De avonden door Gerard Reve

Boekverslag DE AVONDEN. Onderdeel A: ACHTERGRONDINFORMATIE Thema’s: Verveling is een zeer belangrijk thema en eenzaamheid, vervreemding van de maatschappij. Vaak wordt beweerd dat de verveling en eenzaamheid en ook het besef van een nutteloos leven kenmerkend zijn voor de generatie die volwassen wordt kort na de oorlog. Frits verveelt zich zeker. Een ander thema en ook kenmerk van de generatie schrijvers waar Reve toe behoort, is de chaos. Het leven is een chaos en de hoofdpersoon wil zich daarboven verheffen door zich in het geheel niet in het leven te storten en zich eigenlijk vooral bezig te houden met het verval van het leven. Stijl: De stijl is zakelijk, neutraal, nuchter en ontzettend nauwkeurig. Er is geen sprake van overbodige stijlfiguren of symboliek. Er wordt niet verteld dat Frits eenzaam is op oudejaarsavond, maar door wat er verteld wordt kan je dat er wel uit opmaken. Wie is er niet eenzaam als hij helemaal in zijn eentje is op oudejaarsavond zonder zijn vrienden? Frits voorspelt de hele tijd dingen die ook uitkomen en die nog meer de suggestie wekken van sleur dan er al gewekt wordt door het boek: “Nu met een klap dicht,” zei Frits bij zichzelf. (blz. 191) ….en sloeg de vulklep met kracht dicht. (blz. 192)
Taalgebruik: Ik vond het taalgebruik in dit boek heel erg mooi en humoristisch. Ik vond het allesbehalve moeilijk, het boek liet zich gemakkelijk lezen. Ik ben heel erg veel zinnen tegen gekomen waarvan ik dacht: ‘Kijk, dat is nu eens grappig, goed, mooi gezegd!’ Als ik deze zinnen/verhalen op ga schrijven dan ben ik zo nog een paar A4tjes verder. Door juist dit taalgebruik komen de personages echt naar voren, krijgen ze een eigen karakter. Het verhaal en het taalgebruik vullen elkaar goed aan, het verhaal is niks zonder het taalgebruik en het taalgebruik is niks zonder het verhaal. Achtergrond: Het boek past goed in de periode van schrijvers die vlak na de Tweede Wereldoorlog bekend werden. De denkbeelden die duidelijk gemaakt worden in het boek zijn over het algemeen denkbeelden van de meeste schrijvers uit die tijd. Voorbeelden zijn de chaos, waar Frits zich in denkt te bevinden, en de teleurstelling van de niet gebeurde veranderingen. Na de Tweede Wereldoorlog verwachtte men veel, maar er gebeurde weinig, de mensen waren dus teleurgesteld en zo ook de schrijvers en hun personages. Het leven gaat door en is zelfs een sleur, veranderingen ho maar. In “ de avonden” komt ook het denkbeeld van zinloosheid duidelijk naar voren, hij verveelt zich voortdurend en doet niets nuttigs. In het martelen van dieren komt vooral de instinctieve kracht naar voren en ook dit is een kenmerk van de generatie van vlak na de oorlog. Gegevens over schrijver: Reve, Gerard (Kornelis van het) (Amsterdam 14 dec. 1923), Nederlands schrijver, zoon van een communistisch journalist, broer van Karel van het Reve, volgde een patroonscursus van de Amsterdamse Grafische School en was van 1945 tot 1947 werkzaam op de redactie van Het Parool. Herinneringen aan zijn jeugd in crisis- en oorlogsjaren vormen een steeds terugkerend motief in zijn werk. Reve debuteerde in 1946 met De ondergang van de familie Boslowits (in Criterium); een jaar later publiceerde hij onder de naam Simon van het Reve de sterk autobiografische roman De avonden, die bekroond werd met de Reina Prinsen Geerligsprijs. Het boek riep uiteenlopende reacties op door de pijnlijk nauwkeurige, niets en niemand ontziende manier waarop Reve zijn 23-jarige hoofdpersoon Frits van Egters de dagen tussen kerst en nieuwjaar laat observeren. Het is echter een meesterwerk door het inzicht in de psychische ontwikkeling van adolescent tot volwassene. Wat in later werk tot volledige ontplooiing zou komen, is impliciet of expliciet aanwezig: de even plechtstatige als superieure stijl, de ironie, de ‘reviaanse’ humor, de ‘zinloze feiten’, de religie en het sado-masochisme. Het zou tot in de jaren zestig duren voordat De avonden een groot lezerspubliek bereikte. In 1989 werd het verfilmd. Tijdens zijn huwelijk met de dichteres Hanny Michaelis (van 1948 tot 1959) verbleef Reve een aantal jaren in Groot-Brittannië. In Londen schreef hij The acrobat and other stories (1956; Ned. Vert. d. H. Michaelis; Vier wintervertellingen, 1963) en volgde hij een cursus drama. In 1957 keerde hij terug naar Nederland en werd redacteur van Tirade. De periode die toen volgde, staat beschreven in Moeder en zoon (1980) en in Brieven aan Wimie, 1959–1963 (1980): hij maakte zijn ontwikkeling naar zowel het rooms-katholicisme als naar een openlijke beleving van zijn homoseksualiteit door. Literair verkeerde hij in een impasse. Hij schreef toneelkritieken voor Tirade, vertaalde toneelwerk (o.a. van Albee). De opvoering van zijn toneelstuk Commissaris Fennedy (1962) werd een grote mislukking. In 1963 kwam de doorbraak met de reisbrieven voor Tirade, gepubliceerd als Op weg naar het einde (1963; romanprijs van de gemeente Amsterdam). Religie en homoseksualiteit vinden hier hun verbinding in de zgn. revisme: een met religieuze, mystieke en sado-masochistische elementen vermengt liefdesritueel. Een scherp en vooral authentiek beeld van deze belangrijke episode in Reves ontwikkeling wordt gegeven in Brieven aan Josine M., 1959–1975 (1981). In 1966 trad hij toe tot de Rooms-Katholieke Kerk. Het volgende brievenboek Nader tot U (1966), dat ook gedichten bevat, verwekte een schandaal en Reve werd vervolgd wegens godslastering ( ‘het ezelproces’). Na een slepend proces, waarin de auteur zelf zijn verdediging voerde, sprak de Hoge Raad hem in 1968 van alle aanklachten vrij. In 1969 ontving hij de P.C.-Hooft-prijs 1968. In zijn ‘Dankwoord’ kenschetste Reve zichzelf als een romantisch-decadent kunstenaar die het in Nederland zonder traditie moet stellen. Weer verwekte (het televisieverslag van) een huldiging in de Amsterdamse H. Hartkerk opschudding. Reve trok zich terug uit de publiciteit en vestigde zich na 1970 in Zuid-Frankrijk, al bracht hij zichzelf in incidentele vraaggesprekken nog weleens in opspraak door impopulaire, reactionaire uitlatingen. De steeds verdere verfijning en versmalling van het revistisch thema in Lieve jongens (1973), Het lieve leven (1974) en Een circusjongen (1975) leken een kentering in de waardering te veroorzaken. Maar de kracht en de onverhulde eerlijkheid waarmee hij, in een soberder stijl, in Oud en eenzaam (1978) en Moeder en zoon (1980) rekenschap aflegde van zijn in de Nederlandse literatuur uniek (schrijvers)leven, vonden weer allerwegen bewondering. Minder waardering was er voor de roman Wolf (1983), een eenvoudige, sprookjesachtige vertelling in de stijl van het ouderwetse jongensboek. In Bezorgde ouders (1988) zijn alle bekende Reve-ingrediënten en -motieven weer ruimschoots vertegenwoordigd – reden waarom deze roman wel wordt beschouwd als een samenvatting van zijn schrijverschap. Sinds enkele jaren woont hij in België. Werk: (o.a.): Werther Nieland (1949; novelle); Melancholia (1951; novelle, Eng.); Verzameld werk (1956); Tien vrolijke verhalen (1961); Veertien etsen van Frans Lodewijk Pannekoek voor arbeiders verklaard (1967); A prison song in prose (1968); Vier pleidooien (1971); De taal der liefde (1972); Het zingend hart (1973; gedichten); Ik had hem lief (1975); Brieven aan kandidaat katholiek A. 1962–1969 (1976); Drie toespraken (1976); Een eigen huis (1979); De vierde man (1981); Brieven aan Bernard S. 1965–1975 (1981); Brieven aan Josine M. 1959–1975 (1981); Archief Reve 1931–1960, uitg. d. W. Hazeu en J. Schafthuizen (1981); Brieven aan Simon C. 1973–1975 (1983); Brieven aan Wim B. (1983); Schoon schip 1945–1984 (1984); De stille vriend (1984); Brieven aan Frans P. 1965–1969 (1984); Brieven aan geschoolde arbeiders (1985); Roomse heisa (1985); Zelf schrijver worden (1986); Klein gebrek geen bezwaar (1986; bloeml. uit de brieven); Brieven aan Ludo P. (1986); Verzamelde gedichten (1987); Het geheim van Louis Couperus (1987); Brieven aan mijn lijfarts (1991); Brieven van een aardappeleter (1993); Zondag