A. Algemeen Auteur: Jessica Durlacher
Titel: De dochter
Uitgever :Grote lijsters, Wolters-Noordhoff, Plaats: Groningen, Jaar van eerste druk: 2000 A Beschrijvingsopdracht A. Ik had dit boek nog staan van de serie grote lijsters die ik vorig jaar gekocht had. Het leek me een mooi boek alleen was ik er nog niet aan toegekomen om het te lezen. Ik hou wel van lezen, maar ik doe het meestal alleen in de zomervakantie. B. Eerste persoonlijke reactie: - Nieuwsgierig makend. Het boek is nieuwsgierig makend omdat je niet weet waar de titel op slaat en omdat je ook niet weet waarom Sabine wegloopt en wat haar geheim is. - Diepzinnig. De relatie van Sabine en Max wordt zo mooi omschreven dat je het in feite zelf mee voelt. Sabine is een echte filosoof en het soms rare logica. De manier waarop ze over dingen praat vind ik heel mooi en diepzinnig. - Ontroerend. Je voelt precies met Max mee als Sabine hem verlaat en zoekt in feite ook met hem mee. Max is de ik-persoon dus je kan zijn gedachtes precies volgen. 3. Een volledige samenvatting van de inhoud van het boek. De drieëntwintigjarige Max Lipschitz ontmoet Sabine Edelstein voor de eerste keer in het Anne Frankhuis. Hij is daar onvrijwillig met zijn familie. Sabine werkt in het Anne Frankhuis. Ze spreekt Max aan op hun joodse achtergrond wat hem erg verwondert. De vader van Max is van joodse komaf en heeft het concentratiekamp overleefd. Max heeft ook nog een zus Lana. De vader van Sabine heeft ook het kamp overleefd, hij zelf zegt als jood. In de tijd van de ontmoeting tussen Max en Sabine logeren tante Judith en oom Benno bij het gezin. Judith is de tweeling zus van Max zijn vader en is ongeneselijk ziek. Als Judith en Benno weer terug in Amerika zijn overlijdt Judith, ze wordt begraven in Jeruzalem. Max en zijn vader gaan naar de begrafenis en plotseling zijn daar ook zijn moeder en Sabine. In deze korte vakantie worden ze verliefd. Thuis aangekomen gaan ze samenwonen. Ze bezoeken vaak zijn ouders en gaan naar antiquariaten, waar ze op een dag Sabine’s vader tegenkomen. Als Max op een dag na college thuis komt is Sabine weg met haar spullen en al. En hij heeft niks meer van haar vernomen. Als Max veertig is staat hij op de büchmesse in Frankfurt. En ziet hij foto’s van Sabine. Zou zij daar ook zijn? Ja, inderdaad met Sam Zaidenweber een Hollywood regisseur en goede vriend van Sabine. Max werkt bij een uitgeverij en wanneer Sam dat hoorde vroeg hij zijn boek te lezen en misschien uit te geven. Sam spreekt Nederlands omdat hij in Nederland geboren is en na de oorlog (die hij ook in een kamp had doorgebracht) was hij naar Amerika gevlucht. Sabine en Sam vertrekken weer naar Los Angelos en kort daarna gaat Max hen achterna. In Amerika komt de liefde tussen Max en Sabine weer terug. Sam schrijft druk door aan zijn boek, totdat zijn vrouw overlijdt. Als het boek van Sam af is en de proefexemplaren aan Max en Sabine geeft, verdwijnt Sabine weer spoorloos. Dit maal leest Max haar geheim en rede van vertrek in het boek van Sam. Sam zat met zijn familie en andere gezinnen ondergedoken tijdens de oorlog bij de familie Fedders van Vliet. Zij hadden een zoon Hans. Er was ook een meisje Lisa Stern, Sam kreeg wat met haar, maar op een dag vond hij Lisa met Hans in de kast. Lisa mocht niet zeggen dat hans haar verkrachtte anders zou Hans hen verraden. Ondanks dat Lisa niets had gezegd, werden de toch verraden en ze moesten naar Auswitsch, waar ook Hans heen ging als NSB’er. Sabine’s vader heeft haar andere verhalen verteld. Sabines moeder vertrouwde het niet en ging op onderzoek uit. Het echte verhaal kwam uit en haar vader verhuisde. Nu weet je ook waarom Sabine de eerste keer van Max vandaan vluchtte. Als Max hier achter komt en ook navraag heeft gedaan, onder andere bij Lisa Stern in Jeruzalem, wil hij terug naar Nederland. Op de avond voor zijn vertrek belt Sabine en Max vraagt in tranen of zij hem wil vergeven.
