1          Titelbeschrijving

Willem Frederik Hermans, De donkere kamer van Damokles, G. A. van Oorschot, Amsterdam 1958 (lofrede, 2012)

2   Relevante gegevens over de schrijver

Willem Frederik Hermans leefde van 1921 tot 1995. Hij heeft dus de oorlog bewust meegemaakt. Hermans haalde in 1955 cum laude de graad doctor in de wis- en natuurkunde. Hij weigerde de P. C. Hooftprijs, maar accepteerde wel andere prijzen. Die hij overigens genoeg kreeg. De bekendste werken van Hermans, zijn: Nooit meer slapen en de donkere kamer van Damokles. Hij gebruikte talloze pseudoniemen, maar voor de laatstgenoemde werken, gebruikte hij zijn eigen naam.

3          Beknopte samenvatting van de inhoud

Het boek gaat over een man, genaamd Henri Osewoudt. Hij krijgt op jonge leeftijd te horen dat zijn moeder zijn vader vermoord heeft. Zijn moeder is ziek en Osewoudt kan dus niet langer bij haar wonen. Osewoudt trekt in bij zijn oom, tante en nicht in Amsterdam. Osewoudt is altijd klein geweest, maar uitermate goed in judo. Uiteindelijk gaat Osewoudt niet doorstuderen maar neemt hij de sigarenwinkel van zijn oom over. Hij trouwt met zijn volle nicht, maar ze krijgen geen kinderen. Osewoudt besluit voor zijn moeder te zorgen, die dan nogsteeds ziek is. Op de dag dat de oorlog echt begint in Nederland, komt er een man binnen in Osewoudts sigarenwinkel. Hij heet Dorbeck en ziet er precies zo uit als hij, alleen dan mannelijker. Zo heeft hij wel baardgroei, en Osewoudt niet. Osewoudt krijgt vele opdrachten van Dorbeck en voert deze allemaal uit. Deze opdrachten zijn allemaal verzetsdaaden, dus Osewoudt wordt een ware verzetsheld. Osewoudt wordt uiteindelijk 2x opgepakt, en ontsnapt daarna ook 2x. Osewoudt wordt ook ergens nog vader, maar kort nadat zijn kind wordt geboren overlijdt het. Na de oorlog wordt Osewoudt nog een derde keer opgepakt, maar dit keer door de nederlanders. Alle daden blijken niet echt en dorbeck blijkt nergens te vinden. Osewoudt wordt gek, nadat hij als landverrader wordt afgebeeld, terwijl hij juist een verzetsheld hoort te zijn. UIteidnelijk wordt Osewoudt neergeschoten vanuit zijn eigen wanhoop. Het verhaal eindigt met dat Osewoudt aan het doodbloeden is.

4          Verhaalanalyse

4.1 Ruimte

• Het boek speelt zich af in Osewoudts sigaarwinkel in Voorschoten. Daarnaast speelt het zich ook op andere plekken voor, zoals Amsterdam en Groot-Brittannië.
• Het verhaal speelt zich af tijdens de tweede wereldoorlog. Het begint ongeveer een week voordat de oorlog begint en eindigt na de oorlog als de Duitsers niet meer aan de macht zijn.

4.2 Personages

• Dorbeck: het is niet duidelijk of hij echt bestaat, maar hij is een mysterieus persoon. Hij lijkt op een beter versie van Osewoudt die wel donker haar heeft. Hij geeft hem ook allemaal verzetsopdrachten. Het lijkt alsof Dorbeck een belangrijk persoon is binnen het verzet. Osewoudt: hij is een beetje een loser, maar doet wel bepaalde opdrachten, waardoor hij als verzetsheld neergezet zou kunnen worden. Marianne: een joodse studente die eigenlijk Mirjam heeft en een relatie heeft met Osewoudt. Ze raakt zwanger van Osewoudt, maar verliest het kind op het laatst in haar zwangerschap.

4.3 Vertelwijze

• Het boek is geschreven vanuit een auctoriaal perspectief, met een alwetende verteller die echter niet alles verteld. Osewoudt is de hoofdpersoon.
• Het boek is in principe chronologisch geschreven. Er zijn soms we grote tijdssprongen en in het begin zijn er ook terugblikken naar de kindertijd van Osewoudt, maar deze zijn niet belangrijk.
• Er is geen sprake van een proloog of epiloog, maar het boek is wel in verschillende hoofdstukken ingedeeld.

4.4 Motieven

• Een verhaalmotief in het boek is fantasie en werkelijkheid. Ik had grote vragen bij dit boek. Ik ging erg twijfelen aan wat nou echt waar was en wat niet. Daarnaast is fotografie een belangrijk verhaalmotief. Osewoudt werkt bij een donkere kamer en produceert dus rolletjes foto’s. Het is waarom hij Dorbeck heeft ontmoet, maar ook hoe hij zijn bestaan probeert te bewijzen.
• De foto’s zouden ook gezien kunnen worden als een leidmotief, maar daarvoor is het begrip fotografie te algemeen.

4.5 Thema

• Het boek stelt het dubbelgangers motief aan de orde. Dorbeck en Osewoudt zijn elkaars dubbelgangers, maar toch lijkt Dorbeck een betere versie te zijn. Hij is in alles het omgekeerde en juist heel stoer. Osewoudt kijkt tegen Dorbeck op en wil hem dus niet teleurstellen.
• Geen echte boodschap, misschien dat een waarheid niet altijd andermans waarheid is en dat alles met perceptie te maken heeft.

4.6 Titelverklaring en verklaring motto

De titel is opgebouwd uit twee delen die afzonderlijk van elkaar te verklaren zijn. De donkere kamer zou kunnen wijzen naar de kamer waarin Osewoudt foto’s ontwikkelt voor het verzet. Damokles verwijst naar een mythologisch figuur. Damokles is een dienaar van Dionysius en wil voor een dag de macht van zijn heerser. Dus Damokles mag dan voor deze ene dag op de troon van Dionysius zitten en geniet van alle rijkdom, maar dan zegt Dionysius hem omhoog te kijken en daar ziet hij boven zijn hoofd een zwaard aan een paardenhaar hangen. Dit zwaard boven zijn hoofd staat voor de constante dreiging die boven geluk en rijkdom hangt. Je zou kunnen zeggen dat er een constante dreiging boven Osewoudt hangt. Er is geen motto.

4.7 Schrijfstijl

- Hermans’ stijl is erg ingewikkeld. Mijn lerares Nederlands zei op de middelbare school dat er bij Hermans nog geen mus van het dak af kan vallen zonder betekenis. De woorden of zinsconstructies zijn niet moeilijker dan normaal, maar het verhaal zit erg ingewikkeld in elkaar waardoor je als lezer de neiging hebt de weg kwijt te raken. Toch is het boek juist door die diepere lagen zeker de moeite waard om te herlezen. Er worden steeds nieuwe dingen in ontdekt.