morgen zonder zorgen (1995); Het boek van Violet en Dood (1996); Brieven aan Matroos Vosch 1975–1992 (1997); Met niks begonnen (1997; brievenbak m. Willem Nijholt); Het hijgend hert (1998). Onderdeel B: ANALYSE EN INTERPRETATIE Titel: ‘De avonden’ heeft verschillende betekenissen. Ten eerste speelt het verhaal, wanneer er dan iets gebeurt, zich af in de avonden wanneer hij kan zijn. Aan het eind van de avond blijkt dan iedere keer weer dat het weer niet gelukt is om van enig belang op deze aardbol te zijn. Het eerste hoofdstuk begint ook optimistisch met veel plannen, de dag sleept zich voort en als hij naar bed gaat heeft hij niets uitgevoerd en zelf noemt hij het: “Een totaal vergooide dag.” (blz. 25) Een winterverhaal heeft als betekenis dat het zich in de winter afspeelt en dat Frits zijn leven beschouwt als een winter. Zijn leven is kil en eenzaam, zonder echte vrienden. Er staat ook nog een opdracht aan het begin van het boek: Elke gelijkenis van figuren of voorvallen in dit verhaal met werkelijke personen of figuren is toevallig. Ik denk dat dit ironisch bedoeld is. Deze uitspraak staat vaak aan het begin of eind van een Amerikaanse fictiefilm, -serie of -verhaal. Het heeft te maken met de Amerikaanse en Canadese bevrijders van Nederland, ik denk dat Reve misschien zou willen dat de Canadezen Nederland nog niet bevrijdt hadden zodat er misschien een einde aan de dagelijkse sleur zou zijn gekomen (gebleven). In de oorlog was geen dagelijkse sleur en was iedere dag weer spannend
Motto: Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht. Deze paar zinnen passen eigenlijk ook wel bij dit boek, het is een saai verhaal, waarin heel weinig gebeurt. Men ziet de toekomst somber oftewel donker in, Het leek wel dat het altijd nacht was en dat het ook zo zou blijven. Eigenlijk is er helemaal geen motto. De Avonden wordt alom gezien als een sterk autobiografisch boek. Genre: Het is net als Nooit meer slapen van Hermans een ideeënroman. Het mensbeeld dat Reve heeft wordt door Frits duidelijk gemaakt. Het mensbeeld is dus niet al te positief, maar ik zal hier verder op in gaan bij het wereldbeeld. Behalve een ideeënroman is het ook een zedenroman, het schopt namelijk de hele tijd tegen de bestaande zeden aan. Bijvoorbeeld door de gewelddadigheid die Frits tentoon spreidt. Dit is niet in overeenkomst met de normale normen en waarden. Fabel: Ik kon weinig vinden over de fabel van het verhaal. Motieven: De tijd. Steeds weer wordt de tijd genoemd en dit is zeer betekenisvol, want het geeft aan in wat voor een sleur Frits zit en hoe zeer hij zich verveelt. Vriendenbezoek. Elke avond bezoekt hij vrienden, maar op de belangrijkste avond, oudejaarsavond, is geen van zijn vrienden er voor hem. Dit gegeven benadrukt nog eens extra de eenzaamheid van Frits. De nachtmerries. De nachtmerries van Frits zijn vreemd, maar ik denk wel dat uit zijn nachtmerries duidelijk wordt dat hij de wereld als een chaos beschouwt. Het ambulancepersoneel helpt de echt gewonden en doden niet, maar alleen een paar gezonde mensen die bloed op zich hebben. (blz. 109) bij zijn vrienden op bezoek gaat. Ten tweede leeft Frits naar de avonden toe niet alleen omdat hij dan naar vrienden gaat, maar ook omdat hij denkt dat hij dan nog nuttig Personages: round- flatcharacter De enige echt belangrijke figuur is Frits van Egters. Hij is de hoofdpersoon in dit boek en de lezer beleeft wat hij beleeft (niet veel.) Frits is 23 jaar en woont bij zijn ouders. Hij heeft werk als een kantoorbediende, maar het enige wat we daarover te weten komen is dit: ”Ik neem kaarten uit een bak. Als ik die eruit genomen heb, dan zet ik ze er weer in.”