1. Zakelijke gegevens: Auteur: Harry Mulisch
Titel: De aanslag
Uitgeverij De bezige Bij, Amsterdam 1983, zevende druk ( 1e druk 1982), 254 bladzijdes. 2. Eerste reactie: Ik heb dit boek gekozen omdat ik veel positieve reacties over dit boek heb gehoord. Mijn eerste reactie na het lezen van het boek was een opluchting. Dat kwam doordat op het einde alles duidelijk werd. Ik vond het een interessant boek. Het geeft een goede indruk over hoe mensen het na de 2e Wereldoorlog hebben. 3. Verdieping:  Samenvatting: Het is 1945, het einde van de oorlog voor een deel van Nederland, maar het nog niet bevrijdde deel heeft nog een hongerwinter. Zo ook Haarlem, waar Anton Steenwijk woont ( 12 jr.). Hij woont samen met zijn zijn broer (Peter) en ouders aan een kade. Naast hun wonen de Beumers en het echtpaar Aarts. Het is avond als de familie een aantal schoten hoort. Fake Ploeg, de hoofdinspecteur van politie en algemeen bekend als verrader van Haarlem (hij werkt samen met de Duitsers) blijkt neergeschoten te zijn. Het lijk ligt voor het huis van het echtpaar Aarts, maar die leggen het lijk snel bij hen neer omdat ze bang zijn voor represailles van de Duitsers. Peter ziet dit en word woedend. Hij wil snel het lijk terugleggen, maar dan komen er 3 Duitse politieagenten aan. Peter pakt snel het dienstpistool van Fake Ploeg en vlucht het huis van het echtpaar Aarts in. Duitse soldaten komen snel toegesneld en denken dat de familie van Anton hem vermoord heeft. Als represaille steken ze het huis in de fik. De ouders worden doodgeschoten blijkt later en Anton word meegevoerd in een politiewagen en daarna in een cel gestopt. Hij komt in een compleet donkere cel te zitten bij een vrouw. Hij houdt goede herinneringen aan haar over, was waarschijnlijk zelfs verliefd. Later blijkt dat zij een communistische terroriste was en samen met een andere man Fake Ploeg heeft doodgeschoten. Zij is dus eigenlijk schuldig aan de dood van zijn familieleden, maar toch gaat hij haar niet haten. Anton word naar de ene naar de andere plek gebracht. Overal wordt hij perfect verzorgd en schelden ze de andere Duitsers uit vanwege het slechte verzorgen van Anton. Hij krijgt nieuwe kleren en zelfs chocola, maar word wel heel voorzichtig uitgehoord. Uiteindelijk wordt hij door de “Ortscommandant” naar zijn oom en tante in Amsterdam gestuurd. Onderweg wordt hij nog bijna geraakt door een engelse Spitfire maar word gered door een Duitse soldaat die zijn leven op het spel zet om hem te redden. Hij moet dus op de een of andere manier belangrijk zijn. Anton groeit verder op bij zijn oom en tante. Hij krijgt van hen te horen dat zijn ouder en ook Peter zijn doodgeschoten die avond. Dat is voor hem een grote klap. Hij wist daarvoor namelijk nog niet wat er die avond gebeurd was met hen, hij dacht dat ze even in de gevangenis zouden zitten en daarna vrijgelaten zouden worden. Vanaf dan leeft hij met de vraag wie nou eigenlijk de schuldige is. Toch probeert hij de oorlog zo veel mogelijk te vergeten, alhoewel dit in het begin moeilijk gaat. Lange tijd doet de oorlog hem niets meer, het is hem gelukt te vergeten, totdat hij naar een studentenfeestje in Haarlem gaat en daar dan ook even naar zijn oude huis gaat kijken. Alles kwam toen terug omhoog. In 1953 gaat hij in Amsterdam op kamers wonen. Hij wordt arts. Nog steeds heeft hij last van oorlogstrauma’s. Dan komt in gesprek met de gelijknamige zoon van de gedode Fake Ploeg. Hij beweert dat het de schuld is van de communisten. Daar wordt overigens veel over gesproken de laatste tijd. Het wordt een pittig gesprek; Anton beweert dat Fake Ploeg een overlopen was en al heel wat (onschuldige) Haarlemmers gedood heeft, maar Fake heeft daar weer wat tegenin te brengen. Een keer in een café hoort hij een man praten het feit dat hij Fake Ploeg heeft neergeschoten. Hij was dus degene die voor de dood van zijn gezin zorgde, dacht Anton toen. Hij heette Cor Takes, en had die avond samen met zijn vrouw dus die Fake Ploeg neergeschoten. Die vrouw was degene bij wie hij in de cel had gezeten. Herinneringen komen weer boven. Er komt een periode van waanbeelden en dromen. Hij gaat Truus (die vrouw in de cel) in de persoon van Saskia (zijn vrouw) zien, hoewel hij die Truus nooit gezien heeft. Hij heeft het gevoel dat er iets niet deugd, hij zit er erg mee. Anton staat met zijn gezicht naar het verleden in plaats van naar het heden. Komt natuurlijk door de oorlog. Opnieuw komt er een periode van waanbeelden en dromen, alleen dit keer veel erger. Hij krijgt