De Buitenvrouw
Joost Zwagerman
Titel: De buitenvrouw
Auteur: Joost Zwagerman
Uitgeverij: Wolters-Noordhoff
Jaar van uitgave: 1999
Aantal pagina’s: 239 A Samenvatting
De hoofdpersoon is een leraar Nederlands. Zijn naam is Theo Altena, hij is een jaar of dertig, getrouwd en hij woont in een nieuwbouwwijk in Alkmaar. Al veertien maanden gaat hij vreemd met de gymlerares. Elke dinsdagmiddag, wanneer ze beiden twee tussenuren hebben gaan ze stiekem naar het huis van Iris. Theo begint zich racistische opmerkingen meer aan te trekken, dat blijkt wel uit een ruzie die hij krijgt met z’n schoonvader, wanneer deze over een spelletje telebingo, waar een buitenlander in meespeelt, zegt: “Doen ze nu ook al mee aan telebingo?” De pesterijen in de klas nemen ook toe. Leerlingen maken karikaturen op het bord met de tekst: “blackie is the best” erbij geschreven. Op een gegeven moment wordt het Theo te veel. Leerlingen hebben op z’n bureau plaatjes gelegd uit een pornografisch tijdschrift. Het zijn allemaal zwarte vrouwen. Theo stuurt er een aantal
jongens uit, maar 1 van de jongens Wouter Nijman, wil niet weggaan. Dit lijdt tot een rel, waarna Theo verplicht een paar daagjes op verlof moet van de rector. Dan komt hij erachter dat ze op school al lang in de gaten hadden dat er wat speelde tussen hem en Iris. Ze zetten een punt achter hun affaire en Sylvia zal nooit ergens van weten. B Het ervaringsverslag

1=Waar het verhaal over gaat;waarom gekozen;wat kende ik al van de schrijver, het onderwerp, de context
2=De personen
3=De tijd
4=De plaats
5=Het vertelstandpunt
6=Wat wil het verhaal de lezer zeggen? 7=of ik nog eens een verhaal zou lezen van deze schrijver of over hetzelfde onderwerp
1 Het verhaal gaat over een affaire tussen twee leraren. Ze denken zelf dat niemand het weet, maar dat hebben ze mis. Theo is gelukkig getrouwd met Sylvia. Hij is beslist niet ontevreden over zijn huwelijk of hun seksleven, maar toch gaat hij vreemd. Hij heeft er slapeloze nachten van en wordt een stuk prikkelbaarder op z’n werk. Stiekem hoopt hij dat Sylvia het toch ontdekt, want dan kan hij zich tenminste echt schuldig voelen. Dat doet hij nu niet. Op een gegeven moment loopt een geintje, van een aantal leerlingen, in de klas uit de hand en moet Theo verplicht een paar dagen op verlof. Hij vertelt dit niet thuis, maar Sylvia komt er wel achter doordat de conrector naar zijn huis belt en vraagt of Theo er is. Hij vertelt Sylvia dan het
verhaal over wat er zich de vorige dag in de klas had afgespeeld, maar hij
vertelt niets over Iris. Iris heeft wel alles aan haar man verteld en die heeft haar vervolgens geslagen. Daarom was ze een paar dagen niet op school geweest. Theo wil haar vertellen wat er is gebeurd en dat hij er achter is gekomen dat veel meer mensen wisten van hun affaire. Ze gaan samen naar een wegrestaurant waar ze het min of meer uitpraten. Iris beëindigt hun relatie. Iris komt uit Suriname. In haar land wordt een vrouw die er een buitenechtelijke relatie op nahoudt een buitenvrouw genoemd. Iris is als het ware de buitenvrouw van Theo. 2 De hoofdpersoon is Theo Altena. Hij is leraar Nederlands, een jaar of
