My name is Asher Lev door Chaim Potok

MY NAME IS ASHER LEV

ZAKELIJKE GEGEVENS
> auteur: Chaim Potok
> titel: My name is Asher Lev, Penguin Books Ltd, Harmondsworth, 1985, 9de druk, 320 blz. (1972)
> genre: psychologische roman

Eerste reactie

> keuze: Ik heb dit boek gekozen omdat mijn moeder mij aanraadde om dit boek te lezen. Verder had ik al een ander boek van dezelfde schrijver gelezen wat ik goed vond. Vandaar dat ik dit boek ben gaan lezen.

> inhoud: Ik vond het een heel goed boek. Ik vond het heel mooi om te lezen hoe de ontwikkeling van een joodse jongen verloopt, met zijn worsteling met de levensopvattingen van de chassidische gemeenschap en zijn passie voor tekenen.

VERDIEPING

samenvatting

Het boek gaat over een Joods jongentje, Asher Lev, die opgroeit in de Chassidisch Joodse gemeenschap van Brooklyn. Asher Lev heeft een uitzonderlijk tekentalent, en begint al heel jong met tekenen. Zijn vader, Aryeh, vind dit maar dwaasheid, en heeft eigenlijk liever dat zijn zoon dit niet doet. Maar in de overtuiging dat het ‘wel over zal’ gaan houdt hij Asher niet tegen. Aryeh is een belangrijke man in de Joodse gemeenschap door het (reis)werk dat hij voor de rabbi doet. Asher’s moeder, Rivkeh, blijft thuis om voor Asher te zorgen.

Tekenen is voor Asher een manier om om te gaan met de dingen die er om hem heen gebeuren. Ondanks het regelmatige verzoek van zijn moeder om ‘mooie dingen’ te tekenen, tekent hij de wereld zoals hij hem ziet.

Als Asher 6 jaar oud is sterft Rivkeh’s broer. Rivkeh stort in elkaar en wordt ziek. Aryeh wordt hierdoor genoodzaakt om te stoppen met zijn reizen totdat zijn vrouw genezen is. Als Asher’s moeder na een tijd weer hersteld besluit ze om het incomplete werk van haar broer af te maken, en gaat met toestemming van de Rabbi naar Brooklyn College. Asher’s vader gaat weer reizen en Asher gaat voor het eerst naar school. Asher stopt met tekenen.

Na de dood van Stalin, krijgt Asher van zijn moeder te horen dat ze naar Europa willen verhuizen omdat Aryeh van de Rabbi de taak heeft gekregen om de Chassidische joden daar les te gaan geven. Maar Asher wilt niet verhuizen. Hij is bang dat hij niets meer heeft om te tekenen als al het vertrouwde waar hij van houd verliest. Als gevolg hiervan word hij afwezig en voelt zich niet goed.

Asher begint weer te tekenen, maar negeert hierdoor zijn schoolwerk, iets wat zijn vader helemaal niet ziet zitten. In zijn passie om zichzelf te ontwikkelen op het gebied van tekenen, steelt hij zelfs te spullen om met olieverf te kunnen tekenen.

In de zomer bepaald de rabbi dat Asher’s vader alleen naar Wenen zal gaan, dit door de slechte staat waarin Asher verkeert.

Als Aryeh naar Wenen vertrekt, mist Asher hem erg. Asher stort zich helemaal op zijn tekenen en heeft hierdoor geen energie meer over voor zijn schoolwerk. Iedereen vind het een schande dat Asher niet uit de Torah leert en de mensen zijn van mening dat Asher geen respect heeft voor zijn vader, omdat die zijn leven geeft voor de Torah en de joden, en Asher helemaal niks doet.

Asher gaat steeds vaker naar het museum om de schilderijen daar te bestuderen. Als Asher’s vader thuis komt en ziet dat Asher al zijn tijd in tekenen stopt, word hij zeer kwaad. Tekenen is voor goyim, vindt hij. En hij vraagt zich af of zijn zoon nog wel een echte Jood is en vertelt Asher dat zulk soort dingen voor goyim (heidenen) zijn. Asher hoort zijn ouders veel ruzie maken en zijn vader schreeuwen dat hij een slechte zoon is. Zijn gave komt van de ‘andere kant’ en het zou dan ook beter zijn als hij niet geboren zou zijn, aldus Aryeh. Asher word bang voor zijn vader. Als Aryeh weer vertekt, besluit Asher om meer tijd te besteden aan het bestuderen van de Talmoed om zijn vader te sussen. Hierdoor is iedereen weer tevreden en hoeft Asher niet met zijn vader naar Wenen.

