Cirkel in het gras door Oek de Jong

Oek de Jong, Cirkel in het gras
1985
And their feet move
Rhythmically, as tender
feet of Cretan girls
danced once around an
altar of love, crushing
a circle in the soft
smooth flowering grass Deel 1 In de zomer van 1976 vestigde de Nederlandse journaliste Hanna Piccard zich voor twee jaar in Rome. Op een regenachtige ochtend in de herfst zag ze tussen de zuilen van het Pantheon een man die ze aantrekkelijk vond, maar wiens manier van kijken onbeschaamd was. Een tijdje later ontmoette ze hem opnieuw tijdens een samenkomst in een restaurant, waar de Amerikaanse beeldhouwer Joe Kurhajec haar voor had uitgenodigd. De man heette Andrea Simonetti. Hij was gescheiden, zijn dertienjarige dochter Leda woonde bij hem. Hij werkte enkele dagen per week bij het Museo Nazionale d’Arte Moderna; hij was een kenner van de schilder Caravaggio. In zijn vrije tijd schreef hij poëzie, keek hij uit het raam of wandelde door de stad. Hanna werd verliefd op deze man, wat ze aan haar vriendin Dita van der Waals vertelde. Andrea nodigde Hanna uit voor een zeiltocht op het jacht van Pittakos, maar de zware reis bracht hen niet nader tot elkaar. Bovendien had Hanna te kampen met de jaloezie van Leda. Een week na de zeiltocht kwam ze Andrea ‘per ongeluk’ tegen en ze ging mee naar zijn huis aan de piazza Farnese. Andrea bleek bezoek te hebben van zijn baas, leermeester en vriend Zuccarelli, die Hanna door haar komst verjoeg. Andrea bleef over koetjes en kalfjes praten en Hanna ging teleurgesteld weg. Drie weken lang probeerde ze Andrea uit haar hoofd te zetten. Toen ze echter ziek van verlangen werd, hakte ze de knoop door en ging naar het museum waar Andrea werkte. Ze wilde terzake komen. Andrea wees haar in eerste instantie af, kuste haar toch en schreef haar daarna een brief dat het hem allemaal te snel ging. Bovendien had hij een dochter om rekening mee te houden en gold zij allergrootste liefde de poëzie. Toch begonnen zij elkaar regelmatig op te zoeken. Ze moesten erg aan elkaar wennen; Hanna kon bijvoorbeeld niet naar de wc als Andrea er was. Nadat ze voor het eerst met elkaar naar bed waren gegaan, vertelde Andrea over het grote gedicht waaraan hij werkte. Vijf weken later trok Hanna, opverzoek van Andrea, bij de Simonetti’s in. Ze moest vechten om zich een plaats in het huis te veroveren. Ze moest Leda’s jaloezie overwinnen en bovendien was ze er nooit zeker van dat Andrea haar wel wilde. Soms vluchtte ze een dag, maar ze kwam altijd weer terug, en vol wilskracht bond ze de ‘strijd’ weer aan. Want voor het eerst in haar leven had ze een man ontmoet die ze echt wilde en aan wie ze zich kon overgeven. Deel 2 Ongeveer een jaar later waren Hanna, Andrea en Leda in Amsterdam. De Simonetti’s wilden Hanna’s achtergrond leren kennen. Op het terras bij het Stedelijk Museum ontmoette Andrea Léon Brest, de vroegere vriend van Hanna. Op een dijk bij het IJsselmeer vertelde Andrea over de familie Locrante op het eiland Salina, bij wie hij vaak de vakantie had doorgebracht. Hanna omhelsde hem zo bruusk dat hij een snee in zijn achterhoofd opliep. Op Schiphol zag Leda een man die ze die middag in het IJsselmeer had zien zwemmen. Hij zat in hetzelfde vliegtuig als zij en bij aankomst in Rome zag ze op zijn koffer dat hij Jan Zocher heette. De volgende morgen werd ze in een bijzondere, verwachtingsvolle stemming wakker. Serpentines golfden uit haar lichaam over de piazza Farnese. Op school hoorde