A. Analyse van de tekst 1. Personages Max Lipschitz: Max is geboren in 1957. Hij is opzoek naar zijn identiteit. Hij studeert literaire wetenschappen en is verslaafd aan lezen. Als hij Sabine ontmoet verandert hij niet veel. Hij veranderd echt als ze hem voor de eerste keer verlaat. Hij beseft dat Sabine de vrouw voor hem is, dat hij niet kan leven zonder haar, dat hij gemeen geweest is tegen haar en dat hij zichzelf een klootzak vindt. Schrijven heeft hij ook geprobeerd maar dat deed hij voral omdat Sabine hem daarin steunde. Zonder haar lukte dat zeker niet en is hij uitgever geworden. Heel het boek door beleeft hij verschillende dingen waar hij steeds opnieuw andere keuzes moet maken. Max is een karakter. Sabine Edelstein: Sabine is geboren in 1959. Ze werd beschreven door Max als slank in kleren, maar bloot was ze mollig en handzaam. Ze studeerde fotografie en is ook haar werk worden. Sabine loopt rond met veel vragen, die onbeantwoord blijven. Ze is heel kwetsbaar en heeft vaak last van huilbuien. ze is heel erg geobsedeerd door het oorlogsverleden van haar joodse ouders en ook heel nieuwsgierig naar de hele oorlog. Sabine vraagt de vader van Max heel veel vragen over de oorlog en de kampen waarin hij heeft gezeten. Dit irriteert Max best wel. Ik denk dat de schrijver bewust ervoor heeft gekozen om Sabine geen karakter ontwikkeling door te laten maken, omdat Sam haar 17 jaar later nog moest kennen. Als Sabine veel zou zijn veranderd, was Max ideale beeld van haar veranderd, denk ik. Sabine is dus een type. Vader Simon Lipschitz: Hij heeft een joodse achtergrond, hiermee heeft hij zijn kinderen opgevoed. Heeft een hele dubbele band met zijn zus, Judith. Zij heeft voor hem gezorgd in onmogelijke situaties. In zijn verhalen was Judith een maatje geweest maar judith was simon volledig de baas, zin persoonlijkheid loste op toen zij erbij was. Judith; Zus van Simon Lipschitz. Ze is een bikkelharde vrouw. Het tegengestelde van Tine. Ze overlijdt zeven maanden na het bezoek in Nederland. Zie ook Vader Simon Lipschnitz. Sam Zaidenweber: Sam is Hollywood ster, schrijver en producer en is getrouwd met Anne. Het is een hele ijdele man. Hij heeft de oorlog meegemaakt en besluit een non-fictief verhaal te schrijven over zijn ervaring. Hij is zeer goed bevriend met Sabine. Sabine stelt Max aan Sam voor. Zij worden ook goed bevriend. Sabine heeft alles voor Sam over, dat zou ze hem zijn verschuldigd. Later kom je erachter dat Sam dus verraden is door de vader van sabine dus dat ze daardoor vindt dat ze hem alles verschuldigd is. 2. Tijd a. In welke tijd speelt het verhaal? Het boek heeft verschillende tijdperiodes. Allereerst 1981, daarna van 1998 tot 1999, als Sabine en Max elkaar voor de 2e keer ontmoeten. Het gaat ook over de Tweede Wereldoorlog als je een stukje uit het boek van Sam. b. Is het verhaal chronologisch verteld of niet? Het verhaal is een chronologisch verteld verhaal. Het verhaal begint in het heden en hij kijkt op wat er allemaal gebeurd is. Eerst verteld Max hoe hij Sabine ontmoet heeft, dan hoe ze verdwijnt, hoe hij haar weer ontmoet in Frankfurt, hoe ze in Los Angelos weer verdwijnt, en hoe hij erachter komt dat zij de dochter is van Hans Vedders van Vliet. c. Zijn er flashbacks? Jessica Durlacher maakt gebruik van terugwijzingen en flashbacks, om het verhaal spannend te houden. d. Zijn er tijdsprongen? Ja, als Sabine max voor de eerste keer verlaat dan is er een tijdssprong van 15 jaar en als Sabine hem voor de 2e keer verlaat is er een tijdssprong van ongeveer een halfjaar tot 1 jaar. e. Wat is het tijdsperspectief: vision avec OF vision par derrière ? Het is vision par derrière. In het begin van het boek zegt max dat het al iets van 17 jaar geleden moet zijn. Vanaf daar wordt het gewoon verder chronologisch verteld. 