nachtmerries en aanvallen van hyperventilatie. Een keer word het zo erg dat hij in alles een gevaar ziet, hij wordt overspoeld met angst. Gelukkig trekken deze aanvallen na een tijd weg. Het leven sukkelt verder. Er komt een demonstratie tegen de atoombewapening. Verplicht loopt hij mee. Onderweg komt hij Karin tegen, degene die na de aanslag het lichaam bij hun huis heeft gelegd. Er vormt zich een gesprek dat alles onthuld. Jij als lezer denkt dat je alles weet, dat je weet wie de schuldige is en waarom, maar je wordt toch verrast doordat de schrijver steeds weer een nieuw feit in de vorm van het verhaal van Karin. Karin vertelt van Peter, die hun huis in gevlucht was. Hij stond daar met een pistool en bedreigde hen. Maar toen kwam er ineens een schot door het raam en Peter werd doeltreffend geraakt, hij was dood. Met het echtpaar Aarts gebeurde verder niets. De man van Karin voelde zich echter wel schuldig, terecht, en was bang dat Anton zich zou wreken op hen. Hij vluchtte samen met Karin naar Nieuw-Zeeland waar hij na een tijd zelfmoord pleegde. Karin vertelt dat haar man gek was op hagedissen, en nadat hij Fake Ploeg voor de deur zag liggen meteen bang was dat zijn hagedissen wat aangedaan zou worden. Mede daarom legde hij toen het lijk bij Anton’s huis. Naderhand begreep hij dat hij door zijn liefde voor wat hagedissen het gezin van Anton was gedood. Hij had overigens het lijk bij hen neergelegd en niet bij de andere buren omdat die een aantal joden als onderduikers hadden. Er is nu opnieuw wat verklaard. Die mensen met die joden stonden namelijk bekend als terughoudend en ongezellig, maar nu is dat verklaard met het feit dat ze Joden in huis hadden en zich dus toch terughoudend moesten gedragen. Dus ze waren tóch heel aardig en sociaal. Het gesprek is afgelopen. Het werd Anton even te veel en is weggelopen van Karin. Hij loopt met het rare gevoel van wat hij nou van Karin moest denken. Vroeger was ze de aardige leuke meid met de lekkere kont, maar ze heeft er wèl voor gezorgd dat zijn familie is gedood, maar ze heeft toch ook weer hun eigen leven en dat van hun buren plus dat van die Joden gered.  Onderzoek van de verhaaltechniek: Het verhaal is geschreven vanuit het hij/ zij perspectief. Het verhaal begint in de hongerwinter van 1945 en eindigt in 1981. De jaartijden op zich doen er niet echt toe, het gaat meer om het tijdverloop. De plaats waar het zich afspeelt is in het begin in Haarlem, maar nadat het huis van de familie is afgebrand gaat het leven van Anton verder in Amsterdam. Dit boek kent aardig wat personen die niet belangrijk zijn voor het verhaal, zoals zijn 2 vrouwen. Personen die een heel belangrijke rol spelen in het verhaal zijn de hoofdpersoon, het echtpaar Aarts en Fake ploeg. Belangrijke situaties die in het verhaal voorkomen zijn de aanslag op Fake Ploeg, het gesprek met de zoon van Fake Ploeg en het slotgesprek met Karin. Op zoek naar de thematiek: Het thema van het verhaal is de aanslag op Fake Ploeg. Daardoor wordt zijn familie vermoord wat zijn leven ingrijpend verandert. Typerend voor dit thema is dat de hoofdpersoon op zoek gaat naar de dader het antwoord op de vraag wat er nou die avond is gebeurd en waarom. Ook typerend is dat er aan het eind een gesprek plaats vind dat alles onthuld. Het verband tussen het thema en de titel lijkt mij duidelijk. De titel is beschrijft eigenlijk al meteen het thema. Plaats in de literatuurgeschiedenis: Harry Mulisch heeft erg veel variërende werken geschreven, maar toch wel het meest over de oorlog. Dit boek is dus redelijk typerend voor hem. Beoordeling: Ik vond het een zeer interessant boek. Het beschrijft heel goed hoe het leven van iemand met oorlogstrauma’s verder gaat. Namelijk heel moeilijk, vol met twijfels en angstaanvallen. Hiervoor wist ik hier nog weinig van, dus het boek heeft me kennis bijgebracht. Ik vond dat het boek goed leesbaar, niet te ingewikkeld, en verder vind ik dat er vrijwel geen overbodige tekst was, dus geen lange saaie beschrijvingen van hoe de tuin erbij stond. Ik kan het boek moeilijk met andere vergelijken omdat ik hiervoor nog geen boek over dit onderwerp gelezen heb. Ik heb wel veel oorlogsboeken gelezen maar daar kwamen de gevoelens niet zo sterk naar buiten als bij dit boek. Ik vind dat het zowel leesbaar als inhoudelijk gezien voor een groot publiek geschreven is. Wat ik jammer vind van het boek is dat het weinig spanning bevat. Mijn eindoordeel over dit boek is een 7.5
Ik zou het iedereen aanraden die wel houd van wat psychologie en oorlog.