Titel De donkere kamer van Damocles Info 1e druk: november 1958
Uitgever G.A. van Oorschot, Amsterdam Het onderwerp Het boek gaat over het leven van een Nederlandse man, die veel werk doet in het verzet. Dit is eigenlijk ook het onderwerp van het boek. Je krijgt een beeld van het verzet in Nederland. Het boek lijkt een beetje op een biografie van Hendri Osewoudt. Het boek volgt zijn leven vanaf de gebeurtenis, dat zijn moeder zijn vader vermoordt totdat hij wordt doodgeschoten. De Tweede Wereldoorlog zo eveneens een goed onderwerp zijn, al wordt daar minder aandacht aan geschonken. Er is een grote hoofdlijn in het verhaal en dat is de zoektocht van Hendri Osewoudt naar zijn ideale persoonlijkheid en als die zich voordoet in de persoon van Osewoudt doet hij alles wat die zegt. De onderwerpen die in dit boek aan de orde komen vind ik interessant, omdat ik mij ook interesseer in de Tweede Wereldoorlog. Het onderwerp Tweede Wereldoorlog is absoluut niet origineel. Er zijn al heel veel boeken van geschreven. Bij de meeste van die boeken gaat het over de hele oorlog. Je krijgt in die boeken een beeld van de hele oorlogstijd en vaak van meerdere personen. In dit boek gaat het eigenlijk maar over een persoon: Hendri Osewoudt. De gebeurtenissen De nadruk van dit boek ligt voornamelijk op de gebeurtenissen. Er komen wel stukjes in voor waarin de gevoelens en gedachten van de hoofdpersoon worden beschreven, maar dat zijn er niet veel. Het verhaal bevat heel veel gebeurtenissen die allemaal op een boeiende manier zijn verbonden. Ik heb het boek op geen moment saai gevonden. Het bleef mooi tot op de laatste bladzijde. Er komen ook nare dingen in het boek voor, zoals: - De moord van zijn moeder op zijn vader - De arrestatie van zijn moeder en vrouw - Het vermoorden van verschillende personen in opdracht van Dorbeck - Zijn eigen dood

De gebeurtenissen zijn heel geloofswaardig. Als er bij zou hebben gestaan dat het echt gebeurd zou zijn, dan zou ik het gelijk geloven. Ik vind de rol van de toeval niet groot; daar is wel een verklaring voor. Wel bevat het verhaal veel verrassende gebeurtenissen, zoals het geslijm van de Duitse commandant bij Hendri Osewoudt, zoadat hij na de oorlog vrij uit zal gaan. Ik had ook niet gedacht dat hij op het einde gedood zou worden. Dit kwam totaal onverwacht. Het einde is voor mij een vraag. Het is een aparte manier van stoppen voor mij. Een keer wat anders. De bouw De bouw van het boek is heel goed, het volgt Hendri Osewoudt vanaf dat hij zo'n twaalf jaar is totdat hij wordt doodgeschoten. De tijd verloopt daardoor zoals in werkelijkheid. Ik vind dit een heel begrijpelijke en logische opbouw. Er wordt maar een keer teruggeblikt naar het verleden, dat is tijdens het verhoor. Dit is alleen om de lezer meer duidelijkheid te geven over deze dingen. De personages In het boek krijg je een heel goed beeld van de personages. Vooral die van Henri Osewoudt. Die echt ging leven voor mij. De rest van de personages wordt wat oppervlakkig over geschreven. Ik raakte vooral betrokken wat Henri Osewoudt overkwam en dan vooral dat na de oorlog hem niemand meer wou geloven terwijl je als lezer toch alles hebt zien gebeuren. Dat wordt vaak niet van hem gelooft. Dat vond ik zielig. Ik kon de beslissingen van de Duitse commandant Ebernuss niet goed voorstellen.; een Duitse commandant die probeert zichzelf in te dekken bij Henri Osewoudt, zodat hij na de oorlog buiten schot blijft. Dat vind ik heel bijzonder, omdat je in de meeste oorlogsboeken hoort, dat de Duitsers doorvechten tot het einde. Het taalgebruik Het taalgebruik was volgens mij niet moeilijk. Alles snapte ik en er werden geen moeilijke woorden gebruikt. Het verhaal bevat best wel veel omschrijvingen, vooral die van gebouwen en ruimtes waar de hoofdpersoon zich bevindt. Zoals: de bibliotheek van de universiteit waar Henri Osewoudt in de oorlog een bezoekje aan brengt. Er wordt best wel veel aandacht besteed aan de gedachten en de gevoelens van de personen, maar vooral de van de hoofdpersoon. Het verhaal bevat