dertig en gelukkig getrouwd met Sylvia. Iris Pompier is gymlerares op dezelfde school als waar Theo les geeft. Ook zij is getrouwd. Theo en Iris leren elkaar kennen op een schoolkamp, vanaf dat moment gaan ze elke dinsdagmiddag als ze beiden twee tussenuren hebben naar een restaurantje. Na een tijdje gebeurt het dat Theo haat durft te kussen en dat eindigt uiteindelijk in een vrijpartij. Elke dinsdag gaan ze nu, beiden apart van elkaar, naar het huis van Iris, waar ze vrijen op de bank. Iris vind ik een heel zelfverzekerd persoon. Ze weet precies wat ze in haar relatie met Theo wil, zij komt dan ook met de regel dat zij elkaar nooit mogen opbellen. Iris staat ook heel zelfverzekerd tegenover discriminatie. Iets wat me ook opviel aan Iris was dat ze mensen snel doorheeft of denk door te hebben. Je ziet alles wel door de ogen van Theo, dus het kan ook heel goed dat ze heel zelfverzekerd overkomt voor Theo, maar dat helemaal niet het geval is. Theo is meer een dromer. Hij denkt veel na en misschien wel te veel. Hij is een typische leraar Nederlands en dit vind ik omdat hij wel wat heeft van mijn leraar Nederlands. Er is ergens in het boek een passage waarbij hij de leerlingen een opdracht opgeeft en wanneer de eerste leerlingen zich alweer melden over wat ze moeten doen als ze al klaar zijn, dan zegt hij dat ze iets voor zichzelf moeten doen, prompt zijn er nog weer een heleboel leerlingen klaar. Dan zegt hij heel gewoon dat hij de opdracht aan het einde van de les op z’n bureau wil hebben, dit wekt natuurlijk het nodige protest, één van de leerlingen vindt dat de leraar dat wel wat eerder had mogen zeggen. Theo acteert dan milde verbazing. Dit vind ik echt heel erg herkenbaar. Verder is Theo iemand waarbij alles om respect draait. Hij gaat daar in zelfs zo ver, dat hij ook de dingen die zijn vrouw, Sylvia, wie hij ook zeer respecteert, met respect behandelt. Vroeger, blijkt uit het boek, ging Theo niet zo prat op discriminatie, maar nu lijkt het wel of hij door er fel op in te gaan het als het ware opneemt voor Iris, zijn buitenvrouw. Wanneer Theo en Iris erachter komen, dat iedereen allang weet van hun relatie, zet Iris er een punt achter. Dit lijkt ze zonder enige moeite te kunnen, Theo echter vindt het een stuk moeilijker. Theo voelt zich niet schuldig tegenover zijn vrouw dat hij vreemdgaat, maar hij wou dat hij het wel kon, hij wou dat ze erachter kwam, zodat hij zich schuldig zou kunnen voelen. Ik denk dat dat al een soort schuldgevoel is, evenals het feit dat hij ’s nachts zo slecht slaapt. Iris voelt zich niet schuldig, haar man heeft ook meerdere vriendinnen buitenshuis. Dat is gewoon in Suriname voor een man, maar niet voor een vrouw. Ik zou zelf nooit vreemdgaan. Zoiets doe je niet, vind ik. Hoewel ik het nog nooit heb meegemaakt, kan ik moeilijk zeggen of er niet iets zou gebeuren, maar ik zou me zeker wel heel erg schuldig voelen. 3 Het verhaal speelt zich af in het heden. In de jaren negentig ongeveer. In het boek wordt namelijk gesproken over de Nintendogeneratie. Ook kan je het halen uit de omgeving. Theo woont in een nieuwbouwwijk in Alkmaar. De tijd is in die zin van belang voor het verhaal dat de situaties die uitgelegd worden zoals het er in sommige klassen aan toegaat heel anders zouden zijn geweest een paar decennia terug. Verder maakt het voor het hoofdthema vreemdgaan niet uit wanneer het zich precies afspeelt. 