De avonden door Gerard Reve

1e druk: 1947
gelezen druk: 33e druk 1986
Bronvermelding: Titel: Over de Avonden van Gerard Kornelis van het Reve
Serie: Synthese Auteurs: E. Kummer en H. Verhaar
1e druk: 1976 gelezen druk: 2e druk 1978
Samenvatting: Zie bijlagen
Personages: De enige echt belangrijke figuur is Frits van Egters. Hij is de hoofdpersoon in dit boek en de lezer beleeft wat hij beleeft (niet veel.) Frits is 23 jaar en woont bij zijn ouders. Hij heeft werk als een kantoorbediende, maar het enige wat we daarover te weten komen is dit: ”Ik neem kaarten uit een bak. Als ik die eruit genomen heb, dan zet ik ze er weer in.”(blz. 39) In het geheel genomen komen we daarentegen heel veel te weten over de dagelijkse gang van zaken. Frits is een vreemde jongen die zich eenzaam voelt en als schreeuw om aandacht mensen pest en verhalen vertelt over enge ziektes en vervelende gebeurtenissen. “Haar of geen haar,” zei Frits, “boven de zestig moesten ze eigenlijk allemaal worden afgemaakt.” (blz. 162) Hij is erg zuinig, hij loopt voortdurend zodat hij een strip kan uitsparen. Een dokter speelt hij ook graag vooral over de kaalheid van iedereen om hem heen, maar ook over ziektes. “Beschrijf, als je wilt, nog even de symptomen.” (blz. 21) Wat is er nog meer te vertellen over Frits, hij eet veel, heeft veel nachtmerries: Hij wendde de kano om en begon te peddelen, maar kwam nauwelijks vooruit. (blz. 153) Bovenal verveelt Frits zich ongelooflijk en kijkt als gevolg daarvan voortdurend op zijn horloge: Het was halftwee (blz. 14), Het is tien minuten over drie (blz. 15) Behalve Frits zijn er nog de personages van zijn ouders, zij hebben een slecht huwelijk. Dit is voornamelijk te wijten aan de manier waarop zijn vader zich gedraagt, ik denk vanwege een of ander oorlogstrauma. Zijn moeder raakt hierdoor ook lichtelijk overspannen en ligt ‘s avonds te huilen in de slaapkamer of maakt ruzie met zijn vader: Zijn moeder sprak met een snelle, huilende opeenvolging der woorden. (blz. 72) Frits heeft ook nog vrienden, of het is maar wat je vrienden noemt. Het zijn mensen die hij kent uit zijn jeugd en waar hij nog geregeld langsgaat. Ze vertellen elkaar over vroeger en over aparte gebeurtenissen, maar echt gesprekken voeren ze niet. De enige die je nog een beetje als een echte vriend kan beschouwen is Viktor. Viktor heeft ook een beetje in de gaten wat er mis is met Frits, hij geeft hem daarom een boekje: De kleine zenuwlijder, handleiding tot een fatsoenlijk leven. (blz. 93) Tijd: Het verhaal begint zondag 22 december en duurt tot oudejaarsavond/ nieuwjaarsochtend. Dat betekent dat het boek in 215 pagina’s de gebeurtenissen van 10 dagen bespreekt in 10 hoofdstukken, per dag een hoofdstuk. De tijd is zeer belangrijk in dit boek, zowel de titel als de ondertitel en de vele herinneringen aan hoe laat het is in een hoofdstuk. Perspectief: Het is een heel bijzonder perspectief, omdat het een personaal perspectief is waarbij je alleen de gedachte van de hoofdpersoon weet en niet van de andere personages. Meestal heb je bij een alwetende verteller inzicht in de gedachtes van alle personages, maar dit boek had net zo goed in ik-perspectief kunnen staan. Reve haalt hier dus een stijlgrap uit met de lezer, want het perspectief is niet normaal gebruikt en trekt dus de aandacht van de lezer. Als de lezer aandacht heeft voor het geschrevene zal de lezer het boek ook leuker en interessanter vinden om te lezen. Ruimte: Het verhaal speelt zich grotendeels af in het ouderlijk huis en de huizen van vrienden. Het eigen huis is een bovenhuis en de belangrijkste attributen in huis zijn de kachel en de radio, waar Frits voortdurend mee aan het klooien is: Hij zette de radio aan, maar nog voordat de lampen warm waren geworden, weer uit, … (blz. 13) De kamers van vrienden worden meestal in een paar woorden treffend beschreven, zodat je meteen de sfeer voelt die er hangt: Het was een ruim vertrek……een donkere plek in de zoldering. (blz. 30) Het verhaal