In de zomer(vakantie) gaat Asher’s moeder naar Europa en Asher gaat in die tijd bij zijn oom wonen. Een jaar later, als Asher 13 jaar is, besluit de rabbi dat Jacob Kahn, en niet-religieuze Jood, Asher les moet gaan geven. Dit doet de rabbi in de hoop dat Asher niet helemaal zijn eigen weg zal gaan en van het geloof zal afdwalen. Aryeh is niet blij met deze beslissing, maar moet zich er wel bij neerleggen.

Asher begint, ondanks de waarschuwing dat hij nu de wereld van de goyim betreed, met de lessen van Jacob. Om de schilderijen met kruisigingen van Jezus te begrijpen moet Asher van Jacob de bijbel lezen. Ondanks zijn ongemak hierover doet hij dit. Langzamerhand begint Asher de wereld van de kunst te ontdekken. Een nieuwe wereld gaat voor hem open en hij begint met het schilderen van kruisigingen en naakten mensen. Iets waar hij zich in het begin nog tegen verzet, maar zich laat overhalen met het argument dat hij dit wel moet als hij een kunstenaar wilt worden. Jacob vertelt Asher dat hij alleen verantwoordelijk is voor zichzelf en zijn eigen kunst, en niet voor de Joden. Asher leert om niet bang te zijn, maar met behulp van zijn kunst uit te drukken wat hij echt voelt.

Asher’s moeder besluit om samen met haar man in Europa te gaan wonen. Iets wat Asher helemaal niet leuk vindt. Asher gaat bij zijn oom wonen.

De zomer brengt Asher samen met Jacob door in Provincetown, waar Asher heel veel schildert en leert. Als het Jacob opvalt dat Asher zijn oorlokken achter zijn oren verbergt uit angst over wat mensen over hem zullen denken, dan wijst Jacob hem erop dat het een goede kunstenaar niet uitmaakt hoe hij er uitziet en alleen denkt aan de kwaliteit van zijn kunst. Als Asher een echte kunstenaar wilt worden, dan zal hij eerlijk tegenover zichzelf moet zijn. Asher blijft trouw aan de Joodse leefregels en trekt ze ook niet in twijfel.

Na de zomer gaat Asher naar de Ladover middelbare school. Als Asher’s ouders in maart terug komen is er een gespannen verhouding tussen Asher en zijn vader. Ze praten niet met elkaar. Asher wilt nog steeds niet mee naar Europa, hij is bang dat zijn vader zal proberen het te laten stoppen met tekenen. In de lente heeft Asher zijn eerste show, wat een groot succes wordt. Asher twijfelt of hij zijn schilderijen van naakten mensen in zijn show wilt, maar hij geeft toe als Jacob hem vertelt dat ze belangrijk zijn voor zijn ontwikkeling.

Als Asher’s ouders hun werk in europa succesvol hebben afgerond komen ze terug naar Brooklyn. Asher gaat weer bij zijn ouders wonen. Aryeh voelt zich niet meer bedreigd door Asher’s passie voor tekenen, maar is er nog steeds niet mee eens. Als Asher probeert uit te leggen wat kunst voor hem betekent, begrijpt Aryeh hier niks van. Aryeh kan zich niet inleven in Asher wereld. Asher’s ouders gaan niet niet Asher’s shows, omdat er schilderijen van naakten mensen hangen.

