Epilogue
Philippe a une fille, elle s’apelle Rose. Philippe visite le cimetière de chiens avec sa fille. Maxime et Tania se sont suicidés. Louise et Esther sont les seuls survivants de la famille. Ce livre serait la tombe de Simon.
MENING
Familie, het is iets bijzonders. Opa’s, oma’s, tantes en ooms. Broers, zussen en natuurlijk je vader en je moeder. Het zijn de mensen die je leven lang bij jouw horen. Je wordt er mee geboren, je moet het er maar mee doen. Kijk, vrienden kies je uit en als het niet meer lekker loopt in de vriendschap kan je er mee ophouden. Je moeder blijft echter altijd je moeder en je broer altijd je broer, wat er ook gebeurd. Misschien is dat juist wat familie bijzonder maakt. Als het even niet meer goed gaat in de relatie moet je maar zorgen dat het wordt opgelost, want je zal altijd verbonden blijven. In het verhaal ‘Un secret’, een boek van Philippe Grimbert gaat een jongetje opzoek naar zijn verleden. Hij duikt het verhaal van zijn familie in. Heb ik dat wel eens gedaan? Ben ik niet te weinig met familie bezig? Ik zou mijzelf niet omschrijven als een familiemens. Ik heb genoeg aan mijn vrienden.., toch? Waarom heb ik mijn vader nooit gevraagd naar zijn jeugd? Bang om dingen te ontdekken die ik nog niet weet en niet wil weten? Want wat als blijkt dat alles toch niet helemaal is zoals je denkt dat het is. Wat als de diepgewortelde geheimen van de familie bovenwater komen. Diepgewortelde geheimen, verdrongen door een verbitterde oorlog. Familieverhalen met een diepgeworteld geheim. Het jongetje uit het boek graaft in zijn verleden en vindt een prachtig verhaal. Het verhaal dat mij heeft geraakt.
Grimbert zet zijn personages al in het eerste deel van het boek erg sterk neer. Het jongetje dat het verhaal vertelt, tevens ook de hoofdpersoon, beschrijft zijn ouders en zichzelf erg uitgebreid waardoor je een goed beeld krijgt van deze personages. Je weet over wie het gaat en met wie je op den duur zal gaan meeleven.
Door het krachtig introduceren van de karakters kon ik mij gelijk identificeren met de genoemde personages. Op het moment dat ik me kan inleven in een personage wil ik het verdere verhaal van deze persoon weten. Het zorgt er voor dat je ontwikkelingen die een personage doormaakt beter begrijpt en meer diepgang beleefd. De hoofdpersonage is een zwak, mager en ziekelijk jongetje. Zijn ouders, in tegenstelling tot hem, zijn sterk, gezond en sportief. Deze tegenstelling wordt in het tweede deel van het boek benadrukt waarin het jongetje de ontmoeting tussen zijn ouders beschrijft en hij zichzelf de vraag stelt hoe twee krachtige mooie mensen zo’n zwak kind hebben kunnen krijgen. Hij heeft het enkel overleefd door alle goede artsen en de liefde van zijn moeder denkt hij.
Tegen zijn zwakte krijgt Philippe vitaminepillen van Mademoiselle Louise, een zorgzame warme vrouw die altijd al bij de familie heeft gehoord. Ook zij wordt in het eerste deel al geïntroduceerd. Naast de personages die Grimbert aan het begin sterk neerzet laat hij de lezer kennis maken met de vondst van het knuffel-hondje die het jongetje Sim noemt. Dit hondje is het begin van het geheim dat verder in het boek ontdekt zal worden. De sleutel die de deur naar het verleden doet openen. Ook dit leidde ertoe dat ik wilde doorlezen. De reactie van Tania, de moeder van het jongetje reageert geschokt als het hondje gevonden wordt.
«Elle avait soulevé le couvercle d’une malle dans laquelle elle pensait retrouver les magazines de mode qui publiaient autrefois ses dessins. Elle avait eu un sursaut en y découvrant le petit chien aux yeux de bakélite qui dormait là, couché sur une pile de couvertures. Je m’en étais aussitôt emparé et l’avais serré sur ma poitrine, mais j’avais dû renoncer à l’emporter dans ma chambre, sensible au malaise de ma mère qui m’incitait à le remettre à sa place.»
page 10
Het verhaal wordt verteld vanuit het jongetje en kent dus een ik-perspectief. Het verhaal wordt chronologisch verteld. Maar binnen het grote verhaal verteld Louise het verhaal van Maxime en Tania, de ouders van het jongetje. Dit verhaal heeft zich eerder afgespeeld en kunnen dus tot een flash-back rekenen. Ook de epiloog speelt zich jaren later af dan het middenstuk van het boek.
