1. Zakelijke gegevens
a) Auteur: Harry Mulisch
b) Titel: De Aanslag
c) Motto: Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht. (C Plinius Ceacilius Secundus, Epistulae, VI, 16) Mulisch, H, De Aanslag, De Bezige Bij, Amsterdam, 1995, 30e druk, 254 blz., (1e druk september 1982) d) oorlogsliteratuur 2. Verdieping a. Verhaaltechniek
1. Schrijfstijl: weinig dialogen, verstandelijk, afstandelijk. 2. Plaats: het verhaal speelt zich eigenlijk over door Nederland af.. Het verhaal draait wel om 1 plaats en 1 gebeurtenis die plaats is Haarlem, maar speelt zich wel in heel Nederland af. 3. Tijd: Het verhaal is opgesplitst in 5 episodes, elke episode speelt zich af in een bepaald jaar, de episodes spelen zich af in: 1945, 1952, 1956, 1966 en1981. 4. Verhaalfiguren: round character, want Anton Steenwijk, de hoofdpersoon, veranderd durende het verhaal, van erg verlegen naar iemand die verstandig is, en weet wat hij wil. 5. Opening: informatieve opening, er wordt eerst verteld wie waar woont, en hoe de buurt eruit ziet, daarna gaat het eigenlijke boek van start, in de Proloog wordt alles uitgelegd. En het is een gesloten einde, Anton kijkt terug op de oorlog, zo goed als iedereen is overleden, en hij kan het hoofdstuk ‘De Oorlog’ afsluiten. 6. Vertelwijze of vertelperspectief: het is geschreven in het vertellers perspectief. b. Thematiek
1. Thema: Er wordt een aanslag op Fake Ploeg gepleegd, als dat ergens anders was gebeurd, was er niets met Anton aan de hand geweest, daar draait het hele verhaal eigenlijk om(het lot bepaald je leven). 2. Verband titel en thema: het was gewoon een toeval dat uiteindelijk het lijk van Fake Ploeg voor de deur van de Familie Steenwijk kwam te liggen. 3. Kan je het motto verklaren: Het gaat over de somberheid van de Tweede Wereldoorlog en dat er zulke verschrikkelijke dingen gebeurd zijn.
c. Samenvatting
Het proloog
Tijdens de tweede wereldoorlog woonde Anton Steenwijk in Haarlem aan een kade. Hier stonden 4 huizen in de volgende volgorde: ‘Welgelegen’ (waar de familie Beumers woonden), ‘Buitenrust’ (woonde de familie Steenwijk; Anton met zijn broer peter en zijn ouders), ‘Nooitgedacht’ (woonde de Meneer Korteweg en zijn dochter Karin) en ‘Rustenburg’ (woonde de familie Aarts waar de hele straat weinig contact mee had) Eerste episode In januari 1945 was Anton met zijn oudere broer Peter (17 jaar) en zijn ouders een spelletje aan het spelen toen er plotseling 6 schoten klonken. Peter keek naar buiten en zag dat er iemand was neergeschoten voor het huis ‘Nooitgedacht’. Peter ging er heen en hij zag dat het Fake Ploeg was. Hij was de hoofdinspecteur van de politie en lid van de NSB. De zoon van Fake ploeg heette ook Fake Ploeg en had bij Anton in de klas gezeten. Toen kwamen meneer Korteweg en Karin naar buiten en versleepte het lijk van Fake naar het huis van Anton. Peter wilde tegen de zin van Anton en zijn vader en moeder in, het lijk weer terug leggen. Toen hij ermee bezig was kwamen de Duitsers eraan. De Duitsers doorzochten het huis van de familie Steenwijk en staken het daarna zonder reden in brand. Hij en zijn ouders werden gevangen genomen. Hij ging naar een andere plaats dan zijn ouders. Anton werd in Heemstede in een donkere cel gestopt bij een vrouw. Enkele uren later werd hij weer naar Haarlem gebracht en van daaruit werd hij met een konvooi naar Amsterdam vervoerd. Omdat ze afgesproken hadden dat hij bij zijn oom Peter kon blijven. Tweede episode