Asher besluit om naar Europa te gaan om de kunst daar te bekijken. Hij besluit om in Parijs te blijven. Hier schildert hij heel veel en komen er allemaal herinneringen uit het verleden in hem op. Hij begint hij de pijn die zijn moeder ervaarde, te begrijpen. Hij begint in te zien hoe moeilijk het voor zijn moeder was om tussen haar man en haar zoon te staan. En hij begint in te zien wat zijn daden en zijn kunst voor impact hebben gehad voor de mensen om hem heen. Om de gevoelens van pijn die zijn moeder ervaarde uit te drukken schildert hij twee kruisigingen. Asher keert terug naar Brooklyn, waar hij een show geeft waarin zijn twee kruisigingen zullen worden tentoongesteld. Asher is bang dat hij hier echter mensen pijn mee zal doen. Ook zijn ouders komen nadat Asher ze verzekerde dat er geen schilderijen met naakte mensen in voor komen. Aryeh is trots op zijn zoon als hij ziet hoe bekend Asher is geworden. Maar als Asher’s ouders de twee kruisigingen zien, worden ze met afschuw vervuld. Ze verlaten de show meteen. Zelfs Asher’s moeder vind dat Asher de grens heeft overschreden. Hierna veranderd alles. Iedereen in de Joodse gemeenschap, ook Asher’s ouders, zijn erg koel tegen Asher en vermijden het om met Asher te praten. De rabbi vraag Asher of hij de gemeenschap wilt verlaten. Asher heeft mensen pijn gedaan en kwaad gemaakt en de rabbi kan hem nu niet meer helpen. Asher stapt op het vliegtuig naar Parijs, zijn ouders, gekwetst door de zoon die ze niet begrijpen, achterlatend.

verhaaltechniek

> schrijfstijl
Het boek is goed te lezen. Er staan wel woorden in die ik niet begrijp, maar de hoofdlijnen zijn heel goed te begrijpen. Lastig waren wel de joodse termen en benoemingen. In het Nederlands weet ik al vaak niet wat het betekent, maar in het engels helemaal niet.

> plaats
Brooklyn, in de wijk Crown Heights

Het verhaal speelt zich af in het huis van de ouders van Asher Lev, het kantoor van Asher’s vader en de winkel van Yudel Krinksy

-boek 2: Het huis van de ouders van Asher Lev en zijn oom Yitzchok, de winkel van Yudel Krinksy, het huis van Jacob Kahn.

-boek 3: Het Strandhuis van Jacob Kahn in Provincetown en zijn huis in Brooklyn. Het huis van Asher’s ouder en Asher’s oom. Showrooms voor de schilderijen van Asher. Het kantoor van de Rabbi. Vienna, Florence, Rome, Parijs.

> tijd
Het hele boek is een terugblik op het leven van Asher Lev. Asher Lev begint met het vertellen van zijn verhaal toen hij ongeveer 4 jaar oud was. (1947) En eindigt zijn verhaal als hij de leeftijd heeft bereikt van (ongeveer) 20 jaar. Het verhaal is chronologisch opgesteld.

> karakters
-Asher Lev
Rustige, stille jongen opgegroeid in een chassidische joodse gemeenschap. Hij is geboren met een uitzonderlijk talent voor tekenen. Hij is niet geïnteresseerd in school en heeft geen vrienden van zijn eigen leeftijd. Zijn leven word beheerst door zijn passie voor tekenen. Het is zelfs zo belangrijk voor hem dat hij langzamerhand zijn eigen weg gaat. Hij spreekt zijn vader tegen (taboe in Joodse gemeenschap) en steelt oliekleuren zodat hij zich artistiek kan ontwikkelen. Hij is vaak zo in zijn gedachten bij zijn tekenen dat hij het niet hoort als mensen lang tegen hem praten. Door zijn lessen bij Jacob Kahn komt Asher in contact met een hele andere wereld. Voor het begrijpen van kunst leest hij de bijbel, tekent hij naakte mensen en uiteindelijk ook kruisigingen, waardoor hij uit de gemeenschap word gezet. Langzamerhand zet hij telkens een stapje uit zijn eigen wereldje. Bij Jacob trekt hij bijvoorbeeld zijn traditionele kleding uit. Maar ondanks dit blijft hij over het algemeen wel trouw aan de levensregels van de joodse gemeenschap. Hij trekt deze ook niet in twijfel, in deze zin is hij nog onvolwassen. Pas als hij naar Europa begint hij zijn ouders beter te begrijpen. Hij weet dat als hij de kruisigigen aan de wereld laat zien, hij veel mensen (waaronder zijn ouders) pijn zal doen. Maar ondanks dat hij dit eigenlijk niet wilt, kiest hij toch voor zijn kunst.
Asher is niet goed in het tonen van zijn gevoelens, maar langzamerhand leert hij om zijn ware gevoelens in zijn kunst te leggen. Ook leert hij hiermee zijn gave onder controle te krijgen.