4 Het verhaal speelt zich allereerst af in Nederland. De school waar Theo les geeft ligt in West-Friesland, Hoorn. De wekelijkse vrijpartij van Iris en Theo gebeurt bij Iris thuis, zij woont in Hoorn. Theo woont in een nieuwbouwwijk in Alkmaar. Ik vind dat de plaatsen niet echt van belang zijn voor het verhaal. Wel belangrijk is dat het zich in Nederland afspeelt, vanwege de vele asielzoekers en allochtonen in ons land. Iris komt uit Suriname en de racistische opmerkingen die wel over haar gemaakt worden krijgen toch wel duidelijk naar voren in het boek. 5 Je volgt het verhaal als buitenstaander, maar aan de kant van Theo. De andere personen worden dan ook beschreven uit het standpunt van Theo. Je weet niet wat ze nu werkelijk bezig houdt en wat ze denken en vinden. Je maakt de belevenissen van Theo mee. Als ik heel eerlijk ben, vind ik het niet erg dat je dus zo naast de hoofdpersoon staat, maar ik geloof toch dat ik de voorkeur geef aan of helemaal buitenstaander of als hoofdpersoon, dat je dus alles door de ogen van de ikpersoon ziet. 6 In dit verhaal zit niet echt duidelijk een boodschap, het is niet zo dat ik het idee krijg dat de schrijver echt het verhaal heeft geschreven met een diepere betekenis, meer voor ontspanning. Je kan natuurlijk zeggen dat vreemdgaan, hoe stiekem je het ook doet, toch wel aan het licht komt. Zoals de collega’s van Theo en Iris in het boek allang vermoedens hadden dat er wat gaande was. Toch komt Theo zijn overspel niet echt aan het licht, want z’n vrouw weet het niet. Een einde komt er wel aan de buitenechtelijk relatie. 7 Op de één of andere manier heeft het boek mij niet op een dusdanige wijze aangesproken dat ik nu zeg dat ik meer boeken van dezelfde schrijver of over hetzelfde onderwerp wil lezen. Ik ga een boek over het onderwerp vreemdgaan niet uit de weg, als het mij een leuk boek lijkt, maar het is niet zo dat ik nu echt op zoek ga naar meer boeken daarover, of dat ik nu meteen meer boeken wil lezen van Joost Zwagerman. Het boek was best boeiend en niet te moeilijk om te lezen, maar ik ben er ook niet helemaal stuk van. Het boek wekte weinig emoties bij mij op. En dat komt doordat ik toch te weinig werd betrokken bij de hoofdpersoon. Het is geen herkenbare situatie en dat maakt het nog moeilijker je te identificeren met de hoofdpersoon. Het was wel leuk om te lezen hoe het er in de klas aan toe ging, want dat was soms juist heel erg herkenbaar. Opmerking: Aan het einde van het boek komt Theo thuis nadat hij met Iris heeft gepraat en ze er een punt achter heeft gezet. Sylvia vraagt dan waar hij is geweest, omdat Ferweda, de conrector, had gebeld en naar Theo had gevraagd. Ze wist nu dat hij niet gewoon naar school was geweest. Even lijkt het erop dat Theo zal vertellen dat hij is vreemdgegaan, maar het enige dat hij vertelt is dat hij problemen had op school. ’s Nachts loopt hij zo de deur uit om het afval buiten te zetten - hij kon weer eens niet slapen – maar de alarminstallatie, die ze net die dag hadden laten installeren omdat er was ingebroken in de buurt, vergat hij uit te zetten en het alarm gaat dus af. Het alarm dat symbool staat voor Theo z’n huwelijk heeft hem niet tegen kunnen houden de deur uit te lopen, vreemd te gaan. D Verwerkingsopdracht