De verhaallijn van het boek lijkt in eerste instantie een beetje vlak. Bijna het hele boek wordt gevuld met het verhaal dat Louise, de buurvrouw en vriendin van de familie, tegen het jongetje verteld; het verhaal over zijn ouders. Maar als je even verder kijkt zie je dat dit boek niet gaat om spannende scènes, actie of avontuur, maar om emotie en om gevoel. Dit vond ik prettig. Emoties kent iedereen en daarom spreekt zo’n boek mij meer aan dan een verhaal met spannende avonturen die ik zelf niet ken. Een gevoel of emotie kan je tot jezelf betrekken, zodat jij een deel van het verhaal wordt. Het verhaal zit vol met verschillende prachtige thema’s die het verhaal maken tot wat het is. Beschrijvingen die toch een soort emotionele pijn met zich meebrengen. Gevoelens van verschillende mensen die schuren en met elkaar in conflict komen. Een aantal van deze, voor mij, mooie gevoelsmomenten heb op een rijtje gezet:
Het boek begint met een beschrijving van de verhouding tussen het jongetje en zijn vader. Het jongetje heeft het gevoel had dat hij niet kan voldoen aan de wensen van zijn sterke vader. Zijn beide ouders knap, sterk en sportief. Iets wat hij allemaal niet is. Ieder kind neemt een voorbeeld aan zijn of haar ouders en ieder kind wilt zo zijn als hen. Maar als dit niet lukt… Philippe verzint een grote sterke, beschermende broer. Maar ook die broer is knapper en sterker dan hijzelf. In het verhaal zien we het woord ‘ombre’ vaak voorkomen. Het jongetje staat in de schaduw van zijn ouders en zijn zelfverzonnen broer. De wil van het jongetje om net zo te zijn als hen vind ik mooi.
Een tweede gevoelige punt komt naar boven op het moment dat Maxime op zijn bruiloft met Hannah innerlijk verliefd wordt op Tania. Hij is zo onder de indruk van die mooie vrouw dat hij haar nooit meer vergeet; verliefd worden op je eigen bruiloft… De momenten waarop Maxime en Tania elkaar weer ontmoeten is er een soort spanning die ook gevoeld wordt door Hannah. Voor Hannah heel pijnlijk. Ik ben zelf erg geïnteresseerd in mensen; hoe zij op elkaar reageren en hoe het schuurt met hun emoties. Dit vind ik een prachtig interessant voorbeeld.
«Tania est la plus belle femme que Maxime ait jamais vue. Longue et fine silhouette vêtue d’une robe fleurie, une cascade de cheveux noirs retenue par un fin ruban et un sourire radieux. Sa poitrine de déchire, une telle beauté lui est douloureuse, loin d’éclairer la fête elle vient l’assombrir: l’éclat de cette femme lui brise le coeur. C’est le jour de son mariage, celui où il unit son destin à Hannah et il est foudroyé par cet éclair d’été.»
page 65
Tijdens de Tweede Wereldoorlog vertrekt Maxime naar een Frans dorpje om het dragen van de Jodenster te ontduiken. De mannen gaan eerst waarna de vrouwen zouden volgen. Tania vertrekt echter naar Parijs. Een derde punt dat schuurt is de oorlog. Het verhaal van Maxim, Hannah, Tania en Louise speelt zich af in de Tweede Wereldoorlog waarbij de Joden werden vervolgd. Ook Louise, Hannah, haar zoontje Simon en Maxim zijn Joods.
Samen met Louise, Esther (tante van Philipe) en Simon wil Hannah haar man achterna reizen naar het platteland om de oorlog te ontvluchten. Als het gezelschap samen met een mensensmokkelaar in een café wacht tot het donker wordt om dan de stad uit te vluchten komen er Duitse soldaten het cafe binnen. Ze vragen om papieren. Als Hannah in haar tas rommelt pakt ze de papieren waarop staat dat zij en haar zoontje Joods zijn, in plaats van de vervalste papieren. Dit doet ze expres.
‘Opeens horen ze de remmen van een auto piepen. Er klinken voetstappen in het donker en in de deuropening van het restaurant verschijnen die officieren in uniform. Louise en Esther voelen zich verbleken, instinctief houdt Louise het hondje verborgen onder tafel, daarna brengt ze haar hand naar haar borst om zich ervan te vergewissen dat er geen enkel stukje draad van de losgetornde ster is blijven zitten. Hanna reageert niet op het binnentreden van de mannen. De rug van de mensensmokkelaar verstrakt, op de bar leunend brengt hij zijn glas naar zijn lippen en kijkkit naar de rijen flessen. Twee mannen blijven bij de deur op wacht staan, de derde gaat naar Louise en Esther toe en vraagt om hun papieren. Ze bedwingen het trillen van hun handen, pakken hun identiteitskaarten uit hun tas. Op het moment dat Louise opstaat, stoot de dikke zool van de orthopedische schoen tegen een stoelpoot. De man zegt in het Duits iets tegen zijn beide collega’s, wat hun gelach ontlokt. De cafébaas waagt zich aan een grapje, de mensensmokkelaars dwingt zich tot een glimlach. De officier reageert niet en kijkt de beide vrouwen na hun foto’s bekeken te hebben diep in de ogen. Hij geeft hun papieren terug, controleert die van de mensensmokkelaar en gaat vervolgens naar Hannah toe, die haar blik nog niet van het raam heeft afgewend. Eenmaal bij haar steekt ze hij haar een gebiedende hand uit en de jonge vrouw vestigt haar blik op hem. Louise en Esther houden hun adem in, ze zien haar in haar tas wroeten, aandachtig naar haar papieren kijken, ze duidelijk zichtbaar op tafel leggen alvorens er andere uit tevoorschijn halen die de man, zonder haar blik af te wenden, aanreikt.
