A. Khaled Hosseini
Om de meester van het meesterwerkje ‘De Vliegeraar’ te vinden, moeten we niet meer in zijn geboortestad, Kabul zoeken waar hij op 4 maart 1965 geboren werd. Hij is daar namelijk al 30 jaar verdwenen, nadat een bloedige staatsgreep van de communisten in 1978 hem en zijn familie wegdreven uit hun thuisland naar Californië. Doordat het gezin het financieel niet erg goed had, leefde ze in Amerika een tijdje van de bijstand. Khaled groeide op tussen zijn broers, zijn moeder die les gaf in een middelbare school en zijn vader die werkte op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Als kind moest Hosseini niet door zijn leerkrachten aangezet worden om pas een boek te lezen, wanneer hij een boekbespreking moest maken. Nee, dit deed hij van zelf wel. Lezen was voor hem een grote hobby, hij las alles, van Perzische literatuur tot Alice in Wonderland tot … Ondanks zijn interesse in literatuur studeerde hij in 1984 aan de universiteit van Santa Clara niet af in journalistiek of een andere taalgerichte studierichting, maar als bioloog en later ook als internist. De roman die ik mocht lezen, was zijn eerste werk. Zijn herinneringen aan een vreedzaam Afghanistan, de inmenging van de Sovjet-Unie en zijn persoonlijke ervaringen met de Hazara-bevolking gebruikte hij als inspiratiebronnen voor dit boek. Later schreef hij nog een tweede roman ‘Duizend schitterende zonnen’.



B. Samenvatting
Ik zag het licht op een ijskoude winterdag in 1963, hierdoor kreeg mijn vader mij er bij, maar hij verloor ook iemand, mijn moeder. Ze stierf op het kraambed. Zou Baba mij dat ooit kunnen vergeven? Precies een jaar later werd Hassan geboren in het hutje in onze tuin, zijn moeder overleefde het wel, maar een week na zijn geboorte verliet zijn moeder hem en zijn (dat dacht ik toen toch) vader en sloot zich aan bij een groep rond reizende zangers. De meeste Afghanen vinden dit nog veel erger dan de dood. Hassan en ik groeiden samen op in hetzelfde huis en werden gevoed aan de borst van dezelfde min. Als kind zag je ons altijd samen. We holden van de heuvels, we woonden in hetzelfde huis, vormden samen een sterk vliegerteam, haalden kattenkwaad uit … We hebben ons echt geamuseerd samen! We waren beste maatjes … Maar waren wij dat wel, maatjes? Waren wij wel vrienden? Dat hij me vriendschap schonk dat staat vast, maar aanvaardde ik die en schonk ik er terug? Ik had hem wel graag hoor… en ik maakte ook veel plezier met hem … maar ik moet eigenlijk ook wel toegeven dat ik hem graag plaagde … soms eens met zijn onwetendheid of iets anders … en inderdaad, terwijl hij altijd alles voor mij deed en altijd voor mij opkwam: (“Voor jou doe ik alles, Amir Jaan!” Toen glimlachte hij zijn ‘Hassan- glimlach’ en verdween om de hoek. ) , deed ik dit bijna nooit … nee, ik was laf, ik was te bang, ik liet hem soms in de steek … Nee, eigenlijk waren wij geen echte vrienden. Vriendschap moet van twee kanten komen en dit was niet altijd zo. Ik toonde ook wel dat ik hem graag had, maar dit toonde ik veel te weinig en vaak kon je het bijna niet merken. Het is ook mijn schuld dat onze wegen uit elkaar liepen, ik verraadde hem en ik had gelogen. Enkele jaren nadat Hassan was vertrokken en het in Afghanistan veel minder veilig was, verhuisden Baba( mijn vader) en ik naar Amerika. Eigenlijk kwamen Baba en ik nooit zo goed overeen. Hij was ontgoocheld in mij, ik was geen zoon zoals hij verwacht had. Ik was niet stoer en kwam niet voor mezelf op. Mijn hobby’s waren ook niet de meest jongensachtige hobby’s. Ik las graag, dat was mijn grootste hobby en later begon ik ook zelf verhalen te schrijven. Ik was altijd jaloers op de anderen, zoals soms Hassan, wanneer Baba zich meer interesseerde in anderen. Ik wou dat Baba trots was dat ik zijn zoon was! Eigenlijk was Rahim Khan, een vriend van mijn vader, soms meer een vader voor mij. Hij was het die mij bevestigde en mij proficiat wenste, toen ik mijn eerste kortverhaal als kind had geschreven. Toen we in Amerika gingen wonen, verbeterde de relatie met Baba, we kwamen echt beter overeen. Amerika heeft voor mij mooie dingen gedaan. Ik kwam er niet alleen beter overeen met mijn vader, ik leerde er ook Soraya kennen, mijn vrouw. Ik was er echt gelukkig, ik leed er een mooi leven, maar vaak dacht ik nog terug aan Hassan, aan wat ik had gedaan, hij zou nooit uit mijn gedachten verdwijnen. Toen ik enkele jaren getrouwd was met Soraya, gebeurde er iets dat mijn hele leven zou veranderen. Ik kreeg bericht van Rahim Khan die nog in Afghanistan verbleef en op dat moment niet meer helemaal in orde was. Hij zei dat ik onmiddellijk naar hem moest toekomen, maar wat ik vooral onthoudde was iets wat ik nooit zal kunnen vergeten “Ik weet een manier waardoor je het kan goed maken”. Enkele dagen later vertrok ik terug naar mijn geboorteland. Ik stond versteld van wat ik allemaal zag. Ellende, ongelukkige mensen, verdriet, geweld … Er bleef niets meer over van mijn oude thuis. Ik vond er al snel Rahim Khan. Bij hem gekomen, vertelde hij mij enkele verschrikkelijke dingen: een oud familiegeheim, dingen over Hassan … Verder vertelde hij mij ook dat hij ‘alles’ wist, maar ook dat hij wist hoe ik alles kon goed maken. Ik wou er voor gaan en kwam terecht in een soort van angstaanjagende, gewelddadige, huiveringwekkende thriller.



C. Structurele Analyse

1. Het verhaal
Om het verhaal te begrijpen is het niet noodzakelijk, om een ruimere context te zoeken of opzoekwerk te verrichten rond de historische achtergrond van Afghanistan.



2. De Thematiek
Als je motieven zoekt in “De Vliegeraar” zul je er een heleboel tegenkomen. Deze vele motieven, je ziet door het bos bijna de bomen niet meer, zijn iets waardoor het verhaal aanlokkelijk wordt voor een breed publiek en het dus een echt populair boek is. Immigratie, het leven in Afghanistan, vriendschap, verraad, liefde en eer zijn de voornaamste motieven. Het echte thema of grondmotief kunnen we niet vinden -zoals vaak wel het geval is- bij de titel. Vriendschap is hier veel duidelijker het echte thema. Wel is het niet omdat de titel niet naar het hoofdthema verwijst, dat hij geen betekenis heeft. “ De Vliegeraar”, een speciale en rare titel, wel geen slechte, vond ik. Het is een echte symbolische titel, met meer dan één symbolische betekenis.

• Om te beginnen zien we de vlieger voor het eerst in de kindertijd van Amir en Hassan, samen waren ze dol op vliegeren, allebei konden ze het heel erg goed. Altijd waren ze van de partij bij de vliegerwedstrijd die jaarlijks in de winter doorging.

• De vliegerwedstrijd in 1975 was de wedstrijd die hen allebei het meest zal bijblijven. Niet alleen omdat ze zo trots op zich zelf mochten zijn, omdat ze de wedstrijd hadden gewonnen, wat een hele eer was, maar ook omdat het hun leven, hun vriendschap voorgoed zou veranderen. Na, de wedstrijd loopt Hassan weg om de vlieger van de tegenstander te gaan halen, zoals de traditie dat wil, maar terwijl hij de vlieger gaat zoeken gebeurt er iets vreselijks. Al zijn hele leven wordt Hassan, als Hazara, gepest door enkele pestkoppen wanneer hij de vlieger wil halen, valt hij in hun handen… Ze doen hem pijn, lachen hem uit en verkrachten hem… en dit allemaal voor de ogen van Amir. Amir durft niets te doen en loopt weg, Hassan die heel empathisch is, weet altijd wat Amir denkt en weet dat Amir alles zag, zonder voor hem op te komen. Dit was een van diepste messteken in hun vriendschapsrelatie…

• De vliegerwedstrijd op zich heeft ook een diepere betekenis. Het staat symbool voor de samenhang van de Afghaanse samenleving vroeger. Vroeger was het altijd een gezellige boel, iedereen kende iedereen, overal heerste er een vredige rust. Tijdens de vliegerwedstrijd wordt dit heel mooi naar voor gebracht: iedereen trekt op straat, gaat op hun daken zitten, komen allemaal samen om te gaan kijken naar de wedstrijd. Het bracht het volk bij elkaar.

