I. Zakelijke gegevens
De auteur: Harry Mulisch
Titel: De aanslag
Uitgever: De bezige bij
Jaar: 1982
Bladzijden: 236

II. Eerste reactie
Het boek neemt je gelijk mee in het verhaal. Je leest het niet heel snel, omdat je soms heel gedetailleerde stukjes krijgt, en bijna alle details belangrijk zijn.

III. Verdieping
a. Samenvatting
Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde Anton Steenwijk in Haarlem. Terwijl een groot deel van Nederland al feest vierde omdat zij bevrijd waren, leefden Anton en zijn familie nog in bittere armoede.
In januari 1945 zat Anton (toen 12 jaar) met zijn ouders en zijn 17-jarige broer pater een spelletje te doen. Tot er plotseling zes schoten klonken. De NSB’er Ploeg lag dood voor het huis van de buren. Meneer Korteweg en Karin, de buren van de familie, kwamen hun huis uit en tilden het lijk voor hun huis vandaan en legden het voor het huis van de familie Steenwijk. Peter ging naar buiten om het lijk te verleggen, helaas lukte dit hem niet zonder gezien te worden door de Duitsers. Daarom vluchtte hij snel weg met het pistool van ploeg in zijn hand. De Duitsers vielen het huis van Anton in en staken het in brand. Van Peter hadden zij niets meer vernomen. Anton werd apart van zijn ouders vervoerd naar Heemstede en werd daar in een cel gestopt bij een ander jong meisje dat hem troostte. De daar op volgende maanden woont hij bij zijn oom in Amsterdam.
Na de bevrijding bleek dat Anton's ouders en Peter diezelfde avond nog doodgeschoten waren. Anton bleef bij zijn oom en tante wonen. Hij dacht niet vaak meer aan de aanslag, hij had het ergens ver weg gestopt. In 1952 werd hij uitgenodigd voor een feestje in Haarlem, voor het eerst sinds de oorlog ging hij weer terug naar die stad. Hij liep nog even langs de plaats waar hun huis vroeger had gestaan en bezocht het monument dat aan het eind van de straat was opgericht. Ook de namen van zijn ouders stonden daarop. Voor het eerst voelde hij iets van angst. Hij wilde nooit meer in Haarlem terug komen.
Toen in 1956 meutes mensen alles vernielden wat met het communisme te maken had kwam hij tussen deze grote mensenmassa Fake Ploeg tegen. Fake was de zoon van Ploeg, (de doodgeschoten NSB’er). Anton vroeg hem even binnen te komen. Fake verdedigde zijn vader hartstochtelijk. Anton probeerde hem er van te overtuigen dat wat zijn vader had gedaan fout is geweest, maar dat dat nog geen reden was niet van hem te houden. Het lukte Anton echter niet en Fake liep woedend weg.
In 1961 trouwt Anton met Saskia. In 1962 werd hun dochtertje geboren. In 1966 was de begrafenis van een oud-verzetsstrijder, die de vader van Saskia nog gekend heeft. Na de begrafenis werd er nog wat nagepraat en hoorde Anton plotseling iemand vertellen over schoten. Het was Takes, de man die Ploeg had doodgeschoten. Anton knoopt een gesprek aan met die man en het blijkt dat het meisje dat Anton die avond van de aanslag in de cel had getroost, samen met Takes die aanslag had gepleegd. Zij was later in de duinen geëxecuteerd. Anton begon te huilen, Voor zijn gevoel stierf het meisje nu pas. Hij had haar zijn hele leven al gezocht. Later op de avond ontdekt hij dat Saskia precies voldeed aan het beeld dat hij zich had gevormd van het meisje in de cel. (hij heeft haar nooit gezien, het was donker in de cel) Takes wilde alles weten wat Anton zich nog herinnerde van haar die nacht in de cel. Hij wist echter niets meer.
Anton was gescheiden van Saskia en hertrouwd met Liesbeth. Rond zijn veertigste kwam Anton in een crisis. Hij heeft de oorlog nooit echt goed kunnen verwerken.

In november 1981 deed Anton mee aan een vredesdemonstratie. Opeens kwam hij Karin Korteweg tegen (de buren die het lijk voor hun huis hadden gelegd). Ze vertelde dat zij en haar vader na de oorlog naar Nieuw-Zeeland waren geëmigreerd, dat haar vader geen rust meer had, bang dat Anton wraak zou komen nemen. Daar had haar vader later ook zelfmoord gepleegd. Ze hadden het lijk verplaatst om zijn hagedissen te redden. Later had hij ze allemaal doodgetrapt. Waarom voor Anton's huis en niet voor dat van de familie Aarts? Bij de familie Aarts zaten Joden verborgen. Verward nam Anton afscheid van Karin. Hij had nu na al die jaren antwoorden op zijn vragen. Maar wie was er schuldig? Of was iedereen schuldig en onschuldig?

b. Verhaaltechnieken
Het verhaal wordt beschreven vanuit Anton’s ervaringen. Het is over het algemeen chronologisch, maar er zitten wel terugblikken en flashbacks in.

c. Thematiek en motieven
In dit boek wordt duidelijk dat jij alleen verantwoordelijk bent voor je eigen daden, maar dat de daden van een ander persoon de gevolgen wat jijzelf hebt gedaan behoorlijk kunnen veranderen.

Het motief is het vergeten van de afschuwelijke gebeurtenissen die in het boek beschreven worden, en de verwerking van de herinneringen. Anton wordt iedere keer herinnerd aan de aanslag doordat hij alsmaar kleine stukjes verduidelijking krijgt waarom is gebeurd wat er is gebeurd.

d. Literatuurgeschiedenis
Dit boek valt onder de stroming Romantiek.


IV. beoordeling
Dit vond ik het mooiste boek wat ik gelezen heb. Het is op een hele mooie manier geschreven, en onbedoeld toch heel emotioneel. Je ziet hoe lang zo’n herinnering iemand kan blijven achtervolgen, en dat je nooit meer van zo’n gebeurtenis af komt. Het is ook op een heel mooie manier beschreven allemaal. Ik vind het knap dat de gehele levensweg van de hoofdpersoon wordt beschreven, vanaf het moment dat je zelfstandig wordt.