds zitten ze samen op het strand. Een paar jaar geleden zouden ze ruzie hebben gehad maar nu praten ze niet eens meer met elkaar. Er wordt beschreven hoe die ruzie zou zijn gegaan; Zij vindt hem een klootzak, omdat hij haar het leven onmogelijk zou maken en hij vindt haar een trut, omdat zij het toneelspel van die rijke stinkerds niet doorziet en omdat ze denkt dat als ze rijker zouden zijn dat ze dan wel gelukkig zouden zijn. Die avond vrijen ze toch met elkaar, omdat ze een gesprek met elkaar hebben gehad; over een vleermuis die in huis zat. De volgende dag is het geen strand weer en er staat een harde wind die later op de dag waarschijnlijk over zal gaan in een storm. Regina gaat daarom met de kinderen picknicken in de heuvels. Hij neemt een kijkje op het strand en besluit te gaan diepzee duiken. Op een gegeven moment ziet hij op de bodem een beeldje liggen. Het blijkt een hele kostbare hermafrodiet te zijn die nog helemaal intact is. Hij wil het houden en mee naar huis nemen, maar eigenlijk moet het natuurlijk naar een museum. Als hij bovenkomt ziet hij een vliegtuigje op zich af komen. Hij denkt dat het de politie is en duikt weer onder. Dan wordt hij opeens opgezogen. Hij vraagt zich af of ze hem hebben gearresteerd voor dat beeld, maar dat kan natuurlijk niet. Hebben ze het dan gedaan voor zijn eigen veiligheid in verband met de storm? Hij kan door een spleetje in het vliegtuig naar buiten kijken en als hij vuur ziet beseft hij waar het water in het vliegtuig voor is. Hij is niet bang, ook niet als hij valt. Als hij valt ziet hij nog hun auto staan en weet dat Regina haar sigaret weer eens niet goed heeft uitgemaakt. 4: Ervaringsverslag Dick gaat met zijn familie naar Kreta om dingen te overdenken. Maar zijn huwelijk met Regina loopt slecht en daar denkt hij over na. Om rust te vinden gaat hij daarom zwemmen in zee om zich vrij te voelen. Dan vindt hij een beeld van een hermafrodiet, en als hij boven komt wordt hij geschept door een watervliegtuig die hem neer laat storten op de bergen. Ik heb het boek gekozen, omdat de achterkant mij nieuwsgierig maakte. De achterkant ging over een vakantie op Kreta. En ik hou van vakanties, verder ben ik nog nooit op Kreta geweest en dacht ik dat de schrijver wel een beetje uitleg zou geven over Kreta. Ik heb ook al eens een ander boek van Harry Mulisch gelezen en deze beviel mij. Hierdoor heb ik besloten om nog een boek van Harry Mulisch te gaan lezen. Van het onderwerp wist ik nog vrij weinig, maar van de schrijver kende ik al wat. Want het vorige boek wat ik gelezen heb is ook een boek van Harry Mulisch het heet de aanslag. Ik vond dit boek ook erg mooi dit ook een rede waarom ik dit boek gekozen heb.
B: de personen Dick Bender. Bender is een veertigjarige artdirector bij en reclamebureau. Hij is getrouwd met Regina, maar het huwelijk is niet zo best. Hij vindt zichzelf niet geslaagd genoeg in het leven: hij had eigenlijk meer willen bereiken, maar dat zat er niet in. Hij is een rond karakter. De personages hebben eigenschappen die mij niet bevallen. Het gedrag van de personages vind ik begrijpelijk, en dat hoort ook zo, want het zijn twee ouders die hun kinderen goed willen opvoeden en dan moet je ook goed gedrag vertonen. De beslissingen van de personages zijn aanvaardbaar. De personages reageren absoluut voorspelbaar. Dat vind ik wel jammer, want door onverwachte wendingen wordt een boek vaak nog leuker. 8,9. Alle personages vind ik sympathiek, want iedereen is sympathiek op zijn eigen manier. C: de tijd Het verhaal is geschreven in het eind van de twintigste eeuw. “Nee, je bent een Nederlandse man op Kreta en het is een zomer aan het eind van de twintigste eeuw”. Omdat als het in vroegere tijden was geweest zou er in het boek niet gesproken over ruzies binnen het huwelijk. Verder zou er in vroegere tijden geen watervliegtuig bestaan en geen luxe cruises waardoor het anders gelopen zou zijn. Ook zou het dan raar zijn dat je op vakantie ging omdat je in vroegere tijden bijna nooit op vakantie ging naar het buitenland en dat is nog niet zo lang geleden. “De Elementen” is een niet helemaal chronologische beschrijving van een week van de vakantie van het gezin van Dick. Het is niet helemaal chronologisch want er zitten wat langere en kortere flashbacks in. “Je hebt Regina een paar keer geslagen ook in haar gezicht; maar toen zag je wat je had aangericht, haar rode huid, de gebroken hals kettingen waar zij naar tastte, sloeg zij jou heviger zonder te slaan. Bloemen kopen, bloemen kopen! Goedmaken! Verder is de vertelde tijd is ongeveer een week.De vertel tijd is 154 bladzijden. Er is wel vertraging, vooral als Dick uit het vliegtuig naar beneden