Zakelijke gegevens Auteur: Harry Mulisch
Titel : De Aanslag
Uitgeverij:De bezige bij,Amsterdam
Jaartal eerste druk: September 1982
Jaartal gelezen druk:Juli 1983
Aantal bladzijden: 254
Genre:psychologische oorlogsroman Eerste reactie Ik heb dit boek gekozen omdat we voor Nederlands een boek moesten lezen. Ik wist alleen niet precies wat een literair boek was. Als voorbeeld van zo'n boek werd de Aanslag genoemd. Toen heb ik de Aanslag bij de mediatheek gehaald. Ik vond het in het begin best een spannend en leuk boek. Na de eerste episode werd het een beetje langdradig en saai, toen vond ik het dus niet meer zo leuk. Na de derde episode was ik het zelfs al helemaal beu en heb ik de laatste vijftig bladzijden niet meer gelezen,omdat we de film toch al gingen kijken. Verdieping Samenvatting Het verhaal speelt zich af in de tweede wereldoorlog en de tijd daarna, eerst in Haarlem (1945), dan in Amsterdam (1945-1952), dan weer even in Haarlem (1952) en dan weer vooral in Amsterdam (tot 1981). De hoofdpersoon is Anton Steenwijk. Aan het begin van het boek, als Anton 12 is, loopt de oorlog op zijn eind. Voor de deur van het huis van zijn buren wordt een aanslag gepleegd op een NSB'er, Fake Ploeg. De buren leggen het lijk voor de deur van zijn huis. Zijn broer probeert het terug te leggen, maar hij is te laat en moet vluchten, want de Duitsers komen eraan. Na de aanslag worden zijn vader, moeder en broer vermoord.Zijn huis wordt verbrand.Hij komt in de cel terecht, bij een gewonde vrouw.Hij ziet haar gezicht niet in de donkere cel.Hij praat met haar over de Duitsers en het leven.De volgende dag wordt hij uit de cel gehaald en naar zijn oom in Amsterdam gebracht.Daar blijft hij wonen en hij gaat in Amsterdam medicijnen studeren. In zijn studententijd gaat hij naar een feestje van een vriend in Haarlem. Het is de eerste keer na de oorlog dat hij weer in Haarlem is.Hij gaat naar zijn ex-buren (niet degenen die het lijk hadden verlegd, maar de buren van de andere kant) en haalt wat herinneringen op.Hij krijgt te horen dat er een monument is gebouwd in zijn straat voor de slachtoffers in Haarlem.Zijn ouders staan er ook op.De andere buren blijken verhuisd te zijn.Hij gaat terug naar Amsterdam en vervolgt zijn studie.In '59 studeert hij af en in '60 ontmoet hij in London zijn eerste vrouw:Saskia de Graaff. Een jaar later krijgen ze een dochter:Sandra.Tijdens de begrafenis van een vriend van Saskia's vader ontmoet Anton bij toeval de oud-verzetsleider en moordenaar van Fake Ploeg:Cor Takes.Hij praat met hem over de oorlog en komt erachter dat de vrouw die hij in de cel had ontmoet Takes had geholpen bij de aanslag.Haar naam was Truus Coster. Ze bleek in '45, de dag nadat Anton haar gezien had,in de duinen te zijn vermoord.Ook komt er een vraag bij hem op:waarom hebben de buren het lijk bij hen neergelegd,en niet bij de andere buren,want dat waren stille mensen,die niemand echt kende? In '67 scheidt hij van Saskia en een jaar later trouwt hij zijn tweede vrouw:Liesbeth.Ze krijgen een zoontje dat ze Peter noemen, naar Anton's broer. In '81 komt hij bij een grote opstand in Amsterdam zijn ex-buurmeisje Karin tegen,die samen met haar vader het lijk van Fake Ploeg had verplaatst.Het blijkt dat haar vader een grote liefde had voor reptielen.Hij had het lijk verplaatst omdat hij niet wilde dat de beestjes zouden verbranden.Hij wist niet dat de bewoners vermoord zouden worden. Hij had het lijk niet bij de andere buren neergelegd,omdat hij wist dat daar joden ondergedoken zaten.Hij was bang voor een wraakactie van Anton en had na de emigratie naar Nieuw-Zeeland zelfmoord gepleegd.
