The Stepford wives door Ira Levin

A Algemeen 1 Informatie Auteur Ira Levin
Titel The Stepford Wives
Jaar van eerste publicatie 1972 2 Gelezen editie Uitgeverij Grafisk Forlag, Kopenhagen, 1985 3 Titelverklaring De titel ‘The Stepford Wives’ slaat op het onderwerp; de vrouwen woonachtig in Stepford staan centraal in het boek. 4 Belangrijkste personages Joanna Ebenhart is de hoofdpersoon van het verhaal. Ze is een ondernemende vrouw en leidt een heel normaal leven samen met haar man Walter en hun kinderen Kim en Pete. Het huwelijk is gelukkig, en ook haar relatie met de kinderen is prima. Het gezin besloot te verhuizen van het platteland naar Stepford, vanwege de goede (basis)scholing voor de kinderen – maar ook zodat Joanna wat meer aanspraak zou krijgen. Joanna houdt niet van huishoudelijk werk, en doet strikt wat nodig is. Veel liever houdt ze zich bezig met haar hobby’s, ze speelt tennis en fotografeert. ‘I play tennis whenever I get the chance, and I’m a semi-professional photographer.’ ‘Oh?’ the Welcome Wagon lady said, writing. Joanna smiled. ‘That means an agency handles three of my pictures,’ she said.” (pagina 6) Niet zo gek dus dat ze het meteen al opvallend vindt, dat alle vrouwen in Stepford altijd zo actief met het huishouden bezig zijn. “Joanna went back to the patio. No, she didn’t know how it was, thank god. Not tot be like that, a compulsive hausfrau. Who could blame Ted for taking advantage of such an asking-to-be-exploited patsy. She could blame him, that’s who. Walter came out of the house in a light jacket. ‘I don’t think I’ll be more than an hour or so,’ he said. “That Carol Van Sant is not to be believed,’ she said. ‘She can’t come over for a cup of thee because she has to wax the family-room floor.” (pagina 14) Joanna gaat juist graag op de koffie bij haar vriendinnen; ze houdt van gezelligheid. Charmaine en Bobbie zijn deze vriendinnen, de enige vrouwen in Stepford die zich niet geheel toegewijd op hun huishouden storten. Met Charmaine is Joanna een paar keer gaan tennissen en bij Bobbie gaat ze vaak op de koffie om bij te praten. Bobbie Markowe is een vriendin van Joanna. Ze heeft een druk leven, met haar man en twee kinderen Kenny en Kim. Ook zij wonen nog niet zo lang in Stepford, slechts twee maanden langer dan Joanna en haar gezin. Bobbie en Joanna houden beide erg van fotograferen. Ook zijn ze het met elkaar eens hoe vreemd het is dat alle vrouwen in Stepford zo intensief met het huishouden bezig zijn. Bij Bobbie thuis is het juist een grote rotzooi! “I’m beginning to think there’s a nationwide contest I haven’t heard about,’ she said, tonguing her chocolate fingertips. ‘A million dollars and Paul Newman for the cleanest house by next Christmas. I mean, it’s scrub, scrub, scrub; wax, wax, wax -’ ‘It’s the same around here,’ Joanna said. ‘Even at night! And the men are all -’ ‘At the Men’s Association!’ Bobbie cried. They talked about it- the antiquated sexist unfairness of it, the real injustice, in a town of Women Voters.” (pagina 15) 5 Plaats en Tijd Het verhaal speelt zich af in Stepford, rond deze tijd. Dat het verhaal zich nu zou kunnen afspelen, is niet speciaal ergens uit op te maken. Het verhaal is namelijk amper tijdsgebonden. Wel kan je het afleiden uit opmerkingen over camera’s en computers – die vroeger natuurlijk nog niet bestonden.
6 Tijdverstrijk De vertelde tijd is ongeveer vier maanden. Vanaf het moment waarop Joanna met haar gezin net in Stepford woont, tot aan het punt waarop Ruthanne voor het eerst merkt dat Joanna in een Stepfordse huisvrouw is veranderd. 7 Perspectief (hoe het verhaal verteld wordt) De vertelwijze is die van de ‘personale verteller’. Alle gedachten en handelingen zijn in de hij/zij vorm geschreven. “She wanted him to leave, so that she could go on with her work. But of course, she should be glad she lived in a town where a policeman could stop and talk for a few minutes, she told herself.’’ (pagina 37) 8 Structuur (chronologie, flashbacks, opbouw) Het verhaal wordt chronologisch verteld, de gebeurtenissen volgen elkaar in tijdsvolgorde op. De schrijfster maakt nergens gebruik van flashbacks, of vooruitblikken in de toekomst. Het verhaal heeft een traditionele opening. De lezer komt het verhaal binnen op het moment waarop Joanna een klein interview geeft voor de lokale krant, als ze net naar Stepford is verhuisd. Je weet meteen dat zij de hoofdpersoon is, en leert haar gelijk een beetje kennen. De spanning wordt steeds meer opgebouwd, zodat de lezer meer en meer op een ontknoping gaat wachten. Maar die blijkt uiteindelijk niet echt te komen… Het einde is namelijk deels gesloten (je weet wat er van Joanna geworden is) maar ook deels open (maar hoe is het dan zover gekomen? En hoe zal het met Ruthanne verder gaan?). De rest wordt dus aan de verbeelding van de lezer overgelaten. 9 Inhoudsbeschrijving Joanna, Walter, Pete en Kim Ebenhart zijn net verhuisd van het platteland naar Stepford. In Stepford is een club, genaamd de ‘Men’s Accociation’. Walter besluit om daar bij te gaan en Joanna stort zich op het huis en het fotograferen, een hobby waar ze ook nog een zakcentje mee verdient. Naar aanleiding van een klein interview dat Joanna heeft gegeven in het lokale nieuwsblad, komt ze in contact met Bobbie. Ze raakt bevriend met deze vrouw, die net als zij van fotograferen houdt. Samen proberen ze leden te werven voor een vrouwenvereniging, die er gek genoeg niet is. Maar geen enkele vrouw in Stepford heeft tijd – ze zijn allemaal veel te druk met hun huishoudens. Joanna en Bobbie begrijpen er helemaal niks van en willen uitzoeken hoe het komt dat alle vrouwen in Stepford zo absurd veel tijd aan het huishouden besteden. Bobbie stelt Charmaine aan Joanna voor; deze twee worden ook vriendinnen. Samen gaan ze regelmatig tennissen op het tennisveld in de tuin van Charmaine. Maar op een gegeven moment blijkt Charmaine zich net zo opvallend op het huishouden te hebben gestort als de rest van de Stepfordse vrouwen. Charmaine laat Joanna vallen, ze heeft immers geen tijd meer voor haar vriendin. Bobbie vertelt Joanna vervolgens een verhaal dat ze in de krant heeft gelezen. Hierin staat geschreven dat bepaalde stoffen die het drinkwater vervuilen het gedrag van mensen sterk kunnen beïnvloeden. In de omgeving van Stepford zijn fabrieken te vinden in grote getale. Zou dat de reden zijn waardoor zoveel vrouwen in Stepford van normale sociale mensen plotseling omslaan naar extreem toegewijde huisvrouwen? Bobbie drinkt geen water meer uit de kraan. Joanna schrijft een brief naar het ‘Department of Health’, maar wordt niet serieus genomen (er is immers helemaal niks met het water aan de hand). Joanna en Bobbie gaan nog harder op zoek naar een verklaring. Ze komen er achter dat Charmaine precies vier maanden in Stepford woonde toen ze ‘omsloeg’. Bobbie heeft niet veel tijd meer en wil koste wat het kost verhuizen. Maar na een weekend alleen met haar man te hebben doorgebracht, is ook Bobbie plotseling en op mysterieuze wijze in een actieve huisvrouw veranderd. Ze beweert haar leven te willen beteren, door zich volledig te wijden aan haar gezin en het huis. Joanna is diep geschokt... ze krijgt de kriebels en begint naar een huis te zoeken in een andere woonplaats. Joanna gaat ‘s avonds verder op