Van zijn stuk gebracht trekt de officier zijn wenkbrauwen op. Nauwelijks heeft hij een blik op het document geworpen of hij blaft een bevel. Esther en Louise begrijpen verlamd van schrik wat er zojuist gebeurd is. Dan weerklinkt het getrippel op het parket van de gelagkamer, Simon komt van de wc en rent naar zijn moeder toe. Louise had hem willen beduiden niets te zeggen, naar haar toe te komen, maar het is te laat. De man kijkt Hannah vragend aan. Zonder aarzelen antwoordt ze met een kalme stem: ‘Dat is mij zoon.’
Hannah pleegt door deze daad een soort van zelfmoord en neemt daarmee haar zoontje mee. Pijnlijk. Waarom doet ze dit? Is het wanhoop? Doet ze dit omdat ze weet dat haar man ook liefde kent voor Tania?
Als Esther en Louise aankomen in Indre, het Franse dorpje, vertellen ze dat Hannah en haar zoontje zijn meegenomen door een ongeluk, een fout. Ze durven Maxime niet de waarheid te zeggen.
Kort na de aankomst van de vrouwen komt ook Tania aan in Indre. Nadat Maxime zich na he slechte nieuws twee weken heeft terug getrokken trekt hij steeds dichter naar Tania toe. ’s Nachts slapen ze samen wat frustratie opwekt bij de andere bewoners. Het is pijnlijk dat Maxime zo snel na de verdwijning van zijn vrouw en kind al de liefde deelt met Tania. Toch voel je de liefde uit de letters van het boek stromen. De liefde gaat zijn web en de liefde kent geen obstakels. De liefde van Maxime voor Tania is in het boek zo sterk en krachtig aanwezig, dat ook ik bijna verliefd werd op de beeldschone Tania.
Tot slot een citaat die mij raakt; de laatste daad van Maxime. Naar mijn mening alles omvattend. De liefde voor Tania, de liefde voor het duiken, nu het geheim bekend is is het goed..wanhoop van de oorlog.
«Face aux tombes alignées dans le carré d’herbes j’ai repensé au dernier geste de mon père. Prenant sa femme par la taille, il l’avait aidée à se lever pour la conduire tout doucement vers le balcon du salon, pour un ultime plongeon. Qu’avait-il murmuré à son oreille avant de l’enlacer et de basculer avec elle.»
page 124
Zelf had ik, toen ik begon met lezen, gedacht dat het boek met een groter plot zou eindigen. Dat het grote geheim op het eind onthuld zou worden. Dit was niet zo, maar dit was ook niet erg. Het was precies goed zo. Beetje bij beetje ontdekte je als lezer meer en meer. Je werd echt meegenomen met het verhaal.
Kortom, binnen de verhaallijn zijn veel momenten waarbij de emoties en gevoelens tegen elkaar aan schuren. Dit voelde ik als lezer wat zorgde voor een groter belevingsvermogen. Dat het geheim niet aan het einde als een groot plot verteld werd maakte niks uit. Juist de wijze waarop het nu werd verteld, beetje bij beetje, nam je meer mee in het verhaal, in de zoektocht.
De schrijfstijl van Grimbert is niet ontzettend beeldend. Toch krijg ik een mooi beeld bij zijn teksten. De omgeving en vooral de personen kon ik goed voor mij zien. Grimbert gebruikt af en toe best lange zinnen waardoor het Frans af en toe lastig te begrijpen was. Door de bijzinnen en de hoogzinnen goed van elkaar te scheiden lukte het toch de verhaallijn te begrijpen. Ook de woordenlijst achter in het boek hielp mee met het begrip
Binnen zijn schrijfstijl maakt Grimbert leuke woordspelingen die op het eerste gezicht voor een Nederlander niet zo opvalt omdat het niet vertaalbare woordspelingen zijn. Het duurde even voor ik het door had maar daarna kon ik enkel genieten van de genialiteit. Het gaf mij een gevoel van diepere betekenis die slechts in letters vastgelegd kan zijn. Dit voorbeeld gaat over de naamsverandering die Maxime laat doen. Van Grinberg naar Grimbert.
« Peu de temps après ma naissance Maxime provoquera de nouvelles tensions de faisant modifier l’orthographe de notre nom. Grinberg sera lavé de ce «n» et de ce «g», ces deux lettres devenues porteuses de mort.»
page 105
« Un «m» pour un «n», un «t» pour un «g», deux infimes modifications. Mais «aime» avait recouvert «haine», dépossédé de «j’ai» j’obéissais désormais à l’impératif du «tais» Butant sans cesse contre le mur douloureux dont s’étaient entourés mes parents, je les aimais trop pour tenter d’en franchir les limites, pour écarter les lèvres de cette plaie. J’aimais décidé à ne rien savoir. »
page 12
Dit zijn woordspelingen die ik erg leuk en mooi vind. Dit is ook een vorm van een metafoor, waar ik wel van houd. Ik herkende veel woorden die ik wist in het boek. De moeilijkere woorden kon ik opzoeken achter in het boek. Wat prettig was dat het boek is opgedeeld in vrij korte hoofdstukjes zodat ik voor mijzelf overzicht kreeg.
Als ik ga kijken naar een literaire stroming die bij dit verhaal zou passen zou ik neigen naar het realisme. De schrijver probeert zich in het personage in te leven om een zo realistisch mogelijk beeld ervan te geven. Het verhaal is dan ook een enigszins realistische weergave aan hand van documentatie en onderzoek. Dit verhaal is gebaseerd op een echte gebeurtenis, het echte leven. Het is namelijk een autobiografisch verhaal.
Het realisme ontsprong in de 19e eeuw en werd op allerlei kunstzinnige gebieden een invloedrijke en maatschappijkritische stroming. Tussen 1830 en 1870 bloede de litteraire vorm van het realisme op in Frankrijk met schrijvers als Louis Edmond Duranty en Jules Fleury. Vanuit Frankrijk verspreidde het realisme zich naar de omringende landen. De bloeiperiode van het literair realisme valt ongeveer samen met de opkomst van de fotografie. Een gemeenschappelijk doel was om het verhaal zo realistisch mogelijk te maken, want een foto ook doet. Omdat dit verhaal geschreven is in 2004 en niet in de periode 1830 tot 1870 zou ik de stroming ook hedendaags realisme kunnen noemen.
Ik denk dat het realisme een hele mooi stroming is. Het streeft er naar de waarheid te vertellen en de waarheid is in het leven ontzettend belangrijk. Door de waarheid en werkelijkheid in een boekvorm te lezen kom je wellicht tot nieuwe inzichten. Toch denk ik dat het er erg aan ligt met welke reden je een boek leest. Het is namelijk ook heerlijk je even te verliezen een boek uit de romantiek of fantasieboeken. Dit als je even wilt ontsnappen aan die werkelijkheid die het realisme biedt. Ik ben ervan overtuigd dat elke stroming mooie dingen in zich draagt en dat het erg van de persoon zelf afhangt welke stroming toepasselijk is op een bepaald moment.
Al met al vond ik het een erg mooi boek met veel gevoel. Ik vond het lastig om dat gevoel wat ik had na het lezen van het boek onder woorden te brengen in deze mening waardoor ik veel voorbeelden heb gebruikt en veel inhoud heb verteld. Het boek is overzichtelijk ingedeeld in niet al te grote hoofdstukken en het Frans is redelijk te begrijpen. De personages worden in het begin sterk neergezet waardoor je je gelijk kan identificeren met deze personages. De verhaallijn is schrijnend maar mooi. Om dit familiegeheim uit dit geweldige familieverhaal dan ook echt te beleven zal je het boek toch zelf moeten lezen. Ik raad het iedereen aan.
Door het boek ben ik over mijn eigen familie gaan nadenken. Het zoeken naar waar je vandaan komt en het kijken naar mijn eigen familie, mijn eigen ouders. Niet zo zeer opzoek naar grote geheimen maar wel opzoek naar hun leven. Mijn leven is slechts een klein deel van het leven dat zij hebben geleefd en nog leven.
HISTORISCH KADER
De hoofdpersonage van het verhaal wordt geboren net na de Tweede Wereldoorlog. Hij groeit dus op tussen de mensen die allemaal nog erg beïnvloed zijn door de oorlog. Ondanks dat het jongetje zelf de oorlog niet kent kan hij de oorlog voelen. Door zijn ouders wordt niet meer over de oorlog gesproken. Iedereen wil het zo snel mogelijk vergeten. Maar vergeten gaat niet. Als het jongetje 15 jaar is krijgt hij pas echt te zien wat er gebeurd is voor hij geboren werd. In de klas kijken hij een film over de holocaust:
«La projection commença: pour la première fois je vis les montages. Ces terribles montages dont je n’avais lu que des descriptions. Des terrils de chaussures, de vêtements, des pyramides de cheveux et de membres. Ni figurants, ni décors, contrairement `a ce film que ma mère et moi avions regardé en silence. Je serais bien allé m’enfermer pour échapper à ces images. L’un d’entre elles m’a rivé à mon siège: celle d’une femme qu’un soldat en uniforme tirait par un pied pour la précipiter dans une fosse déjà combles. Ce corps désarticulé avait été une femme. Une femme que avait couru les magasins, contemplé dans un miroir la ligne élégante de sa nouvelle robe, une femme qui avait remis en place mèche échappée de son chignon: elle n’était plus que cette poupée disloquée, traînée comme un sac et dont le dos rebondissait sur les cailloux d’un sentier.»
page 48
Dit citaat omschrijft naar mijn mening de periode waarin het verhaal zich afspeelt. Het geeft zowel het beeld van leerlingen, geboren uit een oorlog, les krijgen over de gebeurtenissen in de oorlog. En de beelden zelf die de jodenvervolging weergeven. Maxime, Hannah, Tania en Louise hebben het meegemaakt. Louise is met haar zoon in concentratiekamp Auswitsch om het leven gebracht. Tania, Esther en Louise gevlucht voor de oorlog, net als Maxime die niet met een gele ster op zijn borst over straat wilde gaan.
Zelf ben ik opzoek gegaan naar het verloop van de jodenvervolging in Frankrijk en naar de periode na de Tweede Wereldoorlog.
De slag om Frankrijk is de naam van het militair offensief dat Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog uitvoerde tegen Frankrijk in mei en juni 1940. De Duitsers wonnen de strijd en bezette daarna grote delen van Frankrijk.
Vanaf 1933 was Hilter al regeringsleider in Duitsland. Met hem was het geweld tegen de Duitse Joden en de anti-Joodse wetgeving toegenomen.
Vanaf 1940 kwam ook het antisemitisme, de jodenhaat, steeds meer opzetten in Frankrijk. Het begon met het verbieden van gelegenheden als theaters en bioscopen voor Joden. Later mocht je niet meer trouwen met Joden en werden de burgerrechten afgenomen. De gele Davidster moet gedragen worden. Op dit moment beslist Maxime naar het platteland te vluchten zodat hij aan deze ellende kan ontsnappen. Er worden steeds meer Franse Joden gevangen gezet of vermoord door de Nazi’s. In 1941 vraagt Hilter de SS (Schutzstaffel, organisatie binnen NSDAP, de Duitse nazi-partij) om de Endlösung, de oplossing voor het door hem genoemde Jodenprobleem. In 1942 wordt er bij de Wannsee conferentie besloten dat de Joden massaal naar de concentratiekampen gedeporteerd zouden worden om daar systematisch vermoord te worden. Hannah en Simon waren twee van de 5.754.400 vermoorde Joden.
VAKOVERSTIJGENDE VERGELIJKING
Het boek ‘Un secret’ is een boek dat gaat over de jodenvervolgingen in Frankrijk, over de holocaust . Toch is dit boek niet een van de ‘standaard’ holocaust verhalen. Dit komt omdat Grimbert de oorlog en de vervolgingen niet zo zeer op de voorgrond zet, maar meer de personages. Het draait in dit geval om de familie Grinberg. Deze familie en vooral de geschiedenis van het jongetje in het boek is dan wel gevormd door een gruwelijke oorlog, dit is in mijn ogen niet wat de hoofdstrekking is van het verhaal. De pijn van de oorlog komt niet terug in beschrijving van schreeuwende Duitsers en schoten maar in het zwijgen en het vergeten van deze periode. In mijn ogen maakt deze manier van het gebruik van de Tweede Wereldoorlog in een verhaal dit boek sterker. Als de nadruk had gelegen op die vervolgingen van de joodse mensen had het een heel ander boek geworden.
Wat dit boek, in vergelijking tot andere boeken, erg sterk maakt is het weergeven van een ontzetten mooi en prachtig verhaal zonder een actieve of avontuurlijke verhaallijn te gebruiken. Ik zie veel boeken langskomen die vol staan met leuke en spannende gebeurtenissen. Maar vaak zijn dit niet de boeken die ik achteraf nog herinner.
Ik heb dit boek tot het hedendaags realisme gerekend. Als we kijken naar het realisme in Nederland zien we dat het hier wat gematigder is. Men schrijft weliswaar over het echte leven, maar ook de drang naar het idealiseren blijft bestaan. Ik spreek nu echter wel over de begin periode van het realisme rond de 19e eeuw. Ik vind het lastig om het hedendaags realisme in Nederland te vergelijken met dat in Frankrijk omdat ik van beide maar weinig boeken gelezen heb. Wel kan ik overeenkomst zien in het beschrijven van Bernlef en de beschrijvingen die Grimbert maakt.
