Technische Informatie

Titel: Madame Bovary
Auteur: Gustave Flaubert
Verschenen 1856, gelezen uitgave 1997 te uitgeverij L.J. Veen
Aantal bladzijden: verhaal: 417 blz,(+ nawoord en noten=431 blz)

Verhaal versus geschiedenis

Geschiedenis:

De eerste regels van het verhaal gaan over de oude vader Bovary, op school. Hij wordt ietwat sullig afgeschilderd. Hij leert zijn vrouw kennen, zij baren een kind: Charles Bovary.
Zijn moeder kan zijn vader met momenten niet uitstaan, hij is in alle opzichten een loser. Om te verkomen dat haar zoon ook zo wordt, laat ze hem geneeskunde studeren.

Charles Bovary slaagt nipt, ook door veel geluk, want in feite is hij redelijk simpel en studeert hij niet al te best.
Nu hij afgestudeerd is, zoeken zijn ouders een geschikte levensgezellin voor hem. Ze komen uit bij een rijke weduwe, Héloïse, maar zij sterft vroeg.
Tijdens zijn huwelijk met Héloise moest hij eens dringend naar de Bertauxhoeve, vader Roualt had iets met zijn heup. Hier leert hij Emma kennen.
Ze voelen zich meteen aangetrokken tot elkaar, maar aangezien hij nog getrouwd is, spreken zij deze gevoelens niet uit. Héloise merkt dat hij graag naar die hoeve gaat, ze verbood hem nog langer te gaan. Maar als zij sterft gaan alle wegen open voor hen, uiteindelijk trouwen ze.
Charles is zeer gelukkig met dit huwelijk, hij verafgoodt zijn nieuwe, mooie, jonge levensgezellin en alles wat zij doet, alles wat zij aanraakt is bekoorlijk.
Emma valt het maar algauw tegen, dit huwelijk. Ze weet wel dat hij van haar houdt, maar ze hunkert naar passie, liefde, zoals ze die kent uit de romans die ze stiekem las in het klooster, waar ze les volgde. Ze verveelt zich dood, tot ze uitgenodigd worden op een bal.
Haar fantasie wordt geprikkeld door al die adellijke aanwezigen, de beleefdheden, de omgeving, en als ze door een burggraaf, ten dans wordt gevraagd, slaat haar hart volledig op hol. Ze blijft verlangen naar die avond, en droomt na maanden nog steeds van de graaf.
Op den duur raakt ze verbitterd, doordat het leven in haar dromen niet overeenstemt met de werkelijkheid waarin zij verkeert. Om te ontsnappen aan deze saaie werkelijkheid leest ze enkel méér romans, die haar nog verbitterder maken, en koopt ze allerlei items die ze eigenlijk niet nodig heeft, maar die haar verlangen naar een sensueel liefdesleven even verdoven.
En stiekem ook om zich af te reageren op haar man Charles, die ze verantwoordelijk acht voor haar ongeluk.
Emma wordt zodanig verbitterd dat dit ook gevolgen heeft voor haar fysieke gezondheid. Aangezien Charles wil dat het goed gaat met haar, denkt hij dat het platteland haar deugd zal doen en hij verhuist met haar naar Yonville I'Abbaye

Bij de voorbereidingen van de verhuis prikt Emma zich aan de doornen van haar bruidsboeket, ze verbrand het. Ook blijkt zij zwanger te zijn.
Ze bevalt van een dochter, Berthe. Ze is teleurgesteld want ze wilde een jongetje. Aangezien een man, naar haar mening, zijn hartstochten volgen kan, maar de vrouw tegengehouden wordt door conventies.
In Yonville l’Abbaye voelt ze zich meteen aangetrokken tot Leon Depuis, die klerk is bij de notaris. Hij woont in een kamertje bij de apotheker van het dorp, Homais. Charles is goedbevriend met de apotheker en hierdoor zoeken ze hem vaak op, Emma en Leon vervelen zich stierlijk en sluiten een vriendschap. Bij hem kan ze praten over hartstocht, romans, dingen die haar bezighouden, wat ze niet kan bij Charles.
Ze krijgt gevoelens voor Leon, en net hierdoor gaat ze zich koel gedragen tegen hem, want ze weet dat hij ook liefdevolle gevoelens voor haar koestert. Hierdoor ziet Leon zich genoodzaakt te verhuizen naar Parijs, om er verder te studeren.
Tijdens een landbouwfeest in het dorp ontmoet ze Rodolphe Boulanger, hij koestert een fysiek verlangen naar haar, maar heeft helemaal geen zin zich te engageren, en eigenlijk is hij bitter weinig geïnteresseerd in haar gedachten en gevoelens. Het is puur seksueel voor hem.
Zij daarentegen, is gek van hem, en met hem wilt ze vluchten, weg uit dit plattelandsdorp, en in Parijs te gaan wonen. Hij stelt dit keer op keer uit, en ten slotte, als hij ook de afgesproken datum vier september wilt uitstellen, schrijft hij haar een brief waarin hij verteld dat hij niet “de oorzaak van haar ongeluk” wil worden, en dat hij op reis is, om verder contact met haar te vermijden. Ze is er het hart van in. Ze koopt enkel méér en méér spullen, om haar geestelijke onrust, haar ongeluk te verdoven.
Maar de schuld kan niet uitblijven; Lheureux eist zijn geld, de schulden stapelen zich op, zeker nu Emma volmacht kreeg van Charles financiën. Ze stelt de schulden steeds uit door schuldbrieven te tekenen, maar die betaald ze niet.
Emma wordt weer ziek. Om haar gedachten eens te verzetten (Charles heeft medelijden met haar), besluiten ze een operavoorstelling bij te wonen in Rouaan , en er te overnachten
Hier ontmoet Emma Leon weer. De financiële situatie van Charles en Emma is redelijk uitzichtloos, en dit is het geschikte excuus om Leon weer te zien. Ze gaat naar hem toe onder het mom van financieel advies, en blijft drie dagen weg. Hierna zegt ze pianolessen te volgen in Rouaan, om nog vaker bij Leon te kunnen zijn.
Ondertussen blijft Emma maar kopen en kopen, de schulden stapelen zich op (de eindsom ligt rond de 8000 franse frank.). Lheureux wordt lastiger, hij haalt er zelfs een deurwaarder bij.

Radeloos vraagt ze Leon om geld, maar hij wilt haar niet helpen. Ze wordt hysterisch en hij doet haar een belofte, om de volgende dag het geld te komen brengen aan haar huis, maar hij komt niet. Notaris Guillaumin wilt haar wél helpen, in ruil voor seks. Zij vindt dit ongehoord en geshockeerd gaat ze naar Rodolphe, maar ook hij wilt haar niet helpen.
Ten einde raad gaat ze naar de apotheek, eet een handvol arsenicum, en na een urenlange strijd tegen de dood overlijdt zij.
Na haar door is Charles helemaal geruïneerd, schulden stapelen zich nog meer op dan tevoren, hij ontdekt haar ontrouw, maar hij is niet jaloers, voelt geen wrok, neen, hij voelt zich gevleid dat zoveel mannen zich aangetrokken voelden tot haar, en zijn liefde voor haar mindert niet, in tegendeel, zij wordt sterker met de dag. Uiteindelijk sterft ook hij, nadat Berthe hem een plagerig duwtje geeft. Hij viel dood. Berthe gaat een armtierige toekomst tegemoet bij een arme tante, en wordt tewerkgesteld in een fabriek.

Verhaal:
Het verhaal is gebaseerd op het levensverhaal van dokter Delamarre, en zijn vrouw Delphine Delamarre (volgens de eindnoot)

Schrijfstijl:
Zeer realistisch. Flaubert mengt zich ook niet in verhaal, hij verwoordt de gedachten en gevoelens van het personage dat aan bod komt, zelf blijft hij ervan tussen.
Ook heeft hij oog voor de omgeving, hij verwoordt de dingen zeer mooi en nauwkeurig.
De schrijfstijl is anders naargelang het personage waar de desbetreffende tekst over handelt.
Voor Emma gebruikt hij, bijvoorbeeld heel lange, beschrijvende zinnen, en voor Charles kortere, simpelere zinnetjes. Ook de woordkeuze is geen toeval, Flaubert probeert het gedachtegoed van het desbetreffende personage zo goed en gedetailleerd mogelijk te beschrijven

De verteller:
Eerst vertelt Flaubert in de wij-vorm, vanuit het perspectief van de klasgenootjes van Bovary.

Dan, na een paar bladzijden schakelt hij haast onmerkelijk over op een auctoriale verteller. Hij is geen personage in het verhaal, en nergens, maar dan ook nergens merk je de verteller zijn mening of gedachtegoed op (de eerste bladzijden buiten beschouwing gelaten)

Tijd

Vertelde tijd:
Is onduidelijk. Ik schat het op ongeveer een vijftig jaar, van het huwelijk van Charles’ ouders tot Charles’ dood.