(blz. 39) Ondanks dat Frits weinig meemaakt heeft, heeft hij toch wel een round-character In het geheel genomen komen we daarentegen heel veel te weten over de dagelijkse gang van zaken. Frits is een vreemde jongen die zich eenzaam voelt en als schreeuw om aandacht mensen pest en verhalen vertelt over enge ziektes en vervelende gebeurtenissen. “Haar of geen haar,” zei Frits, “boven de zestig moesten ze eigenlijk allemaal worden afgemaakt.” (blz. 162) Hij is erg zuinig, hij loopt voortdurend zodat hij een strip kan uitsparen. Een dokter speelt hij ook graag vooral over de kaalheid van iedereen om hem heen, maar ook over ziektes. “Beschrijf, als je wilt, nog even de symptomen.” (blz. 21) Wat is er nog meer te vertellen over Frits, hij eet veel, heeft veel nachtmerries: Hij wendde de kano om en begon te peddelen, maar kwam nauwelijks vooruit. (blz. 153) Bovenal verveelt Frits zich ongelooflijk en kijkt als gevolg daarvan voortdurend op zijn horloge: Het was halftwee (blz. 14), Het is tien minuten over drie (blz. 15) Behalve Frits zijn er nog de personages van zijn ouders, zij hebben een slecht huwelijk. Dit is voornamelijk te wijten aan de manier waarop zijn vader zich gedraagt, ik denk vanwege een of ander oorlogstrauma. Zijn moeder raakt hierdoor ook lichtelijk overspannen en ligt ‘s avonds te huilen in de slaapkamer of maakt ruzie met zijn vader: Zijn moeder sprak met een snelle, huilende opeenvolging der woorden. (blz. 72) Frits heeft ook nog vrienden, of het is maar wat je vrienden noemt. Het zijn mensen die hij kent uit zijn jeugd en waar hij nog geregeld langsgaat. Ze vertellen elkaar over vroeger en over aparte gebeurtenissen, maar echt gesprekken voeren ze niet. De enige die je nog een beetje als een echte vriend kan beschouwen is Viktor. Viktor heeft ook een beetje in de gaten wat er mis is met Frits, hij geeft hem daarom een boekje: De kleine zenuwlijder, handleiding tot een fatsoenlijk leven. (blz. 93)
Tijdsverloop: Het verhaal begint zondag 22 december en duurt tot oudejaarsavond/ nieuwjaarsochtend. Dat betekent dat het boek in 215 pagina’s de gebeurtenissen van 10 dagen bespreekt in 10 hoofdstukken, per dag een hoofdstuk. De tijd is zeer belangrijk in dit boek, zowel de titel als de ondertitel en de vele herinneringen aan hoe laat het is in een hoofdstuk. Ruimte: i.v.m. Thema/werk Het verhaal speelt zich grotendeels af in het ouderlijke huis en de huizen van vrienden. Het eigen huis is een bovenhuis en de belangrijkste attributen in huis zijn de kachel en de radio, waar Frits voortdurend mee aan het klooien is: Hij zette de radio aan, maar nog voordat de lampen warm waren geworden, weer uit, … (blz. 13) De kamers van vrienden worden meestal in een paar woorden treffend beschreven, zodat je meteen de sfeer voelt die er hangt: Het was een ruim vertrek……een donkere plek in de zoldering. (blz. 30) Het verhaal speelt zich echter niet alleen bestaande ruimtes af, maar ook in de vele nachtmerries van Frits. Met de ruimte heeft het weer ook te maken en Frits is sterk beïnvloedbaar voor het weer. Hij vraagt zich ook af waarom hij blij is als het slecht weer is een paar uur voordat hij weekend heeft of vakantie: “Waarom hadden die duisternis en die regen een verblijdende betekenis?” Je merkt echt het dat het thema past bij de ruimte waar het verhaal zich speelt, Door het vervelen is hij bijvoorbeeld veel thuis aan het klooien. Onderdeel C: PERSOONLIJKE REACTIE EN OORDEEL 1 Het onderwerp (thema) Het onderwerp is mij wel duidelijk, het is absoluut niet mijn favoriete onderwerp. Integendeel, het was voor mij een heel saai boek, omdat er eigenlijk zo gigantisch weinig gebeurde, en wat er gebeurde werd weer te uitvoerig besproken. Het onderwerp is hoe Frits van Egters zijn dagen door brengt. “Een vroege dag, een welbestede dag wordt het,’’dacht hij, rechts afslaand en de rivieroever volgend.’’ (Pagina 9). Het onderwerp is daarom ook helemaal niet boeiend, maar juist heel erg saai. Ik had er veel meer spanning in verwacht en veel meer emoties, terwijl die er bijna niet in voorkwamen. Misschien omdat het niet in mijn belevingswereld ligt, trekt het me niet zoveel aan. Het onderwerp wordt heel goed beschreven, maar juist daarom wordt het verhaal veel te langdradig. 2 De gebeurtenissen (intrige, plot) Ik vind het erg vreemd dat mensen die zich vrienden van elkaar noemen zo afstandelijk met elkaar omgaan. Ze vinden het ook zo moeilijk om een goed gesprek op gang te krijgen en dan ook te behouden terwijl dat bij vrienden toch gemakkelijk zou moeten gaan. Ik vind de relatie tussen Frits en zijn ouders ook vreemd. Je behoort toch altijd een speciale band te hebben met je ouders en meestal hou je ook van ze. Daarentegen lijkt het wel alsof Frits helemaal niet om zijn ouders geeft, hij loopt ze eerder te bekritiseren en plaagt zijn vader. Allemaal erg raar. Er komen heel weinig gebeurtenissen voor in dit boek. Oudjaaravond is de belangrijkste gebeurtenis uit dit boek, want het wordt heel uitgebreid beschreven. “Een gelukkig nieuwjaar, moeder,’zei Frits, toen zijn ouders elkaar hadden losgelaten.’’ (Pagina 196). Op deze avond laat iedereen uit het gezin merken hoeveel ze van elkaar houden, ook al kunnen ze niet alles goed doen. De gebeurtenissen volgen zich allemaal op elkaar op, dus in een heel logisch verband. De gebeurtenissen zijn allemaal werkelijk, maar helemaal niet boeiend omdat ze allemaal veel te lang duren en omdat er geen spanning in zit. De gebeurtenis Kerstmis maakte veel indruk op me, omdat het helemaal anders ging dan ik verwacht had. Ik had juist verwacht dat ze het uitgebreid samen zouden vieren maar in het boek werd het zo niet beschreven. Maar het was niet zo dat ik door een aantal gebeurtenissen daar door aan het denken werd gezet. En ze blijven mij absoluut niet boeien. De gebeurtenissen werden allemaal uitvoerig verteld. Misschien wel te uitvoerig zodat je de fantasie niet kan laten werken. Ik ben deze gebeurtenissen niet tegengekomen in andere verhalen 3 De opbouw (compositie, structuur, samenhang) De opbouw van het verhaal is helemaal niet ingewikkeld. “Om negen uur, toen het licht was geworden, werd hij wakker.” (Pagina 71). Het verhaal is ook niet spannend, er zit helemaal geen spanning in. Er komen ook geen flashbacks in het verhaal voor. Misschien als die er wel in zaten dat het verhaal spannender zou worden. Maar de opbouw van de tekst past goed bij het verhaal omdat het in een soort dagboek vorm is geschreven. De gebeurtenissen zie je vanuit één personage, daardoor kun je jezelf alleen maar inbeelden in die ene personage. Nadat het boek uit was, was ik wel benieuwd hoe het verder zou gaan met de hoofdrolspeler. Maar het boek heeft me geen enkel moment geboeid.
4 De personages Ik herken geen karaktertrekken van mezelf in personen in het verhaal. Ze hebben (bijna) allemaal zo’n ontzettende negatieve kijk op het leven en dat heb ik totaal niet. Ik zie ook (gelukkig) het nut van het leven nog wel in. Verder heb ik ook geen angsten voor de dood of voor wat dan ook, zoals Bep en Frits die wel hebben. Ik herken dus niet bepaalde karaktertrekken in de personen in het verhaal omdat ze over het algemeen te negatief zijn ingesteld. Verder krijgen we van de meeste personen ook niet veel informatie over hun karakter. Alleen Frits wordt uitvoerig beschreven en we krijgen een klein beetje informatie over de vader en moeder van Frits. De hoofdrolspeler is een sympathieke jongeman, want hij heeft heel veel voor andere over. En daardoor keur ik zijn gedrag goed. Maar zijn vader is meer op zichzelf gericht, dus dit gedrag zou ik niet zo snel goed keuren. Er zijn in dit boek geen belangrijke beslissingen gemaakt door de personages.De personages reageren te voorspelbaar en dat maakt het boek zo saai. 5 Het taalgebruik (stijl) Zoals ik al heb verteld is het taalgebruik niet moeilijk, maar ik vond het wel grappig. Het is een normaal taalgebruik, het zit tussen moeilijk en makkelijk in. “Uitstekend,’zei hij,’lieflijke rust.” (Pagina 101). Er worden goede dialogen weergegeven. Niet al teveel dialogen maar op de momenten dat er een dialoog moet komen dan staat er een. Alles wordt duidelijk uitgelegd en er waren helemaal geen problemen dat ik iets niet kon begrijpen vanwege het taalgebruik. Het taalgebruik stamt of uit de naoorlogse tijd, dus past heel goed bij het verhaal. Er waren verder geen bijzonderheden in het taalgebruik.