Zakelijke gegevens
Auteur: Joost Zwagerman
Titel: De Buitenvrouw, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1996-12, 235 blz. (eerste druk 1992) Genre: Roman
Eerste keuze
Ik wilde aan de hand van de stukjes tekst in het boek van GLO een boek van Joost Zwagerman lezen en ik heb op pure gok De Buitenvrouw gekozen. Natuurlijk heb ik de achterkant van het boek toen gelezen en het klonk erg interessant. Ik vond het boek erg leuk om te lezen, maar ik vond dat er wel erg uitgebreid vertelt werd. De 235 bladzijdes bevatten op zich maar 3 dagen . Er komen wel veel flashbacks in voor. Dat vond ik wel jammer, ik had het leuker gevonden als er twee jaar als verteltijd zou worden gekozen. Wat ik ook niet zo prettig vond, was dat er regelmatig nog al moeilijke woorden in voor kwamen. Om ook nog maar wat positiefs te zeggen moet ik toegeven dat de gebeurtenissen en gevoelens ongelofelijk mooi en gedetailleerd verteld worden. Verdieping
Theo Altena is gelukkig getrouwd met Sylvia Houtman. Hij is leraar Nederlands op het Westfries College te Hoorn. Hij wordt daar ook wel “de Neus”genoemd vanwege zijn enorme neus. Op diezelfde school werkt ook Iris Pompier, een Surinaamse gymlerares. Als er een schoolreisje naar Tilburg wordt georganiseerd en ze allebei als begeleiders meegaan, komen ze voor het eerst echt met elkaar in contact. Sindsdien voelen ze meer voor elkaar dan alleen een vriendschap en na een paar keer in een restaurantje af te spreken, zien ze elkaar iedere dinsdagmiddag bij Iris thuis. Op het moment dat het boek begint houden ze dit al 14 maanden geheim. Sylvia vindt wel dat Theo de laatste tijd zich anders gedraagt, hij zegt dat dat komt door de stress op zijn werk. Ze gelooft dit. Als er steeds meer racistische spotprenten rondgaan in zijn klas schiet Theo op een gegeven moment uit zijn slof. Hij weet dat Iris ook wel “Blackie” wordt genoemd en als hij op een zekere dag een pornofoto van een zwarte vrouw op zijn bureau vindt met de tekst “Blackie is the best” wordt hij helemaal kwaad. Hij krijgt ruzie met één van de verdachten, Wouter Nijman, en duwt deze op de grond. Wouter maakt hier natuurlijk werk van door zijn ouders in te schakelen. De conrector gaat naar Theo en vertelt hem uiteindelijk dat ongeveer al de collega’s al op de hoogte zijn van de geheime relatie en Theo moet van hem voorlopig thuis blijven. Theo wil niks aan Sylvia vertellen en doordat er in de buurt is ingebroken kan Theo makkelijk het onderwerp school vermijden. De dag daarna rijdt hij de hele dag rondjes met de auto en besluit op het laatst om Iris op te wachten en als zij vervolgens hem negeert, rijdt hij haar achteraan. Na een korte achtervolging rijden ze toch naar een café. Daar praten ze en na een tijdje blijkt dat Iris aan haar vriend heeft verteld dat ze een geheime relatie had en is daarom bont en blauw geslagen door haar vriend. Dan besluiten ze om een punt achter de relatie te zetten. Als Theo thuis komt, is Sylvia boos omdat de conrector gebeld heeft en dat zij dus niks afwist van zijn verlof. Theo vertelt dan alles over de problemen op school; dat hij de leerlingen niet meer aankan. Hij komt er dan ook achter dat de klacht van de ouders van Wouter is ingetrokken en dat hij dus weer gewoon naar school kan. Het is een fijn boek om te lezen. De woorden die gebruikt worden zijn zorgvuldig gekozen en dat maakt het leuk om te lezen. Er zitten wellis waar een aantal woorden in die ik niet kende en dat maakte het af en toen vervelend omdat ik dan niet wist wat er precies bedoeld werd. Het is echter niet extreem moeilijk. Het verhaal leest lekker weg. Het verhaal speelt zich af in Nederland. Om precies te zijn op het Westfries College in Hoorn, bij Theo en Sylvia thuis ( In een nieuwbouwwijk in Alkmaar), bij Iris thuis en in Schagen bij Pa en Ma Houtman. Het verhaal speelt zich vermoedelijk af in de jaren '90, omdat alles in de trant van nu is geschreven. Bijvoorbeeld de scènes in de klas. De hoofdpersonen