onderzoek uit in de bibliotheek en vindt een krantenbericht. Daarin wordt verteld over de opheffing van een vroegere vrouwenclub. Dat die er ooit was, tot een aantal jaren geleden, heeft niemand haar verteld – zelfs de ex-leden, onder de vrouwen ze benaderd heeft voor een nieuwe vrouwenvereniging, hebben het verzwegen. Wanneer ze naar huis gaat, laat op de avond, zit Walter op haar te wachten. Hij heeft de kinderen naar een vriendin gebracht en wil gezellig een weekend met Joanna alleen zijn. Walter is bezorgd, maar vooral ook heel kwaad over haar onverwachte verdwijning. Hij zegt haar dat ze in de war is en moet gaan rusten. Joanna luistert naar hem, met tegenzin, en verzint ondertussen een plan om door het raam te ontsnappen. Ze vertrouwt de zaak niet meer, en vermoedt dat haar man er bij betrokken is. Een valstrik? Door het raam lukt de ontsnapping niet, en wanneer ze een kans ziet sluipt ze naar beneden en het huis uit. De enige wie ze kan bedenken om naartoe te gaan is Ruthanne, een nieuwe bewoonster die ze vertrouwen kan. Onderweg wordt ze ingesloten door een aantal mannen van de Men’s Association, die naar haar op zoek waren. Joanna weigert met ze mee te werken, maar de mannen spelen op haar in door te vragen of ze haar ongelijk mogen bewijzen. Joanna is er namelijk van overtuigd dat alle vrouwen in robots zijn veranderd. Ze laat zich meeleiden naar Bobbie’s huis, waar Bobbie graag meewerkt, ze snijdt in haar eigen vinger en bloedt - om aan te tonen dat ze geen robot is. Een maand later komt Ruthanne Joanna in de supermarkt tegen. Ruthanne is stomverbaasd. Degene die haar nog niet zo lang geleden op de hoogte stelde van de mysterieuze gedragsveranderingen van de Stepfordse vrouwen blijkt nu zelf in een ideale hard werkende en perfect uitziende huisvrouw te zijn veranderd! Ruthanne gaat naar huis en schrijft alles van zich af. B Thema
1 Thema Het thema ‘a terrible secret’ speelt een grote rol in The Stepford Wives. Het verhaal draait geheel om het mysterie dat alle vrouwen in het dorp doet veranderen in ideale, ijverige huisvrouwen. Bijna het hele boek lang probeert Joanna de waarheid te achterhalen, ze wordt langzaam gek en is uiteindelijk niet sterk genoeg om haar eigen verandering tegen te houden – zelf wordt ze dus ook een typische Stepfordse huisvrouw. Dan blijft Ruthanne alleen over, in dezelfde positie als Joanna aan het begin. Of het geheim ooit achterhaald zal worden is de grote vraag…
2 Personage Joanna is de hoofdpersoon van het boek, zij is degene die het heftigst met het thema worstelt. Ze weet dat er een geheim (a terrible secret) verzwegen wordt maar kan niet ontdekken wat dat precies is. Hoe komt het nou dat alle vrouwen in Stepford na een aantal maanden in een ijverige, robotachtige huisvrouw veranderen? Het lijkt een doordacht complot te zijn, niet te doorbreken of te doorzien. Vanbinnen heeft Joanna het heel moeilijk; ze wordt door amper iemand geloofd – en degenen die ze vertrouwt overkomt keer op keer dezelfde mysterieuze verandering. Ze gaat aan zichzelf twijfelen en denkt dat ze gek wordt. Ze zou steun moeten krijgen van Walter, maar hij maakt het haar alleen maar extra moeilijk door haar naar een psycholoog te sturen. Joanna staat er dus helemaal alleen voor. Uiteindelijk is het onontkoombaar dat ze er zelf ook intuint. Joanna blijkt niks te kunnen doen aan het vaste patroon van de Stepfordse vrouwen die stuk voor stuk in keurig nette, brave huisvrouwen veranderen… 3 Citaten De eerste keer dat Bobbie bij Joanna op bezoek komt, bespreken ze meteen hoe opvallend het is dat elke vrouw in Stepford zo intensief met het huishouden bezig is. Ik heb dit citaat gekozen omdat het ’t begin inluidt van een lange, ingewikkelde (en tevergeefse!) speurtocht naar het geheim. Naar het ‘terrible secret’, dat de reden is van alle mysterieuze gedragsveranderingen. “I’m beginning to think there’s a nationwide contest I haven’t heard about,’ she said, tonguing her chocolate fingertips. ‘A million dollars and Paul Newman for the cleanest house by next Christmas. I mean, it’s scrub, scrub, scrub; wax, wax, wax -’ ‘It’s the same around here,’ Joanna said. ‘Even at night! And the men are all -’ ‘At the Men’s Association!’ Bobbie cried. They talked about it- the antiquated sexist unfairness of it, the real injustice, in a town of Women Voters.” (pagina 15) De volgende scène speelt zich af nadat Joanna zich heeft laten overhalen om met een paar mannen van de Men’s Association naar Bobbie’s huis te gaan. Ze is er namelijk sterk van overtuigd dat deze mannen achter alle veranderingen van de vrouwen in Stepford zitten; zij zouden robots van ze hebben gemaakt uit eigenbelang. Wanneer ze dit idee aan hen kenbaar maakt, na een heftig conflict buiten op straat – ze is weggevlucht bij haar man thuis en werd daarna ingesloten door zijn vrienden – willen zij haar bewijzen dat de vrouwen geen robotten zijn, door aan te tonen dat Bobbie gewoon bloedt. Oftewel: de mannen willen laten zien dat Joanna fout zit, dat haar redenatie achter het ‘terrible secret’ niet klopt. Ik heb dit citaat gekozen omdat het kenmerkend is voor de strijd die Joanna aangaat om achter de waarheid van het raadsel te komen. Tot zover is ze gegaan, en nu komt het erop aan. Zal ze het goed hebben? Is Bobbie een robot? “You don’t have to do it,’ she said to Bobbie. ‘I’m seeing a shrink after New Year’s,’ she said. ‘That’ll ease my mind. At least I hope it will.’ ‘Come on,’ Bobbie said. ‘The men are waiting.’ Joanna went forward, towards Bobbie standing by the sink with the knife in her hand, so real looking - skin, eyes, hair, hands, rising-falling aproned bosom - that she couldn’t be a robot, she simply couldn’t be, and that was all there was to it.” (pagina 91) C Persoonlijke beleving
1 Motivatie voor mijn keuze & mijn verwachtingen Het thema ‘a terrible secret’ sprak me het meest van alle thema’s aan. Toen ik dit boek uit de kast trok, en het kleine bijschrift op de binnenkant van de voorflap las, werd mijn nieuwsgierigheid helemaal getrokken. ‘Een vooruitstrevende jonge vrouw verhuist met haar gezin naar een merkwaardig dorp, dat geheel door mannen gedomineerd wordt.’ Ik had bepaalde verwachtingen van het boek, die niet allemaal zijn uitgekomen. Zo hoopte ik op een spannend verhaal dat naar een ingewikkelde ontknoping toewerkte. Maar dat viel uiteindelijk erg tegen. Ook is het idee achter het verhaal niet erg realistisch (alle vrouwelijke inwoners van een dorp die in ijverige huisvrouwen veranderen?!). Het boek zou geschikter zijn voor iemand die heel veel fantasie heeft en weinig waarde hecht aan het realistische van een boek. 2 Leesduur Ik heb ongeveer vier uur gedaan over het lezen van het boek. 3 Moeilijkheidsgraad Ik vond het boek vrij makkelijk te lezen. Ik begreep vrijwel alles, botste nergens tegenaan. Dat komt waarschijnlijk doordat ik wel vaker Engelse literatuur lees, en mijn woordenschat het boek goed ‘aankon’. 4 Schrijver Ik denk niet dat ik meer zou willen lezen van deze schrijver, omdat het boek me een beetje is tegengevallen. Ik vind de schrijfstijl leuk, maar het verhaal had veel spannender gekund en een veel boeiendere afloop kunnen hebben. Vandaar dat ik liever een boek pak van een schrijver die ik nog niet ken (of eentje die ik wel al ken en echt goed vind) dan nog een boek van deze schrijver, met het risico opnieuw teleurgesteld te worden! 5 Tevredenheid Ik hoopte op een heel spannende ontknoping van het geheim, maar dat viel me uiteindelijk nogal tegen. Het einde is namelijk heel open gelaten, en verklapt niks over het mysterie waardoor alle vrouwen in Stepford stuk voor stuk in ideale, hardwerkende huisvrouwen veranderen. Dat het aan de verbeelding van de lezer wordt overgelaten vond ik jammer. Je bent al die tijd aan het wachten op iets dat niet blijkt te komen…