INFORMATIE OVER DE SCHRIJVER
Philippe Grimbert, geboren in 1948 in Parijs, is een Franse Schrijver en psychoanalyticus. Hij groeide als enig kind op. Grimbert studeerde psychologie in Nanterre waarna hij onder meer in instellingen voor autistische en psychotische kinderen heeft gewerkt. In 2001 publiceerde hij de roman La Petite Robe de Paul. Voor Un Secret uit 2004 ontving hij de prix Goncourt des lycéens. Het boek was zo’n succes dat het in 2007 werd verfilmd. In 2009 is Philips tot dusver laatste roman uitgekomen over een moeizame vriendschap tussen twee mannen. Daarnaast schrijft Grimbert veel essays waarin hij zijn kennis over de psyche in terug laat komen.
Philippe was 15 toen hij voor het eerst hoorde, van een neef van hem, dat hij een broer had. Voor Philippe voelde dit als een bevestiging. Iets wat hij al lang wist en nu pas bevestigd werd, omdat hij altijd al het gevoel had gehad een broer te hebben. Zijn ‘denkbeeldige’ halfbroer kreeg nu een echt lichaam en een echte naam: Michael Daarnaast kwam hij erachter dat zijn ouders een stormachtige relatie hadden nadat hun partners door de nazi’s naar Auschwitz waren gedeporteerd en daar zijn omgebracht. Het geheim dat zijn ouders zijn leven lang al verborgen hadden gehouden voor hem. Hij werd zelfs opgevoed in de veronderstelling dat hij katholiek was. Volgens Grimbert meer een daad uit liefde dan uit lafheid, maar wel een leugen. Een van de reeks aan geheimen die samen een groot breiwerk vormden kwam boven water. De vader van Philippe, Lucien, was na de wegvoering van zijn vrouw en zoon gevlucht naar het vrije Frankrijk om hier aan de oorlog en de jodenvervolging te ontkomen. Hier wordt Lucien verliefd op de wonderschone moeder van Philippe die in dezelfde situatie als Lucien verkeerd. Haar man, werkend in het Franse leger, is omgekomen in een gevangenenkamp. Deze man was de broer van de eerste vrouw van Lucien, de moeder van Michael. Het verhaal van de innige liefde tussen zijn vader en moeder onder de schaduw van de oorlog is prachtig, maar tegelijkertijd ook een vreselijk verhaal.
Twintig jaar na de laatste sprong van zijn ouders, van het balkon van hun huis, schreef Philippe het verhaal op. Zijn verleden bleef als een blok beton op zijn schouders rusten. Volgens de psychologische manier die Philippe inmiddels bekend was kon hij het accepteren of rouwen. Philippe koos echter voor het schrijven van een boek. Een boek waarvan inmiddels 180.000 exemplaren van zijn verkocht over de hele wereld. Ook ontving hij de Prix Goncourt des lychees en de Prix Wizo voor het beste werk van de Joodse belangstelling in de Franse literatuur. In 2007 is het boek verfilmd door de Franse regisseur Claude Miller.
Het boek Un secret is de tweede roman van Philippe Grimbert. Dit is echter wel het boek geweest met tot dusver het meeste succes. Met dit boek heeft hij zich zelf echt als schrijver op de kaart gezet. Het boek verdiende prijzen en werd verfilmd. Daarnaast is het voor de eigen persoonlijke verwerking van het verleden van deze schrijver erg belangrijk geweest. Zowel voor zijn carrière als schrijver als voor hem persoonlijk heeft dit boek een grote plaats in in het oeuvre van Grimbert.
Als ik Grimbert met een Nederlandse schrijver moet vergelijken denk ik gelijk aan Bernlef. Natuurlijk is Bernlef een veel groter schrijver met veel meer werk en veel meer prijzen, bijna te groot om met Grimbert te vergelijken. Maar toch wist Grimbert, net als Bernlef met het boek Hersenschimmen, echte pure emoties weer te geven die mij ontzettend raakten. In beide boeken werd ik meegezogen. Prachtig.
NIET BESCHREVEN MOMENTEN
Dit boek bevat een epiloog. Deze epiloog speelt zich jaren later af, als Philippe volwassen is en een vrouw en dochter heeft. In de epiloog bezoekt hij samen met Louise en Esther Père-Lachaise, de begraafplaats van Parijs. Maxime ligt hier niet begraven. Hij is gecremeerd om zo en zo aangesloten bij Hannah en Simon.
