Asbestemming door A.F.Th. van der Heijden

BRONVERMELDING · Heijden, A.F.Th. van der, Asbestemming, een requiem, 1994 · Weelden, Jacoline van, Boek in - Boek uit 1994-1995, 1995 · Kruse, Lucus, Literom afdeling 3, Dienst Bibliotheek en Archief, 2000 BESCHRIJVINGSOPDRACHT Voor het eerste leesdossier in 4-vwo heb ik besloten Asbestemming van A.F.Th. van der Heijden te gaan lezen. Ik heb besloten dit boek te lezen, omdat ik al eens eerder werk van de bovengenoemde schrijver heb gelezen, namelijk De Sandwich en Het leven uit een dag. Vooral dat laatste boek was mij erg bevallen. Ik vind dat A.F.Th. van der Heijden goed schrijft. Verder vind ik boeken over vaders en zonen erg interessant. Dit boek gaat over de overleden vader van de ik-figuur (zijn zoon) en dat maakt het dat mij dit boek is opgevallen. Een andere reden waarom ik dit boek ben gaan lezen, is misschien ook de brief van Van der Heijden in opdracht 10 van module 1 van Laagland. Ook stond er laatst een stukje in de krant dat A.F.Th. van der Heijden bezig was aan het schrijven van een boek en dat als naam van de schrijver "A.F.Th." zou staan. Beide dingen zorgde ervoor dat Van der Heijden mijn aandacht weer had. Het onderwerp van het boek is volgens mij de relatie die de ik-persoon had met mijn alcoholistische vader en hoe de ik-persoon zijn vader een plek in zijn leven probeert te geven na diens dood. Het onderwerp ligt zowel dichtbij als ver weg. Ver weg omdat mijn vader nooit alcohol gebruikt en dus zeker niet misbruikt. Verder leeft hij nog en ik zie niet voor mij dat hij zeer binnenkort sterft. Toch zou dat wel kunnen. Dat maakt het dat het verhaal ook heel dichtbij komt te liggen. Er zal immers een moment komen dat hij sterft. De kans dat zoiets tegen mijn leven gebeurt, is denk ik wel groot. Dan zal ik hem ook een plek in mijn leven moeten geven. daarom is het verhaal ook heel dichtbij. Het kan mij immers ook overkomen. De dood is een belangrijk thema in het boek. Dat heeft mij aan het denken gezet; niet zozeer over de vraag wat dood is, maar wat leven is. Wat het leven de moeite waard? Is het eigenlijk wel de moeite waard? Omdat het boek laat zien wat een zoon van zijn vader denkt, heeft het boek mij ook aan het denken gezet over de vraag hoe anderen tegen mij zouden nakijken als ik dood zou zijn. Welk beeld hebben mijn naasten als ik nu zou sterven? De gebeurtenissen in het boek komen mij waarschijnlijk over. Ik kan geloven dat je na de dood van je vader over hem gaat nadenken. Ik snap ook wel dat de ik het verlies van zijn vader en diens leven een plek in zijn leven probeert te geven. Je vader is immers een belangrijk persoon in je leven. De gebeurtenissen in het boek zijn sterk gekleurd door de ik-persoon. De vader kan geen weerwoord geven. Daarom wordt het verhaal subjectief gebracht. De twee belangrijkste personages zijn de ik (Adri van der Heijden) en zijn vader. Beide zijn duidelijk geen helden. In het boek worden geen heldendaden beschreven. Er komen juist mindere fraaie kanten van de personages in het verhaal naar voren. Daarbij valt te denken aan het drankgebruik van de vader. Ik vind dat werkelijk, want in het echte leven heb je niet zoveel helden. De hoofdpersoon is de ik-figuur. Deze wordt niet zo beschreven dat je erg veel karaktereigenschappen leert kennen. Het karakter van de vader daarentegen wordt goed beschreven. Erg vind ik dat niet, want het gaat juist om de vader. Dit is het beste voor het boek, want mijn inziens gaat dit boek over de vader door de ogen van Adri. Een positief beeld van de vader krijg ik niet. Zeker niet door het laatste boek waarin staat dat hij zijn vrouw als nog minder dan een hoer behandeld. Dat keur ik af, want ik ben van mening dat je vrouwen respectvol moet behandelen. De opbouw van het verhaal is ingewikkeld. Dat komt onder andere door het hoofdstuk Heijdeniana met al die kleine hoofdstukjes. Het duurde bij mij even voordat ik dat prettig en tamelijk vlot kon lezen. In het verhaal zitten veel flashbacks. Die hebben duidelijk een functie. Je kan een verhaal over het verleden niet duidelijk maken door er geen dingen uit die tijd te halen. De flashbacks ervaar ik als prettig, want zo kun je beter de gedachten en gevoelens van de ik-persoon in het heden begrijpen. Het taalgebruik in het boek is niet heel erg moeilijk. Het leest goed weg en het ligt vaak dicht tegen de gesproken taal. Wat ik echter erg vind, is het vele gevloek. Naar mijn mening is dat niet nodig, want het geeft het verhaal geen diepgang. In het dagelijks leven kan ik ook niet tegen vloeken, dus ook niet in een boek. VERDIEPINGSOPDRACHT Toen ik de titel had gelezen, dacht ik aan iets als een crematie. Dan heb je immers as waar je een bestemming voor moet vinden. In het woordenboek stond bij het woord ‘requiem’ "eeuwige rust". Ook dat doet mij vermoeden dat er iemand is overleden. Aan de hand van de brief uit Laagland verwachtte ik dat A.F.Th. van der Heijden wellicht met de grens van fictie en non-fictie wat zou gaan doen. Al die verwachtingen zijn uitgekomen. De vader van de ik is gestorven en hij is gecremeerd. Op een gegeven moment moet er over de as worden beslist. De verteller laat in het midden wat echt gebeurd is en wat verzonnen is. De kans is groot dat het verhaal op waarheid gebaseerd kan zijn. Het boek sloot goed aan bij mijn verwachtingen. Ik denk dat er een verband is tussen mijn oordeel over het boek en de uitgekomen verwachtingen. Ik vind het boek goed, want ik kwam als lezer niet voor nare verrassingen te staan. Daar bedoel ik mee dat ik geen dingen kwam te lezen die ik vreselijk vond, want het meeste kon ik verwachten. Schokkende dingen kwam ik niet tegen. Het boek bevat veel open plekken. Vooral kleine open plekken die snel worden ingevuld. Niet al die open plekken worden echter ingevuld. Een voorbeeld waarin alle bij de genoemde situaties voorkomen: "Onbegrijpelijk, nog steeds, dat mijn moeder die honderden brieven nog maar enkele jaren later in de kachel verbrandde." (Asbestemming, bladzijde 178) Dat roept bij mij meteen de vraag op waarom zij dat deed. Een paar regels verder wordt de invulling al gegeven. "’We hadden er geen ruimte voor,’ heeft zij altijd volgehouden. Toegegeven, het gezin van vier personen bewoonde een kamertje van drie bij vier in het huis van haar ouders; elke kubieke decimeter." (Asbestemming, pagina 178) Dat wekt dan meteen een nieuwe vraag op, namelijk of dat wel de belangrijkste reden was, want volgens mij spelen er ook andere dingen mee; zij wil er op deze manier vanaf komen. Ook de ik-figuur vraagt zich af dat er niet iets anders heeft meegespeeld. "(...) niet nog iets anders [heeft] meegespeeld?" (Asbestemming, pagina 178). Op deze vraag krijg je geen antwoord. Voor mijzelf houd ik het erop dat er ook iets als verdringing heeft meegespeeld. De belangrijkste open plek in het verhaal is voor mij het leven van de vader. Waarom is dat zo belangrijk dat het de ik-persoon bezighoudt? Je krijgt mee gedeeltelijk antwoord. Een volledige invulling is in mijn ogen niet mogelijk. Je kunt niet alles over je vader opschrijven. Er zullen veel dingen zijn die onbewust het beeld (wat je van hem hebt) hebben gevormd; je hebt daar nooit bij stil gestaan. Ook vergeet je veel van die dingen in de loop van je leven. Het lijkt me een onmogelijke taak al die dingen te herleiden. Deze open plek wordt ingevuld door de herinneringen van de van de ik-figuur voor zover volledig. Hetgeen wat door de beschreven herinneringen niet gedekt wordt, heb ik niet bewust proberen in te vullen. Toch zullen er dingen zijn die ik heb ingevuld zoals de kleding van de man. De belangrijkste spanningsboog was voor mij welke plek de ik zijn vader in zijn eigen leven zou geven. Aan het eind van het boek merkte ik dat er iets van acceptatie komt al gaat dat niet van harte. Ik vind het boek spannend, omdat veel herinneringen van de ik zo worden verteld dat ik verder wil lezen. Eén van de in het boek gebruikte technieken om de spanning te verhogen was het rekken van de tijd. Een voorbeeld daarvan is het vinden op bladzijde 198. "Mijn eerste zelfstandige bezoek aan de slager, op een zaterdagmiddag, zal me voorgoed bijblijven." (Asbestemming, bladzijde 198) Ik wilde meteen weten waarom dat zo was. Wat is er dan voorgevallen? De invulling komt niet meteen. Eerst krijg je een uitgebreide beschrijving van hoe de slagerij