Titel 'De donkere kamer van Damokles' Iets over de schrijver Willem Frederik Hermans is geboren in Amsterdam in 1921. Hij studeerde fysische geografie en was lector (leraar) in Groningen na zijn studie. Hij nam na allerlei conflicten ontslag en ging in Parijs wonen. Hij was medewerker van verschillende kranten en tijdschriften. Literatuur schrijven deed hij vanaf voor zijn studie. Enkele bekende boeken van hem zijn: 'De tranen der acacia's', 'Een heilige van de horlogerie', 'Nooit meer slapen', 'De donkere kamer van Damokles' en 'Het behouden huis'. De hoofdpersoon is een buitenstaander. Hij komt meestal soortgelijke mensen tegen, maar ze komen nooit achter de werkelijkheid. Hij heeft geen vader meer of deze is afwezig. (Speelt geen belangrijke rol in zijn leven) Zijn moeder is onbereikbaar omdat ze dood of krankzinnig is. De rest van de familie is ook weg. Hermans heeft een aantal ideeën over het leven. Het menselijk isolement valt niet te doorbreken door in de familieschoot terug te keren. Om grip te krijgen op de werkelijkheid ontwikkelt de mens waansystemen, want de wereld is een chaos. Enkele andere thema's in Hermans' werk: de mens is er op uit om een ander mens te vertrappen en elk contact tussen mensen is onmogelijk, omdat men zichzelf niet goed genoeg kent. Ook is onbegrip een belangrijk thema. Dit boek bevat al deze ideeën en wordt dan ook wel een ideeënroman genoemd. Titelverklaring De donkere kamer van Damokles. Deze titel is opgebouwd uit twee elementen. Het eerste element is 'de donkere kamer'. Dit slaat op een foto-ontwikkelkamer. Het tweede deel ('van Damokles') slaat op de Griekse mythe van Damokles. Een man, die jaloers is op het bestaan van de koning mag voor één dag koning zijn, maar om de altijd aanwezige dreiging rond het koning zijn (moord, staatsgreep) te laten voelen moet er die ene dag een zwaard boven hem hangen aan een paardenhaar. Zoals dat zwaard een dreiging is voor die man, is de donkere kamer voor Osewoudt. Die ontwikkelkamer wordt de ondergang van Osewoudt, omdat er in deze donkere kamer licht komt. Het licht staat voor de waarheid. Dus als de waarheid bij het ontwikkelen komt, blijkt er niets op die foto's te staan.
Samenvatting Henri Osewoudt, een sigarenboer die getrouwd is met zijn oudere nicht, ontmoet tijdens de Tweede Wereldoorlog Dorbeck, een bijna-dubbelganger van hem, van wie hij allerlei 'verzetsopdrachten' die hij zonder erbij nadenkt gewoon uitvoert. Lange tijd hoort hij niets meer van hem. Osewoudt wordt dan opgepakt door de Duitsers. Uiteindelijk wordt hij vrijgelaten door een Duitser die het eind van de oorlog ziet naderen. Dan ontmoet hij Dorbeck weer. Hij neemt een foto van hen beiden, terwijl ze voor een spiegel staan. Later vlucht Osewoudt naar het zuiden van Nederland, waar hij wordt gearresteerd omdat ze denken dat hij een landverrader is, want al zijn 'verzetsdaden' blijken gunstig te zijn voor de Duitsers. Hij beroept zich op Dorbeck, maar hij is onvindbaar en er blijkt niemand te zijn die ene 'Dorbeck' gekend heeft. Het enige wat Osewoudt kan redden is die ene foto. Hij mag het zelf ontwikkelen, maar die foto blijkt niet op het rolletje te staan. Wanhopig probeert hij het gebouw uit te vluchten, maar hij wordt neergeschoten. Naschrift Ik kan hem zoeken als hij er niet is, maar hem niet ophangen als hij er niet is. Men zou kunnen willen zeggen:'dan moet hij er toch ook zijn als ik hem zoek'. -Dan moet hij er ook zijn als ik hem niet vind, en ook als hij helemaal niet bestaat.

Ludwig Wittenstein. Dit heeft dus te maken met het mysterie rond het bestaan van Dorbeck. Het laat zien dat het niet duidelijk is of Dorbeck werkelijk heeft bestaan: het blijft gissen. Psychologische laag Osewoudt is een klein, sullig ventje zonder baardgroei, dat getrouwd is met z'n oudere nicht. Hij loopt achter ten opzichte van andere mensen. Maar dit zijn dingen die niet in te halen zijn. Hij is gewoon klein en minder mannelijk. Hij voelt zich hierom minderwaardig. Tevens omdat er altijd over hem geroddeld werd. Hij is eigenlijk 'niemand'. Door die 'verzetsdaden' zou hij wel iemand zijn naar wie men opkijkt. Maar hij blijft het sukkeltje doordat die daden niet blijken te zijn wat hij dacht. Later heeft hij het waanidee dat Marianne niet op hem verliefd is maar op Dorbeck omdat die veel mannelijker is. Hij ziet zichzelf als mislukkeling. Osewoudt is er heilig van overtuigd dat Dorbeck bestaat maar hij blijkt een (deels) verzinsel en waandenkbeeld te zijn: een illusie. Thematische laag Hermans laat de vraag of Dorbeck wel of niet bestaan heeft geheel open. Zo zijn er twee theorieën ontstaan. De eerste zegt dat Dorbeck geheel een waandenkbeeld van Osewoudt is. De tweede zegt dat Dorbeck wel heeft bestaan, maar later een waandenkbeeld is geworden. De eerste theorie is vrij duidelijk omdat aan het eind van het verhaal blijkt dat Dorbeck een illusie van Osewoudt is geweest omdat er geen bewijzen kunnen worden gevonden die laten zien dat Dorbeck echt bestaan heeft. Het is dan aannemelijk om te concluderen dat Dorbeck dan helemaal nooit heeft bestaan. De tweede theorie is wat moeilijker te traceren in het boek. (Ik vind hem wel logischer) In het begin van het verhaal krijgt Osewoudt het uniform van Dorbeck als hij hem een pak van zichzelf geeft. Osewoudt begraaft het dan in de tuin. Bij het onderzoek vinden ze dit uniform terug: Dorbeck heeft bestaan. In de loop van het verhaal komt er nog een dubbelganger, Jagman, in het verhaal. Dit zal dan die Dorbeck moeten zijn, want later blijkt dat hij net als Dorbeck twee Duitsers heeft vermoord tijdens het bombardement. Ook wordt er op een gegeven moment gezegd dat hij zijn held heeft verloren. Hij heeft het dan wel over Jagman. Zijn held was Dorbeck. Het enige probleem is dat Dorbeck nog steeds naar Osewoudt komt als Jagman zichzelf heeft aangegeven bij de Duitsers. Hij kan vanaf dit moment dus niet meer Jagman zijn. Hij zou vanaf dat moment een hallucinatie kunnen zijn. Dit wordt ook in het verhaal door thematische aanwijzingen verduidelijkt. Een dokter zegt dat het wel eens een droomdenkbeeld heeft kunnen zijn (blz 259) Osewoudt zegt zelf dat het is alsof hij in een andere wereld leeft. (blz 280) We gaan voortborduren op wat we ons inbeelden dat de werkelijkheid is. (Blz. 318-321) De oplossing van het raadsel zit in Osewoudt. (Blz 326) Dat is zeer goed mogelijk, want vanaf dit moment komt Dorbeck steeds bij Osewoudt langs tijdens dromerige, bovennatuurlijke of schemerige situaties. Hij is dan een droombeeld. De eerste twee ontmoetingen voordat Jagman zich aangeefd zijn niet zo. Zij zijn reëel en normaal. Dit bevestigt dat Dorbeck eerst Jagman (werkelijkheid) was en daarna een illusie. Osewoudt heeft dus net als zijn moeder ook waandenkbeelden. Telkens komen in het boek die borden 'inhalen verboden' voor. (Blz 13, 44)De betekenis van deze borden heeft te maken met die achterstand die Osewoudt heeft op alle andere mensen. Hij is een 'mislukkeling', vindt hij zelf, en om dat te veranderen voert hij die 'verzetsdaden' uit. Toch 'mag hij dit niet inhalen' waardoor hij verder gaat met een waandenkbeeld en uiteindelijk toch dat 'mislukkelingetje' blijft, die niets heeft ingehaald. Hermans speelt met een motief. Het verband tussen vader en zoon in de literatuur is de strijd om de moeder/vrouw. (Odypus-complex) Dit is een strijd tussen vader en zoon. In dit geval 'helpt' zijn moeder hem door zijn vader te vermoorden. Ze heeft dan voor haar zoon gekozen. (blz 207) Er komt ook een verwijzing naar een ander boek van Hermans, 'Nooit meer slapen', (blz 179) voor in het verhaal. Osewoudt heeft het op een gegeven moment letterlijk over 'nooit meer slapen'. Ook verder in het verhaal komt dit voor. (Blz 257) Over de dood zegt Osewoudt dat dat 'nooit meer slapen' is. Dit wordt ook gezegd in dat boek. In het begin van het verhaal wordt er een parabel vermeld van een man die op een vlot op de oceaan dobbert. Dit is een vergelijking met Osewoudt. Ze zijn beiden geïsoleerd en bang voor hun omgeving. Tevens is het zo dat die man op het vlot zijn dorst niet kan lessen door het zoute water te drinken: het kan hem niet redden. Zo kan niets of niemand Osewoudt redden van zijn ondergang. Extra informatie Hermans vertelt het verhaal in een hij-perspectief door de ogen van Osewoudt. Hij vertelt het zoals Osewoudt het ervaart. Je krijgt hierdoor een subjectief beeld van alles wat er gebeurt. Dit sluit aan bij het idee van Hermans dat de wereld een chaos is en dat iedereen tevergeefs daarin naar de waarheid zoekt. Osewoudt 'zoekt' ook naar de waarheid maar het lukt hem niet. Leeservaring Ik vind het wel een apart verhaal omdat je er zelf de hele tijd van uit gaat dat Dorbeck echt bestaat, maar achteraf blijkt dat hij deels een illusie is van Osewoudt, terwijl je dat zelf niet krijgt te weten: je leest gewoon door zonder er bij stil te staan. Ik vind het wel erg apart omdat het iets is wat je zelf nooit meemaakt, zo'n waandenkbeeld, en er zo veel waarde aan hecht. Het ligt dan ook buiten mijn belevingswereld. Desondanks vond ik het wel een speciaal onderwerp, omdat het juist laat zien dat je zelf verkeerd denkt en ook een waandenkbeeld vormt doordat je het verhaal ziet door de ogen van Osewoudt. Onbewust is dit onderwerp vrij diep behandeld doordat er allerlei thematische aanwijzingen zijn gegeven waar je makkelijk over heen leest. Het verhaal heeft een heldere verhaallijn, waardoor het makkelijk te volgen is en het lekker leest ondanks de dikte van het boek: het blijft steeds boeien. Vooral omdat de gebeurtenissen onverwacht zijn en al helemaal niet overspelbaar zijn. Je blijft dus lezen omdat je niet weet wat er gaat gebeuren. Het eind van het verhaal is best realistisch omdat vol onbegrip langzaam zijn beeld van zichzelf als verzetsheld afbrokkeld. Uiteindelijk ziet hij het niet meer zitten als hij erachter komt dat die ene foto niet op het rolletje staat. Op dat moment heeft hij eigenlijk niets meer te verliezen en probeert te vluchten. Tijdens zijn vlucht wordt hij neergeschoten. Dit lot trof vele andere mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het begin van het verhaal laat een deel van zijn jeugd zien. Zo krijg je een beeld van de omstandigheden waarin zijn jeugd afspeelde: dat zijn moeder zijn vader heeft vermoord en in een inrichting beland, dat Osewoudt daarom bij zijn oom moet gaan wonen en dat hij een relatie met zijn nicht krijgt. Zijn jeugd is dus erg vreemd verlopen. Later in het verhaal blijkt dat hij zich totaal niet heeft gebonden aan zijn nicht, moeder, oom etc. Het doet hem dan ook totaal niets als ze opgepakt of gedood worden. Zo doet hij geen moeite om zijn moeder uit de handen van de Duitsers te bevrijden (blz 65), maar om iets te doen aan zijn schuldgevoel zendt hij haar een fruitmandje. Toch snap ik niet dat hij zo gevoelloos is wat betreft zijn naasten. In het verhaal komen haast geen overbodige of van de hoofdlijn losstaande stukken. Hierdoor is het verhaal makkelijk te volgen. Echter is het wel zo dat je bepaalde thematische aanwijzingen over het hoofd ziet omdat ze niet verdacht lijken, maar gewoon een onbelangrijk stuk van het verhaal. Het leuke is dat je dit tijdens het lezen niet opmerkt, maar achteraf pas. Het verhaal speelt zich af in chronologische volgorde, waardoor het verhaal erg helder is. Osewoudt ging nou niet bepaald voor me leven omdat hij een beetje vreemd is. Zo is het dat hij weinig houdt van zijn moeder, vrouw/nicht en oom. Tevens is het zo dat ik me niet echt kan voorstellen dat je last hebt van waandenkbeelden. Ik vind het daarom een beetje gek dat Osewoudt op een gegeven moment verder gaat met een illusie over Dorbeck. Ik kan het echt niet begrijpen dat je zo'n waandenkbeeld maakt omdat je het zo graag wilt dat hij bestaat. Er is nog iets dat ik niet snap van Osewoudt. Hij is zo erg ontevreden met zichzelf dat hij zelfs gaat denken dat Marianne niet op hem verliefd is maar op Dorbeck omdat hij mannelijker is. Ookal zegt Marianne dat dat zeker niet zo is, Osewoudt kan dat echt niet aanvaarden. Als hij dus iets in zijn hoofd haalt, wordt hij blind voor wat er om hem heen gebeurd of gezegd wordt. Zo wordt hij ook blind voor het feit dat Dobeck niet bestaat. Het verhaal is in goed te begrijpen Nederlands geschreven en vrij beeldend geschreven. Ik kan alle gebeurtenissen zo voor me zien omdat het best gedetailleerd geschreven is. Toch zijn de gebeurtenissen niet te wijdlopig en gedetailleerd beschreven waardoor het saai wordt. Het blijft een boeiend verhaal tot het eind. Er zaten vrij veel symbolische en thematische verwijzingen in het verhaal die me niet direct waren opgevallen. Misschien is dat juist wel erg goed van Hermans dat hij het verborgen houdt zodat je erg goed moet lezen.