Onderzoek van de verhaaltechniek schrijfstijl De stijl is helder en eenvoudig. Het boek leest makkelijk en er worden weinig moeilijke woorden gebruikt.Er zijn veel gesprekken, beschrijvingen en commentaren. ruimte De aanslag, de belangrijkste gebeurtenis uit de roman,wordt gepleegd in Haarlem.De kade in Haarlem,waaraan Anton woonde,wordt in de proloog uitvoerig beschreven.In 1952 gaat Anton voor het eerst na de aanslag terug naar Haarlem.Anton wil hier nooit meer terug naar toe,hij wil niet meer herinnerd worden aan de aanslag.Later gaat hij er echter nog een keer met Sandra naar toe.Na de aanslag woonde Anton bij zijn oom en tante aan de Apollolaan in Amsterdam.Apollo is de god van het licht. Dit staat in tegenstelling tot de duistere gebeurtenis in Haarlem.Toen Anton in 1953 op kamers ging wonen, "verdween dat Haarlem van januari 1945 nog ver achter de horizon".In 1969 kocht Anton een huis in Toscane, waar hij de vakanties doorbracht.Hij kwam er erg graag,wilde zich er later zelfs permanent vestigen.Hij genoot vaak van het uitzicht op het land- schap dat in ieder geval ver verwijderd was van Haarlem,1945.Toch maakt Anton juist in Toscane een crisis door.Daarna hadden het huis en het uitzicht hun volmaaktheid verloren.De donkere cel,waar Anton praatte met het meisje,was heel belangrijk voor hem.Het symboliseert de duisternis en het isolement waarin Anton na de aanslag verkeerde. In die donkere cel was één lichtpuntje,de vingertoppen van het meisje over Antons gezicht. Naar dat licht is Anton zijn hele leven op zoek. Verhaalfiguren Anton Steenwijk: In het begin van het verhaal is hij volgzaam,maar langzaam aan wordt hij zelfstandiger en zelfbewuster. Ook wordt hij verder in het verhaal gevoeliger. Hij toont meer emoties als het om zijn verleden gaat. Saskia Steenwijk: Over Saskia kom je niet zo veel te weten, doordat zij meer op de achtergrond blijft. Wel weet je dat zij veel van Anton houdt en nog meer van hun dochtertje Sandra. Later als ze gescheiden is blijft ze wel goede vrienden met Anton. Sandra Steenwijk: Ook over haar kom je weinig te weten doordat ook zij op de achtergrond blijft. Wel merk je aan het verhaal dat ze erg goed met haar vader kan opschieten en die twee ook een erg goede band hebben.
Liesbeth: Van haar weet je dus totaal niets, behalve dat ze met Anton is getrouwd. Cor Takes: Een oude verzetsheld die de oorlog niet uit zijn hoofd kan zetten, omdat zijn vriendin daarin is omgekomen. De andere personages zijn allemaal zo weinig beschreven dat je eigenlijk helemaal niet weet hoe ze zijn. Vertelwijze Het verhaal werd verteld in de ik-vorm
Het verhaal wordt verteld op een echte "Harry Mulisch" manier. Er zitten veel dingen in het verhaal waar je na het lezen van zegt:"ja,dat is allemaal heel slim uitgepuzzeld".Hij zoekt echt de dingetjes bij elkaar die het boek speciaal maken.Bijvoorbeeld:bij de aanslag vliegt het huis van Anton in de brand,als hij later aan het studeren is en Fake Ploeg jr. langskomt vliegt de kachel in brand en als hij bij Cor Takes op bezoek gaat is het de asbak die vlam vat.Zulke dingetjes zijn heel speciaal en als je die dingetjes achteraf begrijpt wordt het boek een stuk mooier. Op zoek naar de thematiek In de tweede wereldoorlog werd Fake Ploeg sr. een verkeerde politieagent doodgeschoten.Dit had ingrijjpende gevolgen voor de familie Steenwijk. Het thema is schuld en verantwoordelijkheid en het toeval dat het de Familie Steenwijk treft.Voor Anton heeft dit incident grote gevolgen voor zijn leven voor maar ook ver na de oorlog. Plaats in de literatuurgeschiedenis De onderwerpen van Harry Mulisch's boeken werd steeds meer tweede wereldoorlog.Dat kwam ook door zijn achtergrond van zijn ouders. Zijn moeder was Joodse,zijn vader een Oostenrijkse die samenwerkte met de Duitsers zodat ze na de oorlog ook gevangen werden genomen. Met deze achtergrond is het niet verwonderlijk dat Mulisch geobsedeerd werd door de problemen van fascisme en collaboratie,van schuld en van de verwerking van het verleden.De periode waarin hij daarmee zijn eerste boek uitbrengt is in 1959 met Het stenen bruidsbed.Later kwam er het veel bekendere boek De aanslag.De betekenis van het boek voor de Nederlandse literatuur is dat dit boek een stukje vertelt over de geschiedenis van Nederland. Beoordeling Toen ik het boek begon te lezen dacht ik van:dit is best een leuk boek,maar eenmaal aan de tweede episode begonnen dacht ik:hier moet ik zo snel mogelijk doorheen. Het boek zit niet vol spanning maar met de gedachte dat je meer wilt weten over die avond ga je toch door.Waarom ze nou die dode Fake Ploeg sr. precies voor hun huis neergelegt zijn?Dat vind ik wel goed dat de schrijver zijn best doet om je hersens actief te houden.Achteraf gezien is dit boek best wel een leuk boek geweest,als je ziet dat er veel meer achter het verhaal zit. Ook vind ik de structuur van het boek goed.Het begint erg spannend zodat je gemotiveerd word om verder te lezen. Ik vind het ook goed dat er weer eens een boek over de oorlog geschreven is want de tweede wereldoorlog is heel belangrijk geweest voor Nederland en dat vergeten de mensen weleens.En als er nu geen boeken waren geweest als bron waar hadden we dan al die informatie van daan moeten halen over die oorlog.Ik vind ook dat als je van behoorlijk niveau bent dat je dan toch zeker wat moet afweten van de tweede wereldoorlog.Wat ik minder goed vind is dat het allemaal zo toevallig op z'n pootjes terecht komt.Zoiets kan in het echt toch nooit en vind ik dan ook erg ongeloofwaardig.Aan de andere kant,door deze dingen wordt het verhaal wel speciaal. Ik zou een ander dit boek zeker aanraden want,hij is mooi maar wel apart. Het is zeker een goed boek en je kunt er een hoop van leren.