ze dat vlak in de buurt Aldo Moro, partijvoorzitter van de christen-democraten, ontvoerd was door de Rode Brigades. Zijn vier lijfwachten en chauffeur waren dood- geschoten. Leda voelde zich opgewonden. Dit was het eerste historische moment in haar leven. Leda volgde al drie jaar lessen in de kunst bij Joe Kurhajec. In zijn schuur voerde ze braaf zijn opdrachten uit, tot ze een keer in tijdnood was en ze zich het schilderij De Parkiet en de Sirene van Matisse in het Stedelijk Museum herinnerde. Ze knipte snel uit kleurig papier enkele zeesterren , een meeuw en een schelp en rangschikte ze. Joe was vol lof en voortaan experimenteerde Leda met uitgeknipte kleurige vormen. Ze maakte een werkstuk voor in de hal in hun huis, dat het paradijs moest voorstellen en dat ze de titel ‘Er zwemt niemand in zee’ gaf. In de bibliotheek had ze een boek gevonden over marathonzwemmen, en daarin werd Jan Zocher genoemd. Op een dag ging ze naar Andrea om hem te vragen waarom ze bij hem en niet bij haar moeder Marina was gebleven na de scheiding. Andrea kon het haar niet met woorden uitleggen; hij legde haar handen op zijn blote borst om het haar te laten voelen, waarop Leda hem beklom en zich in zijn nek vastbeet. Tussen Hanna en Andrea ging het niet zo goed. Na hun terugkeer uit Amsterdam waren maar enkele gelukkige dagen gevolgd. Daarna was Andrea zich van haar gaan afwenden. Hij zag allerlei onvolmaaktheden bij Hanna. Op den duur kon hij haar aanwezigheid in huis bijna niet meer verdragen. Ze kregen een keer een hevige ruzie over het gedrag van de machthebbers, die niet met de ontvoerders van Aldo Moro wilden onderhandelen. Hanna was het hiermee eens. Ze verafschuwde het terrorisme en vond dat het recht moest worden gehandhaafd. Andrea werd steeds driftiger en zijn betoog over het terrorisme als symptoom van een zieke samenleving mondde uit in de vraag wanneer een mens zich werkelijk vrij kon noemen. Hanna dacht dat Andrea nooit van haar had gehouden. Andrea voltooide zijn grote gedicht, maar hij kwam er niet toe het Hanna te vertellen. Zuccarelli vond een proefdruk op Andrea’s bureau, en tijdens een verblijf in Andrea’s boerderij in Sutri gaf hij commentaar op het gedicht. Toen Andrea terugkwam uit Sutri wilde Hanna gewoon tegen hem doen, maar het lukte niet. Ze sliep de hele nacht niet. Toen ze zich de volgende dag op een terras zat te bedrinken, zag ze Joe Kurhajec, die haar verontwaardigd vertelde dat hij van Zuccarelli had gehoord dat Andrea zijn gedicht af had. Hanna liet niet blijken dat zij dat ook niet wist. Ze ging met Joe mee naar zijn schuur om de torso’s te bekijken die uit Griekenland waren aangekomen. Joe wilde met haar naar bed, maar toen Hanna bleef zeuren dat hij haar niet mocht, gooide hij haar zijn schuur uit. ’s Avonds zou Andrea met Hanna naar het theater gaan. Hij kwam te laat. Toen hij op zijn plaats ging zitten, bleek dat Hanna haar kaartje aan een mooie vrouw had gegeven. Toen Andrea thuiskwam, was Hanna nogal dronken. Andrea verkrampte meteen. Toen Hanna zei dat ze wist dat Andrea zijn gedicht had voltooid en dat het zijn goed recht was dat voor haar te verzwijgen, werd hij zo driftig dat hij haar het huis uit gooide en de 64 treden afsmeet. In brieven schreven zij elkaar wat ze van hun verhouding vonden. Ze spraken af om over een week in het buitenhuis van Zuccarelli de zaken te regelen. In diezelfde week werd Aldo Moro vermoord. Zuccarelli was geschokt omdat hij de wijze waarop het lijk