Harry Mulisch
De aanslag
1e druk, 1982 Personages Anton Steenwijk
Aan het begin is Anton 12 jaar en aan het eind 50 jaar, het boek gaat van zijn twaalfde tot zijn vijftigste levensjaar. Hij denkt dat hij geen problemen heeft met de oorlog, dat hij alles heeft verwerkt, maar dat is niet waar. Steeds wordt hij weer met de oorlog geconfronteerd, bijvoorbeeld wanneer hij de zoon van Fake Ploeg ontmoet op een demonstratie. Hij wil duidelijk het verleden vergeten, alleen lukt hem dat niet. Thema Het thema is Oorlogsverwerking. Dat lijkt soms simpel en het lijkt soms of alle pijn weg is, soms heb je er al een hele tijd niet aan gedacht en ineens is het weer terug. Je denkt dat je het allemaal verwerkt hebt, maar achteraf kom je toch bedrogen uit.
Motto Het motto van het boek is: ‘Overal was het dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht.’ Het motto is ontleend aan een brief van een Romeinse senator, die verslag doet van de rampzalige uitbarsting van de Vesuvius in het jaar ’79. Pompeji werd bedolven en kwam in absolute duisternis. Zo’n ramp is de aanslag voor Anton, hij komt in een diepe duisternis. Iedereen gaat met zijn normale leven doorgegaan na de oorlog, maar Anton Steenwijk kan de oorlog maar niet vergeten. Perspectief Het perspectief is vanuit de personale verteller, het verhaal wordt verteld vanuit de hij-vorm. Je ziet door de ogen van Anton wat er gebeurt en je weet wat hij denkt. Titelverklaring De titel slaat op ‘de aanslag’ die op Fake Ploeg is gepleegd waardoor Anton’s gezin wordt vermoord en waardoor hij een trauma oploopt. De gebeurtenis heeft verre gevolgen in het boek. Zonder de aanslag op Fake Ploeg was Anton niet zo opgefokt geworden. Het hele boek draait om de aanslag. Plaats en Ruimte Het verhaal speelt zich af in Amsterdam, waar Anton bij zijn oom en tante gaat wonen nadat zijn ouders en broer zijn vermoord. Het verhaal speelt zich ook af in Haarlem, waar Anton gezin wordt vermoord doordat zij de schuld krijgen van de aanslag op Fake Ploeg. Fake Ploeg wordt namelijk voor de deur van de buren vermoord, maar de buren verschuiven het lijk voor de deur van de Steenwijkers, omdat bij hun Joden ondregedoken zaten. Opbouw De Aanslag heeft ongeveer 210 pagina’s. Het boek heeft een proloog en verder vijf hoofdstukken.
Tijd en Werkelijkheid Het verhaal speelt zich grammaticaal in het verleden af. Het verhaal wordt chrono-logisch verteld, maar er is wel een enkele flash-back, maar die is meer om het verhaal duidelijker te maken. Het verhaal speelt zich af van ’43 tot ’80 ongeveer, want Anton is twaalf wanneer de aanslag gepleegd wordt en is vijftig wannneer het boek eindigt. Het verhaal zou heel goed waargebeurd kunnen zijn. Er komen in het boek gebeur-tenissen en personen voor die aan de werkelijkheid zijn ontleend. De verzetsstrijder Truus Coster vertoont zeer opvallende overeenkomst met Hannie Schaft. Fake Ploeg doet denken aan Fake Krist, een politieman die op 25 oktober 1944 aan de Wester-gracht te Haarlem werd doodgeschoten. Van deze dode politieman bestaat een foto die is gebruikt voor de beschrijving van Fake Ploeg die dood op straat ligt. Sjoerd doet denken aan de journalist Henk van Randwijk. Verteltijd en Vertelde tijd De verteltijd is 211 pagina’s en de vertelde tijd is ongeveer 38 jaar. Het verhaal begint wanneer Anton 12 is en eindigt wanneer hij 50 jaar is. In die bijna veertig jaar worden alleen de belangrijke dingen verteld die er met Anton gebeuren. Stijl Het taalgebruik is vrij gemakkelijk, dit komt voornamelijk