niet zo veel dialoog en als dat voorkomt hele kleine stukjes. Daar houd ik wel van, want grote dialogen zijn vaak saai. Samenvatting Henri Osewoudt is de zoon van een sigarenwinkelier in Voorschoten. Als hij nog op de lagere school is, vermoordt zijn moeder zijn vader in een vlaag van waanzin. Henri wordt opgevoed door oom Bart Nauta in Amsterdam. Hij krijgt een middelbare-schoolopleiding, maar gaat niet om met zijn klasgenoten. Hij leeft in een isolement en heeft alleen contact met zijn nicht Ria, die zeven jaar ouder is. Hij beoefent de judosport, waardoor zijn voeten vergroeien. Hij ziet eruit als een monster, een rechtopstaande pad met bolle wangen en wit zijdeachtig haar dat hij zo kort mogelijk laat knippen. Hij krijgt geen baard. Ook Ria is lelijk; haar haar heeft de kleur van pakpapier, zij heeft een lange spitse onderkaak en haar tanden zijn te lang. Als Henri achttien jaar is, trouwt hij met Ria; hij zet de zaak van zijn vader voort, en zijn moeder gaat weer bij hen wonen. Moorlag, die staatsexamen wil doen, woont bij hen op een kamer. Henri is afgekeurd voor de militaire kienst, omdat hij een halve centimeter te kort is. Wel is hij bij de Burgerwacht. Als de oorlog uitbreekt, moet hij op wacht staan bij het postkantoor. Luitenant Dorbeck heeft Henri een filmrolletje, dat ontwikkeld moet worden. Dorbeck en Henri lijken als twee druppels water op elkaar. Na de capitulatie krijgt Dorbeck een kostuum van Henri, die Dorbeck's uniform in de tuin begraaft. Dorbeck brengt het kostuum terug met films die moeten worden ontwikkeld en opgestuurd aan E. Jagtman, Legmeerplein 25C, Amsterdam-West. Als de films ontwikkeld zijn, ziet Henri niets dan zwarte vlekken. Hij durft de foto's niet op te sturen, koopt een Leica en maakt zelf foto's van militaire objecten. Enige tijd later komt Dorbeck tijdens een hevig onweer; Henri krijgt opdracht in Haarlem te komen. Daar ontmoet hij Dorbeck en Zewuster. Met Zewuster gaat Henri naar de Kleine Houtstraat, waar ze in een huis twee mannen neerschieten. De zoon van de drogist uit Voorschoten heeft Henri achtervolgd. Henri ontwikkelt het filmpje dat hij in de meidagen van Dorbeck heeft hekregen. Op een van de foto's staat 'Dorbeck' met twee vriendinnen voor het huis in de kleine Houtstraat. Er valt een brandend vliegtuig op het huis van Jagtman, waardoor de gehele familie Jagtman om het leven komt. In 1944, nadat Dorbeck 4 jaar niets van zich heeft laten horen, krijgt Henri een brief van Dorbeck met het verzoek de foto's te zenden naar Postbus 234 in Den Haag. Hij gaat kijken wie de brief uit de bus haalt; het blijkt een heilsoldate te zijn. Een paar dagen later wordt hij opgebeld door Elly Sprenkelbach Meijer, een meisje dat zegt dat ze uit Engeland is overgekomen. Ze toont hem een van de foto's die hij aan Dorbeck heeft gestuurd. Hij brengt haar naar Oom Bart. Als hij in Den Haag terugkomt, hoort hij van Moorlag dat de Duitsers hem in zijn huis opwachten en dat Ria en zijn moeder gevangen genomen zijn. Hij gaat met Moorlag naar Leiden, waar een student persoonsbewijzen maakt voor hem en Elly. Henri's haar wordt zwart geverfd door Marianne Sondaar; dit is de joodse studente Mirjam Zettenbaum, die ondergedoken is in een kapsalon. Henri duikt onder aan de Zoeterwoudsesingel en gaat foto's ontwikkelen voor Labare. Hij beseft nu hoe hij is veranderd: Dorbeck heeft een ander mens van hem gemaakt. Marianne gaat voor hem naar Oom Bart met het persoonsbewijs voor Elly. Deze is echter al verdwenen. Henri haat naar Amsterdam en vertelt aan Oom Bart dat Ria en zijn moeder gevangen zitten. Oom Bart maakt Henri verwijten.Henri krijgt van Dorbeck opdracht naar de stationswachtkamer in Amersfoort te gaan. Hij zal daar een vrouw ontmoeten in leidstersuniform van de Nationale Jeugdstorm. Samen gaan ze naar Lunteren, waar Lagendaal, die voor de Gestapo werkt, uit de weg moet worden geruimd. De aanslag lukt, maar op de terugweg wordt de vrouw in de trein aangehouden. In Amsterdam ontmoet Henri Marianne; ze haan samen voor de bioscoop. Op het doek