• Vervolgens staat de vlieger symbool voor de vriendschap die ze hadden. Telkens als Amir een vlieger zag, dacht hij aan hun ‘vervlogen’ vriendschap. Maar dit niet alleen, de vliegerwedstrijd was ook perfect evenredig met hun vriendschap.

Langzaam stijgen de twee vliegers op, eens in de lucht spelen ze met elkaar, dagen ze elkaar uit. Ondanks alles speelt de wind( ~ met de cultuur van Hassan, hij is Sjiiet, Amir is Soenniet) met hen, hij zorgt er voor dat ze door elkaar geschud worden, ze kunnen er niets tegen doen, ze moeten meevliegen. En dan begint het echte duel, de sterkste vlieger duikt omhoog, geeft een eerste trek aan het andere touw( soms plaagt/pest Amir, Hassan. Amir diegene die het hoogst in rang staat…), ondanks dit laat de zwakkere vlieger zich niet doen. Vrolijk ontsnapt hij er aan en doet alsof er niets gebeurd is, het duel gaat verder… Dit blijft een hele tijd duren, ze spelen met elkaar, de ene geeft de andere een trek, maar de andere ontsnapt. Plotseling stijgt de sterke vlieger in een snelle beweging omhoog, neemt een vlugge duik en snijdt het touw van de andere door. Alles lijkt definitief gedaan. De sterke vlieger blijft alleen achter en kan alleen dromen over ‘vervlogen’ tijden, toen hij samen met de andere vlieger kon pret maken. Maar alles, dus ook een vlieger kan hersteld worden. Maar dit gaat niet zomaar, de sterke vlieger moet helpen, hij alleen kan er voor zorgen dat het weer wordt zoals vroeger. Wanneer de vlieger weer voor de eerste keer kan opstijgen, komt een onbekende vlieger opdagen. Hij vliegt recht in de vlieger, waardoor de vlieger zelf scheurt en zijn touw weer eens wordt doorgesneden( na ongeveer drie decennia kon het verleden rusten en beseffen ze dat het verleden nog goed kan worden gemaakt. Het had echter niet mogen zijn en enkele dagen nadien stierf Hassan).

• Om te eindigen zien we dat de vlieger symbool staat voor een nieuwe wending in het verhaal. Kijk maar naar de vliegerwedstrijd, gevolgd door de verkrachting. Hun vriendschap krijgt een sterke wending en ze gaan elk hun eigen weg. Ook wanneer Amir samen Sohrab, de zoon van Hassan, gaat vliegeren is dit een nieuw begin, een teken van hoop. We voelen voor het eerst dat Sohrab zich op zijn gemak voelt en misschien kan beginnen aan zijn nieuwe leven bij Amir en Soraya.



3. het vertelperspectief
Om meer te kunnen meeleven en genieten van het verhaal, beleven we het verhaal door de ogen van Amir. Hierdoor krijgen we een subjectief verhaal, waardoor je in één ruk mee wordt getrokken.



4. de structuur
Hosseini, is een heel ordelijk man, althans in zijn schrijfstijl. Hij ordent netjes zijn verhaal in hoofdstukken( wel soms naar mijn mening iets te lang) en witregels. Verder kunnen we vooraf ook een lange lijst van citaten vinden en achteraan een mooi dankwoord gevolgd door een woordenlijst van gebruikte, Afghaanse woorden.

“De Vliegeraar” is een typisch voorbeeld van een verhaal dat niet verteld wordt in chronologische volgorde. De lijn begint in 2001, wanneer Amir al volwassen, maar gaat al snel terug naar de kindertijd van hem en Hassan. Verder wordt het verhaal heel vaak heen en weer geschud door enkele flashforwards die spanning opwekken en ons nieuwsgierig maken en ook nog enkele flashbacks, die het verhaal lyrischer maken en het ons beter doen snappen.

De verhouding verteltijd/vertelde tijd is in dit boek heel duidelijk: de verteltijd is namelijk veel korter dan de vertelde tijd. Hierdoor kan de auteur meer vertellen in evenveel tekst.

Hosseini geeft ons niet direct een duidelijk/ volledig beeld van Amir. Geleidelijk aan wordt onze visie op hem scherper en completer.



5. De personages
• Om te beginnen hebben we natuurlijk de protagonist, Amir. Amir is een Afghaanse, Soennitische jongen waarvan de moeder is gestorven tijdens de bevalling. Hij leeft nu samen met zijn ‘Baba’ in Kabul de hoofdstad van Afghanistan. Jammer genoeg komt Amir niet zo goed overeen met zijn vader. Voor Baba is Amir niet de zoon die hij altijd wou, hij is geen typische stoere jongen, inderdaad. Amir is Amir , maar daar kunnen we niets aan veranderen. Amir ravot graag en leest graag en daar is tenslotte niets mis mee. Bij hen wonen ook nog Hassan en zijn vader, Ali. Amir en Hassan zijn al hun hele leven twee handen op één buik, maar door het pesterige, laffe karakter van Amir komt er een einde aan deze vriendschapsrelatie. Wanneer ze naar Amerika verhuizen, ontmoet Amir Soraya met wie hij uiteindelijk zal trouwen.