Ik heb gekozen voor opdracht 4, herschrijf het slot zodanig, dat het verhaal totaal anders verloopt. Ik begin bij hoofdstuk 19, neem eerst een klein stukje over uit het boek en probeer dan het einde te herschrijven zodat het verhaal heel anders wordt. ‘Wanneer is het begonnen?’ Vroeg Sylvia. Ze zat tegenover hem aan de keukentafel en kaak hem bezorgd aan met grijze, heldere ogen. ‘Ik weet het niet precies,’ antwoordde Theo. ‘Ik denk een maand of veertien geleden.’ Hij voelde een niet onprettige spanning toen hij dit getal noemde. ‘Veertien maanden… En niemand heeft er iets van gemerkt? Het is niemand ooit opgevallen? Ik bedoel, niemand van je collega’s?’ Theo verplaatste een lege theekop die op tafel stond. ‘Syl, het is onder de leraren niet de gewoonte om bij elkaar in de klas te gaan kijken hoe een ander het ervan afbrengt.’ Hij had het niet bits en belerend bedoeld maar zo vatte zij het wel op, zag Theo. Om haar niet het gevoel te geven dat hij het expres voor haar verzwegen had, zei hij dat hij niet had verwacht dat het allemaal zo uit de hand zou lopen. ‘Ik had er tot op de dag dat het gebeurde nooit aan gedacht dat ik zes leerlingen naar de conrector zou sturen, vanwege een paar stomme naaktfoto’s. En al helemaal niet dat ik daarbij nog zo in conflict zou raken met Wouter Nijman.’ ‘Was je alleen kwaad vanwege die foto’s of was er meer aan de hand?’ Er bekroop Theo een benauwend gevoel, even dacht hij dat hem opnieuw de adem ontnomen zou worden. In plaats daarvan begon hij te vertellen. Te vertellen over Iris Pompier, een collega. ‘Weetje nog dat tweedeklasserkamp van vorig jaar?’ Een kort knikje van Sylvia, liet hem verder vertellen. Hij kon nu beter alles maar vertellen. ‘Op dat kamp was ik samen met een aantal andere docenten. Één van hen, was Iris, ze geeft gymnastiekles. We trokken veel samen op, het klikte tussen ons weetje.’ Sylvia haar gezicht kreeg een uitdrukking die hij niet omschrijven kon. Hij had nog niets essentieels verteld, maar ze kon uit zijn toon wel opmerken dat er nog een heel verhaal aan vast zat. ‘Ze is Surinaams, Iris.’ ‘Wat wil je me nu vertellen, Theo?’ Haar vraag was doordringend, haast snijdend bereikten deze woorden zijn trommelvlies. ‘Elke dinsdagmiddag bleken we om dezelfde tijd even vrij te hebben. Ze woont in Hoorn. In het begin gingen we naar een restaurantje, waar we wat dronken en onschuldig wat zaten te praten. Na een tijdje is het zover gekomen dat ik bij haar thuis ben geweest.’ Stilte. Waarom zei Sylvia nou niets, waarom reageerde ze niet. Theo wilde dat ze kwaad werd, hem verrot schold, iets naar zijn hoofd smeet, huilde, schreeuwde, enig teken van leven gaf. ‘Ik heb met haar gevreeën.’ Nu hij het uitgesproken had leek het ineens niet meer een droom, maar het was werkelijkheid. Hij voelde schuld en hij wilde niets liever dan opstaan, aan Sylvia’s voeten gaan zitten en zijn hoofd op haar schoot leggen. Om vergeving vragen, huilen en spijt betuigen. Hij deed het niet. ‘H… hoe… hoe vaak?’ Ze stotterde. ‘Elke dinsdagmiddag.’ ‘Hoelang al?’ ‘Veertien maanden.’ Nu, nu moest ze ontploffen, kwaad worden, schreeuwen! Sylvia stond op, met trillende handen schoof ze haar stoel aan. Ze liep naar de keuken en haalde daar uit de keukenla, de autosleutels, daarna liep ze door naar de hal. Theo bleef zitten, hij keek haar niet na. Er kwam een vreemd soort rust over hem heen, hij voelde zich schuldig. De achterdeur, de elektrische schuifdeur van de garage, het geluid dat hem altijd aan zondags deed denken, wanneer hij en Sylvia naar z’n schoonouders gingen. Daarna het starten van de auto. Plotseling stond Theo op, hij rende naar de deur, maar was te laat, hij zag nog net de auto verdwijnen om de hoek, bij het huis waar vorige week nog allemaal politie had gestaan.