Verteltijd:
424 blz

Chronologie:
Vaak flashbacks naar vroeger, Emma denkt vaak, vervuld van nostalgie, terug naar vroeger.
Van flashforwards is hier geen sprake.
Versnellingen: Charles’ jeugd wordt grotendeels overgeslagen. Het begint weer als hij gaat studeren.
De tijd verloopt chronologisch

De ruimte:
Tijdelijke ruimte: 1810-1860
Plaatselijke ruimte: Eerst Tostes, dan Yonville l’Abbaye. Ook Rouaan (daar woont Leon)
De eerstgenaamde dorpen zijn plattelandsdorpen. Dit zijn de woonplaatsen van Emma en Charles Bovary. Dat het plattelandsdorpen zijn, is een belangrijk gegeven, want dit is de oorzaak van Emma’s frustratie. Het platteland biedt niet de mogelijkheden die een grootstad zoals Parijs (waar zij zo naar verlangt) wel kan bieden. De reden dat zij in plattelandsdorpen wonen is dat Charles een plattelandsdokter is. Hij mag zijn ambt enkel beoefenen op het platteland.)

De personages:

De hoofdpersonages:

Emma Bovary: zij is de dochter van een boer, haar moeder is overleden tijdens haar jeugdjaren. Zij volgde school in een klooster waar zij romans las (die haar verlangen naar passie aanwakkerden en zo de rest van haar leven zouden beïnvloeden)

Emma is een knappe, enthousiaste temperamentvolle vrouw. Ze is opstandig en egoïstisch.
Emma wil een goede moeder, en een lieve echtgenote zijn, maar ze is een nalatige moeder en een overspelige echtgenote.
Ze verlangt naar passie, liefde, fijnzinnigheid, ze houdt van boeken, en leeft eigenlijk in een fantasiewereld die ze poogt waar te maken. Om dit te verhullen geeft ze veel geld uit aan allerlei voorwerpen die ze eigenlijk niet nodig heeft. Ze geeft meer geld uit dan ze heeft, zo zwaar ongelukkig is ze. Dit is ook om wraak te nemen op Charles, die ze verantwoordelijk acht voor haar ongelukkig bestaan. Ze beklaagt zichzelf nogal.

Charles Bovary: Een nogal simpele man, hij is plattelandsdokter geworden, en eigenlijk bedoelt hij het goed met iedereen, maar hij doet meer fout dan goed, vooral in Emma’s ogen. Een schrijnend voorbeeld van zijn onkunde is de operatie die hij uitvoert om Hippolyte’s been te herstellen, maar hij voert een verkeerde operatie uit, Hyppolyte krijgt koudvuur en zijn been sterft af.
Hij houdt zeer veel van Emma, grenzeloos. Hij houdt van haar, ook nadat zij hem geruineerd heeft, en bedrogen.

Vlakke karakters:

Leon: Dit is de man waar Emma voor het eerst gevoelens voor krijgt, buiten haar huwelijk. Toch is hij de tweede man waarmee ze een buitenechtelijke relatie aangaat.
Eerst koesteren ze een vriendschap, ze kunnen goed praten, maar hij heeft gevoelens voor haar en aangezien zij die niet beantwoord verhuist hij naar Parijs. Door een speling van het lot ontmoeten zij elkaar weer en gaan een passionele verhouding aan.

Rodolphe: Emma’s eerste buitenechtelijke partner. Hij gebruikt haar enkel voor zijn plezier. Haar gevoelens interesseren hem totaal niet, en hij is haar eigenlijk liever kwijt dan rijk, op de seks na. Zij kijkt op naar hem, ze vindt hem verfijnd, en hij staat voor spanning voor haar.
Zij kan het zo goed met hem vinden omdat ze beiden verveeld zijn door het plattelandsleven.


Homais: De dorpsapotheker. Hij is rationeel, leest Voltaire (filosoof uit de verlichting). Hij houdt van eer, en doet daar alles voor (op het einde van het boek behaalt hij zijn erekruis.)
Hij houdt er, voor die tijd, controversiële meningen op na, en deinst niet terug de dorpspastoor de kast op te jagen hierma. Hij stelt onder meer het celibaat in vraag.
Hij staat net voor wat Emma helemaal niet is; het aardse, rationele.

De blinde: Hij vertegenwoordigt, volgens mij, de angst van alle personages, het onbekende.
Alle personages verlangen wel naar iets, maar slechts enkelen slaan erin dat verlangen te vervullen, hiervoor moeten zij een angst overwinnen. Emma’s angst is die voor het onbekende, en eenzaamheid. ze durft niet alleen weg te vluchten. Om deze angst te verdoven ruineert ze Charles vermogen.
Homais kan wél zijn lust naar roem stillen, maar pas als hij de blinde heeft “uitgeschakeld”.

Daarnaast heb je nog andere dorpsfiguren zoals de min, Binet, Felicite (die het huishouden doet bij het gezin Bovary), Justin, Lheureux,…

Thema’s en Motieven.