gevonden zou worden, precies zo had voorspeld. Bovendien was hij in de war omdat hij inzag dat Andrea hem als model voor Friedrich II, de verlichte despoot uit het gedicht, had gebruikt. Hij trok zich terug in zijn huis om te vasten en zijn dagboek bij te werken. Hij besloot om het weekend in zijn buitenhuis, de Villa Cimbrone bij Ravelle, door te brengen om zijn genezingsproces te voltooien. Inmiddels was Andrea daar al aangekomen. Hij probeerde zijn chaotische gevoelens te ordenen. In aanwezigheid van een antieke vrouwenkop veranderden zijn inzichten en eindelijk voelde hij zich een vrij man. Hij voelde zich in staat van Hanna te houden en zich helemaal aan haar over te geven. Hanna was echter tijdens de staatsuitvaart van Aldo Moro tot een ander besluit gekomen: ze zou Andrea en Italië verlaten. Toen zij samen met Leda, die mee was gegaan omdat ze de zwemwedstrijd Napels-Capri-Napels wilde zien, in de Villa Cimbrone aankwam, werd haar besluit aan het wankelen gebracht. Andrea bleek te zijn veranderd. Voor het eerst had ze het gevoel dat hij haar echt wilde. Die nacht was er niets in Andrea dat zich van haar afwendde. Hanna was heel gelukkig, maar de veranderde houding van Andrea beangstigde haar. Hij was volmaakt, de ‘geeuwende god van het geluk’. De volgende dag streed Hanna met haar tegenstrijdige gevoelens. Andrea had een schip gehuurd en daarmee waren ze naar de zwemwedstrijd gegaan. Toen Jan Zocher vlak bij hun schip was, gaf hij uitgeput de wedstrijd op. Andrea haalde hem uit het water. Leda vroeg in extase of Andrea haar wilde kussen en viel flauw. Hanna maakte van de drukte gebruik door met een ander schip terug te varen naar Amalfi. In de Villa Cimbrone maakte ze gebruik van de privé-badkamer van Zuccarelli. Toen Andrea terugkwam, vertelde ze hem dat ze voorgoed wegging, wat hij uiteindelijk gelaten accepteerde. ’s Avonds had Andrea een afspraak met Zuccarelli, die de vorige dag onverwachts in de Villa Cimbrone was aangekomen. Ze hadden een woordenwisseling gehad, waarna Zuccarelli zich had teruggetrokken in een hotel in Amalfi. ’s Avonds was hij in zee gaan zwemmen. Toen hij op de zeebodem een arm had zien liggen, had hij ernaar gedoken en was hij verdronken. Toen Hanna al weer een tijdje in Nederland woonde, kreeg ze een brief van Andrea waarin hij schreef dat hij vaak naar haar verlangde. Hij vertelde dat zijn gedicht begin september zou verschijnen. Hanna schreef hem terug dat ze weer met Léon Brest samenwoonde. Door middel van een droom over een cirkel in het gras probeerde ze uit te leggen waarom hun liefde onmogelijk was.
1a. Beschrijf het karakter van de hoofdpersoon/-personen. Hanna Piccard: ze is een Nederlandse journaliste. Aan het begin van de roman is ze 32 jaar. Ze is 1.64 meter lang, heeft blond haar en een stevig gebouwd lichaam Ze heeft het vlees van een varken, en ook haar hoofd lijkt op een varkenskop: kleine ogen en een wipneus. Andrea is bang voor haar dunne en achterdochtige lippen. Ze heeft niet alleen uiterlijk iets van een varken weg, ze heeft volgens Andrea ‘het verlangen zich te wentelen in een moddervet genot’. Attributen die bij haar horen zijn zure room, mayonaise, vette lipstick, potjes crème en puddingbroodjes. Ze is de dochter van een steenfabrikant. Haar opvoeding heeft haar een aantal onwrikbare codes meegegeven. Ze is op zoek naar een doel in haar leven, ze wil ergens wortel schieten. Als journaliste in Rome hoopt ze met het werkelijke leven in