speelt zich echter niet alleen bestaande ruimtes af, maar ook in de vele nachtmerries van Frits. Met de ruimte heeft het weer ook te maken en Frits is sterk beïnvloedbaar voor het weer. Hij vraagt zich ook af waarom hij blij is als het slecht weer is een paar uur voordat hij weekend heeft of vakantie: “Waarom hadden die duisternis en die regen een verblijdende betekenis?” Stijl: De stijl is zakelijk, neutraal, nuchter en ontzettend nauwkeurig. Er is geen sprake van overbodige stijlfiguren of symboliek. Er wordt niet verteld dat Frits eenzaam is op oudejaarsavond, maar door wat er verteld wordt kan je dat er wel uit opmaken. Wie is er niet eenzaam als hij helemaal in zijn eentje is op oudejaarsavond zonder zijn vrienden? Frits voorspelt de hele tijd dingen die ook uitkomen en die nog meer de suggestie wekken van sleur dan er al gewekt wordt door het boek: “Nu met een klap dicht,” zei Frits bij zichzelf. (blz. 191) ….en sloeg de vulklep met kracht dicht. (blz. 192) Genre: Het is net als Nooit meer slapen van Hermans een ideeënroman. Het mensbeeld dat Reve heeft wordt door Frits duidelijk gemaakt. Het mensbeeld is dus niet al te positief, maar ik zal hier verder op in gaan bij het wereldbeeld. Behalve een ideeënroman is het ook een zedenroman, het schopt namelijk de hele tijd tegen de bestaande zeden aan. Bijvoorbeeld door de gewelddadigheid die Frits tentoon spreidt. Dit is niet in overeenkomst met de normale normen en waarden. Achtergrond: Het boek past goed in de periode van schrijvers die vlak na de Tweede Wereldoorlog bekend werden. De denkbeelden die duidelijk gemaakt worden in het boek zijn over het algemeen denkbeelden van de meeste schrijvers uit die tijd. Voorbeelden zijn de chaos, waar Frits zich in denkt te bevinden, en de teleurstelling van de niet gebeurde veranderingen. Na de Tweede Wereldoorlog verwachtte men veel, maar er gebeurde weinig, de mensen waren dus teleurgesteld en zo ook de schrijvers en hun personages. Het leven gaat door en is zelfs een sleur, veranderingen ho maar. In “ de avonden” komt ook het denkbeeld van zinloosheid duidelijk naar voren, hij verveelt zich voortdurend en doet niets nuttigs. In het martelen van dieren komt vooral de instinctieve kracht naar voren en ook dit is een kenmerk van de generatie van vlak na de oorlog. Thema: Verveling is een zeer belangrijk thema en eenzaamheid, vervreemding van de maatschappij. Vaak wordt beweerd dat de verveling en eenzaamheid en ook het besef van een nutteloos leven kenmerkend zijn voor de generatie die volwassen wordt kort na de oorlog. Frits verveelt zich zeker. Een ander thema en ook kenmerk van de generatie schrijvers waar Reve toe behoort is de chaos. Het leven is een chaos en de hoofdpersoon wil zich daarboven verheffen door zich in het geheel niet in het leven te storten en zich eigenlijk vooral bezig te houden met het verval van het leven. Motieven: De tijd. Steeds weer wordt de tijd genoemd en dit is zeer betekenisvol, want het geeft aan in wat voor een sleur Frits zit en hoe zeer hij zich verveelt. Vriendenbezoek. Elke avond bezoekt hij vrienden, maar op de belangrijkste avond, oudejaarsavond, is geen van zijn vrienden er voor hem. Dit gegeven benadrukt nog eens extra de eenzaamheid van Frits. De nachtmerries. De nachtmerries van Frits zijn vreemd, maar ik denk wel dat uit zijn nachtmerries duidelijk wordt dat hij de wereld als een chaos beschouwt. Het ambulancepersoneel helpt de echt gewonden en doden niet, maar alleen een paar gezonde mensen die bloed op zich hebben. (blz. 109) bij zijn vrienden op bezoek gaat. Ten tweede leeft Frits naar de avonden toe niet alleen omdat hij dan naar vrienden gaat, maar ook omdat hij denkt dat hij dan nog nuttig