Tussen het einde van het boek en de epiloog is een onbeschreven moment. Het leek mij leuk om dit moment zelf op te vullen, weliswaar in het Nederlands, om toch nog dieper in het verhaal te komen. Zo ook heb ik zelf nog een scene geschreven die zich zou kunnen afspelen op een plek waar het boek eindigt. Dit is dus mijn eigen invulling en mijn eigen tekst.
30 september, over twee weken al. Ik ga trouwen. Rose heet ze. Wie had er vroeger ooit durven denken dat ik nog zou gaan trouwen. Ik dat zwakke en zieke jongetje, dat mislukte kind van Maxime en Tania. Maar bloemen gaan bloeien, lelijke eentjes worden zwanen en ik werd een man. Als ik in de spiegel kijk, ik heb mijn trouwpak al aangedaan want dat voelt zo fijn, zie ik in mijzelf mijn vader, Maxime. Ik lijk op hem. Net zo groot, het zelfde donker zwarte haar. Zijn ogen, ik heb zijn ogen, van dat donkere bruin. Nooit heb ik mijn vader echt durven aankijken, dus kijk ik naar mijzelf. In de spiegel kijk ik naar mijn eigen, net zo donker bruine, ogen, alsof het die van mijn vader zijn. We hebben dezelfde oorlellen, groot en rond, dezelfde lippen en dezelfde benen, kort maar wel sterk. Wie had vroeger ooit kunnen denken dat ik op mijn vader zou gaan lijken. Mijn mooie sterke vader aan wie ik vroeger niet kon voldoen.
Gister heb ik ons verhaal, van mijn vader, moeder, Louise, Esther, Hannah Simon en ik, verteld aan Rose. Ze vroeg waar mijn naam vandaan kwam. De naam die zij over een aantal dagen ook zal dragen, Grimbert, Grinberg. Ik heb het haar eerder nooit verteld. Het was iets van Louise en mij, maar nu kent Rose het geheim ook. Het geheim dat eigenlijk geen geheim meer is, maar het geheim dat tijdens mijn jeugd onder de oppervlakte was verborgen. Rose had zonder iets te zeggen zitten luisteren. Van de kop thee die ze stevig tussen haar handen hield had ze geen slok genomen. Toen ik eindigde bij de laatste stappen van mijn vader, en moeder, huilde Rose. Glinsterende tranen rolden als dauwdroppels in de vroege lenteochtend van een grassprietje over haar vangen. Rose is Joods en ook mijn kinderen zullen dus Joods zijn. En daar zal ik dan trots op zijn. Wij zijn niet kapot te maken.
De eerste keer dat ik haar zag wist ik dat het goed zat. Haar ogen stelde mij gerust en haar lach betoverde mij. De eerste keer dat mijn lippen haar lippen zachtjes aanraakten wist ik dat ik voor altijd bij haar zal zijn. Haar mooie slanke vingers door mijn haren. Geen oorlog die mijn liefde voor haar kan breken en geen gesloten kistjes die de geheimen voor haar verborgen houden. De eerste keer dat ik haar zag wist ik dat het goed zat.
Als ik in mijn trouwpak voor de spiegel sta, kijkend naar mijzelf, kan ik onze trouwdag al helemaal voor ogen zien. 30 september, de zon die de warmte over ons heen straalt, het riviertje de volle kastanjeboom met zijn schaduwgevende bladeren. Louise die met Rose, mijn prachtige Rose, komt aanlopen. Onze vrienden in feestkleding, kleding waarin je ze nog nooit hebt gezien, aangetrokken speciaal voor ons. Wat had ik mijn Maxime, mijn vader, graag in zijn pak willen zien. In zijn pak samen met mijn Tania, mijn moeder op mijn bruiloft.
Vorige maand hebben zij hun laatste stappen gezet. Mijn ouders. Ze hebben hun laatste sprong gemaakt. Mijn moeder dook vroeger al sierlijk van de hoogste duikplanken. Mijn vader die haar dan uit het water hielp en lang in zijn armen vasthield. Ik denk aan zijn laatste daad. Hoe hij voorzichtig de taille van zijn vrouw vastpakt. Haar helpt met opstaan om haar langzaam te leiden naar het balkon van de kamer voor hun laatste duik. Wat zou hij in haar oor gezegd hebben voor ze..
Mijn vader wilde niet begraven worden, niet in de grond maar net als zijn zoon en vrouw worden verbrand. Het knuffelhondje, Sim, mijn knuffelhondje, heb ik in zijn handen gedrukt . Het hondje waar ik achteraan liep. Het hondje dat in het bos een groot gat groef waar een hele geschiedenis tevoorschijn kwam. De knuffel die van mijn grote sterke broer is geweest. Dit knuffel-hondje mocht mee met mijn vader. Het geheim dat dit knuffelbeest in zich droeg draag ik nu bij mij. Dit bijzondere verhaal is mijn verhaal geworden. Mijn verhaal dat u nu aan het lezen bent.