3. Ruimte a. Waar speelt het verhaal zich af? Het boek speelt zich op een paar plaatsen af. In Amsterdam, het huis van de ouders van Max, het achterhuis van Anne Frank en het appartement waar Max en Sabine gingen wonen. Buitenlandse plaatsen zijn Jeruzalem, de Buchmesse (soort boekenbeurs) in Frankfurt, Los Angelos en Friesland. b. Heeft de ruimtebeschrijving een functie met betrekking tot concretisering, sfeer, thematisering, bouw, personages en/of het symbolische? Motiveer je antwoord. Ja, in LA is het zonnig en is het zoals Sabine zegt: alsof je altijd op vakantie bent. Het geeft je een vrij gevoel. Zo is ook het gevoel van Max als hij in L.A. is en weer terug is bij Sabine. Hij beseft zich dat hij niet genoten heeft de afgelopen 15 jaar en dat hij heel veel van haar houdt. De beschrijving van de plaats versterkt dit gevoel als lezer ook. Als hij bijvoorbeeld België weer een relatie met haar was begonnen was dit niet zo’n duidelijk gevoel geweest. Verder beschrijft Jessica Durlacher de plaatsen en gevoelens heel gedetaillerd. Hierdoor zie en voel je zelf met Max mee. 4. Perspectief a. Welke vertelsituatie heeft de tekst? (ikverteller, alwetende verteller of personale verteller) De vertelsituatie is vanuit de ikverteller. Je weet evenveel als max en ik vind het heel goed gekozen. Als het personale verteller zou zijn zou het misschien niet zo spannend zijn omdat je dan meer te weten krijgt over hoe Sabine denkt en over wat haar geheim is. Ik vond het ook heel spannend zo. b. Is er sprake van een meervoudig perspectief? Zo ja, wie hebben het perspectief dan? Nee daar is geen sprake van. 5. Structuur/bouw a. Wijkt de fabel af van het sujet? Zo ja, hoe dan? Nee de fabel wijkt niet af van het sujet, wel zijn er flashbacks en terugwijzingen maar dat zijn slechts kleine details

b. Is het verhaal logisch-chronologische verteld of niet? Ja, het is logisch chronologisch verteld. c. Wat is het motorische moment? Motiveer je antwoord. Je komt pas aan het eind van het boek achter het motorische moment. Dan weet je ook pas het grote geheim van Sabine, waar het hele boek om draait. Dat moment is dus dat de moeder van Sabine haar opbelde om te vertellen waar ze achter was gekomen. Ze was erachter gekomen dat de vader van Sabine een jodenverrader is en zelf niet joods is maar onder een Joodse naam schuilt. d. Is er één verhaallijn, of zijn er meerdere? Indien het er meerdere zijn, welke zijn dat dan? Er is maar een verhaallijn. Alle gebeurtenissen zijn met elkaar verbonden. e. Is er een verdeling in hoofdstukken en/of delen? Zo ja, geef die verdeling. Het boek bestaat uit drie delen. In deel 1 ontmoeten ze elkaar, worden verliefd en verlaat ze hem voor de eerste keer. In deel 2 ontmoeten ze elkaar in Frankfurt 15 jaar later en verlaat ze hem weer. In deel 3 ontmoeten ze elkaar weer en vragen ze elkaar om vergiffenis. f. Is er een proloog of epiloog? Nee beide niet
g. Heeft de tekst een open of gesloten einde? Motiveer je antwoord. Een open einde. Ze vragen elkaar om vergiffenis maar toch weet je niet zeker hoe het afloopt. 6. Thematiek a. Wat is het thema van de tekst? (Vat in enkele zinnen het verhaal samen.) Het thema is oorlog en liefde: Ook al heeft Sabine zelf de oorlog niet meegemaakt, haar leven is er wel sterk door beïnvloed. Ze komt haar achter wat voor rol haar vader in de oorlog heeft gespeeld, en kan hier maar slecht mee leven. Hierdoor verlaat ze zelfs Max tot twee keer toe. Ook gaat het boek over liefde. In die boek wordt sterk weergegeven dat liefde alles overwint. Er is erg veel verdriet aanwezig, door het hele verhaal heen, maar ieder keer overwint de liefde. b. Welke belangrijke motieven tref je aan in de tekst? Motieven: · Liefde: vooral de liefde tussen Max en Sabine. · Verlaten worden: Sabine verlaat twee maal Max zonder enige bekende redenen. · Eenzaamheid: de eenzaamheid van Max na vertrek van Sabine. De eenzaamheid van Sam. · Vriendschap: vriendschap tussen Max & Sabine, tussen Max & Sam, tussen Sabine &Sam. · Haat: de haat van Sam in het verhaal the Milky-Way. · De zoektocht: de zoektocht in het leven, het volwassen worden. Voor Max en Sabine allebei. Beide op hun eigen manier. c. Verklaar de titel & d. Wat is de relatie tussen de titel en het thema? De titel “De Dochter” is gekozen omdat Sabine de dochter is van Hans Fedders van Vliet, de man die in de oorlog onderduikers heeft verraden. Een van de onderduikers, Sam, heeft het concentratiekamp overleefd, en hij werkt samen met Sabine. Sam wordt zelfs verliefd op Sabine, de dochter van de man die zijn familie heeft verraden. Ik vind deze titel een passende titel, omdat het weinig over de afloop van het boek zegt, en toch heel goed past. Als je de titel van het boek leest weet je niet meteen waar het over gaat, en al helemaal niet hoe het verhaal afloopt. Je weet weliswaar pas aan het eind waar de titel op slaat, maar dan valt alles als een soort puzzel in elkaar. e. Is er een motto? Nee B. Leeservaring grondig beschrijven 1. Onderwerp a. Over welk onderwerp gaat de tekst? Het gaat over twee geliefden die allebei tweede generatie slachtoffers zijn. Sabine verlaat Max en later kom je erachter dat haar vader geen joodse onderduiker was, maar juist degene die joden verraadde in de oorlog. b. Is het een onderwerp waar je zelf al eens over nagedacht hebt? Nee ik heb nog nooit over het leed van tweedegeneratie slachtoffers nagedacht. Ik had er ook nog nooit van gehoord. c. Heeft dit boek je aan het denken gezet? Hoe dan? Ja, omdat ik er dus nog nooit over had nagedacht zet het je wel aan het denken wat de gevolgen van zo’n oorlog allemaal zijn. Dat inderdaad kinderen van mensen die oorlogsslachtoffers zijn daardoor ook een ander leven hebben. d. Ben je het eens met de mening die uit het boek over het onderwerp blijkt? Waarom? Ja. Uit het boek blijkt dat het lastig is tweede-generatie slachtoffer te zijn. Dat ligt natuurlijk ook aan de persoon die je zelf bent en hoe je gezinssituatie is, maar in dit geval kon ik me er goed in inleven dus was ik het er zeker mee eens. e. Heb je al eens kennis genomen van een boek of film over het onderwerp ? Wat vind je beter? Ik heb wel veel films en ook boeken over de 2e wereldoorlog en de Holocaust gelezen en gekeken, maar over tweede-generatie slachtoffers had ik nog nooit gehoord dus dat vond ik wel heel erg interessant. 2. Gebeurtenissen a. Wat is de belangrijkste gebeurtenis in het boek? Waarom? Max en Sabine zijn tweede-generatie slachtoffers en dan komt Sabine erachter dat haar vader geen joodse onderduiker was, maar juist degene die joden verraadde in de oorlog. Ze kan hier moeilijk mee leven en verlaat Max. Pas 15 a 16 jaar later komt hij hierachter. b. Ligt de nadruk op de gebeurtenissen of meer op de gedachten en gevoelens van de personen? Het is een boek vol gevoelens, er gebeuren veel dingen die Max, de hoofdpersoon, aangrijpen. Maar ook zijn gedachten worden veel beschreven. Er gaan gewoon heel veel gedachtes door hem heen als ze hem verlaat dus eigenlijk ligt er nadruk op allebei. c. Beschrijf de gebeurtenis die het meeste indruk op je heeft gemaakt en maak duidelijk waarom. Dat zijn er twee. Ik vond het stuk heel mooi als Max en Sabine in Jaruzalem zijn. Het gevoel van liefde is daar zo mooi beschreven! Het is een heel puur gevoel en ik moet zeggen dat ik me er heel erg in heb ingeleefd. Het andere stuk is als Max het boek van Sam leest. Dan kom je erachter waarom Sabine is weggevlucht en vallen alle puzzelstukjes in elkaar. 3. Personages a. Zijn de personages zo beschreven dat ze voor je gingen leven? Welke wel, welke niet? Vooral Max ging heel erg voor mij leven omdat het vanuit zijn perspectief is geschreven, hij gaat dus helemaal voor je leven. Ook sabine zag ik me wel goed voor me, maar dan vooral haar uiterlijk, dat had ik bij max minder. Sabines uiterlijk wordt heel erg duidelijk beschreven. b. Wat vind je van de ideeën en het gedrag van de personages? Gedragen ze zich zoals het – volgens jou – hoort? Heeft een van de personages jou beïnvloed? Op welke manier? Ik vind eigenlijk alles wel heel erg begrijpelijk. c. Zijn de beslissingen van de personages begrijpelijk of aanvaardbaar? Welke wel, welke niet? Ja de beslissingen zijn begrijpelijk, alleen hoop ik dat als zoiets in het echt zou gebeuren dat “sabine” dan niet zou weglopen en zioch schuldig voelen voor haar vaders daden, maar “max” in vertrouwen neemt en het hem verteld. d. Welke personages vind je sympathiek en welke niet? Waarom? Ik vind Judith te overheersend. Dat zal ook wel het effect van de oorlog op haar zijn. verder vind ik Sam en Max het alles symphathiekste.
4. Bouw/structuur a. Vind je de bouw ingewikkeld? Wat vind je lastige stukken? De bouw is niet lastig, het is gewoon chronologisch. Het lastigste stuk vind ik als je Max het boek van Sam leest, want daar moet je echt goed bij nadenken van “hoe zat het ook alweer?” b. Is het verhaal spannend? Hoe komt dat? Doordat je met Max meeleeft en denkt is het heel spannend, Sabine is namelijk onvoorspelbaar en je wilt graag haar geheim weten. c. Is het verhaal boeiend? Hoe komt dat? Door de open plek: wat is de reden dat Sabine Max verlaat? d. Wat vind je van het eind? Is dat onnodig onduidelijk? Ik vind het een mooi eind. Het is een open eind maar toch weet je dat alles goed komt omdat er nu niets meer tussen hen instaat. 5. Taalgebruik a. Vind je de tekst lastig om te lezen? Hoe komt dat? Af en toe gebruikt ze wel wat moeilijke zinsopbouwen maar qua woordgebruik is het niet moeilijk te lezen. b. Welke eigenaardigheden in taal en stijl zijn je opgevallen? Ze gebruikt hele rare omschrijvingen voor situaties die wel heel erg mooi zijn. Ik hou wel van haar schrijfstijl die je heel erg gevoelig maakt. c. Bevat de tekst veel beeldspraak en/of symbolische verwijzingen? Geef een duidelijk voorbeeld. Ja maar ik weet geen concreet voorbeeld. E. Secundaire literatuur Trouw, 4 november 2000 Liefde tusen kinderen van holocaust-slachtoffers Margot Engelen
