1. zakelijke gegevens
Schrijver: Harry Mulisch
Titel: De Aanslag
Uitgever: Wolters-Noordhoff
Plaats van uitgave: Groningen
Voor het eerst verschenen in: 1982
Druk plus jaartal: tweeëntwintigste druk juni 1991
Aantal bladzijdes: 254
Leestijd (bij benadering): zes uur
Uitgelezen op: 3 november 2015
2. Verantwoording van de keuze & verwachtingen
We kregen de opdracht om iets te lezen van een Haarlemse schrijver. De enige Haarlemse schrijver die ik toen kende was Harry Mulisch en het eerste boek wat me te binnen schoot, was De Aanslag, zijn bekendste boek. Ik dacht dat het een boek was dat iedereen, in elk geval iedereen die op het ECL zit, gelezen moet hebben, dus dat ging ik ook maar doen. Ik wist dat het boek over de Tweede Wereldoorlog ging en dan over een aanslag in Haarlem. Ik wist helemaal niks over de oorlog in Haarlem dus daarom leek het mij wel een interessant boek om te gaan lezen. Verder hadden een paar klasgenoten het boek vorig jaar gelezen en die waren er positief over. Ik verwachtte een verhaal over de oorlog in Haarlem wat goed in elkaar zou zitten. Dat laatste verwachtte ik omdat ik altijd heb horen zeggen dat Mulisch een slimme schrijver is.
3. Beoordeling
Wat een cryptisch plot waarin alles zo geweldig goed op elkaar aansluit en opgevuld wordt, maar ook qua achterliggende gedachte en psychologische aspecten zit het geweldig in elkaar. Dat was een van mijn eerste gedachten toen ik het boek net uitgelezen had. Aanvankelijk had ik niet heel veel zin om een verhaal over de oorlog te gaan lezen. Ik had verwacht dat het verhaal veel meer zou gaan over wat er in Haarlem tijdens de oorlog gebeurde. Ik vond het fijn dat dat niet zo was, want de oorlog is geen fijne tijd geweest en er is zo veel ergs gebeurd, wat ik liever niet precies wil weten. Eigenlijk ging het alleen over die aanslag en alle gevolgen daarvan. Daarmee krijg je een beeld van de oorlog wat je heel erg raakt, zonder dat je hoeft te weten wat er allemaal nog meer is gebeurd. Ik vond het heel mooi om zo’n verhaal te lezen. Mulisch werkt met het hele verhaal toe naar de uiteindelijke ontknoping van wat er die nacht precies gebeurd is en dat doet hij op een naar mijn mening erg knappe manier. Het is spannend omdat je als lezer even weinig weet als Anton en het ook even graag als hem wilt weten. Maar als je het uiteindelijk weet, besef je als lezer, samen met Anton, dat het er eigenlijk helemaal niet meer zo toe doet wie nou precies wat heeft gedaan en waarom. De aandacht gaat tijdens de ontknoping van de grote gebeurtenis niet naar wat er gebeurd is. Dat vind ik heel bijzonder en heel mooi. In het begin had ik een beetje moeite met de schrijfstijl van Mulisch, ik moest een beetje inkomen. Er zit heel veel symboliek en beeldspraak in het boek en ook stukken in andere talen, zoals Duits en Latijn. Hierdoor had ik in het begin een beetje moeite met het begrijpen van het verhaal. Ook snapte ik soms niet welke persoon bedoeld werd met ‘hij’ en dat komt denk ik doordat het taalgebruik best oud is. Maar toen ik eenmaal in het verhaal zat, vond ik het prachtig.
4. Korte beschrijving
Perspectief
De schrijver gebruikt een personaal perspectief waarin Anton persoon is die beschreven wordt. Door gebruik te maken van dit perspectief weet je (op enkele vooruitwijzingen na) als lezer evenveel als Anton en kun je goed met hem meeleven. Er wordt ook veel over andere personen vertelt in de hij-vorm, maar niet meer dan dat Anton zelf weet, dus is het geen auctoriale verteller. Dit over anderen vertellen komt denk ik mooier uit in een personaal perspectief dan in een ik-perspectief. Ook worden er vaak omstandigheden omschreven die het verhaal maken tot wat het is en als er gebruik zou zijn gemaakt van een ik-perspectief dan zouden die omschrijvingen niet goed passen. Een citaat waaruit het perspectief blijkt: “Toen hij wakker werd keek hij in de ogen van een al wat oudere Feldwebel, die hem vriendelijk toeknikte. Hij lag in een andere kamer, onder een wollen deken op een rode sofa. Het was licht buiten. Anton beantwoordde de glimlach. Het besef dat zijn huis niet meer bestond, kwam even in hem op, maar het verdween onmiddellijk. De Feldwebel trok een stoel naderbij en zette er een emaille kroes warme melk op en een bord met drie grote, ellipsvormige donkerbruine boterhammen, besmeerd met iets in de kleur van matglas,… “(blz 60)
Hoofdpersonen
In dit boek wordt vind ik niet erg ingegaan op de karakters van de personen. Criticus Alfred Kossmann noemde het boek een ‘schraal arrangement’ en schreef: ‘De personen hebben geen andere functie dan een idee te representeren. Voor wat ze verder waard zijn interesseert Mulisch zich niet’. Ik sluit me aan bij wat hij schreef, het klopt dat Mulisch de personen niet erg uitwerkt, maar daarom vind het ik niet een slecht boek. Dit verhaal wordt denk ik juist versterkt doordat er niet echt karaktereigenschappen op de personen worden geplakt. Wat Anton gebeurt kon iedereen gebeuren en ik denk dat bijna iedereen er op een dergelijke manier, zoals Anton in dit verhaal doet, mee om gaat. Dat ligt niet aan bepaalde karaktereigenschappen, maar aan wat er met een mens gebeurt door oorlog. Daarom vind ik het passend dat Anton, hoewel hij de vertelpersoon is, vrij anoniem blijft. Ik vind het daarom erg lastig om Anton eigenschappen toe te delen, maar ik kan wel de ontwikkeling die hij doormaakt omschrijven. Eerst is hij een jongen van twaalf, die opgroeit in een veilig en normaal milieu. Door de aanslag verandert heel zijn wereld. Eerst is hij bang en bezorgd over of zijn ouders en broer nog leven. Later is hij vooral boos op de oorlog, zijn buren die het lijk verplaatst hebben en eigenlijk op alles. Dan wil hij de oorlog vergeten en er nooit meer over praten. Als hij ouder wordt, komt hij het onderwerp steeds weer tegen en gaat hij er iets meer voor openstaan. Eerst wil hij weten wat er gebeurd is, maar als hij het eenmaal weet valt het belang ervan weg en accepteert hij dat het gebeurd is zoals het is gebeurd. Toch wil hij het wel vergeten. Verder vind ik dat er niet echt beschrijvingswaardige personen in het verhaal voorkomen, want je kent ze allemaal alleen hoe Anton ze kent en ze spelen allemaal kleine rollen.
Het boekverslag gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden