Allerzielen door Cees Nooteboom

akelijke gegevens: Auteur: Cees Nootenboom
Titel: Allerzielen
Uitgever: Atlas, Amsterdam
Jaar van uitgave: 1998
Druk: Elfde druk, 2002
Aantal bladzijden: 399 blz. Genre: roman Eerste reactie: Ik heb het boek van mijn broer gekregen. Dat kwam wel goed aangezien ik voor Nederlands een boek moest lezen. Ik heb het dus niet echt gekozen omdat het onderwerp me aansprak, want daar had ik nog geen idee van. Alleen de aanbeveling van mijn broer had ik om van uit te gaan of het boek me wat leek. Toen ik het boek dichtsloeg was ik een beetje verward maar ook erg positief. Het boek lijkt op geen ander boek wat ik ooit heb gelezen. Ik vond het een heel erg apart en filosofisch boek. Verdieping: De verschijningsdatum van de roman is 2 november; Allerzielen dat is een katholieke feestdag waarop de doden worden herdacht. De hoofdpersoon is Arthur Daane en door zijn ogen is het boek geschreven. Arthur is een cameraman en producent van diepzinnige documentaires. Hij werkt in opdracht van diverse TV-produkties en reist daardoor de hele wereld over. Tien jaar geleden zijn zijn vrouw Roelfje en zoontje Thomas bij een vliegtuigongeluk omgekomen. Het verhaal begint in Berlijn waar Arthur een appartement van een vriend bewoont, hijzelf heeft geen vaste verblijfplaats. Je krijgt onmiddellijk met de compliceerde denkwereld van Arthur te maken door middel van een flashback. In zijn gedachten vergelijkt hij zichzelf met Odysseus die na lange tijd weer met zijn vrouw en zoon werd herenigd. Hij wil dit ook maar geeft niet toen aan die gedachte, want daar is hij te nuchter voor. Meteen is het duidelijk dat het thema verlies als een rode draad door het verhaal zal lopen. Arthur heeft veel vrije tijd, tussen de filmopdrachten door, en heeft hierdoor veel tijd om na te denken. Dit doet hij dan ook constant, overal ziet hij een diepe filosofische inhoud in. In het begin van het verhaal, vertelt Arthur over zijn ontmoeting met Victor. Victor is Nederlander die veel van de Duitse cultuur af weet en beeldhouwer is en tevens een goede vriend van Arthur. Voor Victor, die hij leerde kennen toen hij hem interviewde in Berlijn, heeft Arthur een groot respect. Op bladzijde 57 worden "wij", de mensheid, voor het eerst aangesproken door "hun". Het koor, de sirenen die je met hun gezang tot zich lokken. Het zijn engelen of dolende zielen die meer weten dan de hoofdpersonen. Het blijft tot het einde onduidelijk wat voor wezens het zijn die commentaar geven op de gebeurtenissen. Ze oordelen niet maar registreren met afschuw. Arthur leeft zoals zijn beroep, hij filmt en aanschouwt alles, hij neemt geen deel aan het leven. Een groot deel van het verhaal wordt niet door de ogen van Arthur gezien maar bestaat uit zijn herinneringen en korte flashbacks. Tussen de flashbacks door maken we kennis met Arthur's vriendin Erna, zij woont in Amsterdam. Ze voeren vaak telefoongesprekken waarbij Erna Arthur's leven weer op de rails probeert te krijgen. Na een wandeling door winters Berlijn gaat Arthur een Weinstube binnen waar hij zijn vriend Arno Tieck ontmoet. Arno is een Duitse filosoof. In de Weinstube zit ook Zenobia Stejn, zij is de tweelingzuster van Arno's vrouw Vera. Beide zussen zijn van Russische afkomst. Vera is schilderes en Zenobia is astronome. De vier vrienden brengen veel tijd samen door in het café. Het verhaal is voor een groot deel opgebouwd uit dialogen tussen hen. De dialogen hebben een duidelijk filosofische inslag. De tijd, het vangen van de tijd is hét topic in deze gesprekken. De rest van zijn dagen in Berlijn vult Arthur met het lezen van kranten in de openbare bibliotheek van Berlijn. Hier ontmoet hij ook voor het eerst Elik Oranje tegen. Hun ontmoeting is stom toeval maar bij de tweede ontmoeting maken ze een afspraakje om wat te gaan drinken. Elik blijkt een Nederlandse moeder en een Marokkaanse vader te hebben. Haar vader kent ze echter niet. Ze is een studente en volgt in Berlijn colleges. Ze is bezig met een historische roman te maken over een Spaanse koningin die een tragisch maar heldhaftig leven leidde in de middeleeuwen. Arthur en Elik ondernemen vele wandelingen door Berlijn. Elik draagt een zware last mee, ze is in haar jeugd mishandeld geweest en draagt hier nog altijd een zichtbaar litteken van. Arthur en Elik worden verliefd en vrijen maar een vaste relatie is het niet dit staan ze zichzelf niet toe. Arthur niet omdat hij zijn vrouw niet wil verraden en Elik niet omdat ze zich hard opstelt, ze wil geen gevoelens van liefde en verliefdheid jegens een man voelen. Dit wil ze niet omdat ze zelf liefdeloos is opgevoed. Arthur krijgt een opdracht om naar Estland af te reizen om een documentaire te filmen. Arthur vertrekt zonder afscheid te nemen van Elik. Na Estland reist hij gelijk door naar Japan, Elik is uit zijn gedachten verbannen. Weer terug in Berlijn wordt hij door zijn vrienden op de hoogte gebracht van het feit dat Elik naar Spanje is vertrokken om meer inzicht te krijgen in haar koningin. Arthur reist haar achterna na eerst weer terug in Nederland te zijn geweest en Erna te hebben gezien. In de bibliotheek van Madrid ontmoet Arthur Elik weer. Ze is nou niet bepaald blij hem te zien, want toen hij in Japan zat, heeft zij een abortus laten plegen. Arthur is woedend en wil haar nooit meer zien, hij bezuipt zich in een onguur café in Madrid. Later die nacht toen hij de schemering weer filmde werd hij door twee mannen het ziekenhuis ingeslagen. Hij licht dan twee weken in coma. Toen hij wat opgeknapt was kwam Erna hem opzoeken en ziekt helemaal uit in het appartement van zijn vriend Daniel. Daar komt voor het eerst ook de titel naar voren. In de kamer waar Arthur verder geneest heeft Daniel een foto opgehangen. Daarop staat een nevelig kerkhof afgebeeld met vrouwen die de graven van hun dierbaren verzorgen. De zielen van de gestorvenen kijken het hele jaar uit naar 2 november, die ene dag waarop ze herdacht worden. Maar voor Arthur Daane is het iedere dag Allerzielen. Hij is zo verstrikt in het verleden, dat hij zelf nauwelijks leeft. Na zijn ziektebed besluit hij niet langer naar Elik te zoeken en hij gaat richting het noorden. De allerlaatste woorden van het boek ”En wij? Ach wij….” Zijn afkomstig van de wezens die steeds het verhaal hebben onderbroken en die woorden benadrukken weer hoe nietig al de verhalen, dialogen, ideeën en gedachtespinsels zijn, dat ze eigenlijk niets voorstellen.
Beoordeling: Het boek heeft een grote indruk gemaakt op mij, want bepaalde zaken worden belicht en bekeken op een manier die ik nog nooit eerder ergens heb gelezen. Vooral het aspect verlies wordt op een hele erge filosofische manier uitgewerkt. Al die diepzinnigheid stoorde mij absoluut niet en was juist datgene wat ik het allerbeste aan het boek vond. Het was wel een heel lastig boek om te lezen vanwege de lange zinnen met vele komma’s. Dit wekte wat verwarring op af en toe en maakte dat ik stukken opnieuw moest lezen, maar echt hinderlijk vond ik dat niet. Het taalgebruik is ook erg ingewikkeld maar ondanks dat alles kon ik het toch goed volgen. In het boek zit niet veel actie, je zweeft meer mee op de gedachtes en beleveniswereld van Arthur. In tegenstelling tot andere mensen ervaar ik dit absoluut niet onplezierig maar juist mooi omdat het zo totaal anders is dan andere boeken. Die hebben een duidelijke opbouw en samenstelling terwijl Allerzielen juist daar totaal mee aan de haal gaat. Ik vond het kortom een erg interessant en aangrijpend boek, niet zozeer om de gebeurtenissen en belevenissen van de hoofdpersonen maar meer om alle filosofische gedachtes die er in voor komen en de bijna zinloze gesprekken tussen Arthur en zijn vrienden over het bestaan, de dood etc. Ik zal het boek alleen niet zo snel aanraden, absoluut niet omdat ik het geen goed boek vind, maar ik denk dat je echt van deze schrijfstijl moet houden om het boek te kunnen waarderen. Mensen die echt zitten te wachten op spanning en vermaakt willen worden zullen aan dit boek helemaal niks vinden. Het is denk ik ook min of meer bedoeld om de lezer zelf ook aan het denken te zetten, dat je niet alleen maar op een afstandje en gevoelloos het boek leest.