Beweegredenen:
Emma’s beweegredenen zijn vooral haar niet te stillen lust naar passie, het onverkrijgbare.
Ook haar frustratie, als gevolg van dat onvervulde verlangen, is een grote drijfveer. Haar minachting en haat voor Charles (ze ruineert hem, bedriegt hem, en kleineert hem).
De droom: die verhalen die ze leest, haar haast kinderlijke verlangen naar iets waar het te laat voor is.
Emma kan niet gelukkig worden zolang ze die droom nastreeft, het ligt buiten haar mogelijkheden, want ze is een getrouwde vrouw, en heeft de wilskracht niet er alleen vandoor te gaan. Met twee lukt ook niet, want geen van haar minnaars wilt echt opofferingen doen voor haar. Ook wanhoop drijft haar, de vele teleurstellingen (uiteindelijk drijft haar dit tot zelfmoord)

En hoop, hoop op dat leven waar ze zo van droomt.

Verdere beweegredenen zijn:
Roem: Charles, bv met Hippolyte’s operatie, hij wilt bekend worden en aanzien verwerven, mede ook omdat dit Emma’s “liefde” voor hem aanwakkert, en hij zou alles doen voor slechts een kus, een streling, een gebaar van liefde van haar
Ook Homais beweegredenen zijn roem. Hij doet alles voor dat erekruis, en als de blinde zijn zaak in slecht daglicht te stellen schrijft hij zes maanden aan een stuk artikels naar de krant over de blinde, waarin hij deze arme stakker beschuldigd van allerlei criminele praktijken. De arme blinde wordt opgesloten in een gesticht.

Literaire motieven:
Het bruidsboeket waaraan Emma zich prikt bij de verhuis.
Haar huwelijk tergt haar, pijnigt haar, frustreert haar. De verbranding van het boeket als wraak om de prik, staat volgens mij voor het overspel dat zij pleegt. Door haar verbittering die het huwelijk teweeg brengt, pleegt ze overspel. Dit komt haar huwelijk niet ten goede en eigenlijk sleurt ze het huwelijk mee in de afgrond. Het stelt niks meer voor. Ze vernietigt het eigenhandig.

Thema:
Hoe een droom een leven, dat gelukkig had kunnen zijn, mee de afgrond inhelpt, wegens gebrek aan lef en moed, maar een overvloed aan naïviteit. Dit boek beschrijft de ondergang van Emma Bovary.

Bovary: Heldin of niet?

Velen zeggen van wel, omdat zij haar dromen nastreeft en strijdt voor een leven vol liefde waar zij zo naar verlangt, maar in mijn ogen is zij net het tegenovergestelde hiervan.
Zo huwt ze met Charles, een plattelandsdokter, die enkel zijn ambt in het platteland mag beoefenen, terwijl zij verlangt naar bruisende leven in de stad. Zij verlangt avontuur.

Ook ontbreekt het haar aan lef om haar verlangens kenbaar te maken aan Charles.
Ze neemt het hem zo kwalijk dat hij haar dromen niet kan waarmaken, terwijl zij zelf gekozen heeft voor hem, en hij niet eens wéét wat zij wil. Uit frustraties ruineert ze hem, kleineert ze hem, en bedriegt ze hem, en al bij al ontbreekt haar het lef om de verantwoordelijkheid te nemen en eerlijk te zijn met hem.
Zo vlucht ze weg, in de dood. Ze neemt arsenicum en verbiedt het hem haar vragen te stellen tot de volgende ochtend (tegen dan is ze natuurlijk dood). Ze geeft hem niet eens een verklaring.
Ook zegt ze niks van het overspel. (dit is overigens zeer onverantwoord, aangezien er in deze tijd geen voorbehoedsmiddelen beschikbaar waren en hiermee bracht zij ook Charles’ gezondheid in gevaar).
Ook schrikt ze ervan als die Guillaumin haar enkel wilt helpen in ruil voor seks (prostitutie, vindt ze), maar even later is ze van plan Rodolphe te verleiden om haar te laten helpen. Dat is OOK prostitutie. Verder heeft ze niet eens door dat hij haar enkel voor de seks gebruikte. Zo verblind, was ze, van haar dromen.
Leon was iets beter, hij koester wel gevoelens voor haar, maar al bij al niet genoeg om haar te helpen als ze hem nodig had. Wat best begrijpelijk is, want de financiele ramp die ze aanrichtte thuis is enkel te danken aan zichzelf.

Om haar verlangens te ontlopen vlucht ze weg (escapisme), ze koopt allerlei dingen op zijn kosten, die ze niet eens nodig heeft. Dit is niet meteen gedrag dat ik als helfhaftig zou bestempelen, maar eerder als laf. Ze creeert zélf de leegheid waarin ze verkeerd, het zijn allemaal gevolgen van keuzes die ze gemaakt heeft. Ze kon best gelukkig zijn geweest, als ze, ofwel, zich had neergelegd bij haar lot en Charles een kans had gegeven, ofwel de juiste keuzes had gemaakt. Alle daden die zij verrichtte waren geen oplossingen, het maakte het probleem enkel erger.