Titel: Bezonken rood Auteur: Jeroen Brouwers Motivatie: Na dat ik een paar romans had gelezen heb ik weer voor een psychologische roman gekozen. Dit, omdat psychologische boeken mij aanspreken. In een tv programma hoorde ik dat bezonken rood een prachtig boek moest zijn. Het zou zeer ingaan op de gedachten en gevoelens van de hoofdpersoon. Daarom heb ik dit boek gekozen. Eerste persoonlijke reactie: Na de eerste bladzijden dacht ik dat het een zeer moeilijk te lezen boek zou dat mij totaal niet aan zou spreken. Maar door na te gaan denken over wat de auteur precies verteld vind ik het een fantastisch boek. Het verteld een verhaal over het leven van een moeder en haar zoon. Het boek is goed opgebouwd, zeer diepgaand en een verademing om te lezen.
Korte samenvatting: De gebeurtenissen in Bezonken rood spelen zich afwisselend af in het verleden en in het heden. Voor de duidelijkheid zullen in deze samenvatting de gebeurtenissen zoveel mogelijk in chronologische volgorde weergegeven worden. Op een winterse dag in 1981 krijgt Jeroen een telefoontje. Het blijkt dat zijn moeder is overleden in het verzorgingstehuis. Naar aanleiding van het telefoontje komen er allerlei herinneringen bij Jeroen boven over het interneringskamp Tjideng. Na de inval van de Jappanners in Nederlands-Indie, brengt hij er drie jaar van zijn leven door, samen met zijn grootmoeder, moeder en zusje. Het kamp staat onder leiding van Kenitji Sone. Vader verblijft in de oorlogstijd als een krijgsgevangene in Japan. Jeroens twee oudere broers blijken, achteraf, op Java in mannenkampen opgesloten te hebben gezeten. Jeroen bewoont samen met de andere gezinsleden een gedeelte van een keuken. Als kind heeft hij moeite met bidden. Hij kan wel alle gebeden opzeggen, maar echt bidden doet hij nooit. Zijn moeder laat eveneens het bidden over aan andere mensen, waaronder haar eigen moeder. Jeroen kan alleen zien dat zijn oma nog leeft, als ze de kralen van de rozenkrans door haar vingers laat lopen. Dagelijks wordt Jeroen geconfronteerd met de dood en zelfs al voor hij kan lezen, weet hij er alles vanaf. De vrouwen in het kamp worden mishandeld, vernederd en verkracht. Er zijn dagelijks appels, waarbij alle vrouwen en kinderen worden geteld. Ze moeten bevelen opvolgen als: in de houding staan, buigen, blijven staan in gebogen houding, ‘lang leve de keizer’ roepen en met kwakende geluiden kikkeren (in hurkhouding kikkersprongen maken). Jeroen is, gelukkig voor zijn moeder, eenvoudig te herkennen tussen alle kleine kinderen. Hij draagt een tropenhelm, waar hij bijzonder trots op is. Op zijn vijfde verjaardag, 30 april 1945, krijgt hij het boek Daantje gaat op reis. Aan de hand van dit boek leert zijn moeder hem lezen. Vier dagen later overlijdt Jeroens grootmoeder. In juni van dat jaar krijgt Jeroens zus dysenterie als ze met een rolschaats in het open riool terechtkomt. Ze wordt tot haar genezing opgenomen in het kampziekenhuis. Eind juli overlijdt Jeroens opa. In de eerste helft van augustus sterft Nettie Stenvert, Jeroens vriendinnetje. Jeroen heeft geen emoties meer en denkt alleen maar aan het inpikken van Netties pop. Om zelf in leven te blijven oefent hij elke dag de woorden, die zijn moeder hem leert. Iemand die stervende is, is niet meer in staat om vliegen van zich af te slaan en daarom jaagt Jeroen elke dag op vliegen. Ze worden voor hem symbolisch voor de dood. Begin augustus van 1945 worden twee atoombommen afgeworpen op Japan (Hirosjima en Nagasaki). Voor straf moeten de gevangenen twaalf uur in de houding staan en kikkeren. Al hun schamele bezittingen worden verbrand, maar Jeroen draagt zijn boek van Daantje onder zijn kleren. Het voedsel van een Rode Kruis-hulpwagen, wordt in een door de vrouwen gegraven gat geworpen. Jeroens moeder heeft stiekem rijst achter haar BH verstopt, maar wordt mishandeld zodra ze betrapt wordt. Hierover zegt hij: “Mijn moeder was de mooiste moeder, op dat moment hield ik op van haar te houden.” Drie dagen lang krijgen de gevangenen geen eten of drinken. Op 2 september 1945 capituleert Japan, maar de gevangenen moeten nog enkele maanden in het kamp verblijven. Na de oorlog wordt het gezin herenigd. Ze emigreren naar Nederland. Op 10-jarige leeftijd wordt Jeroen ondergebracht in kostscholen om opnieuw opgevoed te worden. Hij voelt zich verraden door zijn moeder en wenst haar dood. Zes a zeven jaar voor zijn moeders overlijden, ontmoet Jeroen een vrouw. Ze heet Liza en een uur na hun kennismaking gaan ze met elkaar naar bed. Liza loopt mee in de optocht, terwijl Jeroen vanuit het slaapkamerraam kijkt en denkt: “ik voel niets meer voor haar”. Na een verblijf van drie dagen vertrekt hij om haar weer te vergeten. Een maand voor zijn moeders overlijden, ontmoet hij Liza opnieuw. Jeroen is inmiddels getrouwd en vader geworden van een dochter. Het gesprek is weinig diepzinnig. Jeroen vraagt zich intussen af hoe hij geworden is, zoals hij is. De avond voor het overlijden van zijn moeder krijgt Jeroen bezoek van de schrijver Ger Verrips. Ze praten over literatuur en politiek. Later op de avond kijkt Jeroen TV. Hij ergert zich aan de Duitse nasynchronisatie van een Japanse film. Terwijl hij het eelt van zijn voeten vijlt, vraagt hij zich af waarom iedereen altijd denkt dat de Duitse onderdrukking ‘erger’ was, dan de Japanse. Jeroen heeft al lange tijd geen contact meer met zijn moeder en wenst ook niet bij haar crematie aanwezig te zij. Wel wil hij een uitgebreid verslag hebben van de plechtigheid. Jeroen besluit als hommage op het tijdstip van de crematie voor te lezen uit ‘Daantje gaat op reis’. Hij kan het boek helaas niet meer vinden. Jeroen voelt zich ellendig en kan de gedachte aan zijn moeder niet van zich afzetten. Hij neemt een pil om wat te kalmeren en besluit dat hij zijn naam niet in de rouwadvertentie vermeld wil zien. Voor zijn gevoel is zijn moeder al lange tijd geleden overleden. Jeroen raakt verward. Hij herinnert zich de tijden met Liza en voelt zich opnieuw verliefd. Daarnaast heeft hij toch rouwgevoelens voor zijn moeder. Dit verwart hem. Eigenlijk wil hij helemaal niks voelen. Hij wacht bij de telefoon en hoopt dat zijn moeder belt, met de stem van Liza. Jeroen vraagt zich af naar welke televisieprogramma’s zijn moeder heeft gekeken, kort voor har overlijden. Hij krijgt wederom een telefoontje van het verzorgingstehuis. De persoon vraagt of hij belang heeft bij een erfstuk. Hij heeft geen belangstelling. Wel krijgt hij enkele weken later haar fotoalbums te zien. Om zijn gedachten te verzetten, rijdt Jeroen op de dag van de crematie uren rond. Als hij weer thuis komt, werkt hij verder aan zijn boek over zelfmoord in de Nederlandstalige literatuur. Jeroen besluit een boek te schrijven oven zijn tijd in Tjideng. Eigenlijk vindt hij dat hij geen boek mag schrijven over het leven in Tjideng, omdat hij daar een onbezorgde tijd heeft gehad. Hij was levenslustig en leed geen honger, omdat zijn moeder regelmatig eten smokkelde. De enige reden die hij noemt om dit boek te schrijven is ‘octaviteit’. Inhoud: De hoofdpersoon heet Jeroen. Jeroen heeft in een Kamp gezeten waar hij niet de leukste tijd van zijn leven heeft rondgebracht. Zijn moeder zat ook in dat kamp en is op een dag weggegaan zonder haar kind (Jeroen) door deze gebeurtenissen heeft Jeroen een trauma opgelopen en heeft hij in zijn verdere leven veel last van gehad. Hij voelde zich eenzaam had paniek aanvallen en zat aan de zware medicatie. Hij voeld zich in de rest van zijn leven erg eenzaam ook al is hij getrouwd. Hij mist iets in zijn leven. Hij wil uiteindelijk zijn leven weer oppakken. Hij wil op het eind van zijn moeders leven niets van haar horen, niet op haar crematie zijn enz. Hij verlangt naar contact met zijn vrouw/moeder. Het gedrag wat Jeroen vertoont heeft veel invloed op zijn doen en laten. Omdat hij soms van die aanvallen heeft is hij onbestuurbaar en gaat hij allemaal rare dingen doen. Bijvoorbeeld zomaar ineens met zijn auto het bos inrijden proberen zichzelf te vermoorden. Ik denk dat dat de beslissingen zijn dat hij zichzelf maar toch niet van het leven berooft. Dat hij verder met zijn leven kan en het weer proberen op 1 lijn te krijgen. Dat hij verder kan met het opsporen van zijn 2e moeder. Ik zou het niet weten wat ik zou hebben gedaan als ik zo zwaar aan de medicatie zou hebben gezeten want dan weet je natuurlijk zelf niet wat je aan het doen bent. Had mijn Opa ook, daarom. Maar de beslissingen die hij heeft genomen zijn wel goed voor hem geweest. Want een einde maken aan het leven is niet altijd de beste oplossing voor iemand die diep in de put zit. Ja hij veranderd zeker in de loop van het verhaal want in het begin zit hij zo diep in de put dat hij een paar zelfmoordpogingen heeft gedaan. En aan het eind van het verhaal is hij heel optimistisch een heeft hij alles weer een beetje op een rijtje is veel minder aan de medicatie het ging gewoon veel beter met hem. Deze verandering is ontstaan door lang nadenken over het leven. Ik vind hem wel een sympathiek mens omdat hij toch een goeie band had met zijn moeder ook al verliet zijn moeder hem toen ze uit het kamp werden gehaald. Nou ja, het is een heel raar persoon omdat hij zo sterk aan de medicatie is kan je je niet echt in hem verplaatsen omdat hij soms van die rare dingen doet die je niet echt zomaar ineens zou gaan ondernemen. Zijn echte moeder: komt alleen in het begin van het verhaal voor toen ze nog in het kamp zaten. Zijn moeder wordt niet heel goed beschreven in het verhaal maar wat ik eruit kan opmaken is dat zijn moeder best wel sympathiek was. Verder komen er geen andere personen in voor want het gaat echt alleen over zijn doen en laten. In zijn gedachten. Die moeder speelt de rol van moeder (medestander). Liza, een soort scharrel van Jeroen maar als zijn moeder dood gaat begint hij gevoelens voor haar te voelen.(helper/medestander) Ik vind de kijk op het leven en de wereld van Jeroen wel een beetje raar maar dat is allemaal te verklaren door zijn zware medicatie die hij moet slikken voor zijn onverwachtse aanvallen. Ik ben er daarom ook niet mee eens hoe hij over het leven denkt. Dit is vooral gekomen door het jappenkamp. Jeroen is een karaktertje, zijn manier van doen en laten verandert in de loop van het verhaal. In zijn kinderjaren heel rustig en lief, maar in zijn puber/volwassen jaren is hij eenzaam, heeft hij woede aanvallen. Hij verandert in het loop van het verhaal van een vrolijk jongetje naar een eenzame ongelukkige man. Bezonken rood gaat over een persoon die te maken heeft met een kamp syndroom. Hij heeft vroeger in een Jappenkamp gezeten en heeft daar later nog veel last van. Het onderwerp vind ik wel boeiend omdat ik het wel interessant vind om te weten hoe er nou in een jappenkamp geleefd werd en wat de gevolgen daarvan kunnen zijn.De schrijver heeft het onderwerp goed uitgewerkt, hij geeft veel achtergrond informatie en verteld uitgebreid over zijn tijd in het jappenkamp. Brouwers vertelt ook veel over de tijd na kamp. De schrijver heeft in zijn jeugd geen grote hekel aan de Japanners in het kamp omdat hij te jong was om het allemaal te beseffen. Over dit onderwerp heb ik wel eerder dingen gezien, in een televisieserie: ‘’JAG’’ gaat het ook soms over soldaten die daar in kampen hebben gezeten. De belangrijkste gebeurtenissen in het boek zijn ongetwijfeld de gebeurtenissen in Japan, in het Tjideng kamp. Jeroen Brouwers denk er elke dag nog aan ook beïnvloedt het zijn liefde voor vrouwen en zijn relatie met zijn moeder. De gebeurtenissen hebben een logisch verband en de gevolgen hierop zijn ook realistisch. De gebeurtenissen vind ik spannend, wel vind ik het zielig dat de vrouwen in het kamp zo afgeranseld worden en dat de mensen er zinloos sterven. De personages in dit boek zijn allemaal realistisch. In het boek is maar een persoon goed uitgewerkt, Jeroen Brouwers, hier weet je dus veel over. Ik kan me niet vinden in deze persoon, hij lijkt niet op mij. Ik kan me ook niet goed verplaatsen in deze persoon omdat ik hem een raar figuur vind. Hij zit aan de telefoon met zijn geslachtsdeel in zijn hand, hij denk aan seks met zijn moeder, hij wil de bevalling van zijn vrouw niet zien enzovoort. Ik vind de hoofdpersoon niet sympathiek, ik vind het wel zielig voor de hoofdpersoon dat hij zo geworden is door het jappenkamp. Ik vind dat het verhaal erg ingewikkeld en onlogisch in elkaar zit. Bezonken rood is erg langdradig. Er zitten ontzettend veel flashbacks in, al die terugblikken gaan snel vervelen. Soms zit je in 1980 en dan ineenkeer weer in het Japan van 1940.De tekst zit stampvol lijfmotieven, dit vind ik ook vervelend. Vele dingen uit het verleden komen later terug, dit vond ik ook behoorlijk storend. Het taalgebruik in de tekst vond ik niet echt makkelijk. Er zaten rare woorden in zoals tjoepen en kikkeren, waarvan ik nog nooit had gehoord voor ik dit boek las. Ook worden rare uitdrukkingen gebruikt zoals ‘’ kwaak kwaak’’. Voor de rest viel het taalgebruik nog wel mee. Recensie: In de NRC van 13 november 1981 schrijft Marjolijn Pouw een recensie onder de titel 'Monument voor een moeder.' Recensente noemt de aanleiding voor deze roman: de dood van de moeder van de auteur. Ze noemt het een boek met veel gevoel. Twee traumatische gebeurtenissen staan centraal: de mishandeling van de moeder door kampbewakers en Jeroens gedwongen vertrek als jongen van twaalf jaar naar een kostschool. Het boek is gebaseerd op een gevoel van in de steek gelaten te worden. Ze vindt het een indrukwekkend boek. Ik ben het niet eens met Marjolijn Pouw. Omdat ik het boek niet echt interessant heb gevonden. Omdat het alleen maar over de gedachte van Jeroen ging en de buitenwereld er niet bij werd betrokken dus het werd een beetje langdradig. Eindoordeel: Op zich een goed boek maar niets voor mij. Ze waren goed te doen. Ook al waren veel vragen hetzelfde.