door de weing moeilijke woorden, de makkelijke zinnen en de weing dialogen die in het verhaal gevoerd worden. Je leest het boek makkelijk en snel uit. Er zit geen humor in het verhaal, maar dat verwacht je ook niet van een boek over oorlogsverwerking. Genre Het boek is een psychologische roman. Het gaat de hele tijd over het leven van Anton en hoe hij de oorlog verwerkt. Gemotiveerd Waardeoordeel Ik vond het een goed boek. Alles paste goed in elkaar. Je moest wel goed je aandacht bij het boek houden anders snap je er niets van. Het is een erg meeslepend verhaal. Het boek las makkelijk zonder dat je moest nadenken over waar het nou over ging. Het onderwerp spreekt mij erg aan, ik vind het erg boeiend om over de oorlog te lezen. Vooral dat dit boek een kern van waarheid in zich heeft vind ik prettig, dat stimuleert mij meer om het te lezen. Jammer dat er toch niet wat humor in zat, maar dat is begrijpbaar omdat het natuurlijk over oorlog gaat. Samenvatting Proloog

Aan de rand van Haarlem staan langs het Spaarne vier villa’s. In ‘Buitenrust’ woont het gezin Steenwijk. Vader (griffier bij de rechtbank), Moeder, Peter (17) en Anton. Links van hun huis staat de villa van de familie Beumer en rechts die van mr. Kortweg en zijn dochter Karin. 1e episode 1945
Oorlogswinter. Het gezin Steenwijk zit gezellig thuis. Plots horen ze zes knallen. Fake Ploeg is doodgeschoten en zijn lijk is door de buren voor hun huis gesleept. Door deze gebeurtenis wordt hun huis afgebrand en zijn ouders en broer doodgeschoten door de Duitsers. Anton zelf wordt opgepakt en in een cel gegooid. In de cel zit het meisje dat Fake Ploeg heeft doodgeschoten. De volgende dag wordt Anton weer vrijgelaten. Hij woont vanaf nu bij zijn oom en tante in Amsterdam. 2e episode 1952
Al die tijd is Anton niet meer in Haarlem geweest. Totdat een vriend van school een feest geeft. Wanneer hij bij het feest terug komt gaat hij naar zijn oude straat en maakt een praatje met zijn oude buurvrouw over haar mann die dement aan het worden is. Hij wil snel weg, maar gaat toch nog even langs het oorlogsmonument. 3e episode 1956
In 1953 ging hij op kamers wonen. Bij een demonstratie ontmoet hij Fake Ploeg, de zoon van de vermoorde Fake Ploeg. Anton vraagt of hij binnen wil komen voor een babbeltje. Ze praten over de aanslag, wiens schuld het nou was. Ze waren het oneens. Fake vond dat de schuld lag bij de verzetstrijders en Anton niet. Ze krijgen ruzie en Fake gaat weer weg. 4e episode 1966
In 1960 ontmoet Anton zijn eerste vrouw, Saskia Ploeg. Ze kregen een dochter genaamd Sandra. In 1966 gingen ze naar een begrafenis van een vriend van Saskia vader. Daar ontmoet hij Takes. Die had samen met z’n vriendin Fake Ploeg voor Anton’s huis doodgeschoten. Die vriendin van Takes was het meisje waarmee Anton een nacht in de gevangenis had gezeten. Ze praten en huilden met elkaar. 5e episode 1981
Hier trouwt Anton met Liesbeth. Ze krijgen een zoon, Peter. Door toeval loopt Anton mee met een demonstratie tegen atoombewapening. Daar komt hij Karin tegen, Zijn vroegere buurmeisje. Zij legt uit dat zij en haar vader het lijk voor zijn huis gelegd hadden, omdat de andere buren Joden in huis hadden. Peter (Anton’s broer) was toen de Duitsers kwamen Karin’s huis ingevlucht met het pistool van Ploeg. Karin’s vader had toen tegen Duitsers gezegd dat Peter hen met een pistool bedreigd had. Toen is Peter vermoord. Opeens ging Anton er vandoor. Hij zei: "Het ga je goed.". Zonder op een antwoord te wachten liet hij Liesbeth in de steek.