Serge / Samuel door Willy Spillebeen

Titel: Serge / Samuel Auteur: Willy Spillebeen Uitgeverij: Davidsfonds Plaats van uitgave: Leuven Jaar van uitgave: 2005 Aantal bladzijden: 141 bladzijden Keuzemotivatie: Ik heb aan de vrouwen van de Mediatheek gevraagd wat een goed / leuk / mooi boek was voor mijn boekverslag Nederlands. Ze raadden me dit boek aan en vertelde waar het over ging. De tweede wereld oorlog sprak me wel aan dus zo ben ik eraan gekomen. Samenvatting: Serge Brouckaert komt op een dag in het voorjaar van 1943 op een dorpsschool in Westrozebeke. Hij wordt door zijn leraar naast een jongen gezet die Jaak heet. Serge is een fransman en Jaak een Nederlander. Jaak kan het al snel goed met Serge vinden, en hun taalprobleem is even snel opgelost. Jaak leert Frans van Serge en Serge leert Nederlands van Jaak. Alleen Serge is een beetje een aparte jongen. Hij noemt zijn vader geen vader of papa maar gewoon Gerard zoals hij heet. Bovendien moet hij vaak ineens huilen en vertelt maar kleine dingen over het verleden. Dat hij in Brussel en Mechellen is geweest en dat Gerard een leenware winkel heeft in Brussel. Hij vertelt ook dat zijn moeder en zus weg zijn “oewek”. Serge is heel goed in allerlei vreemde talen. Hij kan een beetje Duits, Pools, Frans en Nederlands. Iedereen vindt hem een opschepper als Serge vertelt over wat hij heeft mee gemaakt en wat Jaak en zijn vrienden Ray en Hanske nooit zullen begrijpen. Serge raakt altijd in paniek als er Duitsers zijn, dan rent hij heel hard huilend naar huis. Ook daar begrijpen Jaak, Ray en Hanske niks van. Ook is er in Westrozebeke een pestkop in het dorp “lange Lowie” hij laat de jongens altijd opdrachten doen. Op een dag moeten ze allemaal hun piemel uit hun broek doen en gaan plassen. Serge zegt dat hij hier niet aan mee wil doen (omdat ze dan zouden zien dat hij eigenlijk een jood is) waarop hij vervolgens in elkaar word geslagen door lange Lowie. Als Jaak dit verhaal aan zijn leraar vertelt geeft zijn leraar Lange Lowie straf en zien ze hem bijna nooit meer. Op een dag na de bevrijding is Serge opeens verdwenen. Niemand weet waar hij naar toe is. Na veel lange jaren krijgt Jaak een brief van Serge Brouckeart die dan opeens Samuel Borowski blijkt te heten (Poolse achternaam). Daarin vertelt en Verontschuldigt Serge zich over het verleden. Serge woonden met zijn zus ,Sara, die twee jaar ouder dan hem is zijn vader, moeder en zijn hondje Molly. Het gelukkige joodse gezinnetje woonde in Brussel in een leuk huisje. Toen de 2de wereld oorlog uitbrak had Serge nergens last van een paar weken lang. Daarna veranderde het. Vader moest zijn leenware winkeltje afgeven aan het Duitse leger. Ze zouden het na de oorlog terug krijgen zijden ze. Een week later werd de winkel leeg gehaald. Serge begrijpt hier niks van, hoe kon vader nou zo zijn winkel afgeven aan de Duitsers? Vader moeder en Sara begonnen zich steeds vreemder te gedragen, onrustiger en banger. Serge voelt wel dat er iets ergs aan de hand is, hij is maar een jongen van elf jaar en is te vrolijk en te uitbundig om te merken dat er echt gevaar dreigt. Elke dag raakt moeder zenuwachtig als er een vrachtwagen voorbij komt rijden. Dan moeten ze zo snel mogelijk in de schuilkelder. Na een tijdje moet moeder een gele lap stof halen bij een winkel, daar moeten ze 5 hoekige sterren uitknippen en aan de linkerkant van hun shirt naaien bij hun hart. Moeder naait het op vaders, Sara’s en haar eigen kleren maar niet op die van Serge. Serge is nog te jong en hem zouden ze niet zo snel van straat af plukken om hem te controleren. Na een tijdje zijn ze niet meer veilig in hun huis en vertrekken ze naar een kleiner huisje. Sara die heel goed piano kan spelen mag de piano niet mee nemen, hij is te groot en te opvallend. Om zich in het nieuwe huis toch bezig te houden gaan ze viool spelen. Dit kan ze bijna net zo goed als piano. Alleen Serge mag over straat lopen. Heel even maar en Sara mag dit ook soms. Vader en moeder gaan bijna nooit de deur uit. En als Sara en Serge terug komen van boodschappen doen vliegt moeder hun bijna om de nek. Na een tijdje krijgt vader darmontsteking en moet hij naar het ziekenhuis. Juist als vader in het ziekenhuis ligt komen de Duitsers in