Le Rhinoceros door Eugene Ionesco

1a. Het toneelstuk is opgebouwd uit drie aktes, met vier tableaus, waarvan er twee in de tweede act. b. Acte 1: terwijl Jean en Bérenger gezellig een terrasje pakken, stormt er een neushoorn langs. Dit lijkt allemaal nog geloofwaardig maar wanneer dit binnen vijf minuten nogmaals gebeurt, begrijpt iedereen dat er iets aan de hand is. Béranger en Jean hebben een heftige ruzie over tot welk soort de neushoorns zouden behoren. - Acte 2: op het kantoor praten ze over de neushoorns die overal lijken op te duiken. Mr. Bœuf, een collega, is niet op kantoor. Zijn vrouw komt binnen en zegt dat haar echtgenoot ziek is. Maar zij zegt dat er een neushoorn in haar huis is. Pas later komt ze erachter dat het haar man is. In het dorp zijn er al verschillende mensen neushoorns geworden. Jean is ziek, en Bérenger brengt hem een bezoek. Daar verandert Jean langzaam in een neushoorn, hij praat over het humanisme, en dat het niet meer bestaat. Bérenger vertrekt en sluit Jean in de badkamer op, maar hij weet zichzelf te bevrijden. - Acte 3: Bérenger heeft een gesprek over Rhinocisme met Dudard, een collega. Dudard gelooft dat het onvermijdelijk is om een neushoorn te worden. Bérenger is het daar niet mee eens en hij verzet zich hiertegen. Daisy komt binnen. Even daarna is Dudard niet meer te stoppen en hij verlaat zo snel mogelijk het huis. Hij wordt een neushoorn terwijl hij wegstormt. Bijna iedereen in het dorp is nu een neushoorn. Daisy is eerst fel tegen de veranderingen, maar later wil zij zich ook overgeven. Zij wordt aangetrokken door de kracht en de schoonheid van de neushoorns. Zij vertrekt. Voor één moment gelooft Bérenger dat neushoorns mooier zijn dan mensen. Hij worstelt met zichzelf en de illusie die rondom hem leeft. Maar dan bedenkt hij zich en hij besluit zich niet over te geven aan deze malle gedaanteverwisseling. d. Het stuk verschilt zeer qua groepsdynamiek. Het ene tableau zijn er twee mensen aanwezig, het andere een grote groep. Het effect dat de schrijver hiermee beoogt te creëren is, denk ik afwisseling. Op het toneel, maar ook in het boek bereikt hij dit zeker. 2. De hoofdpersoon is Bérenger. Hij is een man die ongemotiveerd in een kantoor werkt. Hij heeft geen doelen en hij is alcoholist. Het enige waar hij écht oog voor heeft is de schoonheid van Daisy, een collega. Zijn werk interesseert hem niet maar hij heeft ook geen andere interesses. Met alcohol kan hij zichzelf bevrijden van het dagelijkse leven. In de maatschappij kan hij zich dus niet bepaalt goed redden. Misschien door deze eigenschappen, maar ook omdat hij niet denkt zoals iedereen denkt(algemeen, meegaan met de stroom) maar juist sterke ideeën vóór het individualisme/humanisme heeft veranderd hij niet in een neushoorn en blijkt hij de enige verstandig, de enige nadenkende. Hiernaast zijn er nog een aantal bijpersonen: - Jean. Hij is de vriend van Bérenger. Hij is erg netjes, snel geërgerd en een beetje arrogant. Hij houdt van rationaliteit. Hij vindt Bérenger vrij filosofisch. - Daisy. Zij is een collega van Bérenger, zij is de enige persoon die hem altijd weet te boeien en laat hem ook een moment twijfelen over de weerstand die hij biedt tegen de neushoorns. De figuren vertegenwoordigen de ideeën: Bérenger: humanisme, individualisme
Jean: collectivisme, fascisme, rationalisme

Daisy : aangetrokken tot het fascisme
3a. Jean en Bérenger zijn tegenpolen wat betreft hun levenswijze en hun kijk hierop. Jean, keurige burger, altijd netjes en verzorgt, kijkt op een bepaalde manier op Bérenger, vaak onverzorgd, kan zich niet in controle houden, neer. Bij het samenzijn op het terras in de eerste akte wordt dat meteen al duidelijk als Jean subtiel opmerkt dat hij te laat is en er niet uitziet, omdat hij de hele nacht heeft doorgehaald en teveel heeft gedronken: “Bérenger n’est pas rasé, il est tête nue, les cheveux mal peignés, les vêtements chiffonnés; tout exprime chez lui la négligence, il a l’air fatigué, somnolent; de temps à autre, il bâille.”(Pagina 14) Jean zegt dit niet direct tegen hem, hij verkapt het onder nette, aardige woorden(Pagina 16-18). Jean daarentegen, ziet er, zoals altijd, keurig uit: “Jean est très soigneusement vêtu : costume marron, cravate rouge, faux col amidonné, chapeau marron. Il est un peu rougeaud de figure.”(Pagina 14) Later gaat Jean nog flink door op het feit dat iedereen in de hele wereld hard aan het werk is en wie dat niet is(Bérenger dus) is een slappeling en moet zich schamen(Pagina 19-21). b. Hun relatie verandert al aan het einde van de eerste akte. Dan krijgen ze ruzie en zijn ze allebei te koppig deze bij te leggen. Na een tijdje gaat Bérenger naar Jean toe, omdat hij zich schuldig voelt en zijn vriend mist. Tijdens dit bezoek veranderen de posities van de verschillen tussen beide mannen. Hiervoor was Jean altijd de verstandige, nadenkende man. Nu verandert Jean in een neushoorn. Tijdens deze transformatie en ervoor wordt hij steeds minder verstandig en denkt Bérenger veel beter na. Bérenger heeft wat dit betreft een sterke mening en uit die ook. Jean heeft geen eigen mening, hij gaat mee met de ideeën van de massa. 4a. Klucht ~ het pretentieloos volkstoneel dat alleen een schaterlach van het publiek als doel heeft. In het verhaal komen een aantal kenmerken van een klucht voor. Het heeft een zekere volkse humor en is makkelijk te volgen. Ik denk dat dit wel een typisch kenmerk is van Ionesco, om het makkelijk te maken en op een goede manier de boodschap over te brengen. b. Het heeft een tragisch einde(niemand denkt meer zelf na en iedereen verandert in neushoorns), een tragische held(Béranger, die als enige overblijft) en transformatie(de omzetting van de dieptestructuur van een taaluiting in een oppervlaktestructuur). Transformatie is te merken aan het feit dat de schrijver vaak een beetje “speelt” met de taal. Hij laat duidelijk merken dat hij taal soms zinloos vindt. De oppervlakkigheid en burgerlijkheid van de gesprekken, terwijl er eigenlijk een heel andere boodschap achter zit laten dit goed blijken. 5a. Dit is de verandering van Jean. In fysiek opzicht verandert hij van mens in neushoorn. In psychologisch opzicht verandert hij van een verstandige, slimme en zeer brave man in een niet nadenkend, woest en agressief wezen. b. Bérenger reageert geschokt, maar doet tot het laatst toe of er niks aan de hand is en dat Jean alleen ziek is. Je ziet de verandering al snel, maar Bérenger wil het niet door laten dringen omdat het zijn vriend is die er gewoon weer bovenop moet komen. Als Jean dan uiteindelijk toch ook fysiek in een neushoorn verandert, krijgt Bérenger het door. Hij is totaal van de kaart en probeert nog steeds op Jean in te praten. Deze is niet eens meer in staat om te praten en begint zomaar wat in het rond te rennen. Bérenger herkent zijn vriend niet meer en vertrekt, nog steeds totaal geschokt. c. Daisy reageert fel op de metamorfoses, zij is het helemaal met Bérenger eens. Dit kan zo niet, je bent wel totaal gestoord als je je tot dat niveau verlaagt. Maar later begint ook zij te veranderen. Ze begint een beetje tegen Béranger in te gaan als deze zijn ideeën uit tegen haar en begint hem in de rede te vallen. d. De symboliek van deze metamorfoses: - in politiek opzicht; het totalitaire fascisme(Rhinocéros, de massa, aantrekkelijk maar ook vernielend. - in maatschappelijk opzicht; het is moeilijk je aan je eigen ideeën vast te houden als iedereen om je heen deze niet heeft en gewoon de rest volgt. Ook wordt je erop aangekeken en overgehaald hun mening te delen. In uiterste gevallen(wat het natuurlijk ook was aan het einde van het boek/vlak voor de tweede wereldoorlog/tijdens de koude oorlog) wordt je onderdrukt of gewoon uit de weg geruimd. Dit zag je in het boek terug. Bij de eerste neushoorn op het terras al, maar Jean zei het letterlijk tegen Bérenger; hij zou zelf zijn weg zoeken, voor niemand uit de weg gaan. Degene die hem zou proberen tegen te houden of hem in de weg zou lopen moest de consequenties daarvan onder ogen zien. 6. Het beeld van de neushoorn vertegenwoordigt volgens mij het beeld van dommigheid, maar ook van kracht. 7. Er is zeker een volgorde te bespeuren in het tempo waarin de verschillende mensen uit het stuk in neushoorns veranderen. Mr. Bœuf verandert het eerst in een neushoorn. Degenen die het minst zelf nadenken veranderen als eersten. Tot aan het einde van het stuk blijft Bérenger mens. Hij is tot het einde de enige die niet wil transformeren. Ik vind dit positief, dit geeft aan dat hij een zeer sterke eigen mening heeft, goed kan inzien welke ideeën krankzinnig zijn en zich niet laat meeslepen. 8. Waarin Ionesco op de relativiteit van de taal wijst: Blz. 237, gesprek tussen Daisy en Bérenger. Midden in de pagina stelt Bérenger een vraag aan Daisy die zij helemaal verkeerd begrijpt. Hierdoor ontstaat een vreemde conversatie erna. 9. Wat ik leuk vond aan dit stuk is dat het niet realistisch is, maar tegelijkertijd ook een vergelijking maakt die erg raak is. De vraag die je jezelf kunt stellen na het lezen van dit boek: zou jij toegeven aan de groepsdruk of zou je het in je eentje kunnen weerstaan? Wat erg typerend is voor dit boek is dat verschillende mensen verschillende denkwijzen moeten voorstellen. Dit is vergelijkbaar met de situatie tijdens de tweede wereldoorlog. Misschien als iedereen dit boek gelezen had in die tijd, dan zouden zij zich er meer van bewust zijn geweest wat er gebeurde en wat zij aan het doen waren. Waren zij misschien niet zomaar meegesleurd door de verleidelijke overtuigingen van het fascisme. Maar aan de andere kant, als dat niet was gebeurt, dan had Ionesco ook niet dit boek kunnen schrijven want juist deze gebeurtenis is waarschijnlijk de aanleiding geweest! Maar het is denk ik zijn bedoeling geweest dat we van het verleden leren en dat we niet weer zulke domme fouten begaan. Want als je het zo bekijkt, is het best wel dom. Als iedereen een neushoorn wordt, wil jij dat dan ook zijn?