verschijnt een oproep tot aanhouding van Henri. Hij loopt de zaal uit, maar wordt gepakt. Hij is er zelf van overtuigd dat ze hem voor iemand anders houden. In Dan Haag wordt hij verhoord en zo erg gemarteld dat hij in een ziekenhuis moet worden opgenomen. Alhoewel er een Duitse schildwacht voor de deur staat, wordt hij toch bevrijd door enige gemaskerde mannen, die hem naar Leiden brengen. Bij Labare ontmoet hij Marianne weer. Tegenover haat spreekt hij zich uit over zijn verhouding tot Dorbeck: 'Ik heb nooit geweten dat ik het mislukte exemplaar was, totdat ik Dorbeck ontmoette. Toen wist ik dat hij het geslaagde exemplaar was, dat ik in vergelijking met die man geen reden van bestaan had, dat ik mijzelf alleen aanvaardbaar maken kon, door precies te doen wat hij zei.' 's Nachts worden ze door de Duitsers overvallen. Henri weet te ontkomen, zwemt een singel over en rent druipnat een huis binnen. Even later wordt hij gearresteerd. In de cel zoekt de Duitser Ebernuss, die beweert dat hij hem goedgezind is, hem op. Hij heeft ervoor gezorgd dat Marianne, die naar Westerbork was gebracht, weer vrij is. Ze verwacht een kind. Ebernuss houdt zich bezig met het probleem of er een zekere Dorbeck vestaat, de dubbelganger van Henri. Daarom moet deze laatste naar Amsterdam gaan, waar een klandestiene sociëteit is voor ondergrondse helden. Als Dorbeck bestaat, zal Henri hem daar ontmoeten. Ebernuss geeft Henri zijn Leica en samen gaan ze naar Amsterdam. Er is in de sociëteit een man van wie Henri gelooft dat het Dorbeck is. Henri krijgt van hem giftige kristallen, die hij in de borrel van Ebernuss doet. Dorbeck en Henri haan er met de auto van Ebernuss vandoor. Ze komen in een leegstaand huis, waar Henri zichzelf en Dorbeck in de spiegel fotograferen. Dorbeck vertelt hem dat Ria samenwoont met de zoon van de drogist, die hem verraden heeft, toen hij de aanslag in Haarlem heeft gepleegd. Henri krijgt een verpleegstersuniform. Dorbeck bericht hem dat Marianne in een kraamkliniek ligt. Als hij er aankomt, wordt hij naar een kelder gebracht waar hij het lijkje van zijn kind ziet. Huilend loopt hij weg. Een Duitse soldaat neemt hem mee in zijn auto. In Voorschoten steekt hij Ria dood en in Dordrecht vermoordt hij de Duitser; daarna vraagt hij hulp aan een pastoor. Met behulp van de illegaliteit en een arts komt hij in Breda aan. Hij meldt zich bij het hoofdkwartier van de Nederlandse Strijdkrachten, waar men hem onmiddellijk arresteert, omdat men denkt dat hij een landverrader is. Hij wordt naar Engeland gebracht en later naar het Kamp Achtste Exlo in Roermond. Daar behandelt Selderhorst zijn zaak. Henri wordt van vele dingen beschuldigd en Dorbeck, die zal kennen aantonen dat hij een verzetsheld is, is onvindbaar. Jagtman en Moorlag zijn dood en Mirjam Zettenbaum is in een kibboets in Israël. Oom Bart leeft nog wel, maar zijn verklaring is zeer vaag. Eindelijk wordt de Leica van Henri gevonden. Het filmpje met de foto van Dorbeck zit er nog in en Henri mag het ontwikkelen. Er blijkt alleen een foto van Henri en Ebernuss op te staan; de foto met Dorbeck is mislukt. Henri rent naar buiten en wordt neergeschoten. Titel en ondertitel De titel: De donkere kamer van Damocles, kan ik niet zo goedd plaatsen, omadt de naam Damocles in heel het hele verhaal niet voorkomt, maar ik heb toch een verklaring kunnen vinden voor de titel. De donkere kamer heeft volgens mij twee betekenissen. Ten eerste: De donkere kamer doka waar hij de foto's in ontwikkelde. Ten tweede: De donkere ruimte van het rijk van Hitler. Ik zal eerst even uitleggen wie Damocles was: Damocles was een figuur uit de Griekse mythologie die ontevreden was over de heersende vorst, die hem daarop op de troon liet zitten, met alle weelde eromheen, maar met een zwaard van paardenhaar boven zich. (het zwaard der gerechtigheid) Dat zwaard bleef alleen hangen als iemand gerechtig was. Nou Henri Osewoudt pleegde gerechtigheid in het rijk van Hitler, door het afdrukken van foto's in zijn doka. Het zwaard viel op het rijk van Hitler.