-Rivkeh Lev
Rivkeh Lev is de moeder van Asher. Ze is een lieve vrouw.Als haar broer echter sterft stort ze in. Ze raakt in zichzelf gekeerd en vermijd iedereen, ook haar man en zoon. Plotseling slaat ze echter om en besluit dat ze het onvoltooide werk van haar broer wilt afmaken. Hierna is ze erg veel bezig met studeren, waardoor ze minder tijd met Asher door brengt. Nadat haar broer overleden is ze voortdurend in angst dat haar zoon of man ook zal sterven. Ze is bang als haar man op reis is, en ze is bang als haar zoon te laat thuis komt. Ze wordt soms zelfs woedend als Asher te laat thuis komt. Het duurt een poos voordat ze hier iets beter mee kan omgaan.
Eigenlijk word Rivkeh verscheurd door haar liefde voor haar man en zoon. Ze begrijpt en houd van beiden en steunt ze. Maar ze moet het hulpeloos aanzien dat Asher en Aryeh telkens verder uit elkaar groeien en tegenover elkaar komen te staan.

-Aryeh Lev
Aryeh Lev is de vader van Asher. Hij is een intelligente en gerespecteerde man (in zijn gemeenschap) Hij werkt voor de rabbi en is ontzettend gemotiveerd om hard te werken voor de zaak waarin hij geloofd. Hij leeft op als hij naar Europa gaat om Hassidische scholen op te richten en om de Joden uit Rusland te helpen die onderdrukt worden. In plaats van het kantoorbaantje dat hij tijdelijk had. Hij kan echter zijn zoon niet begrijpen en schaamt zich zelfs voor hem.

-Jacob Kahn
Jacob Kahn is een oude en beroemde kunstenaar. Hij is een niet-religieuze Jood die zijn geloof verliet toen hij kunstenaar werd. Jacob is Asher leraar in zijn weg om kunstenaar te worden. In de loop van de tijd zie je dat Jacob van Asher gaat houden.

> relaties
Asher-Rivkeh-Aryeh
Rivkeh begrijpt na de dood van haar broer hoe het is om een sterk verlangen in jezelf te hebben voor iets. Hierdoor begrijpt ze Asher’s passie voor tekenen. Rivkeh groeit hierdoor naar haar zoon toe, in tegenstelling tot haar man. Die het tekenen van zijn zoon als onzin blijft zien, en hierdoor steeds meer van zijn zoon verwijderd raakt. Rivkeh ziet in dat het beter is om haar zoon te helpen in zijn weg en hem ermee te leren laten omgaan, en steunt Asher dan ook in het gaan naar Jacob. Ondanks dat ze weet dat Asher bloot zal worden gesteld aan ‘gevaren’.
Hierdoor staat Rivkeh tussen haar man en haar zoon in.

> vertelwijze
Het verhaal is geschreven vanuit het oogpunt van Asher Lev.

thematiek

> titelverklaring
Het boek gaat natuurlijk over het leven van Asher Lev. Vandaar de titel ‘My name is Asher Lev’. Maar ik denk dat er met de titel ook word bedoeld Asher een individue is. Hij is zijn eigen weg gegaan.

> thema
-Het conflict tussen kunst en de religieuze gemeenschap.

Het boek gaat over Asher’s ontwikkeling als een kunstenaar. Hier ligt de nadruk op de conflicten die dit veroorzaakt met zijn chassidische geloof. Als Asher ouder wordt neemt hij steeds meer bewuste keuzes, waardoor de conflicten groter worden. Toch lijkt het alsof Asher een soort balans heeft gevonden tussen de wereld van kunst en de wereld van zijn chassidische gemeenschap. Op een gegeven moment is zijn behoefte om zijn gevoelens te uiten via zijn kunst te groot. De enige manier die Asher kan bedenken om zijn moeders pijn uit te drukken is door een christelijk symbool. Hier botsen de twee werelden echter tegen elkaar en kiest Asher voor zijn kunst.

> motieven
-reizen
Al vroeg in het boek is te zien dat Asher’s vader veel reist voor zijn werk voor de rabbi. Dit doet hij door zijn sterke geloof, dat als hij dit doet, hij God, de Thora, en de waarheid verspreid. Reizen is dus een deel van zijn levens missie.
Dit zie je ook bij Asher. Asher reist samen met Jacob veel door Amerika om te leren van allerlei verschillende kunst expositie. Later gaat Asher ook naar Europa om de kunst daar te bestuderen. Door het reizen vervuld ook hij dus een deel van zijn levens missie.

-onvoltooid werk
Aan het begin van het boek sterft Rivkeh’s broer. Rivkeh kan het idee dat zijn werk voor de rabbi onvoltooid blijft niet accepteren. Ze dan ook het grote verlangen om te gaan studeren zodat zij het werk van haar broer kan afmaken.
Dit idee zie je later ook bij Asher terug. Als Asher aan het einde van het boek zijn eerste kruisiging getekend heeft, voelt hij dat deze onvoltooid is. Hij zou zichzelf een bedrieger vinden als hij niet nog een kruisiging maakt, en hierin volledig uitdrukt wat hij wilt uitbeelden. Asher en zijn moeder worden dus gedreven om iets te ondernemen, zodat datgene wat belangrijk is voor hen niet onvoltooid blijft.

> verband titel/thema
Met de titel ‘My name is Asher Lev’ wilt de schrijver duidelijk maken dat Asher door het conflict tussen zijn kunst en de gemeenschap waarin hij opgroeide uitgegroeid is tot een individue. Het is niet langer meer het belangrijkste om alles in dienst van de gemeenschap te doen. Hij is zijn eigen weg gegaan en is nu een persoon die gekend mag worden.

plaats in de literatuurgeschiedenis

Chaim Potok werd in New York City geboren als zoon van Joodse geïmmigreerde ouders uit Polen. Na zijn schooltijd aan de Yeshiva University schreef hij novels die over de verhoudingen tussen het Jodendom en de moderne maatschappij. Potok zelf was een liberale Jood. Vele van zijn werken zijn dan ook autobiografisch. Tussen 1955 en 1957 moest hij dienen voor het leger in Korea. In 1965 werd hij aangewezen als hoofdredacteur van Jewish Publication Society in Philadelphia. Hij bezocht ook nog veel universiteiten als professor.

BEOORDELING
Aangrijpend aan dit boek vond ik de periode waarin Rivkeh instort na haar broers dood. Ze zorgt niet meer voor haar man en zoon, is afwezig en het lijkt net wel of ze soms in een andere wereld verkeerd. Zelfs als ze niet meer ziek is, steekt ze nog bijna al haar tijd in studeren. Hierdoor is ze er eigenlijk niet als moeder voor Asher. Dit zie je ook terug in Asher’s kunst. Door zijn moeder komt Asher erachter dat de wereld niet mooi is. Dat vond ik echt vet sneu om te lezen. Het lijkt mij namelijk heel moeilijk als je als kind eigenlijk niet echt een moeder hebt die altijd voor je klaar staat. Een paar keer lees je in het boek dat Rivkeh woedend word op haar zoon omdat deze te laat van school terugkomt. Rivkeh is op zulk soort momenten helemaal histerisch. Asher wordt hierdoor helemaal bang voor zijn moeder. Later groeit Rivkeh wel weer naar haar zoon toe, maar het lijkt mij dat je dan als kind toch iets essentieels hebt gemist. Ook apart om te zien hoe angstig een persoon kan zijn. Ongeveer hetzelfde zie je bij Asher en zijn vader. Asher houdt van zijn vader, maar in de loopt van de jaren zie je dat Aryeh telkens verder van zijn zoon komt te staan en zijn zoon niet kan begrijpen. Asher word een vreemde voor hem. Aryeh word telkens weer woedend als hij ziet dat zijn zoon al zijn tijd aan tekenen besteed. Als iemand in het boek over Asher zegt ‘He is a good boy. He cannot help what he does.’ Dan antwoordt Aryeh :’Only an animal cannot help what he does’. Ik vond het echt sneu om te lezen dat iemand zo vast kan zitten in zijn eigen ideeën, dat daar geen ruimte meer is voor liefde voor zijn eigen zoon.