• Verder hebben we ook Hassan, een antagonist. Hassan leeft samen met zijn vader Ali, als bediende bij Amir en zijn vader. Dit is het lot van vele Hazara’s: bediende zijn bij een rijke Soennitische familie. Hassan is er wel heel gelukkig, voor hem is Amir zijn beste vriend en in hun kindertijd speelden ze altijd samen. Hassan is een vriendelijke, vrolijke jongen die heel leergierig is en alles doet voor zijn vriend Amir, maar ook is hij heel verlegen en denkt hij te weinig aan zichzelf. Doordat Amir hem in de loop van het verhaal verraadde scheiden hun wegen.

• Ook hebben we natuurlijk de vader van Amir, Baba, die een heel belangrijke rol in het verhaal speelt. Baba is een heel belangrijk persoon die voor veel mensen iets meer betekent. Hij heeft een groot eergevoel en helpt heel veel mensen, maar hij is ook een beetje een nors man. Zijn beste vriend is Rahim Khan, het is een collega van hem en een grote steun in zijn leven. Wanneer ze door omstandigheden naar Amerika verhuisden, voelt Baba zich niet goed in zijn vel, hij mist zijn vredige thuisland en heeft heimwee. Baba overleeft niet het hele boek, hij stierf aan kanker na het huwelijk van Amir en Soraya.

• Wie Soraya niet kent, heeft het boek niet goed gelezen. Soraya is de dochter van een generaal en leeft in Amerika. In de loop van het verhaal trouwt ze met Amir, ze zijn samen heel gelukkig en hebben een grote kinderwens, maar al snel blijkt Soraya onvruchtbaar te zijn. Ze neemt er vrede mee en blijft de liefdevolle, vriendelijke vrouw die ze al haar hele leven was.

• Tot slot hebben we Rahim Khan. Hij is de beste vriend van de vader van Ali en is verder ook een beetje als een vader voor Amir. Het is Rahim die Amir moed in blaast om verder nog meer verhalen te schrijven en er ten slotte ook voor zorgt dat Amir zijn schuld tegenover Hassan kan inlossen.

• Verder hebben we ook nog Ali, Sohrab, Kamir, Assef, Farid …



6. de tijd en ruimte
Het verhaal speelt zich af in de tweede helft van de 20ste eeuw. Hierdoor zien we duidelijk de evolutie die Kabul heeft doorgemaakt van een vredige stad naar een stad vol oorlog en welk drastisch effect dit heeft op de samenleving en de mensen.

Het verhaal speelt zich zoals je nu al weet af in Afghanistan en in Amerika. In het begin van het verhaal heeft dit geen grote gevolgen voor het verhaal, maar hoe meer naar het einde toe, hoe meer gevolgen dit heeft op de verhaallijn. De verhuis naar Amerika, zorgt er voor dat Amir en zijn vader in een heel andere wereld terecht komen. Vooral op het einde van het verhaal speelt de ruimte een grote rol. Amir gaat terug naar het totaal veranderde Afghanistan en hij komt versteld te staan. Het geweldige regime heeft dan ook een zwaar effect op de verhaallijn.



D. Mijn mening
“De Vliegeraar” was een van de betere boeken die ik in mijn leven al heb gelezen. Het was alsof ik werd meegesleept door de pen van Hosseini recht in de wereld van Afghanistan. Zijn schrijfstijl was lyrisch en hij beschreef altijd alles op een originele, maar toch poëtische manier het leven van Amir. In het begin van het boek irriteerde ik mij wel een beetje aan het karakter van Amir. Ik werd altijd boos als het hoofdpersonage niet is zoals ik dat zou willen. Ik vond het zo onrespectvol hoe hij omging met Hassan, hij was ook zo laf en geniepig! Ik kan daar echt kwaad van worden, maar dat is natuurlijk puur mijn eigen fout!

Hoe verder het verhaal vorderde, hoe meer het personage van Amir veranderde en hoe meer ik van het verhaal kon genieten. Het was echt een ontroerend, aangrijpend, indrukwekkend boek dat niet snel uit mijn geheugen zal verdwijnen.