hun huis en nemen Sara moeder en Serge mee naar een de Dossinkazerne in Mechellen. De Duitsers vlogen binnen en zeiden dat ze maar beter niet konden vluchten. Meteen begon moeder te huilen. Toen blafte de Duitsers: “uitrusting die joden bij zich moeten hebben: mondvoorraad voor 2 weken. Stevige werkschoenen, 2 paar sokken, 2 hemden ect. Serge moest zijn hond Molly aan de trap binden. Toen Sara naar boven haar kostbaarheden wou halen (die ze allemaal mee moesten nemen) werd ze aangerand door een Duitser. De Duitsers vroegen waar moeders man was, ze antwoordde dat die was overleden. Serge schrok dat ze dat zei. Was vader echt dood of deed ze alsof zodat hij niet zou worden opgepakt. Toen ze een tijdje gereden hadden stopten ze bij een wachtende vrachtwagen met nog veel mensen eromheen. Daarin zouden ze vervoert worden naar Mechellen. Eenmaal daar aangekomen moesten ze al hun kostbaarheden afgeven en mochten bijna niks meer houden. Ze kregen een vies stinkend bed dat naar zweet rook van de vorige mensen dat kwam omdat hij van stro was. Sara kreeg een andere kamer omdat ze Belgisch was. Moeder moest daar elke dag werken van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds laat. Serge had al snel een vriend gevonden die Isi. Ze spelen elke dag op de binnenplaats met de andere kinderen. Soms als ze allemaal in bed liggen krijgen ze inspectie. Net op de dag dat Serge en moeder geen tijd hadden om hun voeten te wassen krijgen ze inspectie. Ze worden geslagen en moeten daarna met nog 100de andere joden die hun voeten niet gewassen hebben op de koude vloer op de binnenplaats staan. Daar staan ze dan een paar uur lang en dan mogen ze weer naar binnen. De volgende dag zijn Serge en moeder verkouden. Na een tijdje in de Dossinkazerne te hebben gezeten hoorden ze via via dat ze binnenkort met een goederentrein naar Auschwitz zouden worden. Ze moesten met een goederentrein omdat er met de vorige trein 100de mensen ontsnapt zijn. Samuel is er zeker van dat hij wil ontsnappen en oefent elke dag zijn “panter” sprong vanuit het stapelbed om uit de trein te kunnen springen. Heel veel mensen zeggen dat ze het in Auschwitz veel beter krijgen dan dat ze het nu hebben. Meer eten, meer drinken, beter werk betere slaapplaatsen. Op een dag komt de trein eraan en iedereen weet dat het zover is, ze worden op de binnenplaats geroepen. Op de binnenplaats krijgen ze een nummer van welke wagon van hun is die moeten ze goed onthouden anders krijgen ze straf. Sara mag in de kazerne blijven omdat ze een Belgische is. De volgende dag moeten ze door een controle heen en staan ze uren in de rij voordat ze in hun wagon gaan. Een vriendin van moeder in de kazerne die ondertussen ook dokter daar is vertelt dat als ze daar aankomen allemaal meteen naar de gaskamer gaan. Ze moeten ontsnappen en er liggen spullen onder het stro in de trein. Als ze ’s middags in de overvolle wagon zitten moeten ze nog tot ’s avonds wachten tot alle wagons zijn volgeladen. Ze zitten met veel te veel mensen op elkaar en hebben weinig lucht. Af en toe stikt Serge bijna. Als hij naar de wc wil gaan (emmer in de hoek) zit die al bijna vol en ze zijn nog niet vertrokken. Zodra de trein begint te rijden gaan de mannen in de trein aan het werk om de houten spijlen stuk te hakken. Een paar uur lang blijven ze hakken tot er een gat in zit. Als de trein stopt word het prikkeldraad weg gehaald, even is Samuel bang dat de Soldaten er achter zijn gekomen dat ze wouden ontsnappen, maar opeens zegt een man tegen hun dat hij van het verzet is en hun komt bevrijden. Ze moeten als een gek allemaal naar buiten springen. Samuel niet bij de ingang omdat al de grote mensen hem omver duwen. Zijn moeder roept elke keer achter hem: “Samuel spring als je kan, vlucht Samuel”. Ze tilt hem van de trein af omdat hij de hoog is voor zijn panter sprong. Net als Samuel de bosjes in gedoken is komen de soldaten eraan en moeder kan niet meer springen, dan zou ze dood worden geschoten. De trein rijd zachtjes verder en Samuel blijft hopen dat zijn moeder springt , maar hij weet zelf ook dat ze niet kan springen. Er wordt geschoten en de kogels vliegen om Samuel’s oren heen. Dan vraagt een man of hij hier nou nog ligt ,geeft hem vijftig frank