Genre De donkere kamer van Damocles kun je meerdere namen geven, zoals een psychologische oorlogsroman, omdat eer veel psychische factoren in het boek voorkomen zo is daar het vele denken van de hoofdpersoon Henri Osewoudt over Dorbeck. Het verhaal speelt zich voornamelijk af in de oorlog. Ook een psychologische factor zou kunnen wezen, dat zijn moeder zijn vader vermoordt. Je zou eventueel dit boek ook een ideeënroman kunnen noemen, vanwege het vele denken van de hoofdpersoon. Thema, idee, motieven Er zijn meerdere thema's in dit boek, zoals: oorlog, eenzaamheid, liefde, dood. Het idee achter dit boek is, dat de hoofdpersoon geen goeie kijk op de wereld heeft. Een veel voorkomend element in het boekje, is de onzekerheid over de persoon Dorbeck. Bestaat deze persoon wel echt of niet? Opbouw, structuur, spanning De roman heeft ongeveer 46 hoofdstukken, die niet elk apart een titel hebben. Het is soms erg onduidelijk wanner er een nieuw hoofdstuk begint, omdat er op de vorige bladzijde aan het eind van de bladzijde een heel stuk wit wordt gelaten, terwijl er dan op de volgende bladzijde niet met een dik gedrukte grote hoofdletter wordt begonnen, zoals bij andere hoofdstukken. De hoofdstukken zijn van heel verschillende grootte. Personages De belangrijkste persoon in dit boek is Henri Osewoudt, een persoon waarvan de leeftijd steeds wisselt tijdens het boek. Het boek begint vanaf zijn 6e jaar tot zijn dood. Het is een gewone winkelier die getrouwd is met zijn nicht en zijn moeder is huis heeft genomen, nadat zij uit een psychiatrische inrichting is ontslagen. De figuur Dorbeck wordt alleen beschreven wat zijn uiterlijk betreft, over zijn denken en doen lees je verder niets alleen in het begin, dat hij twee Duitse soldaten heeft gedood. Tijd Het verhaal speelt zich ongeveer af in de jaren 1940-1946. De vertelde tijd is moeilijk na te gaan, omdat er geen leeftijd wordt genoemd wanner Henri wordt gedood. De vertel tijd is 329 pagina's. Het verhaal is chronologisch verteld, alleen worden er soms even gedachten opgehaald, zoals van de verhoren van de Duitsers.
Perspectief en vertelsituatie Het verhaal wordt verteld door een personale verteller. Het perspectief ligt bij Henri Osewoudt. Taalgebruik en stijl Het taalgebruik is eenvoudig. De zinslengte is heel verschillend. Het verhaal bestaat uit beschrijvingen van personen, gedachten van de hoofdpersoon, beschrijving van omgevingen. Ruimte Het verhaal speelt zich voor het grootste gedeelte af in bezet Nederland, maar ook even in Engeland en in bevrijd Nederland. De omgeving is de ene keer vrolijk, zoals in bevrijd Nederland, maar de andere keer droevig, zoals in de cel in bezet Nederland waar alles donker en grauw is. Waardeoordeel Ik vond het een heel goed en leuk boek om te lezen. Deze wat merkwaardige hoofdpersoon interesseert mij best wel. Daar wordt het boek ook al een stuk leuker van. Ik hoop dat ik nog meer van zulke boeken zal tegenkomen. Al met al: mooi, goed.