6 Doel van de auteur Ik denk dat het doel van de auteur vooral amuseren is, de lezer laten ontspannen met een leuk boek. Maar het verhaal is tegelijkertijd wel doordrongen van een hoop feministische aspecten. Zo zijn het de vrouwen die het slachtoffer zijn, en daarbij kenmerkt het huishouden natuurlijk niet zomaar een herkenbaar conflict. De illusie wordt gewekt dat de Men’s Association achter het ‘complot’ zit, en de vrouwen naar hun ideaal weet te veranderen. Maar dit alles wordt niet direct zo verwoord, het blijft vaag of de schrijver ons echt over dit thema wil laten nadenken. Misschien heeft hij hierin alleen een manier gevonden om zijn verhaal op een herkenbare, realistische achtergrond te plaatsen. 7 Persoonlijke mening Ik vind de schrijfstijl van Ira Levin heel leuk. Hij creëert een zekere spanning, de opbouw van het verhaal is heel goed, en maakt je heel nieuwsgierig naar een ontknoping. Het gebruik van veel conversaties maakt het lezen heel aangenaam. Je kruipt zo meer in de huid van de personages, het maakt het geheel werkelijk. Want op zich vind ik de opzet van het verhaal onrealistisch; vrouwen in een dorp die op geheimzinnige manier langzaam allemaal bezeten reken van het huishouden. Eerst verandert Charmaine plotseling in een huisvrouw en laat haar tennisbaan weghalen. Vervolgens denkt Joanna dat zij en Bobbie nog een kans maken om te ontdekken hoe het zit, maar dan overkomt Bobbie al hetzelfde. Joanna is ten einde raad en bedenkt dat van alle vrouwen robots worden gemaakt. Heel absurd! Maar toch blijf je willen weten hoe het nou komt dat alle vrouwen in Stepford zo veranderen; je wilt ontdekken wie/wat erachter zit. De ontknoping lijkt steeds dichter bij te komen, er wordt steeds meer onthuld, maar het einde blijft raadselachtig. Ik vind het heel jammer dat je als lezer met een hoop vraagtekens achterblijft. Maar dit einde houdt de sfeer van het boek natuurlijk wel heel mooi vast. Het boek blijft in je gedachten hangen! 8 Citaat Het volgende citaat vond ik een bijzondere wending aan het verhaal geven. Het is de ontmoeting tussen Joanna en Ruthanne, de eerste keer dat je te horen krijgt hoe heftig de omslag van Joanna is. Ze was lange tijd een vooruitstrevende vrouw die huishoudelijk werk haatte, en nu is ze nu standaard fanatiek aan het schoonmaken, stofzuigen, strijken en boenen in huis! Het geeft de climax van het verhaal weer; waarin de vrouw die eerst zo driftig op zoek was naar het verborgen geheim nu zelf deel uit maakt van het schijnbare complot. Nu staat Ruthanne in de oude, gecompliceerde positie waar Joanna eerst in stond. Zal zij de waarheid wel weten te achterhalen? “Joanna Eberhart came towards her, looking terrific in a blue coat. She had a fine figure and was prettier than Ruthanne remembered. She came along slowly, looking at the shelves. “Hello, Joanna” Ruthanne said. Joanna stopped and smiled at her. “Ruthanne!” she said. “Hello. How are you?” Her lips were red, her skin was perfect. “I’m fine,” Ruthanne said. “I don’t have to ask you how you are. You look fantastic.” “Thanks,” Joanna said. “I’ve been taking better care of myself in the last couple of months.” “It certainly shows,” Ruthanne said. “I’m sorry I haven’t called you,” Joanna said. “I meant to, but there has been so much to do around the house. You know how it is.” “That’s all right,” Ruthanne said. “I’ve been busy too. I’m almost done with my book. What have you been doing? Have you taken any interesting pictures?” “Oh no,” Joanna said. “I don’t do much photography any more.” “You don’t?” Ruthanne said. “No,” Joanna said. “I wasn’t really very good at it, and I was wasting a lot of time that I really have better uses for.” Ruthanne looked at her. “I’ll call you one of these days,” Joanna said, smiling. “What are you doing then, besides your housewok?” “Nothing, really,” Joanna said. “Housework is enough for me. I used to feel I had to have other interests, but I’m more relaxed now. I’m much happier too, and so is my family. That’s what really counts, isn’t it?” (pagina 93-94)