Theo Altena: Deze man is de belangrijkste persoon en hij is 34 jaar oud. Hij is leraar Nederlands op het Westfries College in Hoorn. Hij is gelukkig getrouwd met Sylvia maar heeft daarnaast een hartstochtelijke verhouding met een gekleurde gymlerares. Daar voelt hij zich heel erg schuldig over. Sinds zijn relatie met Iris, de gymlerares, gaat hij zich steeds meer ergeren aan vooroordelen tegen buitenlanders. Hij is verder een erg zachtaardige man die van gewone dingen geniet en erg stipt is wat betreft sommige dingen (bv. de melk goed in de koelkast zetten). Hij heeft ook een erg grote neus en wordt daarom door zijn leerlingen De Neus genoemd. Iris Pompier: Iris is geboren in Paramaribo en opgegroeid in de Bijlmermeer. Ze heeft een zwarte huidskleur en geeft gymles op het Westfries College. Het feit dat ze overspel pleegt is min of meer een reactie op het gedrag van haar eigen man, Sydney. Hij houdt er namelijk ook nog al wat buitenvrouwen op na. Iris is gehard door het leven. Haar koelheid over de discriminatie die zij vaak ondervindt, kan Theo moeilijk begrijpen. Iris houdt ook vast aan bepaalde principes, die ze nooit zal laten varen. Deze komen voort uit haar opvoeding met een Creoolse achtergrond. Iris weet altijd precies wat ze wil. Ze heeft een sterke persoonlijkheid. Sylvia Altena-Houtman: Sylvia is een hartstikke lieve vrouw. Ze is heel zachtaardig. Je zou kunnen zeggen dat ze te goed is voor dit leven. Ze blijft Theo onvoorwaardelijk vertrouwen en acht hem totaal niet in staat overspel te plegen. Toch moet Sylvia nog een andere kant hebben, maar deze wordt in het boek niet aan de orde gebracht. Sylvia heeft namelijk carrière weten te maken op maatschappelijk vlak. Wat voor werk ze heeft komt verder niet ter sprake. Je komt alleen te weten dat ze twee maal zoveel verdient als Theo. Deze onbelichte kant van Sylvia maakt haar wel interessant en misschien wel een beetje mysterieus. Theo's schoonvader en de leerlingen: Ik wil deze personages tegelijk bespreken omdat deze personen dezelfde functie in het verhaal hebben. Namelijk de functie van het uitdrukken van racisme. De schrijver gebruikt deze personages om zijn afkeer te uiten tegen mensen met vooroordelen of haatgevoelens tegen buitenlanders. Met uitspraken zoals "Blackie is the best" en "die buitenlanders" of " die zwarten hebben daar allemaal schuld aan". Verder worden deze personages niet veel beschreven en blijven daarom flat characters. Er komen verschillende situaties in de klas voor, waar Theo lesgeeft. Bijvoorbeeld de situatie van Wouter Nijman. Ook bij Theo thuis bijvoorbeeld de eindsituatie, (het alarm en de vuilniszakken). De situaties met Iris en Theo spelen zich af bij Iris thuis (het vrijen). Het boek is chronologisch. Het verhaal wordt gezien vanuit de ogen van Theo, er wordt een personaal
perspectief gebruikt. Dit maakt dat het boek een verrassend einde heeft als blijkt dat alle collega’s al van de affaire van hem Iris afweten. Het thema is overspel en discriminatie. Er komen een aantal motieven naar voren. Seks is een terugkerend motief. De scènes waarin de liefde wordt bedreven zijn heel uitgebreid beschreven. Anderzijds de steeds weer terugkerende vooroordelen/ discriminatie. Deze worden geuit op school onder de leerlingen en door Theo's schoonvader. Ook de laatste passage waar Theo de vuilniszakken buiten zet is denk ik een motief. Hij weet dat het alarm er op staat, hij weet dat hij getrouwd is, maar kan het niet laten om toch naar buiten te gaan, om toch overspel te plegen. Het verband tussen titel en thema is met een beetje denken duidelijk te leggen. Iris is de buitenvrouw. Theo pleegt overspel met een buitenvrouw. Die buitenvrouw is gekleurd en wordt gediscrimineerd. Het werk is voor het eerst gepubliceerd in 1994. Het is geschreven door Johannes Jacobus Willebrodus Zwagerman. Hij wordt op 18 november 1963 geboren in Alkmaar. Na zijn middelbare school in Almaar volgt hij tot 1984 een onderwijzersopleiding. In 1988 gaat hij Nederlandse taal- en letterkunde studeren aan de Universiteit van Amsterdam. Hij maakt zijn studie niet af, maar neemt een cursus creatief schrijven bij Oek de Jong. Vanaf 1984 publiceert hij regelmatig artikelen, proza en poëzie in diverse tijdschriften. Hij schrijft ook bijdragen voor de Volkskrant en de Primeur. In 1985 wordt hij medewerker van de literaire bijlage van Vrij Nederland en van 1988 tot 1990 is hij redacteur van het tijdschrift De Held. In 1986 debuteert Joost met de roman
De houdgreep, waarna in 1987 de poëziebunder Langs de doofpot en de verhalenbundel Kroondomein volgen. Vals licht en De buitenvrouw worden beiden in respectievelijk 1991 en 1994 genomineerd voor de AKO literatuurprijs. Vals licht wordt in 1992 verfilmd onder regie van Theo van Gogh. Recent werk: -Tomaatsj (1996, novelle) -In het Wild (1996, essays en kritieken) -Chaos en rumoer (1997, roman) Het boek werd in 1994 gepubliceerd, het valt dus in de literaire stroming
Moderne Nederlandse Literatuur. Dit werk is zeker typerend voor de schrijver. Joost Zwagerman is altijd heel uitbundig in zijn schrijven. Hij deinst er niet voor terug om de woorden kut en lul te gebruiken. En om deze ook tot in de details te bespreken. Zijn stijl van schrijven is populair en dat is ook de reden waarom hij zoveel door jongeren wordt gelezen. Het is een realistisch geschreven roman. Dat is de reden dat het past in deze tijd en in deze stroming. Ook de schrijfstijl past bij de nieuwe generatie lezers en past zeker in de stroming waarin zij veel bepalen. Beoordeling
Ik vind het wel leuk dat Zwagerman zich nergens voor geneerde. Hij gebruikte gewoon elk woord wat in hem op kwam en gaf nergens om. De seks tussen Theo en Iris wordt ook erg uitvoerig geschreven. Ik vind dat de hoofdpersoon zo simpel wordt afgebeeld dat het boek een stuk simpeler leest. Het onderwerp is actueel. De passage die ik vooral leuk vond is diegene waarin Theo voor de klas staat en de pornofoto's op zijn bureau vindt. Hij weet zich dan geen houding te geven maar probeert dat dan op te lossen door er een stel uit te sturen. Hij pakt Wouter Nijman bij zijn kraag, omdat die heel vervelend is. Wouter struikelt dan en valt, waarna hij Theo gelijk van mishandeling beschuldigt. De hele klas kijkt ademloos toe. De mindere elementen in het verhaal vond ik, de overdrevenheid waarmee soms de seks werd beschreven. Er zijn vast films over overspel en ook vele boeken. Dit is toch net weer een iets ander verhaal, dat komt door de ongegeneerde beschrijvingen. Meestal heb je zo'n verhaal wat alles aan je verbeelding overlaat, dat is bij dit boek niet. Alle details worden gegeven. Het thema is erg herkenbaar. Het komt steeds vaker voor dat mensen overspel plegen, in ieder geval wordt het nu meer kenbaar dan vroeger. Toen werd er gewoonweg niet over gesproken. Dat dat nu wel kan, is wel positief. Ook de discriminatie is actueel en herkenbaar onderwerp. Hoewel ik het idee heb dat er steeds minder wordt gediscrimineerd om huidskleur, er wordt meer gediscrimineerd naar mensen uit bepaalde landen als Marokko, in Nederland, is dit een herkenbaar onderwerp. Het verhaal was niet moeilijk te lezen. Er waren soms wel moeilijke woorden maar dat leverde op zich geen problemen op bij het begrijpen van het boek. Het was hoogstens vervelend omdat ik voor mezelf de betekenis ervan wilde weten. Zijn seksbeschrijvingen waren wel erg origineel, zoiets heb ik nog nooit zo openlijk in een boek gezien. Het is een origineel en realistisch boek. Ik vond het leuk om Theo's gevoelens te lezen. Hij voelde zich toch wel schuldig tegenover Sylvia. Ik vond het ook leuk om te zien hoe Iris met situaties omging, altijd koel en 'overheersend', ze wist altijd wat ze wou. Ook de passages op school spraken me aan, vooral om te zien hoe Theo die vervelende situaties en klassen aanpakte. Het thema kwam duidelijk naar voren. Ik vond het een origineel boek. Ik denk dat dit boek voor jongeren zeker een aanrader is omdat er veel seks en herkenbare situaties op school voorkomen. Volwassenen die al veel gelezen hebben, zullen denk ik weinig in dit boek vinden en het een misschien wel puberaal boek vinden. "Het probleem van de Buitenvrouw is dat Zwagerman niet veel verder komt dan de beschrijving van de weifelende houding van zijn hoofdpersoon. Het boek hinkt op twee gedachten: enerzijds heeft Zwagerman engagement willen bedrijven, anderzijds heeft hij geprobeerd een literair spel met de werkelijkheid te spelen. Door de halfslachtigheid van die constructie faalt hij in beide. Het verhaal blijft eendimensionaal en realistisch, terwijl het engagement belerend en frikkerig is." Hans de Hartog Jager NRC Handelsblad 14-10-'94 "In de Buitenvrouw heeft Joost Zwagerman alle clichés aangekaart die een mens aan de borreltafel maar kan verzinnen, zonder te laten blijken dat hij afstand van die clichés neemt, of dat hij een eigen stem heeft die verder reikt. Misschien moeten we aannemen dat de schrijver zelf het liefst een doorzonwoning heeft." Doeschka Meijsing, Elsevier 5 november 1994
Rob van Erkelens in de Groene Amsterdammer: Deze roman heb ik met verregaande bewondering gelezen. Sommige passages zijn zo verdomd mooi en pakkend geschreven dat je spijt krijgt van elke witregel, omdat daar ook een zin had kunnen staan. Maar alleen mooi vind ik niet genoeg. Onder die sublieme gepolijste zinnen wil ik graag leven vinden, pijn, emotie, woede desnoods, vooral bij deze thematiek. En onder het glinsterende oppervlak van de Buitenvrouw vond ik te weinig." Als je mijn mening vergelijkt met bovenstaande, komt die ver overeen met de laatste. Doordat de omschrijvingen zo duidelijk zijn, is het boek pakkend. Dat is absoluut waar, maar het gevoel wat er bij een goed boek bij hoort, bleef hier een beetje achter. Het verhaal was ontzettend goed, maar de het was moeilijk om mee te leven met de gevoelens van de mensen. Het is dus, ook naar mijn mening, een verhaal zonder onderkant. Dat is wel jammer. De eerste beschrijving van het boek vind ik gedeeltelijk onwaar. Ik kreeg eerlijk gezegd het idee dat deze man in een andere wereld leeft. Het boek is realistisch en dat was de bedoeling. Daar is Joost Zwagerman dus wél in geslaagd, terwijl deze meneer beweert dat dat juist niet de bedoeling is. Hij heeft er gelijk in dat het boek ééndimensionaal is en dat is ook wat ik bij de vorige recensie heb besproken. De tweede recensie vind ik vaag. Ze maakt duidelijk dat het een boek is voor ‘aan de borreltafel’ en daarmee zegt ze dus eigenlijk dat ze het onderwerp te simpel of te laag vind en het op dat punt al fout gaat. Dan prijst ze hem min of meer, omdat hij wel alles over die onderwerpen vertelt en nergens voor terugdeinst. En dan maakt ze een denkfout. Zij beweert dat de schrijver een het liefst ‘een doorzonwonig’ heeft, en dus zichzelf bloot zou geven. De schrijver heeft dit verhaal waarschijnlijk niet op in zijn geheel op eigen ervaringen laten berusten. Een deel ook wel waarschijnlijk. De schrijver is niet identiek aan de hoofdpersoon en dus weet je nog niet wie Joost Zwagerman is na het lezen van dit boek. Het is niet zijn eigen leven wat beschreven wordt, en daar maakt zij de fout in haar redenering.