Uitgeverij De Bezige Bij heeft om een of andere reden zeer hoge verwachtingen van het nieuwe boek van Jessica Durlacher. De roman 'De dochter' is in grote stapels over de boekhandels verspreid, er wordt op opvallend grote schaal mee geadverteerd, en een speciale website-www.dedochter.nl-moet nog aarzelende lezers over de streep trekken. Die bestselleraspiraties laten zich niet meteen verklaren. Durlachers debuut uit 1997, 'Het geweten', heeft het niet slecht gedaan en werd onlangs nog herdrukt in een goedkope editie. De schrijfster heeft wat men noemt een promotable head, is de vrouw van Leon de Winter en de dochter van Gerhard Durlacher, maar al die torenhoge stapels en die paginagrote advertenties? 'De dochter' verdient wel enige aandacht, maar niet zó veel. Waar Jessica Durlacher erg goed in is, is het beschrijven van de frustraties van de zogeheten tweede generatie, de kinderen van overlevenden van de holocaust. Het vervaarlijke stilzwijgen, of juist het almaar herhalen van de doorstane verschrikkingen, Durlacher weet dat uitstekend navoelbaar te maken. Ze blinkt bovendien uit in het oproepen van de twijfels, verlangens, de pijn en de steeds weer opflakkerende hoop die samengaan met vurige, maar onmogelijke liefdes. Op beide gebieden kan Durlacher waarschijnlijk wel ervaringsdeskundige genoemd worden. De hopeloze liefde beschrijft ze ditmaal vanuit het perspectief van de man. Haar Max vat een allesoverheersende liefde op voor een meisje wier vader net als de zijne in Auschwitz gezeten heeft. Hun geluk is volmaakt, tot zij op een dag volkomen onverwacht vertrekt. Vijftien jaar later ontmoet hij haar bij toeval tijdens de Buchmesse in Frankfurt, hij volgt Sabine naar Los Angeles en opnieuw zijn ze gelukkig, tot zij op weer zo'n raadselachtige wijze de relatie verbreekt. Max vindt uiteindelijk de verklaring voor haar vluchtgedrag in het manuscript van een autobiografie die hij uit gaat geven, de herinneringen van een gemeenschappelijke vriend die evenals hun vaders in een concentratiekamp gezeten heeft. De suspense die het geheim van Sabine omhult is een heel wat minder geslaagd aspect van de roman. Was het niet Leon de Winter die in een artikel voor een Duits blad poneerde dat er over de holocaust niks verzonnen mag worden, dat ook romanciers zich in dit speciale, uiterst gevoelige geval stipt aan de feiten moeten houden? Dat dit geen onzinnig argument is bewijst nu uitgerekend Jessica Durlacher: ze gebruikt met weinig gevoel voor tact een ontstellend scenario uit de jodenvervolging om haar roman spanning te verlenen. Had ze maar wat anders bedacht. 'De dochter' laat hierdoor een beetje een nare smaak achter, wat stellig niet de bedoeling kan zijn geweest. Reactie op deze recensie: Ik vind niet dat ze “maar iets anders” hadden moeten pakken. Ik vond dit juist heel mooi aan het boek dat het daarover gaat. Ik vind ook niet dat na alles wat er in die oorlog is gebeurd, je niet iets mag kunnen verzinnen over verraad. Er zijn nog veel ergere dingen gebeurd n de oorlog en ook word dit niet eens zo uitgebreid besproken. Hans verraad ze ook niet omdat hij een trouwe aanhanger is van Hitler, maar dit is een persoonlijke situatie geweest.
F. Evaluatieopdracht Ik vond het een heel mooi boek dat me heel erg heeft aangegrepen. Ik zou het mensen die geïnteresseerd zijn in de tweede wereld oorlog en de gevolgen daarvan zeker aanraden. Door dit leesverslag te maken snap ik het boek nog beter. Je moet er wel even goed over nadenken maar dat betekend ook weer dat het een goed boek is, er is goed over nagedacht.