Anton kwam na de bevrijding te weten dat zijn ouders opdezelde dag waren vermoord. Pas 5 maanden na de aanslag, kwam hij erachter dat ook Peter die avond was vermoord. Na nog een keer 7 jaar had hij het gymnasium afgemaakt en was hij begonnen aan een dokterstudie. Op een dag kreeg hij een uitnodiging voor een studenten feestje. Hij ging erheen dit was de eerste keer sinds de aanslag dat hij weer in Haarlem kwam. Toen hij in Haarlem was voor het feest ging hij ook even langs zijn oude “huis”. Omdat toen hij op dat feestje was er helemaal niets aan was geweest. Er stond nu alleen nog maar onkruid. Er werd hem verteld dat er een monument was geplaatst waarop de namen van zijn ouders bij op stonden. Derde episode Nadat Anton was afgestudeerd en zich had gespecialiseerd in anesthesie ging hij op kamers wonen. Op een dag waren er rellen in de straat van Anton tegen het communisme. Aan deze rellen deed ook Fake Ploeg mee. Ze groeten elkaar en Fake ging met Anton mee naar binnen. Fake verdedigde zijn vader met alles wat hij kon en gaf de communisten de schuld voor de dood van zijn vader. Anton zei dat het zijn vaders eigen schuld was, maar dat het wel begrijpelijk was dat hij het voor zijn vader opnam. Fake was het hier niet mee eens en werd boos. Hij gooide een steen door de kamer van Anton. Waardoor een spiegel brak. Daarna rende hij weg, toch kwam hij weer terug om te zeggen dat hij het nooit zou vergeten dat Anton hem op de basisschool een keer te hulp was geschoten. Vierde episode
In 1961 trouwde hij met Saskia de Graaff. In 1962 werd hun eerste kindje geboren, Saskia. In 1966 ging hij met zijn vrouw en zijn schoonouders mee naar een begrafenis. Toen hij aan een tafel zat hoorde hij een man praatte over een moord die hij en een vriendin van hem hadden gepleegd. Hij beschreef hierbij precies de 6 schoten die Anton had gehoord op de nacht van de aanslag. Anton kwam aan de praat met deze man die Takes bleek te heten. Takes had liever gehad dat de moord niet was gepleegd. Dit was niet omdat de familie van Anton was vermoord maar omdat zijn vriendin, Truus Coster, die meehielp met de actie, was opgepakt en vervolgens was vermoord. Takes hield van Truus ook al had hij een vrouw en 2 kinderen. Anton begon te huilen omdat hij dacht dat Truus de vrouw uit de cel geweest moest zijn. De volgende dag ging hij naar Takes om daar met hem over Truus en zijn familie te praten. Toen hij die dag een foto van Truus te zien kreeg zag hij in de ogen van Truus dezelfde blik als die van Saskia. laatste episode
In ‘67 scheid hij van Saskia. Een jaar later trouwde hij met Liesbeth. Weer een jaar later werd hun zoon Peter geboren. Toen zijn dochter Sandra 16 was wilde ze graag naar de plaats waar haar opa, oma en oom waren vermoord. Liesbeth en Saskia vonden dat een slecht plan. Toch nam Anton Sandra mee naar het huis waar hij in had gewoond toen de aanslag werd gepleegd. Tot zijn verbazing bleek er nu een bungalow te staan. Op een morgen had Anton erge tandpijn. Hij besloot naar de tandarts te gaan maar die wilde hem alleen helpen als hij mee deed aan de demonstratie tegen atoombewapening. De tandpijn was zo erg dat hij toch besloot, tegen zijn zin in, om me mee te doen aan de demonstratie. Hij liep samen met peter mee, maar algauw zag peter een klasgenoot en liep Anton in zijn eentje. Hij kwam ook zijn dochter