aanraking te komen. Andrea vind haar nooit tevreden, onverzadigbaar, uitzinnig jaloers en vreselijk snel gekrenkt. Ook Zucarelli en Kurhajec noemen haar nukkig en nors. Volgens Andrea is ze de ene keer overdreven zakelijk, dan neigt ze weer naar het hysterische. Andrea ervaart haar gedrag vaak als een vorm van tirannie, maar toch houdt hij van haar schokkende emotionaliteit. Leda beschouwt Hanna als rivale alias moederlijke vriendin alias gehate stiefmoeder. Aan het eind van de roman is Hanna terug in Nederland en zoekt ze een leidinggevende functie in het bedrijfsleven. Organiseren, daar wordt ze rustig van. Ze wil leven als een man. Anderen vinden haar rijper geworden, maar zelf zegt ze: ‘De wereld vernadert, mijn leven verandert, en ik blijf dezelfde. Ik begrijp het zelf niet , maar zo is het’. Andrea Simonetti: hij is aan het begin van de roman 32 jaar. Hij is aantrekkelijk, slank, heeft een langwerpig en benig gezicht en zwartblauwe ogen. Zijn handen zijn mooi. Hij is vaak naïef en verlegen. Zijn oogopslag is verleidelijk schuw, als van een vrouw. Zelf noemt hij zich te zeer doordrenkt van het vrouwelijke om met een vrouw te kunnen leven. Hij was jaloers toen zijn vrouw Marina Leda baarde, en hun dochtertje is eigenlijk altijd alleen van hem geweest. Hij heeft het idee dat een vrouw hem zal leiden naar het hart van het leven, de eeuwigheid, de openbaring van het wereldraadsel. In een vrouw wil hij herboren worden. Hij houdt ervan verliefd te zijn, omdat dat je zekerheid aantast en je dan sterk beseft dat je leeft. Aan alle vrouwen, ook aan Hanna, blijken echter onvolmaaktheden te kleven, waardoor hij zich van hen afwendt. Andrea is een dichter, hij wil zich wijden aan de Muze. In Amerika is hij de jongste Caravaggio-specialist ter wereld geworden, maar door Rome te verlaten is hij Marina voorgoed kwijt geraakt. Terug in Rome heeft hij gevochten tegen zijn eenzaamheid. Andrea houdt ervan door de stad te lopen en mensen gade te slaan. In het alledaagse openbaart zich aan hem het wereldraadsel. Andrea noemt zichzelf een slaaf van zijn ogen, een slaaf van zijn gedachten. Hij vertelt veel verhalen; hij filosofeert veel. Andrea is een zoeker in de ruimte. Hij voelt zich een visser die een net vol kennis achter zich aansleept. Hij wil zich hiervan bevrijden, verlost worden van zijn eigen tekortkomingen, van zijn beperkingen als mens. Onthechting is een geliefd begrip van hem. Hij wil los komen van zichzelf, los van het leven en erboven staan en er vrij van zijn. In de Villa Cimbrone komt Andrea erachter dat het niets anders is dan hoogmoed om niet tot het levende te willen behoren. Eindelijk komt dan zijn ‘verlossing’. Hij houdt op te willen weten waarom hij iets weet. Hij voelt zich licht en ruim, van zijn hoogmoed bevrijd en voor het eerst waarlijk intelligent. Het is hem gelukt vrij man te worden en echt van iemand te gaan houden. Helaas voor Andrea is zijn oordeel dan al geveld, en wel door twee vrouwen. Marina had gezegd: ‘Je zult nooit meer een kind krijgen van een ander’ en Hanna schrijft:’Je zult nooit een ander toebehoren.’ Toch valt hij na Hanna’s vertrek niet terug in zijn oude leven, hij is een ‘gelouterd’ man. b. Is er sprake van een verandering van het karakter? Zo ja, in welk opzicht? Er zijn geen veranderingen in het karakter van Hanna. Dat van Andrea verandert wel. Hij is zachter geworden, vriendelijker, minder genadeloos, waarachtiger, al zal hij altijd van een zekere hardheid blijven houden. Andrea heeft zijn lot kennelijk aanvaard. c. Beschrijf kort enkele minder belangrijke personen. Leda Simonetti: zij is in het begin van de roman dertien jaar Ze heeft lang zwart haar en ongewoon grote ogen. Ze heeft de handen en voeten van Marina, van wie ze ook haar tekentalent heeft geërfd, maar ze kan net als Andrea erg driftig worden. Ze is heel mooi, maar daar is ze zich niet van bewust. Pas in het tweede deel van de roman komt Leda zelf aan het woord. Ze is dan vijftien jaar en ze begint vorm te krijgen. Ze is verbaal begaafd en heeft met haar snelle tong en sarcastische opmerkingen op school een zekere reputatie opgebouwd. De romangedeelten die vanuit Leda zijn geschreven, geven een prachtig beeld van een intelligent en artistiek begaafd meisje in haar puberteit. Aan de ene kant is ze nog echt een kind in haar nadrukkelijk gebruik van nieuwe en moeilijke woorden en haar dweperij met de zwemmer Jan Zocher. Aan de andere kant probeert ze als een volwassene afstand te nemen van haar puberaal gedrag. In artistiek opzicht maakt Leda ook een ontwikkeling door. Na drie jaar lessen in de kunst, komt ze in aanraking met de ‘onderstroom’ en gaat ze met kleurige uitgeknipte vormen eigen composities maken. Zo maakt ze een kunstwerk voor in de hal, waarmee ze, volgens Andrea, afscheid heeft genomen van haar kindertijd. Leda heeft een zeer bijzondere relatie met haar vader, wat voor een groot deel voortvloeit uit Andrea’s karakter. Langzaam aan begint Leda zich van Andrea los te maken. Ze vindt zijn verhalen slaapverwekkend en gelooft er niet meer in. Ze wil een tijdje oppervlakkig gaan leven en zich niets meer van zijn geklets aantrekken. Andrea draagt altijd dezelfde stomme kleren; hij heeft haar altijd gevangen gehouden op de mezzanino, maar daar zal nu een einde aan komen. Federico Zuccarelli: hij is een man van in de zestig. Hij is 1.64 meter lang en tenger gebouwd. Hij vrijwel wit haar, een lok hangt voor zijn oog. Zijn gezicht is bruin. Hij heeft de allure van een frêle aristocraat. Hij is directeur van het Museo Nazionale en ontdekker van de schilder Morandi. Hij gaat gebukt onder de last van andermans roem. Hij heeft een laatdunkende onderlip, die naar voren is geschoven. Hij is een charmeur. Hij is vrijgezel. Hij slaapt nooit in het huis van een ander. Hij heeft een vergaande nieuwsgierigheid en bemoeizucht. Hij is jaloers. Hij lijdt aan slapeloosheid. De snelheid van zijn lichaam brengt hij tot stilstand tijdens de dagen dat hij zich terugtrekt in zijn huis, waar hij vast en zijn dagboek bijwerkt. Hij ziet het feit dat hij leeft alleen maar als een gewoonte. Zijn dood kan opgevat worden als een soort zelfmoord; het illustreert ook zijn hebzucht, zijn passie voor het schone en de ambitie de eerste te willen zijn. Naarmate hij ouder wordt verdwijnen zijn gevoelens. Discussies over innerlijke vrijheid vervelen hem. Hij heeft alleen nog maar oog voor de naakte feiten. Aan poëzie hecht hij geen belang meer. Toch is hij geschokt door Andrea’s gedicht, als hij het idee krijgt dat hij model heeft gestaan voor Friedrich II. Zuccarelli is Andrea’s leermeester en baas, maar hij heeft ook een tirannieke vriendschap voor hem opgevat. Andrea ontworstelt zich echter langzaam aan Zuccarelli’s macht over hem. In de Villa Cimbrone maakt hij zich definitief los van Zuccarelli. Andrea barst daar in huilen uit en dat bevrijdt hem definitief van Zuccarelli. Die bevrijding wordt heel letterlijk als Zuccarelli vlak daarna sterft, en wel op vergelijkbare manier als Cola Pesce, de duiker die door Friedrich II de dood in werd gejaagd. Zuccarelli geeft zichzelf echter de opdracht om te duiken tot een onmogelijke diepte. Joe Kurhajec: hij is een roodblonde, forsgebouwde en vlezige Amerikaan met Roemeense voorouders. Hij heeft de oorlog in Vietnam en Cambodja meegemaakt en voelde zich op 35-jarige leeftijd al oud en afgeleefd. Zijn huwelijk ging stuk en samen met zijn dochtertje Joey vestigde hij zich te Rome als correspondent van een Amerikaans persbureau. Rosa Ponti kanaliseerde zijn onbehouwen kracht en vernietigingsdrift geleidelijk. Ze hield van zijn linkerarm, die ten gevolge van een kinderziekte niet geheel was volgroeid. Ze kregen twee kinderen, Pepe en Laura. Rond zijn veertigste vatte Joe het plan op om beeldhouwer te worden. Tijdens het beeldhouwen voelde hij het beest in zich verdwijnen. Zijn beste vriend is Andrea Simonetti, zijn officiële droomuitlegger. Joe en Andrea staan in scherp contrast tot elkaar, ze lijken elkaars spiegelbeeld te zijn. Joe ging na zijn scheiding met zijn dochtertje van Amerika naar Rome; Andrea juist van Rome naar Amerika. Allebei smijten ze Hanna een keer op de grond. Het is Joe echter wel gelukt zich aan een vrouw te binden en Andrea niet. Joe is mannelijk; Andrea is vrouwelijk. Joe is praktisch, leeft in het hier en nu; Andrea is theoretisch, filosofisch, denkt veel aan het verleden. d. Herken je bepaalde karaktertrekken of bepaald gedrag van jezelf in personen in het verhaal? Eigenlijk herken ik geen karaktertrekken van de personen in het verhaal in mijzelf. Ze maken zich allemaal veel te druk en zijn veel te veel met zichzelf bezig. 2a. Beschrijf de belangrijkste relatie(s): - hoe gaan deze mensen met elkaar om? - beschrijf de positieve en negatieve kanten van deze relatie(s) gezien vanuit de ogen van de ene en de andere persoon. Hanna en Andrea: Zij hebben een seksuele relatie. Beiden denken alleen anders over deze relatie. Voor het eerst heeft Hanna een man ontmoet aan wie ze zich met hart en ziel kan geven. Zijn overgave laat op zich wachten. Hanna leeft het leven van de overgave, Andrea het leven van de ontkenning. Doordat hij iedere keer de onvolmaaktheden van Hanna ziet, kan hij niet echt van haar houden. Andrea en Leda: zij hebben een zeer speciale band. Ze zijn vader en dochter, maar zo’n relatie hebben ze niet. Ze hebben samen zo hun rituelen, zoals de armband die ze dragen als ze geen zin hebben in praten. Andrea vertelde haar altijd verhalen, die ze ook geloofde. Andrea en Zuccarelli: Zuccarelli is Andrea’s werkgever, leermeester en vriend. Hij is altijd zeer nadrukkelijk aanwezig, dat benauwt Andrea wel eens, maar hij laat daar niets van merken. Er is altijd een soort spanning tussen deze twee, maar op het eind verdwijnt de spanning, als Andrea zich definitief bevrijdt van Zuccarelli. b. Is er sprake van een verandering in deze relatie? Zo ja, in welk opzicht? Er is een verandering in deze relaties. Er wordt een eind gemaakt aan de relatie tussen Hanna en Andrea. Ze gaan nog één keer samen zwemmen bij de Villa Cimbrone, om afscheid te nemen. Na zijn verblijf in de Villa Cimbrone, is Andrea gemoedelijker en zachter, hij is veranderd. Leda begint zich langzaam los te maken van Andrea; Hun relatie wordt minder hecht. Doordat Andrea zich in de Villa Cimbrone definitief bevrijd van Zuccarelli, gaat hij niet meer gebukt onder diens tirannieke vriendschap.
c. Wat is de reden/de oorzaak van deze verandering? Nadat Andrea Hanna na een ruzie zijn huis uit heeft gegooid en haar van de trappen heeft gesmeten, besluit Hanna dat het zo niet verder kan en ze zet een punt achter hun relatie. Leda vindt de verhalen van Andrea slaapverwekkend worden en ze gelooft er niet meer in. Ze vindt dat Andrea haar altijd gevangen heeft gehouden, maar daar heeft ze nu genoeg van. De verandering in de relatie tussen Andrea en Zuccarelli komt door het gesprek dat ze hebben op het terras van de Villa Cimbrone. Zuccarelli confronteert hem er dan mee dat Andrea hem als model heeft gebruikt voor Friedrich II. Andrea geeft dit toe en ze krijgen een discussie die leidt tot de bevrijding van Andrea. d. Geef jouw mening over deze relatie(s). Ik vind deze relaties allemaal een beetje vreemd. Hanna en Andrea bijvoorbeeld, ze houden van elkaar, maar kunnen elkaar daarnaast niet verdragen. Leda en Andrea hebben, naar mijn mening, een rare relatie, geen echte vader-dochterrelatie. Zuccarelli is te bezitterig en Andrea laat dat ook gewoon over zich heen komen. Als werkgever zou ik dat ook wel over me heen laten komen, maar in een vriendschap niet. Andrea is in deze relatie te meegaand. 3a. Vanuit welke persoon vertelt de schrijver het verhaal? Er is een auctoriale verteller die weet wat er in de hoofden van de personages omgaat. Hij weet zelfs meer dan zij. De auctoriale verteller geeft soms oordelen ; hij geeft achtergrondinformatie. Hij trekt zich echter vaak op de achtergrond terug, en de lezer lijkt dan de gedachten en gevoelens van de personages zonder zijn tussenkomst te krijgen. b. Als het perspectief wisselt: van wie naar wie dan? In deel één wordt er alleen vanuit Hanna verteld, in deel twee komen naast Hanna Andrea en Leda veel aan het woord; ook wordt er vanuit Zuccarelli en Joe Kurhajec verteld. c. Wat zijn de gevolgen van deze wisselingen voor het begrijpen van het verhaal? Doordat de gebeurtenissen door meerdere personages worden beschreven en becommentarieerd, krijg je meer inzicht in het karakter van de personages en de motieven die aan hun houding en gedrag ten grondslag liggen. 4a. Wanneer speelt het verhaal zich af? In 1976 en ruim twee jaar daarna.
b. Van welk belang is dit moment/ deze periode voor het verhaal? Deze periode op zich is niet van belang voor het verhaal zelf, maar omdat rond die tijd Aldo Moro vermoord wordt en dat in het verhaal ook een rol speelt, moet het verhaal zich wel in deze jaren afspelen. c. Is het verhaal chronologisch, dan wel niet-chronologisch verteld? Licht je antwoord toe. De roman wordt in grote lijnen chronologisch verteld, al zijn er enkele afwijkingen en onderbrekingen. Het eerste hoofdstuk bijvoorbeeld beschrijft een gebeurtenis die pas plaatsvindt na de eerste ontmoeting tussen Hanna en Joe Kurhajec, die in het derde hoofdstuk wordt beschreven. Zo zijn er nog een aantal voorbeelden die niet chronologisch zijn. 5a. Waar speelt het verhaal zich af? De roman speelt zich voor het grootste gedeelte af in Italië. In Rome: tussen de zuilen van het Pantheon, in Hanna’s appartement bij de San Ivo, in het huis aan de piazza Farnese en de schuur van Joe Kurhajec. Op het platteland: in de boerderij van Andrea in de buurt van Sutri, op het eiland Salina en in de Villa Cimbrone bij Ravello. De roman speelt zich aan het begin en einde van deel twee af in Nederland: in Amsterdam en bij het IJsselmeer. b. Van welk belang is deze plaats voor het verhaal? Italië en Nederland zijn de geboorteplaatsen van de hoofdpersonen. Hier beleven ze alles met elkaar. Deze plaatsen zijn dus wel van enig belang voor het verhaal. 6. Formuleer in één zin wat het thema is van het verhaal. De liefde tussen twee zeer sterk van elkaar verschillende mensen die veel van elkaar houden, doch niet in staat zijn de kloof die er tussen hen is, te overbruggen, is tot mislukking gedoemd. 7. Noem drie motieven en geef aan hoe ze verbonden zijn met het thema. - De tegenstelling tussen hemelse en aardse liefde: Andrea is constant op zoek naar hemelse liefde, naar een vrouw die hem zal leiden naar het hart van het leven, de eeuwigheid, de openbaring van het wereldraadsel. In een vrouw wil hij herboren worden. Hanna daarentegen zoekt aardse liefde. Zij stelt zich tevreden met wat ze heeft. Doordat beiden een ander soort liefde zoeken, mislukt hun relatie; - De ontwikkeling van Leda: de veertienjarige dochter van Andrea maakt een ontwikkeling door in de periode van liefde tussen Andrea en Hanna. Het is een ontwikkeling naar volwassenheid, die je ook ziet in het artistieke kunnen van het meisje; - Het gedicht van Andrea: In het gedicht waaraan Andrea werkt, weerspiegelt zich het thema. Hij legt zijn hele ziel en zaligheid erin en als het af heeft kan hij het niet opbrengen het aan Hanna te vertellen.
8a. Verklaar de titel. Hanna’s droom aan het einde van de roman verklaart de titel en het motto van deze roman. Hanna droomde dat ze in Sutri was. ‘Op blote voeten dans ik om de houten wachter eb ik plet een cirkel in het gras’. Daarna ging ze in de cirkel voor het houten beeld liggen. Andrea kwam en stapte de cirkel binnen. Hanna’s vreugde verdween. Ze werd doodsbang en begon Andrea verschrikkelijk te haten. Het koude angstzweet brak haar uit en ondertussen voelde ze de gloed van zijn hete lichaam. ‘Het wordt onmogelijk om nog langer met zijn tweeën in de cirkel te blijven’. b. Leg uit hoe het motto is verbonden met de inhoud/thematiek van het boek. Het is volle maan
meisjes scharen zich
rond het altaar
Vroeger dansten
op het ritme
van muziek
meisjes van Kreta
rond het altaar der liefde
hun voeten vormden
een cirkel
in het bloeiende gras
Ook het motto wordt verklaard in de droom van Hanna aan het eind van de roman. (zie 8a) 9. Bij welke stroming hoort dit literaire werk? Licht je antwoord toe. Deze roman behoort tot het existentialisme. De personages van het boek leven met elkaar samen, maar tegelijkertijd leven ze helemaal langs elkaar heen. Hanna en Andrea leven dan wel in hetzelfde huis, maar ze weten totaal niet waar de ander zich mee bezig houdt. Verder staan de gevoelens van de personages centraal. De keuzes die de personen maken zijn ook belangrijk. Als Andrea zijn gedicht af heeft, kan hij namelijk voor kiezen het wel of niet aan Hanna te vertellen. Hij doet dit niet en daardoor krijgen ze ruzie. 10 Geef de volgende informatie over de auteur: a. Geboren in: 1952

c. De stroming waartoe de auteur behoort. existentialisme
d. De centrale thematiek van het werk. Omdat dit het enige boek is dat ik van Oek de Jong heb gelezen, kan ik niet zeggen wat de centrale thematiek is in zijn werk. 11. Geef je eigen mening over het boek en onderbouw deze mening met literaire argumenten. Ik vond Cirkel in het gras een mooi boek om te lezen. De manier waarop de twee verschillende levens van Hanna en Andrea met elkaar worden verbonden en uiteindelijk weer los van elkaar komen te staan. Hun levens horen dan niet meer bij elkaar, maar ze zullen altijd verbonden blijven door hun liefde voor elkaar. In het eerste deel komt alleen Hanna aan het woord, maar naarmate zij meer betrokken raakt bij de familie Simonetti, komen de leden van de familie Simonetti ook aan het woord. Daardoor leer je als lezer, net als Hanna, de Simonetti’s geleidelijk aan kennen. En dat vind ik een leuke manier om een boek te lezen. Ik vond het wel verrassend dat Hanna, toen ze terug ging naar Nederland, weer terug kwam bij haar ex-vriend. Ik had eerder verwacht dat ze na Andrea wel even alleen zou willen blijven. Verwerkingsopdracht Kopieer minstens één recensie en vergelijk de inhoud met jouw mening over het boek. Ik ben het eigenlijk helemaal met de recensie eens. Hetgeen er over Cirkel in het gras wordt gezegd, klopt naar mijn mening precies. Wim Sanders zegt aan het eind van de recensie, dat hij de beschrijving van de ontvoering van Aldo Moro het enige minpunt vond. Toen ik daar over na ging denken, kwam ik tot de conclusie dat ik het daar volkomen mee eens ben. Het is inderdaad zo dat het hele verhaal van de ontvoering niets toevoegt, als je het weg zou laten, zou het geen invloed hebben op het verhaal. Wat ik wel vreemd vond, is dat Sanders niets heeft gezegd over de manier waarop het boek geschreven is. De lezer leert als het ware samen met Hanna de Simonetti’s en de andere personages van het boek kennen, doordat verder in het boek de anderen steeds meer aan het woord komen. Ik vond dat toch een belangrijk onderdeel van het boek en daarom vind ik het wat vreemd dat daar niets over gezegd wordt in de recensie.