Verder vind ik het einde van het boek heel mooi. Als Asher beseft wat voor pijn het zijn moeder heeft gedaan om tussen haar man en zoon in te staan en altijd in angst over hen te zitten. En om dan de worsteling in Asher te zien over hoe hij dit wilt uitbeelden. Diep in zijn hart wist hij dat hij deze pijn alleen kon uitbeelden met behulp van een kruisiging, maar eigenlijk wilt hij dit niet doen. Onbewust al wetend wat de gevolgen zijn. Maar uiteindelijk is de drang om zijn gevoelens uit te beelden te groot en tekent hij de twee kruisigingen toch. Voor de pijn die zijn moeder in het verleden en in het heden zal voelen. Eigenlijk tekent hij ze dus uit liefde voor zijn moeder, ook al weet hij eigenlijk al dat hij hiermee voorgoed afscheid neemt van de chassidische gemeenschap. Als Asher’s ouders uiteindelijk de twee schilderijen zien is Aryeh woedend, en weigerd vanaf dat om met Asher te praten. En Rivkey is diep gekwetst. Mensen uit de gemeenschap draaien Asher de rug toe. Ik vond het echt super indrukwekkend om te lezen wat voor een effect Asher’s daad had. De mensen van de chassidische gemeenschap zijn gekwetst en boos en Asher staat helemaal alleen. Je zou bijna denken dat Asher een moord heeft gepleegd, als je kijkt hoe de mensen reageren. Ik kreeg er echt een heel beklemmend en droevige gevoel van toen ik dat las.Want ook al was het nooit zijn bedoeling geweest om de mensen waar hij van hield te kwetsen met zijn tekeningen en wist hij dit zou gebeuren, toch lijkt het mij heel moeilijk als iedereen je in de steek laat.

Van Chaim Potok heb ik een keer eerder een boek gelezen, The Chosen. Ondanks dat ik ‘My name is Asher Lev’ en goed boek vind, vond ik ‘The Chosen’ beter. Ik denk dat dit komt doordat ik in ‘My name is Asher Lev’ helemaal niks ben tegengekomen wat ook maar een klein beetje herkenbaar is. Ook gaat het boek veel dieper in op psyche van de hoofdpersoon. In ‘The chosen’ gaat het over twee jongens van mijn eigen leeftijd, en kan ik nog iets herkennen in de vriendschap tussen deze twee jongens. Ik vond ook meer dingen begrijpbaar, ik denk dat dat kwam omdat een van de hoofdpersonen nog een westerse opvoeding heeft gehad. In beide boeken zie je dat een chassidische jongen zich los worsteld van zijn gemeenschap. Maar in ‘My name is Asher Lev’ is dit veel tragischer.

Het thema is voor mij niet herkenbaar. Maar ik vind het wel een goed thema. Ik vond het wel interessant om te lezen hoe Asher zich langzamerhand meer los maakt van de chassidische gemeenschap, maar daarin grotendeels wel trouw blijft aan de leefregels. (behalve aan het einde van het verhaal)

Het boek was qua taalgebruik trouwens prima te lezen. Wat ik wel grappig vind aan dit boek is dat je heel vaak ziet dat er gepraat word in de boek. Dingen die er gebeuren worden vaak niet vertelt in verhaalvorm, maar zoals het in werkelijkheid zou hebben afgespeeld. Hierdoor word je uitgedaagd om zelf te denken wat er nou precies gebeurd. Het word je niet allemaal gewoon voorgeschoteld. Dit komt waarschijnlijk ook omdat een groot deel van het boek is beschreven vanuit het oogpunt van een kleine jongen.

Tenslotte, ik vond het een goed boek, en ik zou het ook aanraden aan andere mensen om het te lezen. Ik vind het namelijk goed om een boek te lezen dat zich afspeelt in een hele andere cultuur dan waar je zelf mee bekend bent. Hierdoor krijg je een klein beetje een beeld hoe deze cultuur in elkaar zit en wat de denkbeelden van de mensen zijn die tot deze cultuur behoren. Ook de worsteling tussen zijn kunst en zijn leefgemeenschap van Asher de moeite waard om te volgen. Je ziet hier wel in dat je moet gaan voor de dingen die echt belangrijk voor je zijn.