Sandra tegen met haar vriend Bastiaan, maar ook die waren algauw weer weg. Toen gebeurde het: er kwam een vrouw die hem begroette. Het was Karin Korteweg. Ze vertelde dat haar vader het lijk van Ploeg had verplaats uit liefde voor zijn hagedissen waar hij zoveel van hield nadat zijn vrouw was overleden. De volgende dag waren opeens de hagedissen gewoon hagedissen voor meneer Korteweg en heeft hij ze dood getrapt. Kort na de bevrijding zijn meneer Korteweg en zijn dochter Karin verhuist naar Nieuw-Zeeland. 3. Beoordeling 1. Welk gedeelte vond je het best: (hier is net Fake Ploeg neergeschoten, en hebben Karin en meneer Korteweg het lijk verschoven) ‘Godverdomme!’ schreeuwde Peter plotseling met overslaande stem. ‘Hé hé, hé,’ weerklonk daarop Steenwijks stem in de duisternis van de achterkamer. Hij was nog niet van de tafel opgestaan. ‘Ze hebben hem voor ons huis neergelegd, die schoften!’ riep Peter. ‘Jezus Christus!’ Hij moet meteen weg daar, voordat de moffen er zijn!’ ‘Bemoei je er niet mee,’ zei mevrouw Steenwijk. ‘Wij hebben er niets mee te maken.’ ‘Nee behalve dat hij nu hier voor de deur ligt!’ Waarom denkt u dat ze dat gedaan hebben? Omdat de moffen represailles gaan nemen natuurlijk. Net als laatst op de Leidsevaart.’ ‘Wij hebben niets misdaan, Peter.’ ‘Alsof ze zich daar iets van aantrekken! Moet je net de moffen hebben!’ Hij ging de kamer uit. ‘Kom op, Anton, vlug dan doen wij het.’ ‘Zijn jullie gek geworden!’ vroeg mevrouw Steenwijk. Zij verslikte zich, schraapte haar keel en spuwde de kruidnagel uit. ‘Wat wou je dan doen?’ ‘Terugleggen of bij mevrouw Beumer.’ ‘Bij mevrouw Beumer? Hoe haal je het in je hoofd!’ ‘Waarom niet bij mevrouw Beumer en wel bij ons? Mevrouw Beumer heeft er toch ook niets mee te maken! Dat het Spaarne nou ook net bevroren is….. We zien wel wat we doen.’ ‘Komt niets van in!’ Mevrouw Steenwijk was nu ook de kamer uit. In het flauwe licht, dat door het bovenraam in de vestibule viel, zag Anton dat zijn moeder voor de deur had postgevat en dat Peter haar opzij probeerde te duwen. Ik vind dit zo’n mooi stuk omdat het gewoon hier omgaat het hele verhaal, er zit veel spanning in dit kleine stukje. 2. Welke passages vond je saai: ik vond niet echt saaie stukken in het boek zitten, sommige passages waren natuurlijk wel minder spannend dan andere, maar dan niet echt saai. 3. Heeft het werk iets herkenbaars voor jou: Nee, ik heb totaal niets met de oorlog te maken, het enige wat mij aan de oorlog zou kunnen herinneren is mijn opa, want die heeft nu een oorlogstrauma, maar het heeft niets herkenbaars voor mij. 4. Hoe luidt je eindoordeel: ik vond het een heel mooi boek om te lezen, alleen vond ik wel dat sommige stukken wel moeilijk te lezen waren. Je kon wel merken dat het geen kinderboek meer is, dat je wel te maken hebt met een volwassen literair boek. In het boek staan soms ook in een keer titels van liedjes, zo staat er bijvoorbeeld een keer; ‘Thanks for the memory’ dat verwijst dus direct naar de gedachten van Anton. Dat begreep ik eerst niet, maar later in dat boek werd het me duidelijk. Dat vind ik wel erg mooi van de schrijver dat hij dat gedaan heeft. Ook het begin van het boek vind ik mooi. Het begint zo; Ver, ver weg in de Tweede Wereldoorlog woonde een zekere Anton Steenwijk met zijn ouders zijn broer aan de rand van Haarlem.’ Dat doet me denken aan een sprookje, dat vind ik ook wel erg mooi.