valt. “Je valt, je bent vrij. Je ziet de brandweerauto’s met nietige stralen, boeren en toeristen die met takken op de voorvreten uitlopers slaan, je hoort hun geschreeuw. In het gebied, waar je zelf op af gaat valt niets te blussen: in de Egyptische storm zijn de knetterende vlammen daar soms meters hoog; de geur van de rook herinnert je aan kerstavond, wanneer je vader een dennetakje in een kaarsvlam hield om de kamer te bezwangeren met ‘heidense wierook’, zoals hij het noemde. Je ziet vluchtende geiten, springend alsof zij stalen veren in hun poten hebben. Je valt, maar je valt heel langzaam, nee je valt niet, je hangt stil: het is het vuur, dat langzaam op je toekomt, zodat je zijn hitte voelt, terwijl het vliegtuig zich steeds langzamer van je verwijdert”. Er is ook wel wat tijdverdichting, maar niet opvallend veel. Hij heeft met tijd gemanipuleerd om het spannender te maken en uitgebreider de gedachten van Dick te kunnen beschrijven. D: de plaats Het verhaal speelt zich af op Kreta waar de familie Bender hun vakantie doorbrengt. “stel je hebt het hele jaar hard gewerkt en nu ben je op vakantie op Kreta” De natuur van Kreta wordt op een originele manier aangewend om het verhaal zijn cynische einde te geven. De 4 elementen worden er ook mooi in verweven, en hoewel het meer een zeer dun boek is, blijkt door onder meer het perfect uitgedacht ruimtegebruik in het verhaal dat Harry Mulisch er zeer goed over heeft nagedacht. Kreta is onderwerp van het verhaal omdat het best wel mee speelt in het verhaal. De elementen worden ook gebruikt als deelonderwerpen. Maar als je kijkt of het echt belangrijk is dat het daar zich afspeelde zeg ik neen want het had overal ter wereld kunnen als het er maar soms droog is omdat er een bosbrand moet kunnen ontstaan. E: perspectief Je volgt het verhaal door de persoon Dick. Dus het is een ik-vorm bijfiguur geschreven. Je kijkt door zijn ogen en ziet zijn gedachten en herinneringen. “Als een engel zweef je boven een hogere kerk”. Verder zie je zijn denkwijze waardoor je kan zien hoe hij over zijn vrouw denkt en over hoe het is om dood te gaan en dat hij het niet erg vindt en nog de cynische gedachte heeft dat Regina dat wel gedaan heeft doordat ze haar sigaret niet uitgemaakt heeft. Het heeft best wel veel invloed dat je het uit zijn ogen ziet omdat je door de anderen een heel ander verhaal had gekregen. Bijvoorbeeld als de kinderen het zouden vertellen zou het worden afgeschilderd als een zeer leuke vakantie waar hun vader met een ongeluk zou omkomen. Verder wil ik nog iets kwijt over de perspectief. Ik vond het zeer irritant dat de schrijver jou de hele tijd aansprak en net deed of hij met je overlegde dus er zit ook nog ergens een auctoriele verteller verborgen die het mij irriteert. “Wij zouden natuurlijk kunnen afspreken dat je een vrouw bent, ongeacht of je het bent of niet, daar is niets tegen, een vrouw op lesbos bijvoorbeeld, maar dat is niet wat wij doen” F: waar gaat het nou eigenlijk over? Ik denk dat de schrijver gewoon een vermakelijke roman wou schrijven en hij daarom ook het medeonderwerp vakantie gekozen heeft. Verder is hij van de basis elementen uitgegaan zoals: aarde, lucht, vuur, aarde. Daardoor is volgens mij ook de titel ontstaan. Hij wil volgens mij geen levensles overbrengen of een van de andere dingen. En als hij dat wel zou willen heb ik het er niet uitgehaald. Kan ik niet beatwoorden, omdat er volgens mij geen levensles in zit behalve dat de elemten de basis zijn. Ik leer van dit verhaal dat vakantie niet altijd vakantie is. Dat kan je wel zien aan dit verhaal en als je ziet hoeveel Dick nog piekert over zijn leven huwelijk. Verder heb ik ook geleerd dat als een huwelijk niet goed loopt dat je beter kan stoppen ook al heb je kinderen want die zijn toch de dupe ervan.
G: Zou je nog eens een verhaal willen lezen, en waarom dan wel of niet? Ik ga denk ik niet nog eens iets lezen van dezelfde schrijver. Dit komt omdat in dit verhaal ik me enorm heb geërgerd aan hoe de schrijver net deed of hij met je aan het overleggen was. Maar daar tegenover was het vorige verhaal wel erg leuk en mooi om te lezen dus ik moet nog even kijken. Ja, ik zal vast nog wel eens wat lezen over dezelfde tijd want er zijn veel boeken in die tijd geschreven die mij best wel aanspreken. Misschien, ik denk namelijk dat er niet erg veel boeken geschreven zijn over hetzelfde gebied. Dus als ik er ooit nog eens een tegenkom kan dat gebeuren ja. Maar ik ga er nit precies naar zoeken. Ja hoor ik zal nog wel eens meer van deze verhalen gaan lezen omdat ze op dit moment me interesseren. Verder zijn er erg veel boeken over dit onderwerp zodat je er vast nog wel eens een tegenkomt.