eruit zag en pas halverwege bladzijde 199 komt het antwoord door middel van een anekdote. Ik denk dat het einde gesloten is, want ook al zal de vader altijd wel in de gedachten van de ik-persoon zijn, de ik heeft hem een plaats in zijn leven weten te geven. De geestelijke as van de vader heeft zijn bestemming gevonden. Over dit einde ben ik wel tevreden, want het zou een onbevredigend einde zijn wanneer het de ik niet gelukt zou zijn zijn vader een plek en zijn leven te geven. Het boek is fictie, want als was het wel als een autobiografie gepresenteerd en niet in de vorm van een roman geschreven. Het verhaal heeft wel aspecten van berichtgeving uit de krant, zoals benamingen als ‘Wim van P.’ of de ‘kleine M.’ hiermee wordt de suggestie gewekt dat de figuren echt hebben bestaan en dat hun namen niet helemaal zijn vermeldt vanwege de privacy van de betrokken personen. Waarschijnlijk zijn er wel dingen die op waarheid zijn gebaseerd. Toch denk ik dat er veel verzonnen is om het verhaal te laten lopen en het ‘dramatischer’ te maken. Dit boek is proza, want het is duidelijk dat dit geen gedicht of een toneelstuk is. Dat wordt door de lay-out duidelijk. Ik denk dat dit boek literair is, want er wordt geen gebruik gemaakt van stereo-typen en het boek is niet rolbevestigend. Het boek bevat weinig clichés. Het boek heeft een duidelijke diepgang, want ik denk dat je veel uit dit boek kunt halen.
EVALUATIE Mijn eindoordeel over het boek is, is dat het een goed boek is. Ik heb het gevoel veel van het boek te hebben geleerd. Door het boek ben ik gaan nadenken over de dood en eigenlijk over de vraag wat leven is. Een boek vind ik meestal pas goed als het mij heeft weten te helpen met vormen. Dat heeft dit boek zeker gedaan. Toch is het zeker geen zwaar boek. Het leest prettig. Het taalgebruik is niet moeilijk. Ik heb een zin niet vaak hoeven overlezen om te kunnen begrijpen wat er bedoeld wordt. In mijn ogen is er geen sprake van ingewikkelde zinsconstructies. Ook kwam ik geen ‘duister’ taalgebruik tegen. Alleen het vele vloeken vond ik niet erg fijn. Het boek is goed opgebouwd. Er zit een bepaalde logica in. Alleen duurde het even voor ik alles begreep. Dat maakte het in het begin moeilijk. Naarmate ik meer over het boek heb nagedacht, ben ik beter gaan begrijpen waarom de personages handelen zoals ze handelen. Daarmee keur ik het gedrag van de personages niet goed. Ik vind het niet verstandig dat de ik probeert meer te drinken dan zijn heeft gedaan. Wel kan ik begrijpen dat de ik zijn vader op een bepaald punt wil overtreffen. De gebeurtenissen hebben me weten te boeien. Ik wilde graag weten waarom de ik-persoon en zijn vader deden waarom zij zo deden. Ook wilde ik weten wat ze gedaan hebben. Mijn oordeel over het boek is na de verdiepingsopdracht niet veranderd. Het heeft mijn mening juist versterkt, want de opdracht laat je meer van het verhaal zien, doordat je er meer over moet denken. Hierdoor krijg ik een bevestiging van mijn mening. Ik ben tevreden over de beschrijving van het boek. Naar mijn mening geef ik mijn beschrijving van het boek aardig weer. Over de verdiepingsopdracht ben ik redelijk tevreden. De opdracht vond ik toch wel lastig en de opdracht was te veel een opsomming van het beantwoorden van vragen. Ik vond het lastig daar een goede tekst van te maken. Ook was het beantwoorden van de vragen niet altijd even gemakkelijk. Het lezen van het boek ging mij gemakkelijk af. Wel vond ik dat het lezen wat langer duurde dan anders. Dat komt misschien omdat ik wat zorgvuldiger ben gaan lezen in verband met de opdrachten voor mijn leesdossier Nederlands. Tijdens het werken aan het leesdossier had ik het idee de benodigde kennis en vaardigheden (goed) te beheersen. Het informatieboek had ik niet zoveel nodig. De enige keren dat ik dat deed, was om een bevestiging te krijgen van wat ik al wist. Ik denk dat ik de volgende keer wat meer aantekeningen tijdens het lezen zal maken, omdat het maken van de verdiepingsopdracht vergemakkelijkt. Ook ben ik van plan voor het lezen van het boek langer bij de verdiepingsopdracht stil te staan. Bovendien wil ik tijdens het lezen ook actiever naar de antwoorden zoeken.