Titel: De avonden heeft verschillende betekenissen. Ten eerste speelt het verhaal, wanneer er dan iets gebeurt, zich af in de avonden wanneer hij kan zijn. Aan het eind van de avond blijkt dan iedere keer weer dat het weer niet gelukt is om van enig belang op deze aardbol te zijn. Het eerste hoofdstuk begint ook optimistisch met veel plannen, de dag sleept zich voort en als hij naar bed gaat heeft hij niets uitgevoerd en zelf noemt hij het: “Een totaal vergooide dag.” (blz. 25) Een winterverhaal heeft als betekenis dat het zich in de winter afspeelt en dat Frits zijn leven beschouwt als een winter. Zijn leven is kil en eenzaam, zonder echte vrienden. Er staat ook nog een opdracht aan het begin van het boek: Elke gelijkenis van figuren of voorvallen in dit verhaal met werkelijke personen of figuren is toevallig. Ik denk dat dit ironisch bedoeld is. Deze uitspraak staat vaak aan het begin of eind van een Amerikaanse fictiefilm, -serie of -verhaal. Het heeft te maken met de Amerikaanse en Canadese bevrijders van Nederland, ik denk dat Reve misschien zou willen dat de Canadezen Nederland nog niet bevrijdt hadden zodat er misschien een einde aan de dagelijkse sleur zou zijn gekomen (gebleven). In de oorlog was geen dagelijkse sleur en was iedere dag weer spannend. Wereldbeeld: Het wereldbeeld is niet positief. Reve laat met Frits als personage zien hoe hij de wereld en de mensen ervaart. Uit het boek kan ik afleiden dat ook Reve het leven een sleur vindt en teleurgesteld is in de wereld omdat er zo weinig is veranderd ten opzichte van voor de oorlog. Misschien is de dood wel de beste oplossing, want het leven is toch zinloos. Bang is Reve voor de aftakeling als hij ouder wordt, Frits zegt dan ook dat iedereen boven de zestig afgemaakt moet worden. Voordat de echte aftakeling begint. De mensen zijn ook egoïstisch, waar zijn ze nou als je ze nodig hebt zoals op oudejaarsavond? Beoordeling: Ik vond het een saai boek vooral door de steeds weer terugkerende sleur, de schrijver heeft het natuurlijk zo geschreven omdat hij de sleur duidelijk wilde maken, maar het was vast niet zijn bedoeling dat de lezer het irritant gaat vinden en liever stopt met lezen. Iedere keer als ik een hoofdstuk uit had was ik weer blij. Dat vind ik duidelijk niet positief bij een boek, een boek moet ik in een keer achter elkaar uit willen lezen en niet blij zijn als ik bij bladzijde honderd ben. Ik kon mij totaal niet in de hoofdpersoon verplaatsen. Dit hoeft niet altijd een nadeel te zijn, maar dat was het in dit geval wel, omdat hij gewoon verhalen vertelde en dingen deed, zoals pissebedden verschroeien(blz. 63/64), die mij met afgrijzen vervullen en die ik mij niet kan voorstellen dat iemand dat leuk vindt om te doen. Aan het eind van het boek had ik een beetje medelijden met Frits, maar ik dacht ook, net goed en eigen schuld. Waarom ik dit dacht? Vooral omdat hij gemeen is tegen zijn vrienden en hen voortdurend confronteert met hun zwakke plekken, zoals Maurits met zijn oog en Bep met haar been, en dan zegt hij ook nog dat hij blij is dat hij er geen last van heeft. Vragen: 1- Waar in Nederland speelt het verhaal zich af? Ik denk dat het zich in de Randstad afspeelt omdat zijn moeder een dagje naar Haarlem gaat en op tweede Kerstdag (blz. 78) gaat vader naar Utrecht en moeder naar Den Haag. Maar verder dan de Randstad kom ik niet. 2- Wat heeft het konijn voor een bijzindere betekenis? Hij krijgt van Bep een konijn, waar hij onbegrijpelijk sentimenteel over is. Hij krijgt constant tranen in zijn ogen(blz. 151) en stopt het om ook onbegrijpelijke redenen in zijn broek. (blz. 211) 3- Wat is er met zijn vader in de oorlog gebeurt? Je weet dat er iets is gebeurt, maar niet wat. 4- Waarom is hij zo geïnteresseerd in zijn uiterlijk en bekijkt hij zich vaak naakt van top tot teen? b.v. blz. 25 Dit is niet om te kijken of hij ziek is of zoiets, het lijkt vooral te zijn om zijn lelijkheid bevestigd te zien, maar waarom dan steeds weer? 5- Waarvan kent hij Maurits? Van de meeste vrienden komen ook gezamenlijke jeugdherinneringen boven, maar van Maurits niet. Bronvermelding: Titel: Over de Avonden van Gerard Kornelis van het Reve

Serie: Synthese Auteurs: E. Kummer en H. Verhaar
1e druk: 1976 gelezen druk: 2e druk 1978