Mijn vader wilde niet begraven worden, niet in de grond maar net als zijn zoon en vrouw worden verbrand. Het knuffelhondje, Sim, mijn knuffelhondje, heb ik in zijn handen gedrukt . Het hondje waar ik achteraan liep. Het hondje dat in het bos een groot gat groef waar een hele geschiedenis tevoorschijn kwam. De knuffel die van mijn grote sterke broer is geweest. Dit knuffel-hondje mocht mee met mijn vader. Het geheim dat dit knuffelbeest in zich droeg draag ik nu bij mij. Dit bijzondere verhaal is mijn verhaal geworden. Mijn verhaal dat u nu aan het lezen bent.
30 september ga ik trouwen. En 30 september vier ik de verjaardag van mijn kleine grote broer Simon.
VERDERE LEVEN PHILIPPE
Louise vertelde mij vroeger altijd verhalen. Na school ging ik altijd naar meteen haar toe. Genieten, dat is wat ik daarvan kon. Zittend in het zonnetje met een glas limonade luisterde ik aandachtig naar de verhalen over vos Reynaerde, Tristan en Isolde en Jeanne d’Arc. Toch vond ik de verhalen over haar eigen leven, de dingen die zij zelf had meegemaakt altijd veel interessanter. Interessant vond ik het hoe en waarom de mensen in de verhalen van Louise dachten en handelden. Nu is Louise dood, begraven met al haar verhalen. Nu schrijf ik mijn eigen boeken. Nu vertel ik mijn eigen verhaal.
Na mijn studie psychologie ben ik op zoek gegaan naar verhalen en de puurste verhalen vind je bij kinderen. Eerlijk en oprecht. Een instelling voor autistische en psychotische kinderen. Kinderen met een vriendje die alleen zij zien, met een broer alleen van hun. Net als ik. Maar bij deze kinderen bleef het niet bij een vriendje. Ze zagen meer mensen dan er waren en werden angstig. Ik heb mijn verhalen gevonden, maar voldaan was ik niet.
Ik ging schrijven. Elke dag zat ik met een klein kladblok en de vulpen van mijn opa in een restaurantje. Hoeveel uren heb ik doorgebracht aan dat tafeltje bij het raam? Hoeveel koppen espresso heeft Rose mij niet gebracht… Rose werkte achter de bar. Op die ene avond sloot ze de deuren terwijl ik nog in mijn hoekje zat te kijken naar de voorbijgaande auto’s, fietsen, en wandelaars. Ik had het geen eens door tot ze haar hand op de mijne legde. Ik wendde me af van het raam en keek in haar diep donkere ogen. Een moment later voelde ik haar warme lippen tegen de mijne.
Parijs was te vol en te druk om nog langer mijn inspiratie vandaan te halen. Vol maar toch te leeg om mijn bron te vullen. Parijs was te vol om een kind te laten opgroeien op de manier waarop wij dat wilden. Rose was zwanger.
We namen onze intrek in een klein boerderijtje in een dorpje vlak bij Bordeaux. Hoe ik zat voor het raam van het schuurtje in de achtertuin. Rose bracht mij nog steeds elke middag espresso. Wat kon ik toch genieten van het uitzicht over de graanvelden, de heuvels waarachter nog meer heuvels met graanvelden verscholen zijn. Onze hond die vrolijk achter het geluid van de volgens aanhuppelde en mijn dochter die terug kwam van het zwembad in het dorp. Ze houd van zwemmen. Zwemmen en duiken, van de hoogste duikplank. Je staat op die plank en kijkt uit over de velden. Je voelt die wind in je haren en je kijkt naar beneden naar het heldere zwembadwater. Dan komt het moment dat je op de rand gaat staan. De adrenaline komt, het moment waarop je echt bang wordt, want je wilt wel springen maar je bent ook bang voor de gevolgen. Misschien breek je wel wat. Wat je nodig hebt is dat ene moment van onnadenkendheid, met je hele verstand op nul, geen besef. En dat je dan bijna zonder dat je het zelf doorhebt er gewoon voor gaat. Als je de val door de lucht maakt komt je besef weer terug. Maar je weet dat je er nu gewoon voor moet gaan, want als je gaat tegenstribbelen kom je alsnog verkeerd terecht en dan breek je als nog wat en dan is het allemaal voor niks geweest. Dus je gaat in perfecte houding, je komt neer, onder water en dan besef je dat het gelukt is. Dat gevoel.. pure vrijheid.
Mijn dochter is haar eigen weg gegaan. Haar zelfbedachte route zonder dat deze door een ander is voorgeschreven. Mijn dochter leeft in pure vrijheid, net als ik. Ik blijf hier zitten tot ik mijn laatste sprong durf te maken. Tot die tijd blijf ik zitten. Zitten, schrijven en kijken. Kijken naar de vrijheid.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden