Zakelijke gegevens a) Abdelkader Benali
b) Bruiloft aan Zee, het komt uit de serie Boektoppers 2002, 2001, 152 bladzijden (eerste druk 1996) c) Dit boek is een roman. Het is namelijk een uitgebreid verhaal waarin de daden en gedachten van Lamarat worden beschreven. Je leest helemaal mee in de denkwereld van Lamarat en wat hij allemaal heeft meegemaakt. Eerste reactie Marieke: a) Ik heb dit boek gelezen, omdat we een boek uit de lijst van boektoppers moesten kiezen. Toen ik op de achterkant las dat de familiegeschiedenis ook werd beschreven, leek het me eerst niks. Maar de titel trok me wel aan, en uiteindelijk heb ik toch dit boek gekozen. b) Ik vind dit boek (evenals de titel) erg leuk. Het is wel erg verwarrend, vooral in het begin. Maar dat was ook de bedoeling van de schrijver (staat achterin het boek). Hoe verder ik in het boek kwam, hoe leuker het werd. En vooral het laatste hoofdstuk vond ik leuk om te lezen. Carola: a) Dit boek heb ik gekozen, omdat het een van de boektoppers was en we moesten in groepen werken en Marieke had al een boek gekozen. Daarom heb ik ook het boek gelezen. b) Mijn eerste persoonlijke reactie is niet positief. Na de eerste paar bladzijdes te hebben gelezen was ik al helemaal de draad kwijt en er worden beschrijvingen gegeven die ik eigenlijk helemaal niet hoef te weten. Ik hoef namelijk geen uitgebreide beschrijving wanneer ze seks hebben. Verdieping
Samenvatting: Lamarat bevindt zich in de taxi van Chalid. Hij is gestuurd door zijn vader om zijn oom, de bruidegom van zijn zus, te zoeken. Oom Mosa heeft zich op zijn trouwdag stiekem uit de voeten gemaakt, terwijl het huis vol gasten zit. ‘Hij wilde ergens anders zijn, ver weg van de tralala die iedereen rond hem speelde’. Iedereen in de landstreek, behalve de familie van de bruid en de bruidegom, weet waar Mosa heen is: naar zijn vaste hoertje. Terwijl Lamarat in de taxi zit, vertelt hij Chalid ongevraagd over zijn familie. Ook de taxichauffeur weet wel waar Mosa naartoe is, diezelfde dag heeft hij hem namelijk in zijn taxi vervoerd. Lamarats vader is jaren geleden getrouwd met zijn buurmeisje en vertrokken naar ‘Ollanda’, waar hij snel geld dacht te kunnen verdienen om in Marokko een café te beginnen. Zijn vrouw en kind reisden hem na. De vader is een autoritaire man, die zich verplicht voelt zijn broer te helpen. Het leven is anders gelopen: hij is in Nederland blijven wonen en zijn kinderen zijn verwesterd, al heeft hij de wind eronder. Ondanks het taboe op sparen, heeft hij geld opzij kunnen leggen om in Marokko een huis te laten bouwen voor hemzelf en zijn kinderen. Een toekomstdroom die een luchtkasteel blijkt te zijn. Hij heeft zijn zoon bijna gesmeekt om zijn oom te gaan zoeken, want hij is doodsbenauwd voor de vernedering als de gasten zouden merken dat de bruidegom verdwenen is. De hele hete dag is Lamarat onderweg om de ‘bruiloft aan zee’ te redden. En, naïef als hij is, begrijpt hij niet wat zijn oom aan het uitspoken is, hij wil het ook eigenlijk niet weten wanneer een neef hem ongevraagd over de levenswandel van Mosa vertelt. Tot hij niet meer onder de waarheid uit kan. Dan sleept hij de laveloze Mosa mee terug naar huis in de taxi. Maar thuis zijn alleen nog de ouders en grootouders; alle gasten zijn weggegaan met hun eigen verhalen over het gebeurde in hun hoofd. Het is al donker als Lamarat met Mosa op zijn schouders het pad naar het huis oploopt en daar de bruid tegenkomt. Die neemt vanaf daar het heft in handen en sleept samen met haar broer de trouweloze bruidegom naar zee. Bij zee aangekomen neemt ze een schaar. Ze kleedt zichzelf en haar bruidegom uit. Ze weet dat er maar een manier zal zijn om ervoor te zorgen dat zij de enige voor Mosa zal zijn. Ze neemt zijn geslachtsdeel en knipt er een stukje af. Dit is de enige manier om hem bij andere vrouwen weg te krijgen. Als de ouders en grootouders, gealarmeerd door rumoer, zich moeizaam richting zee spoeden, komen ze net te laat voor het huwelijk dat daar al is voltrokken.
Onderzoek van de verhaaltechniek · Het boek is niet-chronologisch opgebouwd. Er komen een aantal flashbacks in voor. Het lijkt dan net of het op dit moment plaatsvindt. De ene keer wordt er verteld over de zoektocht en de andere keer wordt er over vroeger verteld. Het taalgebruik is af en toe best moeilijk te begrijpen. Maar snel nadat er moeilijke woorden worden gebruikt, wordt alles duidelijk. · Het ene moment speelt het verhaal zich ergens in de jaren ’70 af, vervolgens weer in het heden, in de taxi van Chalid. Het is echt allemaal door elkaar gegooid. Het grootste gedeelte van het verhaal bestaat uit flashbacks. Daarin wordt de geschiedenis van Lamarat verteld, terwijl hij op de achterbank van de Mercedes zit. Het verhaal speelt zich af in Marokko, grotendeels in de (bloedhete) taxi van Chalid. Chalid en Lamarat rijden naar Melilliaar om Mosa te vinden. En er gebeuren ook dingen in het dorpje waar de familie woont, Touarirt. · De hoofdpersoon van dit verhaal is Lamarat. Toch draait het verhaal niet echt om hem. Hij vertelt namelijk wat hij meemaakt. Je volgt de zoektocht naar zijn oom. Je weet wat hij denkt en gaat in op de ideeën die hij heeft. Lamarat Minar: Lamarat is twintig jaar en zoon van Marokkaanse ouders. Het is een slungelige jongen (net volwassen) met een getinte huidskleur, donker haar en donkere ogen. Hij is niet spraakzaam, het is een echt denker. Het heeft ook een tijdje geduurd voor hij als kind begon te praten. Lamarat is toevallig vernoemd naar de grootvader van taxichauffeur Chalid. Toen hij één jaar was, reisde zijn moeder met hem en zijn nog ongeboren zusje, zijn vader achterna naar Nederland. Daar is Lamarat opgegroeid, zonder speelgoed, soms pikte hij ook krijtjes, potloden of een leesboek van school. Hij is vervreemd van zijn geboortestreek Iwojen, waar hij sinds z’n tiende niet meer is geweest. Hij heeft het land van herkomst geïdealiseerd. Chalid: Chalid heeft de bijnaam Blik op de Weg. Het is een achtenvijftig jarige taxichauffeur die in een witte Mercedes rondrijdt. Chalid is geboren en getogen in Iwojen en hij weet alles van iedereen. Dat komt doordat iedereen allemaal verhalen tijdens de taxiritten vertelt. In het verhaal neemt hij een belangrijke en verbindende plaats in, doordat hij er altijd bij is als er iets belangrijks gebeurd. Behalve op het einde, als de ‘bruiloft aan zee’ toch plaatsvindt. Mosa Minar: Mosa is het ‘kleine broertje’ van Lamarats vader. Hij is vijfentwintig jaar en gaat met Rebekka trouwen. Mosa heeft een blanke huid, blauwe ogen en hij houdt niet van de zee. Mosa gaat vaak naar de hoeren, totdat Rebekka erachter komt. Dan knipt ze namelijk een stukje van zijn geslachtsdeel af. Rebekka Minar: Rebekka is de negentienjarige zus van Lamarat. Lamarat noemt haar ‘de Babbelbox’. Ze is niet op haar mondje gevallen, maar laat zich toch door haar vader overhalen om met zijn jongere broer te trouwen. Als het huwelijk niet door lijkt te gaan doordat de bruidegom is weggelopen, neemt ze drastische maatregelen. Ammoenier: Ammoenier is de verkoper van OMO wasmiddel. Hij wordt ook wel de Manke genoemd. Hij is pas dertig jaar, maar gedraagt zich als een oud verbitterd mannetje. · Het verhaal is verdeeld in hoofdstukken. Het verhaal is niet erg logisch opgebouwd, want bij de tekst is soms de interpunctie weggelaten. Een hele zin duurt soms wel een halve bladzijde! · Het grootste gedeelte van het boek is Lamarat aan het woord, hij is de verteller. In het begin van het verhaal is er een alwetende verteller. Soms is de taxichauffeur aan het woord (de verteller). Lamarat is de hoofdpersoon, dus wie er ook verteld, het wordt altijd teruggebracht tot Lamarat. Je volgt het verhaal dus vanuit zijn perspectief. Het is dus een ik-verhaal, maar ook een auctoriaal verhaal. Op zoek naar de thematiek Er komen meerdere thema’s in dit boek voor. Het eerste thema is het verschil tussen twee culturen. Je komt namelijk te weten wat de Marokkaanse gebruiken zijn bij een bruiloft. Het tweede thema is de zoektocht naar oom Mosa. De oom van Lamarat is op zijn eigen bruiloft weggelopen, omdat hij het moeilijk vindt, dat hij niets meer mag als hij getrouwd is. Hij gaat namelijk naar de hoeren, als je getrouwd bent mag dat niet meer. Het derde thema is het verschil tussen vroeger en nu en wat er nog hetzelfde is gebleven. De motieven zijn: · Het toilet is nog steeds in de openlucht op een veldje achter de huizen · De bruiloft moet zo traditioneel mogelijk verlopen · Iedereen gaat weg uit Marokko om in het noorden een beter leven te krijgen · De ontmaagding na de bruiloft · De vader laat dingen overvliegen vanuit het buitenland, dingen die ze daar niet hebben · De taxichauffeur is nog steeds hetzelfde en rijdt nog steeds in dezelfde auto · Er is een bordeel gekomen in de grote stad Plaats in de literatuurgeschiedenis Abdelkader Benali is in 1975 geboren in Ighazzazen. Toen hij vier jaar was, verhuisde hij naar Rotterdam en hij woont daar nog steeds. Abdelkader heeft al regelmatig prijzen bij literaire wedstrijden gewonnen i.v.m. zijn debuutroman (dat is dit boek). Hij heeft o.a. de Kunstbende (waarmee hij in Trouw werd gepubliceerd), twee keer El Hizjra en de lustrumwedstrijd van de Leidse Universiteit (waar hij een jaar gratis door kon studeren) gewonnen. In oktober 1996 publiceerde hij ‘Bruiloft aan Zee’ en in hetzelfde jaar werd dit boek bekroond met de Geertjan Lubberhuizenprijs voor het beste debuut. Amper een jaar later, verraste hij het gehele Nederlandse literaire wereldje door voor hetzelfde boek, tussen gerenomeerde schrijvers als Hugo Claus, A.F.Th. van der Heijden en Margriet de Moor genomineerd te worden voor de Librisprijs. In 1998 voltooide Abdelkader Benali, in opdracht van de Haarlemse Toneelschuur, het toneelstuk ‘De Ongelukkige’. Verder schreef hij nog columns en artikelen voor Groene Amsterdammer, Esquire, De Volkskrant, Vrij Nederland en Rotterdam Festivals. Bruiloft aan Zee wordt intussen vertaald in verschillende talen, in het Duits, Frans, Engels, Deens, Spaans, Grieks en Italiaans. In 2000 werkte Abdelkader aan zijn nieuwe roman. Beoordeling Marieke: Ik vind dit een leuk boek. En gelukkig was de familiegeschiedenis ook niet zo erg om te lezen. Ik heb namelijk het gevoel dat een familiegeschiedenis zo langdradig is, maar dat was nu niet zo. Er zijn twee elementen uit het verhaal die ik echt leuk vond om te lezen. Dat is door een speldenprik bloed op het laken laten komen, waardoor er is bewezen dat er iemand ontmaagd is (hoe komen ze erop?!). Ik vind dat echt goed bedacht. En op het laatst dat Rebekka een stukje van Mosa’s geslachtsdeel afknipt. Dat vind ik ook zo goed bedacht. Want als ik zelf na zou denken over een wraakactie, dan kom ik echt niet op deze actie. Ik zou eerder denken aan iedereen vertellen dat Mosa naar de hoeren gaat (als iedereen het al niet wist). Ik heb nu echt bewondering voor de auteur dat hij op zo’n verhaal komt. Er waren niet echt elementen die een negatieve werking op me hadden. Alleen had de autorit wel wat sneller mogen gaan. Dat was het enige minpuntje. Ik weet niet zo snel een film of boek waarbij het om hetzelfde onderwerp gaat. Ik heb tenminste nog nooit zo’n boek gelezen. De thema van dit boek vind ik niet herkenbaar of zo. Maar dat komt misschien ook omdat ik bijna nooit boeken over een andere cultuur lees. Dat trekt me niet zo (behalve dit boek dan). Ik vond het taalgebruik niet zo moeilijk. Af en toe is de zinsbouw moeilijk en is de structuur van het verhaal verwarrend, waardoor het moeilijk te volgen is. Maar op een gegeven moment pak je het verhaal zo weer op. Dus op die twee punten na, is het taalgebruik voor de rest duidelijk en goed te begrijpen. Mijn eindoordeel over dit boek luidt: het is een leuk boek, alleen af en toe wat verwarrend (dat komt door het taalgebruik) maar gelukkig pak je het verhaal daarna gewoon weer op. Voor de rest is het taalgebruik goed te begrijpen. Ik zou dit boek ook anderen aanraden om te lezen. Ik vind het een leuk boek en vooral het laatste hoofdstuk (waarin een stukje van Mosa’s geslachtsdeel wordt afgeknipt) vind ik leuk. Toen ik het las dacht ik: ‘Hoe komt die schrijver erop!’ Maar het is echt een aanrader! Carola: Ik vond dit niet zo een geweldig boek. Er is in het begin geen duidelijk verhaal wat ik dus erg moeilijk vond om het boek verder te lezen. Er waren dan ook geen gebeurtenissen in het verhaal die mij aangrepen of die ik nou boeiend vond. Ik vond het niet echt interessant om te lezen was het deel van de rode vlek op haar laken na haar huwelijksnacht en het deel dat ze uitgebreid zit te vertellen dat, hoe wijder je benen opent, hoe meer zaad erin blijft zitten, hoe sneller je een kind kan krijgen. Sorry hoor maar dat interesseert me niet zo. Dit boek is niet te vergelijken met een andere boek of een film ( lijkt me ook sterk dat ze dit boek ooit eens gaan verfilmen !). Het thema is niet duidelijk herkenbaar. Ik heb in ieder geval nooit met zo`n probleem te maken gehad (gelukkig niet zeg). Het taalgebruik vind ik erg ingewikkeld en vaak geven ze hele beschrijvingen om iets te zeggen wat ook makkelijk gezegd kan worden in één woord. Mijn eindoordeel over dit boek is dat ik het geen leuk boek vond en dat het erg verwarrend was, waardoor het lezen ook moeilijk werd. Ik vind het daarom ook geen aanrader voor andere mensen om dit boek te lezen. Het boek is saai! We hebben ook nog een recensie op het internet gevonden. Eerst is de samenvatting van de recensie te lezen en daarna de echte recensie.
Samenvatting recensie: NRC Handelsblad, 25 oktober 1996
Een borrelende smeltkroes van stijlen
Hans Goedkoop
In deze recensie wijdt de schrijver, Hans Goedkoop, eerst aandacht aan het feit dat er onder de tweede generatie allochtonen veel jonge schrijvers opduiken. Hij denkt dat de reden van het vroege debuteren van deze schrijvers de achtergrond is, omdat zij de taal gebruiken om de twee culturen, waarin ze zijn opgegroeid, tot één moeten zien te versmelten. Goedkoop vindt dat Benali schrijft, zoals een mixer mixt: hij gooit van alles door elkaar en 'roert het tot een borrelende pot van stijlen.' Daarna vat hij het boek kort samen. Volgens hem is het verval van traditie de zware ondertoon in de roman, die verder lichtgezet is. Hij vindt ook dat je in de kern van het boek het verband soms kwijt raakt en je focus op den duur kwijt raakt. Volgens Goedkoop roept ook Benali's taal verwarring op. Hij vindt zijn taalgebruik wel leuk, maar soms is het lastig om te weten of hij echt heeft bedoeld wat hij doet. De recensist mist in Bruiloft aan Zee 'de dwingende vorm en concentratie.' In het laatste deel van de recensie wordt beschreven hoe (‘de zware ondertoon’ is het verval van de traditie in het boek) in Marokko speelt en volgens mij is dat inderdaad de boodschap die een beetje in het boek zit. Ik denk dat Benali dit met zijn boek een beetje wil duidelijk maken. Marieke: Grotendeels komen de recensie en mijn mening behoorlijk overeen. We vinden het allebei verwarrend, doordat alles maar bij elkaar wordt gestopt. En Hans Goedkoop raakte soms ook de draad kwijt (net als ik). Alleen klopt het niet wat Goedkoop over de boodschap in het verhaal zegt. Tenminste, ik heb geen boodschap kunnen ontdekken. Carola: Na het lezen van de recensie en het te hebben vergeleken, kom ik tot de conclusie dat we ( Hans Goedkoop en ik) dezelfde mening hebben van het boek. Beide vinden wij het boek erg verwarrend. Ook is er geen boodschap in te vinden. Recensie: NRC Handelsblad, 25 oktober 1996
Een borrelende smeltkroes van stijlen
HANS GOEDKOOP
Abdelkader Benali: Bruiloft aan Zee. Vassallucci, 160 blz. fl. 34,90
Terwijl de meeste Nederlandse schrijvers pas debuteren rond hun dertigste, of zelfs ver daarna, duikt onder de tweede generatie allochtonen sinds een jaar of wat de ene schrijver na de andere op die nog maar net, of nog niet eens, meerderjarig is. Hans Sahar was eenentwintig toen zijn eerste boek (de roman Hoezo bloedmooi) verscheen. Naima El Bezaz (De weg naar het noorden, roman) was twintig en Mustafa Stitou (Mijn vormen, poëzie) pas negentien. Het is geen reden om het stel meteen tot stroming uit te roepen -sowieso altijd een hachelijke onderneming, want een goede schrijver staat voor niemand anders dan zichzelf (en mogelijk zelfs dat niet). Maar ik maak me sterk dat hun vroegrijpheid, of in elk geval hun haast, iets te maken heeft met hun achtergrond. Met een gemeenplaats van jewelste: ze zijn opgegroeid in twee culturen, westers en Arabisch, christelijk en islamitisch, en ze moeten die tot één zien te versmelten. Wie geen ondubbelzinnig thuis heeft, moet er zelf een maken, met andere woorden, en hoe sneller hoe liever. Dat ze daar de taal voor gebruiken, en daar begint de literatuur, ligt misschien wel voor de hand. De normen en de waarden van hun beide werelden, de do's en don'ts, liggen allemaal opgeslagen in woorden en in stiltes tussen woorden, in verzwijgingen en dubbelzinnigheden. Taal is moraal. Wie macht over de taal heeft, heeft macht over zijn wereld, en wie meer dan één wereld heeft, die kon wel eens meer dan anderen behoefte hebben aan die macht. Als allochtoon heb je er alle belang bij je taalgevoel te scherpen tot een zesde zintuig, stel ik me voor, en de taal naar je hand te leren zetten. Eigen taal is eigen moraal is eigen wereld. Om die macht van de taal, vermoed ik, gaat het ook Abdelkader Benali, de jongste telg van deze schrijvende familie, wederom pas eenentwintig jaar. Hij schrijft zoals een mixer mixt. Tradities, genres, oosters, westers, hij gooit alles door elkaar en roert het tot een borrelende melting pot van stijlen. Flarden Berbers of Arabisch of een gruwzame vertaling uit het Engels ('bij de weg') of jargon van het Internet, voor hen zijn er klaarblijkelijk geen vloekende taalregisters. Als een oude Marokkaanse dorpsverteller is hij, op het babbelzieke af, maar met de tekstverwerker als kampvuur. Het verhaal dat hij in Bruiloft aan Zee vertelt, via een 'ik' die het van horen zeggen heeft, is dat van Lamarat Minar, een jongeman van twintig jaar die vanuit Nederland met zijn familie terugkeert naar het dorp van zijn geboorte, Touarirt, een vlek aan zee. Zijn zusje zal daar trouwen met een oom van hen, dat ligt althans in de bedoeling, maar wanneer het dorpje volgelopen is met gasten blijkt de bruidegom er tussenuit gepiept te zijn. Waarheen? Aan Lamarat de taak hem op te sporen en de eer te redden, die van zijn zus, zijn vader, zijn familie. De traditie staat op het spel. Maar die traditie, daar heeft de jongen weinig meer mee op, na een jeugd in Nederland - en de schrijver boven zijn hoofd klaarblijkelijk al evenmin, want van het Marokkaanse leven in ons land laat Bruiloft aan Zee niet bar veel heel. Een stinkende wc met stront op alle muren en een stinkend klaslokaal met dertig tot zestig jochies, dat is wat Lamarat nog bijstaat van koranles. En het moederland, dat is voornamelijk de plek waar vader af en toe een koelkast heen stuurt, of een stapel tuinstoelen met knikkende plastic poten die hij zich heeft laten aansmeren door lepe deurverkopers. Dat verval van de traditie is de zware ondertoon van deze overigens sprookjesachtige en licht getoonzette roman. Ook in Marokko zelf, na aankomst, blijkt het één en al erosie en onttakeling. Het dorpje Touarirt is met de jaren nagenoeg ontvolkt geraakt, door alle trekkers naar het noorden, en de reden dat de achtergebleven oom zo graag wil trouwen blijkt te zijn dat hij dan eindelijk zal kunnen volgen. Een naburig dorpje blijkt uitgegroeid tot een mondain oord waar de trekkers naar het noorden met hun harde guldens en marken huizen laten bouwen voor de zomer, als vakantiewoning. Landgenoten in het buitenland, daar teert de streek nu op, en juist de dagen van de bruiloft verbrandt de laatste bamboe in de zon. Bij die bruiloft komen alle spanningen van het verwesterste bestaan ten slotte tot ontlading, misschien wel juist omdat het ceremonieel zo graag de schijn van de traditie op zou houden. Een ontwortelde bruidegom die weg wil uit Marokko, een vernederlandste bruid die naar het zich laat aanzien helemaal niet terug wil naar Marokko, haar familie die dat wel wil maar alleen om haar daar achter te laten - het kan niet goed gaan en het is een wonder dat het huwelijk uiteindelijk nog wordt voltrokken. Ik zal niet zeggen hoe, maar oost en west worden verenigd. Zo ben ik althans geneigd dat slot te lezen. Maar het moet gezegd, Benali weeft door zijn intrige tal van andere motieven. Over lust gaat het, die van de oom in het bijzonder en die van de man in het algemeen, en over schande, schaamte, vrijheid, weemoed. En dan zijn er nog vertelsels die geheel op zich lijken te staan, vooral over het leven van Lamarat. Juist bij hem, het hart van de roman, raakt het verband soms zoek en raak je op den duur je focus kwijt. Is hier nog wel een kern? Een soortgelijke verwarring wekt Benali's taal, dat amalgaam van eigen makelij. Hij kauwt op elk woord, hij proeft en geniet, dat blijkt uit alles, het plezier spat er vanaf. Hij vertelt verhalen ook gerust een tweede keer, alsof je nog van niets weet, en verlustigt zich in zijn botsende taalregisters. Hij doet lekker wat niet hoort, kortom, en dat is leuk. Maar soms is lastig uit te maken of hij echt heeft bedoeld wat hij doet. Ik twijfel wel eens of een scène vol gekeuvel schilderachtig Marokkaans is, orale verteltraditie, of gewoon mislukt. Wat hier nog mist, om kort te gaan, is dwingende vorm en concentratie. In zijn taalkunst en verbeeldingskracht doet Bruiloft aan zee wel denken aan verhalen uit De voeten van Abdullah van Hafid Bouazza, totnogtoe veruit het sterkste boek uit de oogst aan jonge medelandse schrijvers. Het verschil is alleen dat Bouazza merkbaar ouder is (een jaar of zes, wat hem in dit verband een grand old man maakt) en zijn taal en thema's een veel dwingender kracht weet mee te geven. Maar talent genoeg, bij Benali. En die jaren? Die komen vanzelf.