Buiten is het maandag door J. Bernlef

Buiten is het maandag

Algemene informatie

Schrijver: J. Bernlef

Jaar van uitgave: 2003

Genre: psychologische roman

Verteltijd: 214 pagina’s

Eerste zin

Buiten is het maandag. Dat zegt de stem van de Canadese radio-omroeper vanuit de schemerige woonkamer.

Samenvatting

Stijn Bekkering handelt in tweedehandse spullen. Hij koopt inboedels op en slaat ze op in een enorme loods in Obdam, die tevens als verkooppunt dienstdoet. Hij houdt ervan om elk voorwerp uit een net opgekochte boedel nauwkeurig te omschrijven in een schrift. Officieel heet zijn zaak ‘Venduhuis De Oorsprong’. Op 13 mei 1999 krijgt Stijn, die dan 64 jaar is, een ernstig verkeersongeluk. Hij raakt met zijn auto van de weg en vliegt tegen een boom aan. Hij ligt tien dagen in coma. Als hij ontwaakt blijkt zijn vrouw Geesje, die naast hem in de auto zat, dood en begraven te zijn. Stijn kan zich niets van het ongeluk herinneren. De politie vermoedt dat hij ergens van geschrokken is, bijvoorbeeld van een overstekend beest, want Stijn had die avond niet gedronken. Sinds het ongeluk heeft Stijn problemen met zijn geheugen. De huisarts raadt hem aan dagboekaantekeningen in zijn agenda te maken, zodat hij meer begrip op de dagen krijgt. Het is zwaar voor Stijn geen afscheid van zijn vrouw te hebben kunnen nemen. Hij probeert krampachtig zijn herinneringen aan haar te bewaren, maar hij merkt dat die steeds vager worden. De eerste tijd na het ongeluk eet Stijn dagelijks bij Harry en Sandra, zijn zoon en schoondochter. Hij kan het goed vinden met Sandra en praat veel met haar over Geesje. Zijn kleinzoon Martijn is twaalf. Vroeger hadden zij een innige band en speelden ze samen tussen de spullen in de loods. Nu ontloopt Martijn zijn opa, omdat hij diens verdriet niet aankan. Met Harry heeft Stijn geen innige band. Harry is een gesloten type voor wie exacte cijfers belangrijker lijkt te zijn dan gevoelens. Hij is makelaar en kijkt neer op de zaak van zijn vader. Met diens verdriet kan hij niet overweg. Op 17 juli 1999, twee maanden na het ongeluk, is Harry opeens verdwenen. Hij blijkt dertigduizend gulden van zijn rekening te hebben opgenomen. Sandra en Stijn begrijpen niet wat er gebeurt kan zijn. Sandra kan niet geloven dat Harry een nieuw leven begonnen zou zijn. Zij is in paniek en heeft nu op haar beurt steun aan Stijn. Met Martijn gaat het slecht. Hij trekt zich terug en spijbelt veel. Sandra zet een signalement van Harry op een website voor vermiste personen: ”Missing Link”. Eind maart 2000 krijgt zij een e-mail uit Lenfield, Nova Scotia in Canada. De schrijver, Bruce Grady, beweert hem te kennen. Hij woont vlak bij hem in de buurt. Stijn besluit er onmiddellijk heen te vliegen. Zo belandt Stijn in Nova Scotia, bij een afgelegen huisje, waar Harry blijkt samen te wonen met een twintigjarig Nederlands meisje, Tracy Tuin. Het zien van zijn vader is een breekpunt voor Harry. Hij vertelt dat hij sinds april 1999 een verhouding met Tracy heeft. Ze waren dolverliefd en Harry had nog nooit zoiets meegemaakt. Ze besloten er samen van door te gaan en hun levens achter zich te laten. Maar nu in de verliefdheid gevlogen en beseft Harry dat hij verlangt naar zijn vrouw en kind. Halsoverkop pakt hij zijn koffers en vertrekt. Stijn besluit nog even te blijven; hij heeft net een lange reis achter de rug. Zo blijft Stijn bij Tracy wonen in het afgelegen huis, vele kilometers van het dichtstbijzijnde gehucht Lenfield. Hij mag de jonge, ondoorgrondelijke Tracy graag. Ze praten veel samen. Hij vertelt over het verlies van zijn vrouw en zijn poging zijn herinneringen aan haar vast te houden. Tracy vertelt juist geen herinneringen te willen hebben. Ze heeft een rot jeugd gehad en werd op haar vijftiende jaar het huis uitgezet, omdat ze zwanger was. Tracy biedt Stijn als vanzelfsprekend haar lichaam aan, maar daar moet hij niks van hebben. Hij had haar opa kunnen zijn. De 60-jarige Bruce Grady heeft wel een verhouding met Tracy en wordt een vriend van Stijn. Hij stookt illegaal alcohol en schenkt pittige borrels. Hij stimuleert Stijn opnieuw een zaak in tweedehandse spullen te beginnen en helpt hem op weg. Bruce snuffelt graag door de opgekochte inboedels en maakt kunstwerken van gevonden spulletjes, die hij voor grof geld verkoopt. Ook legt hij junkboeken aan. Bij elk opgekocht voorwerp verzint hij een verhaaltje over de nu verdwenen of gestorven bezitter zo geeft hij de dingen een geschiedenis. Bruce vertelt graag over het gedachtegoed van de Nieuw-Zeelandse Maori’s, van wie hij afstamt. Maori’s blijven hun dode voorvaderen koesteren en voelen zich door hen omringt. Dit idee trekt Stijn aan: zo voelt hij dat met Geesje. Af en toe schrijft Stijn met Sandra. Hij vertelt in Canada te willen blijven. Sandra schrijft dat Harry vanwege zijn verdwijning op staande voet ontslagen werd en nu de zaak van zijn vader in Obdam voortzet. Half november vertrekt Tracy opeens. Ze wil naar New York in de hoop een plek te vinden waar ze zich thuis zou voelen. Stijn blijft alleen achter en mist haar gezelschap. Om hem heen raakt het landschap zwaar besneeuwd.

De oudejaarsavond brengt Stijn bij Bruce thuis door. Ze drinken veel en als Bruce in slaap valt, besluit Stijn door de sneeuwbuien naar huis te rijden. Plotseling doemt er een op de weg staande eland voor hem op. Hij remt, de auto slipt en beland in de berm. Op dat moment schieten heldere beelden van Geesje door zijn hoofd: haar kuiten, haar rug en haar hals. Maar vooral haar gezicht met de kraaienpootjes en sproetjes. Stijn is ongedeerd. Het is 1 januari 2001.

Thematiek

Herinneringen en gemis

Het hele boek draait om het ophalen van herinneringen aan Geesje door Stijn en het gemis dat hij voelt. Hij heeft niet goed afscheid kunnen nemen van zijn vrouw doordat hij zelf in coma lag. Geesje is meteen bij het ongeluk overleden en is in de tien dagen dat Stijn in coma lag ook begraven. Stijn heeft het hier moeilijk mee. Iemand waarmee je 45 jaar van je leven hebt doorgebracht, zou je eigenlijk goed afscheid van moeten nemen. Hierom haalt hij graag herinneringen op aan Geesje door middel van aantekeningen in zijn agenda, om toch nog een beetje het gemis van zijn overleden vrouw te sussen.

Motieven

Sneeuw en mist

Vaak is er sprake van sneeuw en mist in het verhaal. Dit slaat waarschijnlijk op de vertroebelde herinneringen van Stijn. Net als zijn herinneringen kan hij de werkelijkheid niet meer helder zien.

De eland

De eland keert regelmatig terug. Als Tracy zegt dat ze een eland heeft gezien aan de rand van het bos bijvoorbeeld. Ook op het eind, bij het ongeluk van Stijn, gaat het over een eland. De eland is zelfs de veroorzaker van het ongeluk van Stijn en het is een mogelijkheid dat de eland ook de veroorzaker is van het ongeluk waarbij Geesje om het leven is gekomen: de onderzoeker van het ongeluk heeft het immers over ‘een beest’ wat het ongeluk zou kunnen hebben veroorzaakt.

De dood

Regelmatig worden er dingen verkocht in de uitdragerij van Stijn als mensen zijn overleden. Ook gaat een groot deel van het boek over het overlijden van Geesje, zijn Sandra en Stijn bang dat Harry dood is en ontsnapt Stijn zelf een paar keer aan de dood.

Seksualiteit

Tracy is misbruikt en toen ze zwanger was op haar vijftiende van haar vader heeft ze een abortus gedaan, waardoor ze nooit meer zwanger kan worden. Ze heeft daarom dus seks met Harry, Bruce en ze biedt het ook aan aan Stijn. Bruce is verwekt bij een Maori-dienstmeisje, die hij nooit heeft gezien, en Stijn is geadopteerd door zijn bloedeigen vader maar Irma was niet zijn moeder.

Titelverklaring

‘Buiten is het maandag’, zegt de radio-omroeper per ongeluk, al helemaal aan het begin van het boek. Buiten is het maandag, maar binnen leeft Stijn te midden van zijn herinneringen, tussen de dagen die al geweest zijn. Aan het eind van het boek, nadat hij opeens die heldere ingeving krijgt, zegt de radio-omroeper de datum weer en deze keer is het niet alleen maar buíten maandag.

Structuur & perspectief

Het boek is niet-chronologisch verteld. Het begint met het heden en laat daarna stukjes van het verleden zien. Er zitten ook heel veel flashbacks in het verhaal. Door middel van agendanotities neemt de hoofdpersoon je mee naar belangrijke dagen van zijn leven, waardoor je zijn geschiedenis leert kennen en hem beter begrijpt. Het verhaal is opgedeeld in negen delen.

Het verhaal is geschreven in de ik-persoon. Dit zorgt ervoor dat je de hoofdpersoon volgt en alles vanaf zijn ideeën ziet.

Decor

Het speelt zich af in het jaar 2000, tot het nieuwe jaar van 2001. Daartussen vertelt Stijn wat hem in voorgaande jaren allemaal overkomen is. De tijd voegt geen speciale betekenis aan het verhaal toe, het verhaal had op zich ook in een andere tijd gespeeld kunnen hebben.

Het verhaal speelt in Nederland en in Lenfield, Canada. Dat het voor een deel in Canada speelt is zo omdat Harry en Tracy naar de andere kant van de wereld moeten vluchten, maar verder zit hier geen speciale betekenis aan vast.

Slotzin

Ik zet de radio aan. Een mannenstem zegt dat het maandag 1 januari is, dat er een nieuwe eeuw is begonnen en dat ons een heldere dag te wachten staat.

Lijst van personages

Stijn Bekkering: Stijn is de hoofdpersoon in dit boek. Hij en zijn vrouw Geesje hebben in Nederland een ongeluk gehad waardoor zijn vrouw Geesje is overleden. Zijn zoon Harry verdwijnt datzelfde moment. Hij is een aardige, bescheiden man en kan de dood van zijn vrouw na 45 jaar huwelijk maar moeilijk verwerken. Daarom praat hij veel over vroeger tegen zijn vrienden Bruce en Tracy. Verder behandelt Stijn iedereen met respect. Hij heeft ook niet een erg extreem uitgesproken mening. Zijn vader Ate en zijn moeder Irma hebben een rare geschiedenis: Irma kon niet zwanger worden, dus heeft Ate een kind verwekt bij iemand anders, die bij een adoptietehuis laten zetten en hem daar geadopteerd.

Geesje Bekkering: Geesje is in het boek al wel dood maar toch is ze een belangrijk persoon. Stijn moet namelijk steeds aan haar denken. Er wordt niet veel verteld over haar karakter.

Harry Bekkering: Harry Bekkering is de zoon van Stijn en Geesje. Harry is een man die niet veel zegt. Hij is zomaar in een vreemde bui met Tracy naar Canada vertrokken terwijl hij zijn vrouw en zoon achterliet in Nederland. Nadat Stijn zijn zoon gevonden heeft keert Harry terug naar zijn vrouw en zoon. Harry geeft weinig om zijn medemens.

Tracy Tuin: Tracy is de vriendin waarmee Harry plotseling naar Canada trok. Ze is een erg open meisje dat nog maar 20 jaar is. Ze praat veel met Bruce en Stijn. Ze heeft een moeilijke jeugd gehad, haar vader misbruikte haar en toen Tracy zwanger werd heeft hij haar het huis uit gezet. Ze zwerft de wereld een beetje rond om te proberen gelukkig te worden.

Bruce Grady: Bruce is een Canadese man met een grote Maori neus, die hij volgens hem van zijn moeder, een dienstmeisje, geërfd heeft die hij nog nooit gezien heeft. Hij heeft veel over de Maori’s opgezocht en is een echte Maori-kenner. Hij heeft niet echt werk, maar hij verkoopt zelf gemaakte drank en oude zooi. Maar in zijn beleving zijn het kunstvoorwerpen. Hij is verder een aardige man die goed bevriend met Stijn is.

Sandra Bekkering: Sandra is de schoondochter van Stijn en is getrouwd met Harry. Ze heeft samen met Harry een zoon Martijn. Ze is een aardige, vriendelijke vrouw die heel veel van haar man Harry houdt.