en zegt dat hij zolang en zover mogelijk moet gaan rennen. Samuel ziet de trein voor zijn ogen weg rijden met moeder er nog in. Dan begint hij te rennen zo hard als hij kan. Schuldgevoelens gaan door zijn hoofd omdat hij moeder heeft achter gelaten. Als hij heel lang gerend heb en het word al licht weet hij dat hij bij iemand aan moet kloppen. Hij trekt zijn jodenster van zijn kleren af en gaat naar het eerste huis waar het hem veilig lijkt. Een vrouw doet open en schrikt een beetje van Samuel hij ziet er zo smerig uit. Zij helpt hem, ze gaan naar het gemeente huis waar hij zijn naam moet zeggen. Hij neemt de naam van zijn boezemvriend Serge Brouckeart op zich. hij krijgt nieuwe kleren, nieuwe schoenen en dan moet hij zijn verhaal vertellen. Eerst liegt hij wat en vertelt dat hij verdwaalt was toen hij met ze vriendjes aan het spelen was. Maar hun weten dat het niet waar is en dat hij een ontsnapte jood is. Ze vertellen hem dat er een paar mannen zijn dood geschoten toen ze uit de trein op het spoor zijn gesprongen en gewond zijn geraakt. Ze vragen waar hij woont en ze zullen hem terug brengen ,omdat hun ook bang zijn om een jood onder te houden. Een vriend van de vrouw brengt hem naar een klein stationnetje in een ander dorpje. daar moet hij zo onopvallend mogelijk gedragen zodat hij niet word aangehouden door een Duitser. Hij gaat naar Serge Brouckeart en zijn familie. Als hij daar aankomt schrikken ze van zijn bezoek. Zijn moeder en Sara zijn waarschijnlijk meteen naar de gaskamer gebracht toen ze aankwamen, daar weet hij niet zoveel over. Alleen weet hij dat ze allebei dood zijn. Toen hij zijn vader had opgezocht die nog bleek te leven en Sara en moeder kwamen naar vele jaren nog niet terug naar huis wist hij het zeker. Zo is hij in Westrozebeke gekomen. Hij vroeg Jaak om de brief ook aan Ray en Hanske te laten lezen. Jaak schreef een brief terug waarin hij vertelt dat Ray pas geleden is ontsnapt uit de dood door een ongeluk en nu invalide is en dat Hanske al een paar jaar dood is door het gevolg van kanker. Als hij de brief terug krijgt staat er bij dat er niemand op dat adres woont. Jaak legt zich erbij neer, als Serge/Samuel hem ooit nog wil ontmoeten zou hij zelf wel komen.
Titelverklaring Ik vind de titel juist gekozen. Het boek gaat over Samuel Borowski het joodse jongetje gevangen in de Dossinkazerne in Mechelen en over Serge Brouckeart dat in Westrozebeke komt en een bang, emotioneel jongetje is. Serge / Samuel is dus een hele passende titel omdat Samuel twee identiteiten heeft. Beoordeling: Ik vind dit een heel mooi boek. Het is een boek waarvan je in het begint denk waarom dat jongetje zo raar doet en wat hij heeft mee gemaakt. En dat het later duidelijk word wat er met hem is gebeurt en waarom hij zo deed. Ook word duidelijk waarom hij alles moest verzwijgen. Het boek heeft een goede opbouw. Eerst over zijn leven nu vertellen door de ogen van Jaak en later word alles duidelijk met de brief van Serge/Samuel. Het hele boek is trouwens uit de ogen van Jaak geschreven, terwijl Samuel eigenlijk de hoofdpersoon is. In het begin vond ik het boek niet zo leuk. Tot het stukje van de brief vond ik sommige delen een beetje saai, maar vanaf de brief is hij heel leuk. Personages: Samuel / Serge: Een jongen van elf jaar die heel wat heeft meegemaakt in zijn korte leventje. Hij is erg gehecht aan zijn zus Sara. Hij houd ervan om muziek te maken en speelt daarom viool. Samuel is een heel vrolijk opgewekt jongetje terwijl Serge door alles wat hij heeft meegemaakt heel bang en verdrietig is. Jaak: Leuke jongen van ongeveer dezelfde leeftijd als Serge. Hij is heel jaloers op Serge omdat hij een heel slimme jongen is. Samen met zijn vrienden Ray en Hanske halen ze veel kattenkwaad uit. Sara: Lief mooi meisje die zich heel erg bemoedert over haar jongere broertje Serge. Ze kan heel goed viool en piano spelen. Als de oorlog uitbreekt is ze erg bang. Ze heeft een Belgische nationaliteit. Ray en Hanske: Vrienden van Jaak en Serge. Hun zijn heel jaloers op Serge omdat die heel goed kan leren. Veel talen kan praten en heel veel heb meegemaakt. Ze vinden Serge een wijsneus en een opschepper. Hun zijn ook rond de elf jaar oud en zitten allemaal in dezelfde klas.