b) Titel: De Aanslag
c) Motto: Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht. (C Plinius Ceacilius Secundus, Epistulae, VI, 16) Mulisch, H, De Aanslag, De Bezige Bij, Amsterdam, 1995, 30e druk, 254 blz., (1e druk september 1982) d) oorlogsliteratuur 2. Verdieping a. Verhaaltechniek
1. Schrijfstijl: weinig dialogen, verstandelijk, afstandelijk. 2. Plaats: het verhaal speelt zich eigenlijk over door Nederland af.. Het verhaal draait wel om 1 plaats en 1 gebeurtenis die plaats is Haarlem, maar speelt zich wel in heel Nederland af. 3. Tijd: Het verhaal is opgesplitst in 5 episodes, elke episode speelt zich af in een bepaald jaar, de episodes spelen zich af in: 1945, 1952, 1956, 1966 en1981. 4. Verhaalfiguren: round character, want Anton Steenwijk, de hoofdpersoon, veranderd durende het verhaal, van erg verlegen naar iemand die verstandig is, en weet wat hij wil. 5. Opening: informatieve opening, er wordt eerst verteld wie waar woont, en hoe de buurt eruit ziet, daarna gaat het eigenlijke boek van start, in de Proloog wordt alles uitgelegd. En het is een gesloten einde, Anton kijkt terug op de oorlog, zo goed als iedereen is overleden, en hij kan het hoofdstuk ‘De Oorlog’ afsluiten. 6. Vertelwijze of vertelperspectief: het is geschreven in het vertellers perspectief. b. Thematiek
1. Thema: Er wordt een aanslag op Fake Ploeg gepleegd, als dat ergens anders was gebeurd, was er niets met Anton aan de hand geweest, daar draait het hele verhaal eigenlijk om(het lot bepaald je leven). 2. Verband titel en thema: het was gewoon een toeval dat uiteindelijk het lijk van Fake Ploeg voor de deur van de Familie Steenwijk kwam te liggen. 3. Kan je het motto verklaren: Het gaat over de somberheid van de Tweede Wereldoorlog en dat er zulke verschrikkelijke dingen gebeurd zijn.
Tijdens de tweede wereldoorlog woonde Anton Steenwijk in Haarlem aan een kade. Hier stonden 4 huizen in de volgende volgorde: ‘Welgelegen’ (waar de familie Beumers woonden), ‘Buitenrust’ (woonde de familie Steenwijk; Anton met zijn broer peter en zijn ouders), ‘Nooitgedacht’ (woonde de Meneer Korteweg en zijn dochter Karin) en ‘Rustenburg’ (woonde de familie Aarts waar de hele straat weinig contact mee had) Eerste episode In januari 1945 was Anton met zijn oudere broer Peter (17 jaar) en zijn ouders een spelletje aan het spelen toen er plotseling 6 schoten klonken. Peter keek naar buiten en zag dat er iemand was neergeschoten voor het huis ‘Nooitgedacht’. Peter ging er heen en hij zag dat het Fake Ploeg was. Hij was de hoofdinspecteur van de politie en lid van de NSB. De zoon van Fake ploeg heette ook Fake Ploeg en had bij Anton in de klas gezeten. Toen kwamen meneer Korteweg en Karin naar buiten en versleepte het lijk van Fake naar het huis van Anton. Peter wilde tegen de zin van Anton en zijn vader en moeder in, het lijk weer terug leggen. Toen hij ermee bezig was kwamen de Duitsers eraan. De Duitsers doorzochten het huis van de familie Steenwijk en staken het daarna zonder reden in brand. Hij en zijn ouders werden gevangen genomen. Hij ging naar een andere plaats dan zijn ouders. Anton werd in Heemstede in een donkere cel gestopt bij een vrouw. Enkele uren later werd hij weer naar Haarlem gebracht en van daaruit werd hij met een konvooi naar Amsterdam vervoerd. Omdat ze afgesproken hadden dat hij bij zijn oom Peter kon blijven. Tweede episode
Anton kwam na de bevrijding te weten dat zijn ouders opdezelde dag waren vermoord. Pas 5 maanden na de aanslag, kwam hij erachter dat ook Peter die avond was vermoord. Na nog een keer 7 jaar had hij het gymnasium afgemaakt en was hij begonnen aan een dokterstudie. Op een dag kreeg hij een uitnodiging voor een studenten feestje. Hij ging erheen dit was de eerste keer sinds de aanslag dat hij weer in Haarlem kwam. Toen hij in Haarlem was voor het feest ging hij ook even langs zijn oude “huis”. Omdat toen hij op dat feestje was er helemaal niets aan was geweest. Er stond nu alleen nog maar onkruid. Er werd hem verteld dat er een monument was geplaatst waarop de namen van zijn ouders bij op stonden. Derde episode Nadat Anton was afgestudeerd en zich had gespecialiseerd in anesthesie ging hij op kamers wonen. Op een dag waren er rellen in de straat van Anton tegen het communisme. Aan deze rellen deed ook Fake Ploeg mee. Ze groeten elkaar en Fake ging met Anton mee naar binnen. Fake verdedigde zijn vader met alles wat hij kon en gaf de communisten de schuld voor de dood van zijn vader. Anton zei dat het zijn vaders eigen schuld was, maar dat het wel begrijpelijk was dat hij het voor zijn vader opnam. Fake was het hier niet mee eens en werd boos. Hij gooide een steen door de kamer van Anton. Waardoor een spiegel brak. Daarna rende hij weg, toch kwam hij weer terug om te zeggen dat hij het nooit zou vergeten dat Anton hem op de basisschool een keer te hulp was geschoten. Vierde episode
In 1961 trouwde hij met Saskia de Graaff. In 1962 werd hun eerste kindje geboren, Saskia. In 1966 ging hij met zijn vrouw en zijn schoonouders mee naar een begrafenis. Toen hij aan een tafel zat hoorde hij een man praatte over een moord die hij en een vriendin van hem hadden gepleegd. Hij beschreef hierbij precies de 6 schoten die Anton had gehoord op de nacht van de aanslag. Anton kwam aan de praat met deze man die Takes bleek te heten. Takes had liever gehad dat de moord niet was gepleegd. Dit was niet omdat de familie van Anton was vermoord maar omdat zijn vriendin, Truus Coster, die meehielp met de actie, was opgepakt en vervolgens was vermoord. Takes hield van Truus ook al had hij een vrouw en 2 kinderen. Anton begon te huilen omdat hij dacht dat Truus de vrouw uit de cel geweest moest zijn. De volgende dag ging hij naar Takes om daar met hem over Truus en zijn familie te praten. Toen hij die dag een foto van Truus te zien kreeg zag hij in de ogen van Truus dezelfde blik als die van Saskia. laatste episode
In ‘67 scheid hij van Saskia. Een jaar later trouwde hij met Liesbeth. Weer een jaar later werd hun zoon Peter geboren. Toen zijn dochter Sandra 16 was wilde ze graag naar de plaats waar haar opa, oma en oom waren vermoord. Liesbeth en Saskia vonden dat een slecht plan. Toch nam Anton Sandra mee naar het huis waar hij in had gewoond toen de aanslag werd gepleegd. Tot zijn verbazing bleek er nu een bungalow te staan. Op een morgen had Anton erge tandpijn. Hij besloot naar de tandarts te gaan maar die wilde hem alleen helpen als hij mee deed aan de demonstratie tegen atoombewapening. De tandpijn was zo erg dat hij toch besloot, tegen zijn zin in, om me mee te doen aan de demonstratie. Hij liep samen met peter mee, maar algauw zag peter een klasgenoot en liep Anton in zijn eentje. Hij kwam ook zijn dochter Sandra tegen met haar vriend Bastiaan, maar ook die waren algauw weer weg. Toen gebeurde het: er kwam een vrouw die hem begroette. Het was Karin Korteweg. Ze vertelde dat haar vader het lijk van Ploeg had verplaats uit liefde voor zijn hagedissen waar hij zoveel van hield nadat zijn vrouw was overleden. De volgende dag waren opeens de hagedissen gewoon hagedissen voor meneer Korteweg en heeft hij ze dood getrapt. Kort na de bevrijding zijn meneer Korteweg en zijn dochter Karin verhuist naar Nieuw-Zeeland. 3. Beoordeling 1. Welk gedeelte vond je het best: (hier is net Fake Ploeg neergeschoten, en hebben Karin en meneer Korteweg het lijk verschoven) ‘Godverdomme!’ schreeuwde Peter plotseling met overslaande stem. ‘Hé hé, hé,’ weerklonk daarop Steenwijks stem in de duisternis van de achterkamer. Hij was nog niet van de tafel opgestaan. ‘Ze hebben hem voor ons huis neergelegd, die schoften!’ riep Peter. ‘Jezus Christus!’ Hij moet meteen weg daar, voordat de moffen er zijn!’ ‘Bemoei je er niet mee,’ zei mevrouw Steenwijk. ‘Wij hebben er niets mee te maken.’ ‘Nee behalve dat hij nu hier voor de deur ligt!’ Waarom denkt u dat ze dat gedaan hebben? Omdat de moffen represailles gaan nemen natuurlijk. Net als laatst op de Leidsevaart.’ ‘Wij hebben niets misdaan, Peter.’ ‘Alsof ze zich daar iets van aantrekken! Moet je net de moffen hebben!’ Hij ging de kamer uit. ‘Kom op, Anton, vlug dan doen wij het.’ ‘Zijn jullie gek geworden!’ vroeg mevrouw Steenwijk. Zij verslikte zich, schraapte haar keel en spuwde de kruidnagel uit. ‘Wat wou je dan doen?’ ‘Terugleggen of bij mevrouw Beumer.’ ‘Bij mevrouw Beumer? Hoe haal je het in je hoofd!’ ‘Waarom niet bij mevrouw Beumer en wel bij ons? Mevrouw Beumer heeft er toch ook niets mee te maken! Dat het Spaarne nou ook net bevroren is….. We zien wel wat we doen.’ ‘Komt niets van in!’ Mevrouw Steenwijk was nu ook de kamer uit. In het flauwe licht, dat door het bovenraam in de vestibule viel, zag Anton dat zijn moeder voor de deur had postgevat en dat Peter haar opzij probeerde te duwen. Ik vind dit zo’n mooi stuk omdat het gewoon hier omgaat het hele verhaal, er zit veel spanning in dit kleine stukje. 2. Welke passages vond je saai: ik vond niet echt saaie stukken in het boek zitten, sommige passages waren natuurlijk wel minder spannend dan andere, maar dan niet echt saai. 3. Heeft het werk iets herkenbaars voor jou: Nee, ik heb totaal niets met de oorlog te maken, het enige wat mij aan de oorlog zou kunnen herinneren is mijn opa, want die heeft nu een oorlogstrauma, maar het heeft niets herkenbaars voor mij. 4. Hoe luidt je eindoordeel: ik vond het een heel mooi boek om te lezen, alleen vond ik wel dat sommige stukken wel moeilijk te lezen waren. Je kon wel merken dat het geen kinderboek meer is, dat je wel te maken hebt met een volwassen literair boek. In het boek staan soms ook in een keer titels van liedjes, zo staat er bijvoorbeeld een keer; ‘Thanks for the memory’ dat verwijst dus direct naar de gedachten van Anton. Dat begreep ik eerst niet, maar later in dat boek werd het me duidelijk. Dat vind ik wel erg mooi van de schrijver dat hij dat gedaan heeft. Ook het begin van het boek vind ik mooi. Het begint zo; Ver, ver weg in de Tweede Wereldoorlog woonde een zekere Anton Steenwijk met zijn ouders zijn broer aan de rand van Haarlem.’ Dat doet me denken aan een sprookje, dat vind ik ook wel erg mooi.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden