Titel: Ergens
Auteur: Gabrielle Zevin
Uitgeverij: Pimento, Amsterdam
Jaar van verschijnen: 2006
Vertaling van: Elsewhere
Vertaald uit het Engels door: Karien Gommers en Hanneke van Soest
Oorspronkelijke uitgever: Farrar, Straus and Giroux, New York
Oorspronkelijk jaar van verschijnen: 2005
Samenvatting:
Het verhaal begint als de 15-jarige Elizabeth (‘Liz’) Hall verongelukt bij een auto-ongeluk. Liz reed op haar fiets naar het winkelcentrum in haar woonplaats Medford (Massachusets). Daar had ze afgesproken met haar beste vriendin Zooey om een jurk te helpen uitzoeken voor het schoolbal. Toen ze de kruising overstak, keek ze niet goed uit en reed een taxi keihard op haar af. Na haar dood wordt ze wakker op het schip ss De Nijl. Het vaart net uit. Op de steiger ziet ze haar ouders en 8 jaar jonger broertje Alvy steeds kleiner worden en dan verdwijnen in de mist. Op het schip deelt ze een kamer met Thandi, een meisje van 16 jaar met een schotwond in haar nek. Ze worden vriendinnen.
Op het schip ontmoet ze ook Curtis Jest. Hij is de zanger van de beroemde rockband Machine, waar Liz fan van is. Hij is overleden aan een overdosis drugs. Alle overige passagiers op het schip zijn ouder dan 80. Eerst denkt ze dat ze droomt, maar uiteindelijk komt Liz erachter dat ze zelf ook dood is. Op het schip krijgt ze de mogelijkheid om door een speciale verrekijker op het Observatiedek naar de mensen op de Aarde te kijken. Ze ziet dan haar eigen begrafenis en die van Curtis.
Na een tijdje komt het schip aan in Ergens, een plaats die heel erg lijkt op de Aarde. Alle passagiers moeten van boord. Liz wordt opgewacht en welkom geheten door haar oma Betty, die stierf voordat Liz was geboren. Tijdens de autorit naar huis legt Betty aan Liz uit hoe het leven in Ergens eruit ziet. Het meeste is gewoon hetzelfde als op Aarde. Alleen worden de mensen er niet ouder, maar jonger en kunnen dus niet dood gaan. Zo is Betty inmiddels 34 jaar geworden. Verder moet Liz binnenkort een bezigheid kiezen. Dat is een soort baan waar je veel van houdt. Zo zal haar leven verder gaan tot ze weer een baby is geworden. Dan zal Liz worden ‘verlost’ om terug te keren naar de Aarde. Ze krijgt dan een nieuw leven.
Op haar eerste dag in Ergens maakt Aldous Ghent, een ambtenaar van het bureau Acclimatisatie, Liz wegwijs. Hij vertelt haar dat de plek op de bodem van de oceaan die de Bron genoemd wordt, verboden terrein is voor de bewoners van Ergens. Later komt ze er achter dat ze via de Bron kan praten met de mensen op Aarde. Aldous vertelt haar ook over de Ontsnappingsclausule. Ga je dood als je 16 jaar of jonger bent, zoals Liz, dan kan je vervroegd worden teruggestuurd naar de Aarde. Dan hoef je dus niet te wachten totdat je weer een baby bent. Als je van deze mogelijkheid gebruik wilt maken, moet je dat wel melden in het eerste jaar in Ergens.
In het begin ziet Liz de manier van leven op Ergens helemaal niet zitten. Ze is boos en verdrietig omdat ze in plaats van ouder te worden, haar rijbewijs te halen en verliefd te worden, alsmaar jonger zal worden. In Ergens staan net zulke Observatiedekken met verrekijkers als op het schip ss De Nijl. Liz doet de hele dag niets anders dan kijken naar haar familie en vrienden op Aarde. Betty probeert haar ook de leuke kanten van het leven in Ergens te laten inzien, maar niets helpt. Op een geven moment ontdekt Liz door de verrekijkers dat de taxichauffeur na het ongeluk is doorgereden. Op Aarde zijn ze er echter nog steeds niet achter gekomen wie het is geweest. Liz ziet hem door haar verrekijker. Het lijkt een aardige man. Toch wil ze hem aangeven door via de Bron contact te zoeken met haar ouders op Aarde. Betty houdt haar echter nog net op tijd tegen.
Vanaf dit moment begint Liz heel voorzichtig haar nieuwe leven in Ergens te accepteren. Zo kiest ze eindelijk een bezigheid. In haar leven op Aarde had ze een mopshond, Lucy, waar ze vreselijk veel van hield. Daarom gaat ze ervoor zorgen dat pas overleden huisdieren zich snel thuis voelen in Ergens. Op haar eerste werkdag blijkt direct dat Liz heel goed Honds kan praten. Dit is nog een ander verschil met het leven op Aarde: in Ergens kunnen mensen en dieren met elkaar praten. Ze ontmoet die dag de bastaardhond Sadie. Het klikt zo goed tussen die twee, dat ze haar meteen adopteert en mee naar huis neemt. De nerveuze, onzekere chihuahua Paco vindt een goed baasje in Thandi.
Toch wil Liz nog heel graag iets afronden op Aarde. Haar vader is bijna jarig en ze had voor hem al een cadeau gekocht. Ze heeft het verstopt onder een vloerplank in haar kast. Ze duikt naar de Bron en probeert haar broer Alvy uit te leggen waar hij het cadeau kan vinden. Dit lukt niet helemaal en ze wordt gesnapt door Owen Welles, een detective van het Bureau Bovennatuurlijke Criminaliteit- en Contactbestrijding. Owen begrijpt echter heel goed wat Liz voelt. Toen hij net in Ergens was, heeft hij zelf ontzettend veel keer geprobeerd via de Bron contact te zoeken met zijn jonge vrouw Emily, van wie hij nog steeds erg veel houdt. Dat is nu zo’n negen jaar geleden. Uiteindelijk heeft hij echter ingezien dat het allemaal geen zin heeft en hij meer kwaad deed dan goed. Toch duikt hij voor Liz nog een keer naar de Bron en geeft de boodschap aan Alvy door.
Dit is het begin van een hele goede vriendschap tussen Owen en Liz. Owen adopteert een golden retriever, Jen, en oefent iedere dag met Liz het file parkeren. Ze gaan uit en worden geleidelijk aan verliefd. Het leven in Ergens is echter niet gemakkelijker dan het was op Aarde. Liz moet bijvoorbeeld leren hoe ze moet omgaan met verlies en veranderingen als Emily op 36-jarige leeftijd overlijdt en aankomt in Ergens. Owen is dan ontzettend blij en ziet niets en niemand anders meer staan. Ook Liz niet. En omdat Emily allergisch is voor honden, moet Jen maar met Liz mee naar haar huis. Owen heeft niet in de gaten dat Emily hem ziet als een tiener van 16 jaar en haar leven op Aarde zonder hem verder is gegaan. Ze hebben al snel weinig meer om over te praten. Binnen een paar weken neemt ze dan ook het besluit om niet bij hem te blijven wonen. Ze heeft er ook helemaal geen moeite mee dat hij en Liz nog steeds verliefd op elkaar zijn. Maar Liz is dan al erg verdrietig en boos om Owen’s gedrag. Ze vraagt Curtis om raad. Uiteindelijk besluit ze zelf om in het geheim gebruik te maken van de speciale Ontsnappingsclausule en vervroegd terug te keren naar de Aarde. Zonder Owen heeft het leven in Ergens voor haar geen zin meer. Als ze doorhebben wat Liz heeft besloten, proberen Curtis, Betty en Owen haar nog tegen te houden, maar ze is al met de stroom van de Rivier mee op weg naar de Aarde. Op het allerlaatste moment verandert Liz echter toch van gedachten. Haar oude, voorwaartse leven krijgt ze niet terug en ze wil eigenlijk wel weten hoe haar achterwaartse leven zal aflopen. Ze wurmt zich uit de stroom, maar kan niet meer op eigen kracht naar boven zwemmen. Gelukkig redt Owen haar na een paar dagen uit de oceaan. Samen keren ze terug naar Ergens om daar verder te leven.
Terwijl Liz herstelt van haar hachelijke avontuur op de zeebodem, wordt Curtis verliefd op Betty. Betty heeft het echter al jaren gehad met de romantische liefde en wil er niets van weten. Om haar over de streep te trekken componeert hij voor het eerst in Ergens een nieuw lied, de Betty song, en brengt haar een aubade. Dat helpt.
Liz ontvangt op een gegeven moment flessenpost van de Aarde. Het is een uitnodiging van Zooey om haar bruiloft bij te wonen. Dat wil ze wel. Samen met Owen duikt ze voor een tweede keer naar de Bron. Omdat het niet lukt een stromende waterbron in de buurt van Zooey of haar ouders te vinden, kan ze alleen een paar minuten door een fontein met Alvy praten. Weer terug op de boot zegt Owen dat hij wel met Liz wil trouwen, maar ze vindt zich daarvoor al te jong. In dezelfde periode trouwen Curtis en Betty. Thandi en Liz zijn de bruidsmeisjes.
Liz wordt steeds jonger. Als ze acht jaar is, wordt Sadie weer een puppy. Ze wordt ‘verlost’ en gaat terug naar de Aarde. Liz is er erg verdrietig om, maar gelukkig komt al een maand later de 13-jarige Lucy aan in Ergens. Ze hebben elkaar veel te vertellen. Natuurlijk adopteert Liz haar direct.
Op de laatste dag voor haar pensioen bij de afdeling Huisdieren van het Bureau van Acclimatisatie komt de taxichauffeur die haar jaren geleden heeft aangereden, op het werk bij Liz langs. Hij legt haar uit waarom hij toen niet is gestopt. Zijn zoontje was ernstig ziek. Als zijn taxi in beslag zou zijn genomen of haar ouders een schadevergoeding van hem zouden hebben geëist, zou hij de doktersrekeningen niet meer hebben kunnen betalen. Hij was wanhopig. Liz heeft het hem echter al jaren geleden vergeven.
Liz wordt alsmaar jonger. Op een gegeven moment kan ze zelfs niet meer lezen en moet Owen haar voorlezen. Een paar jaar later is het tijd voor haar Verlossing. Al haar vrienden zijn daarbij aanwezig. Owen is twee jaar en Thandi ligt in een reiswieg. Als Liz samen met de andere baby’s op de stroom van de Rivier wegdrijft, voelt ze zich gelukkig en heeft ze vrede met haar leven tot dan toe. Ze heeft ook goede verwachtingen van het volgende leven. De golven wiegen haar in slaap.
Het verhaal eindigt als er ergens op Aarde een meisje wordt geboren. De moeder neemt haar in haar armen en vraagt haar wie ze is. Het is Liz, maar tegelijkertijd ook niet.
Titelverklaring:
De titel van het boek, Ergens, is de naam van de plek, waar mensen die pas overleden zijn, heen gaan en verder leven totdat ze opnieuw op Aarde geboren zullen worden (zie verder bij Plaats van handeling). Het woord ‘ergens’ betekent ‘op zekere, niet bepaald aangewezen plaats’ of ‘op enige plaats, waar dan ook’. Ik vind dit een toepasselijke naam voor deze plek. Niemand weet immers waar het ligt, maar het is wel ergens.
De schrijfster zegt het in het boek zelf als volgt (p. 41):
“Als je dan toch dood bent, kun je maar beter ergens zijn, waar dan ook, beter ergens dan helemaal nergens.”
De oorspronkelijke, Engelse titel van het boek is ‘Elsewhere’. Dit betekent in het Nederlands ‘elders’ of ‘ergens anders’. Dat is dus niet precies hetzelfde als ‘ergens’ (in het Engels ‘somewhere’ of ‘anywhere’). ‘Ergens’ kan waar dan ook zijn, hier of ergens anders. ‘Elders’ is alleen ergens anders.
Thema:
Het thema van het boek is omgaan met verlies. Het verlies van je eigen leven, (het contact met) je familie en vrienden, je toekomstverwachtingen, je vriend, je hond, maar bijvoorbeeld ook het laatste draadje van je hechtingen. De hoofdpersoon in het verhaal moet afscheid nemen van alles wat haar lief is en een nieuw leven accepteren.
De belangrijkste boodschap van het verhaal is dat het leven de moeite waard is, of het nu hier is of Ergens.
Hoofdpersoon Liz Hall:
Karakter en uiterlijk
Elizabeth Marie Hall (‘Lizzie’ voor haar familie, ‘Liz’ voor vrienden) is aan het begin van het verhaal een mooi en slank meisje van bijna 16 jaar. Ze heeft een bleke huid, blauwgroene ogen en sproeten. Liz draagt graag spijkerbroeken en een T-shirt. Haar blonde haar is lang en steil. Maar als Liz op het schip ss De Nijl aankomt, is ze kaal. Achter haar linkeroor zit dan een lange rij hechtingen in de vorm van de letter C. Als ze aankomt in Ergens is haar haar al weer anderhalve centimeter lang. Op het schip en in Ergens draagt ze dag in dag uit een witte herenpyjama. Dit houdt ze vol totdat ze zich er een beetje thuis begint te voelen.
Ze woont met haar ouders (haar vader is hoogleraar antropologie aan Tufts University en haar moeder kinderpsycholoog) en haar 7-jarige broertje Alvy in Medford (Massachusetts). Ze is dol op haar mopshond Lucy.
Liz zit in de 4e klas van de middelbare school. Ze is een redelijk goede leerling. Wiskunde, natuurkunde en biologie zijn haar favoriete vakken. Na de zomervakantie wil ze gaan studeren aan een Universiteit en op kamers gaan wonen. Later zou ze graag dierenarts willen worden. Op school is ze niet het populairste meisje. Ze heeft ook nog geen vriendje en is nog niet gevraagd voor het schoolgala. Haar beste vriendin Zooey al wel.
Liz houdt wel van een beetje avontuur en spanning. Ze kan erg goed zwemmen. Vorige jaar heeft ze haar duikersdiploma gehaald. Ze heeft ook al haar proefrijbewijs en mag over drie maanden afrijden. Daar kijkt ze enorm naar uit. Liz vindt de Engelse rockband Machine de allerbeste band van de wereld en is een grote fan van de leadzanger Curtis Jest.
Ze heeft tot het moment dat ze dood gaat nog niet zoveel écht belangrijke dingen in haar leven meegemaakt. Ze is gewoon een meisje dat een keer vergat uit te kijken voordat ze de straat overstak.
Problemen en oplossingen:
De problemen van Liz beginnen op het moment dat haar beste vriendin Zooey haar vraagt naar het winkelcentrum te komen om haar te helpen met het uitkiezen van een galajurk voor het aanstaande schoolbal. Dan wordt Liz op haar fiets aangereden door een taxi omdat ze zonder uit te kijken zomaar oversteekt. Ze sterft na een week in coma te hebben gelegen. Daarmee eindigt Liz haar leven op Aarde.
Op het schip ss De Nijl denkt ze in eerste instantie dat ze droomt. Pas vlak voordat ze aankomt in Ergens beseft ze dat ze dood is. Liz voelt zich vreselijk eenzaam. In Ergens zal ze nooit 16 jaar worden. Daar baalt ze van. Ze vindt dat ze dood is gegaan net nu haar leven een beetje leuk begon te worden. Alle leuke dingen van het leven (alleen wonen, studeren aan een universiteit, autorijden, verliefd worden en gaan trouwen, kinderen krijgen, enz.) stonden nog op haar te wachten. En nu zal ze alles over moeten doen in omgekeerde richting totdat ze weer een stomme jengelende baby is. Daarom wil ze helemaal niet in Ergens leven. Ze wil met de boot terug naar de Aarde, maar dat kan natuurlijk niet. Ze heeft daar geen lichaam en zou een geest zijn.
Ze vindt dat haar leven voorbij is nu ze dood is. Haar leven is volgens haar alleen de tijd op de Aarde. Ze vindt het leven vreselijk in Ergens. Ze is eenzaam en ze verveeld zich. Alle dingen waar Liz op Aarde gewend was de hele dag mee bezig te zijn (studeren, nadenken over een vervolgstudie) zijn immers plotseling geheel onbelangrijk geworden. Ze heeft geen trek en haar nieuwe leven en ze kan het vorige niet loslaten. Ze raakt verslaafd aan de verrekijkers op de Observatiedekken (gluurderssyndroom) en draagt dag en nacht haar pyjama. Haar oma doet haar best maar kan haar hiervan niet afleiden. Ook wil ze geen contact met Thandi.
Op een gegeven moment gaat ze via de verrekijkers op zoek naar de taxichauffeur die haar heeft geschept en daarna is doorgereden. Als ze weet wie het is geweest, wil ze contact zoeken met haar ouders om hem aan te geven. Door dit nieuwe doel in haar leven krijgt ze weer wat energie en voelt ze zich minder lamlendig. Haar obsessie voor de verrekijkers wordt minder. Nadat haar oma haar nog net op tijd weerhoudt om naar de verboden Bron te duiken en ze zich realiseert dat het ongeluk eigenlijk haar eigen schuld was, is Liz eindelijk zover om een bezigheid te gaan zoeken. Ze krijgt dan voor het eerst in haar leven een baan. Die is haar op het lijf geschreven. Ze gaat zich steeds beter voelen. Ze is nog wel even overstuur als ze merkt dat al haar hechtingen zijn verdwenen. Dat waren haar laatste tastbare herinneringen aan de Aarde.
Als Liz Owen leert kennen en op hem verliefd wordt, is ze erg gelukkig. Maar dan komt Owen’s vrouw Emily aan in Ergens. Owen wil dan alleen nog maar een goede vriend van Liz zijn. Ze is erg teleurgesteld en verdrietig, maar laat hem toch los. Ze accepteert het echter niet dat hij vanwege Emily ook zijn hond Jen zomaar het huis uit zet. Ze is kwaad en vertelt hem dat je zo niet met honden om kan gaan. Als ze niets meer weet te zeggen, kussen ze elkaar zomaar voor de eerste keer.
Liz is zo teleurgesteld in Owen dat ze niet meer verder wil leven in Ergens. Volgens haar heeft het allemaal toch geen zin. Alles wat ze meemaakt in Ergens hebben anderen al eens beleeft. Niets is meer nieuw, maar tweedehands. Daarom doet ze een beroep op de Ontsnappingsclausule, maar vertelt dat alleen aan Curtis. Betty krijgt een afscheidsbriefje zonder reden. Als ze in de Rivier op weg is naar de Aarde, ziet ze in dat ze een grote vergissing heeft gemaakt. Ze ziet kans uit de stroom van de Rivier te geraken maar kan niet op eigen kracht naar boven zwemmen. Ze ligt voor levenloos op de oceaanbodem. Maar dood kan ze niet gaan. Tenzij ze gevonden wordt, komt het er in feite op neer dat ze dood is. Maar dat is ze natuurlijk niet. Maar dat zou wel beter zijn, denkt ze. Want als niemand weet dat je leeft, niemand van je houdt, kun je net zo goed dood zijn. Gelukkig wordt ze na drie dagen gered door Owen. Ze is nog steeds boos op hem.
Op haar eerste werkdag bij de afdeling Huisdieren heeft Liz de bastaardhond Sadie leren kennen en haar direct mee naar huis genomen. Als Liz negen jaar is geworden, is Sadie zover om terug te gaan naar de Aarde. Liz heeft het daar even erg moeilijk mee. Gelukkig arriveert een maand later haar oude hond Lucy in Ergens.
Verandering:
In de beginperiode in Ergens is Liz nog een nukkige, eenzame, in zichzelf gekeerde, eigengereide tiener, die verslaafd is aan de verrekijkers op de Observatiedekken. Op een gegeven moment ziet ze in dat het auto-ongeluk eigenlijk haar eigen schuld is geweest. Ze wil dan eindelijk een bezigheid gaan zoeken. Als begeleider van de afdeling Huisdieren vertelt ze pas aangekomen honden alles over het leven in Ergens en probeert ze een nieuw baasje voor hen vinden. Het blijkt dat ze van nature ontzettend goed Honds kan praten en de honden goed aanvoelt. Door deze bezigheid heeft ze weer een doel in haar leven. Ze voelt zich dan tevreden en gelukkig. De verrekijkers zijn niet meer belangrijk.
Het gaat nog beter met haar als ze Owen leert kennen. Ze worden bevriend en brengen veel tijd met elkaar door. Ze eten en afwassen samen, laten de honden samen uit, ze gaan uit naar de drive-inbioscoop en Owen helpt haar dagelijks met fileparkeren. Langzaamaan worden ze verliefd, alleen heeft Liz dat niet echt door. Curtis moet haar dat uitleggen.
Na de komst van Emily maakt Owen haar duidelijk dat hij alleen maar vriendschap voor haar wil voelen. Liz maakt dan wanhopig gebruik van de Ontsnappingsclausule. Onderweg naar de Aarde realiseert ze zich echter dat ze een kolossale fout heeft gemaakt. Deze tocht betekent in feite het einde van Liz. Terwijl ze nog bijna 15 jaar had te gaan. En in die tijd kan nog van alles gebeuren. Als ze dat leven nu afbreekt, zal ze nooit weten hoe het verder zal zijn gegaan. Elk leven is een mooi verhaal, ook een achterwaarts leven, bedenkt ze zich. En dat zal ze nooit meer terugkrijgen. Ze vindt dat het is nog niet haar tijd waarom zou ze zich haasten. Daarom wil ze terug naar Ergens.
Vanaf dit moment accepteert ze haar leven in Ergens. Dan is ze ook zover om anderen hun fouten te vergeven. Owen, die haar in eerste instantie opzij heeft gezet voor zijn vrouw Emily. De taxichauffeur, die haar heeft aangereden. Zooey, die niet op haar begrafenis is geweest. Iedereen heeft immers zijn goede en slechte kanten.
Als het tijd is voor haar ´Verlossing´ vindt Liz dat ze een fijn leven heeft gehad. Voor het volgende leven heeft ze ook goede verwachtingen. Er bestaat volgens haar geen verschil in kwaliteit tussen een voorwaarts en achterwaarts leven. Ze was van het achterwaarts leven gaan houden. Ze vindt het niet erg om baby te zijn. Liz was bang dat ze dingen zou vergeten, maar tegen de tijd dat ze ze echt begon te vergeten, vergat ze bang te zijn om te vergeten. Het leven is vriendelijk voor ons, denkt ze.
Belangrijke andere personen:
Thandi Washington:
Thandiwe (‘Thandi’) Washington is opgegroeid in Washington D.C. Haar vader heeft ze nooit gekend. Haar moeder had het niet breed. Regelmatig werden er in haar omgeving mensen neergeschoten. Als ze 16 jaar is, schiet iemand haar in haar nek als ze samen met haar vriendje op straat loopt. Ze is op slag dood. Op de ss De Nijl ontmoet ze Liz, met wie ze een kamer deelt. Dat is het begin van hun vriendschap.
Liz vindt dat Thandi er als een koningin uitziet. Ze heeft namelijk lange, donkere haren die in een ingewikkeld patroon van kralenvlechtjes zijn gevlochten. Thandi weet beter wat er in de wereld te koop is dan Liz en is ook minder naïef. Ze accepteert al snel dat ze dood is en dat haar leven op Aarde is afgelopen. Ze past zich ook sneller aan haar nieuwe, onbekende omgeving aan. Ze doet niet al te moeilijk, denkt ook niet te diep na. Ze neemt het leven (en de dood) zoals het is en maakt er het beste van. Natuurlijk heeft ze het er af en toe ook best moeilijk mee, maar ze probeert dat niet te laten merken en positief te blijven. Door deze positieve, open opstelling heeft ze bepaalde dingen ook eerder door dan Liz.
Als ze in Ergens aankomt, trekt ze in bij haar nicht Shelly. Die is al eerder aan de drugs overleden. Thandi vindt redelijk snel haar draai en gaat als omroepster bij een televisiestation werken. Ze leest dagelijks de namen van de aanstaande nieuwkomers in Ergens voor, zodat de mensen weten of ze naar de pier moeten gaan om hen te verwelkomen. Ze staat er om bekend dat ze alle namen, ook de meest exotische, goed kan uitspreken. Door haar werk is Thandi goed op de hoogte van het wel en wee in Ergens.
Thandi belt al snel Liz op en nodigt haar uit om eens bij haar en Shelly langs te komen. Liz houdt het contact echter af en gaat er niet op in. Ze zit in die periode diep in de put en is alleen met zichzelf bezig. Maanden later, als Liz puur uit eigenbelang zelf contact met Thandi opneemt, is die behoorlijk geïrriteerd en vertelt ze Liz flink de waarheid. Thandi pikt dat gedrag gewoon niet. Na de verontschuldigingen van Liz, is ze het echter snel weer vergeten. Vanaf dat moment brengen ze veel tijd samen door.
In tegenstelling tot Liz, zoekt Thandi in Ergens vooral rust. In haar echte leven heeft ze meer dan genoeg avontuur gehad. Ze weet dat haar vader ook in Ergens is, maar ze wilt hem niet zien. Liz haalt Thandi wel over om de verwarde, onzekere chihuahua Paco te adopteren. Voor de rest is er niet veel te vertellen over Thandi’s haar leven in Ergens. Aan het eind van het verhaal, als Liz wordt Verlost en teruggaat naar de Aarde, is Thandi zelf ook een baby in een reiswieg. Snel daarna zal ze aan haar eigen reis beginnen.
Curtis Jest:
De Engelsman Curtis Sinclair Jest was een beroemde rockster en zanger van de band Machine. Hij was vooral populair bij jongeren, zoals Liz, maar zelf hield hij meet van The Clash. Hij schreef sombere liedjes en was niet altijd even gelukkig als zanger. Hij was verslaafd aan de heroïne. Hij had z’n hele onderarm kapotgespoten. Op 30-jarige leeftijd is hij in zijn huis in Los Angeles overleden aan een overdosis drugs. Dat was op hetzelfde moment dat Liz overleed.
De meeste mensen in Ergens waren al overleden voordat Curtis beroemd werd, dus al snel is er weinig belangstelling meer voor hem. Curtis houdt op met zingen en wordt visser. Hele dagen hangt bij de haven rond. De vissen die hij vangt gooit hij altijd terug in zee. Hij vindt visser zijn een mooi en edel beroep. Bovendien heeft hij daardoor veel tijd om te filosoferen. Curtis heeft levendige blauwe ogen en draagt een vaal, rood geruit overhemd. Zijn in leven altijd bleke gezicht krijgt een goudbruine teint. Zijn blauwe piekhaar laat hij uitgroeien. Later, als hij samen is met Betty, draagt hij ook zwarte en witte pakken.
Vooral in het begin is Curtis voor Liz een soort vertrouwensman. Hij geeft haar advies bij moeilijke kwesties, zoals het al of niet vervroegd terugkeren naar de aarde. Curtis is een hele goede vriend van Liz. Hij is altijd eerlijk en verstandig (nu hij dood is). Hij houdt zich een beetje afzijdig van de anderen. Feestdagen vindt hij ook maar sentimenteel gedoe. Als hij echter Betty’s mooie grijsblauwe ogen ziet wordt hij op slag verliefd op haar. Hij krijgt inspiratie om een liefdeslied te gaan schrijven, de Betty song, en begint haar het hof te maken. Uiteindelijk, na 5 jaar, trouwen ze met elkaar.
Betty Bloom:
Betty Bloom was 50 jaar toen ze stierf aan borstkanker. Ze had één dochter, Olivia, de moeder van Liz. Toen Betty stierf, was Olivia net zwanger van Liz. Ze heeft haar eerste kleinkind, die later naar haar is vernoemd, dus nooit in levende lijve ontmoet. Betty en Olivia lagen elkaar niet zo. Ze hadden over veel dingen ruzie. Van de planten in de tuin tot de verhouding van Betty met een andere man.
Als Liz in Ergens aankomt, is Betty 34 jaar. Ze is erg eenzaam geweest en is blij dat ze haar kleindochter nu eindelijk kan leren kennen. Het spreekt ook vanzelf dat Liz bij haar in huis (een villa waarvan de muren in een gewaagde paarse kleur zijn geschilderd) komt wonen. Betty doet vreselijk haar best om Liz op haar gemak te stellen, haar te helpen en haar wegwijs te maken in Ergens. Ze wil niet streng zijn, niet te snel oordelen, niet te veel vragen en Liz vooral niet als een kind behandelen, maar als een gelijke. Ze hoopt dat Liz haar een beetje aardig vindt. Ze voelt zich helemaal geen oma, maar wil dat wel voor Liz zijn. Zo houdt ze niet van bakken, koken, kleedjes en peignoirs. Ze doet niet ouderwets of oma-achtig. Liz noemt haar ook gewoon ‘Betty’. Eigenlijk is ze dus meer een soort goede vriendin van Liz. In haar oude, rode cabriolet rijdt ze Liz overal naar toe op Ergens.
Betty, Olivia en Liz lijken op elkaar. Betty heeft grotere borsten dan Liz, maar is verder even tenger en groot. Ze ziet er aantrekkelijk uit. Ze heeft donkerbruin haar en lachrimpeltjes rond haar prachtige grijsblauwe ogen. Als Curtis die ziet, wordt hij direct verliefd op haar. Ze is naaister. Voor zichzelf maakt ze behoorlijk theatrale kleding met veel opsmuk.
Het is een hartelijke, warme vrouw met veel levenservaring. Ze maakt zich zorgen om haar kleindochter en staat altijd voor haar klaar. Ze is geduldig en vergevingsgezind en zeker niet moeilijk, krenterig of snel boos. Ze heeft gevoel voor humor. Ze is dol op haar wilde, rommelige tuin vol met planten met een lekker geurtje of een mooi kleurtje. Ze houdt van gezelligheid, vooral rond de feestdagen. Maar ze is klaar met de (romantische) liefde. Toch geeft ze, na aandringen van Liz, Curtis een kans als hij haar het hof maakt. Vijf jaar later trouwen ze met elkaar.
Owen Welles:
Owen Welles is geboren in New York. Zijn moeder gaf les aan de Universiteit, zijn vader was schilder. Hij had geen broers of zussen. Hij was vrolijk, praatgraag en aantrekkelijk. Toen hij 13 jaar was, ontmoette hij de even oude, roodharige Emily. Ze was zijn nieuwe buurmeisje. Ze werden verliefd en trouwden op hun 21ste. Emily ging geneeskunde studeren en Owen werd brandweerman. In het jaar dat hij 26 werd, kwam hij bij het redden van een kat uit een brandend huis door verstikking plots om het leven.
In het begin kan Owen zijn eigen dood maar moeilijk accepteren. Het is veel zwaarder als je sterft wanneer je verliefd bent. Vanwege Emily doet hij alles om terug naar de aarde te kunnen gaan. Hij raakt verslaafd aan de verrekijkers op het Observatiedek. En hij doet een recordaantal pogingen (117) om illegaal naar de Bron te duiken. Hierdoor dreef hij haar echter tot wanhoop. Uiteindelijk zag hij dit zelf ook in en begreep hij dat hij moest stoppen en haar los moest laten, zodat zij hem los kon laten. Gezien zijn ervaring en met illegaal contact is hij geknipt voor het werk van een detective van het Bureau Bovennatuurlijke Criminaliteit- en Contactbestrijding.
Owen en Liz ontmoeten elkaar als hij haar betrapt terwijl ze voor de eerste keer naar de Bron duikt. Hij is dan 17 jaar en heeft er dus al negen jaar bij het Bureau op zitten. In die periode heeft hij niet veel vrienden gemaakt en zijn familieleden ziet zij zelden. Hij woont in een klein appartement. Eén keer per week staat hij zichzelf toe een uur lang met een verrekijker naar Emily te kijken. Ze is inmiddels 35 jaar en brandwondenspecialist. Owen is net als Emily nooit hertrouwd. Hij draagt zijn trouwring ook nog steeds. Hij realiseert zich dat hij haar waarschijnlijk nooit zal terugzien. Met de tijd dat zij aankomt in Ergens zal hij weer terugzijn op Aarde. Toch is zij nog steeds de enige voor hem.
Owen heeft vriendelijke, bruine, door lange wimpels omkranste ogen. Hij verbergt ze het liefst dag en nacht achter een zonnebril, omdat hij denkt dat hij daardoor meer gezag uitstraalt. Op z’n rechteronderarm heeft hij een tatoeage in de vorm van een groot rood hart met de woorden ‘Emily Forever’ erin.
Hoe meer hij Liz leert kennen, hoe meer hij Emily leert los te laten. Hij laat op een gegeven moment zelfs z’n wekelijkse bezoekjes aan het Observatiedek lopen. Dan arriveert Emily onverwachts in Ergens. Owen is dolgelukkig en neemt haar direct in huis. Hij heeft dan alleen nog maar aandacht voor zijn geliefde vrouw. Liz komt op de tweede plaats. En Jen ook, want Emily is nog steeds allergisch voor honden. Hij heeft echter niet door dat hij weinig gemeenschappelijks meer heeft met de veel oudere Emily. En hij wil niet toegeven dat hij eigenlijk verliefd is op Liz. Emily heeft daar helemaal geen moeite mee en neemt het besluit om ergens anders te gaan wonen. Als Owen hoort dat Liz toch gebruik heeft gemaakt van de Ontsnappingsclausule, probeert hij haar uit alle macht terug te halen. Uiteindelijk lukt het hem en redt hij haar uit zee. Tijdens haar herstel is hij haar toegewijde vriend. Liz en Jen vergeven hem zijn gebreken.
Liz en Owen blijven tot het eind van het verhaal goede vrienden. Hij leest haar voor wanneer ze zelf niet meer kan lezen. Als Liz terugkeert naar de Aarde, beseft de kleine Owen nauwelijks dat zijn vriendinnetje voorgoed weg is.
Plaats van handeling:
Het verhaal begint op Aarde, in de Amerikaanse stad Medford (Massachusetts). Dit is de woonplaats van Liz. Ze is dan net overleden. Ze vaart met de boot ss De Nijl van de Aarde naar een plaats, genaamd Ergens.
Ergens is een soort eiland midden in een oceaan waar mensen na hun dood met een boot naartoe worden gebracht. Het ‘leven’ in Ergens lijkt sprekend op het leven op Aarde. Er zijn gebouwen, huizen, winkels, wegen, auto’s, bruggen, bomen, bloemen, gras, meren, rivieren, stranden, sterren en wolken. In feite gaan de mensen daar gewoon door met leven. Ze eten, slapen, spelen, rijden auto, gaan relaties met elkaar aan, worden verliefd en trouwen. Ze kiezen ook een ‘bezigheid’. Dat is een soort baan die je heel graag doet. Dat hoeft dus niet hetzelfde te zijn als het werk dat je op Aarde deed. En alles wat je kan krijgen op Aarde (muziek, boeken, kunst) is ook te vinden in Ergens.
Maar er zijn ook verschillen. Het belangrijkste is, dat de bewoners vanaf het moment van hun overlijden jonger worden in plaats van ouder. Hierdoor kunnen nieuwe relaties en vriendschappen ontstaan tussen mensen uit verschillende tijden. Er is ook geen ziekte en dood. En mensen kunnen praten met honden en andere dieren. Ook is er geen school. Als de mensen uiteindelijk te jong zijn geworden voor hun bezigheid, gaan ze met pensioen. En als ze zeven dagen oud zijn, worden ze op de stroming van de Rivier, ie midden in de oceaan ligt, naar de Aarde gestuurd om daar opnieuw geboren te worden. Maar dan wel als een ander persoon.
Je kunt in Ergens met speciale verrekijkers op een Observatiedek naar alles en iedereen op Aarde kijken. Het kost één eternim voor vijf minuten. Sommige pasgestorvenen raken hieraan verslaafd. Deze verrekijkers zijn een soort éénrichtingsverkeer. Maar er is ook een plek waar de levenden je kunnen horen, zien en voelen. Je kan daar dus met ze praten. Die plek wordt de Bron genoemd. Het ligt in zee, zo’n anderhalve kilometer uit de kust en een paar kilometer diep. Het is de diepste plek in de oceaan. Het is dus een hele toer om de daar te komen. Je moet bijvoorbeeld heel goed kunnen duiken. Het is echter verboden er heen te gaan. Op de bodem van de Bron is een raam waardoor je kunt doordringen tot de Aarde. Het kost de mensen op aarde wel moeite te begrijpen wat er tegen ze wordt gezegd. Je praat namelijk door een stromende waterbron (bijvoorbeeld een kraan, fontein of toilet) en daardoor wordt je stem nogal vervormd.
Kortom, in Ergens kan je heel gelukkig zijn. Het heeft een aangenaam klimaat, de stranden zijn prachtig en het is er rustig en vredig. Alleen is je oude leven op Aarde definitief over en uit. In het boek wordt over de plaats van Ergens ten opzichte van de Aarde het volgende gezegd (p. 115):
“Ik zie het als een boom, omdat elke boom in wezen uit twee bomen bestaat. Aan de ene kant heb je de boom met de takken die iedereen kan zien, en aan de andere kant een omgekeerde boom met de wortels, die in tegengestelde richting groeien. De Aarde bestaat dus uit de takken, die naar de hemel groeien en Ergens uit de wortels, die in perfecte symmetrie de andere kant op groeien. De takken zijn zich nauwelijks bewust van de wortels en de wortels waarschijnlijk ook niet van de takken, terwijl ze toch allemaal verbonden zijn met de stam, snap je? De afstand van de wortels naar de takken lijkt misschien groot, maar in werkelijkheid is dat niet zo. Je bent er altijd mee verbonden, alleen sta je er niet bij stil.”
Aan het eind van het verhaal gaat Liz weer terug naar de Aarde.
Nota bene:
Ik heb geprobeerd om uit te rekenen hoever Ergens ongeveer van de Aarde afligt. In het boek staat, dat toen Liz op de boot aankwam, ze helemaal kaal was. Vlak voordat de boot in Ergens aanmeert, is haar schedel weer bedekt met haar van ongeveer anderhalve centimeter lang. Haar groeit gemiddeld 0,4 mm per dag. De bootreis heeft dus ongeveer 37,5 dagen geduurd. Een groot schip vaart gemiddeld zo’n 45 km per uur. Ergens ligt in dat geval ongeveer 40.500 km van de Aarde vandaan. Dat is bijna dezelfde afstand als de omtrek van de evenaar (40.075 km).
Tijd:
Het boek begint op het moment dat Liz net is overleden en eindigt als ze weer geboren wordt. Daartussen zit een periode van 15 jaar en zeven maanden: de leeftijd van Liz als ze sterft. Het verhaal gaat echter vooral over de gebeurtenissen net na Liz’ dood en haar eerste jaar in Ergens.
In welke tijd het verhaal zich afspeelt, blijkt niet duidelijk uit het boek. Aanwijzingen zijn er nauwelijks, want de gebeurtenissen vinden bijna allemaal plaats in de verzonnen wereld van Ergens. De enige redelijk concrete aanwijzing is de computermonitor die op Liz’ kamer in het huis van haar ouders staat. Daaruit blijkt dat het om ongeveer de huidige tijd moet gaan.
Na enig slim doordenk-, speur- en rekenwerk ben ik er achter gekomen dat Liz rond 1995 moet zijn overleden en ongeveer in 2010 weer zal worden geboren. Op de dag dat Liz met de boot in Ergens aankomt, dus dan net gestorven is, vertelt Betty haar namelijk dat Marilyn Monroe in Ergens psychiater is geworden, maar inmiddels daarvoor alweer te jong is. Dit betekent dat deze filmster op dat moment jonger is dan een jaar of 6, maar nog niet naar de Aarde is teruggekeerd. Marilyn Monroe is in 1962 op 36-jarige leeftijd gestorven. Als Liz doodgaat, woont Marilyn dus al zo’n 33 jaar in Ergens. Dit betekent dat Liz in ongeveer 1995 is overleden. Als Liz weer teruggaat naar de Aarde is het ruim 15 jaar later. Het einde van het verhaal speelt zich hierdoor dus in de toekomst af.
Afloop:
Zo’n 15 jaar en zeven maanden na haar dood, is Liz weer een baby van zeven dagen oud geworden. Ze vindt dat ze een fijn leven heeft gehad, zowel op Aarde als in Ergens. Ze heeft ook goede verwachtingen van het volgende leven. Ze laat zich meevoeren met de stroom van de Rivier. Na een paar dagen wordt ze op Aarde opnieuw geboren.
Eigen mening:
Origineel
Ik vind ´Ergens´ een heel bijzonder en uniek boek. Het onderwerp, het leven in het hiernamaals, is op zich al heel apart. Hierdoor begint het boek ook op het moment dat ieder ander boek zou eindigen׃ bij de dood van de hoofdpersoon. En het eindigt eigenlijk met een begin: de geboorte van de ‘nieuwe’ Liz.
Het verhaal is ook op een originele manier verteld. Het volgt het leven van degene die overleden is, terwijl het natuurlijk normaal gaat om de achterblijvers. Het is dus een soort omgekeerd rouwproces. De proloog is geschreven vanuit het gezichtspunt van een mopshond. Daardoor merk je al direct dat het verhaal, alhoewel het gaat over de dood en alles wat daarna komt (rouwen en afscheid nemen), niet zwaar op de hand is. Het zit vol met grappige woordspellingen. Maar er zitten ook diepzinnige stukjes tussen, bijvoorbeeld over het menselijk bestaan dat een cirkel en tegelijkertijd een lijn is (p. 76):
“Een cirkel omdat alles wat oud is nieuw wordt en andersom. Een lijn omdat de cirkel tot in het oneindige doorgaat. Mensen gaan dood. Mensen worden geboren. Mensen sterven weer. Elke geboorte en dood is een cirkel, en al die cirkels vormen een leven en een lijn.”
Wat ik verder nog heel verrassend vond, is dat de schrijfster heeft bedacht dat men in Ergens steeds jonger wordt. Daardoor hoeven de mensen daar niet naar school, ze hoeven niet te sparen voor later, ze gaan met ongeveer 6 jaar met pensioen, ze krijgen geen kinderen, ze weten precies wanneer ze terug gaan naar de Aarde, ze kunnen niet ziek worden en dood gaan, enz. En natuurlijk is het idee dat honden en mensen met elkaar kunnen praten erg grappig.
Er zijn niet veel boeken die én gelezen kunnen worden door jongeren én door volwassenen, maar ik denk dat dit boek er één is. Er zit voor alles wat in. Ondanks het serieuze thema leest het lekker weg, zonder diepgravend filosofisch of godsdienstige gedoe. Ik vind dat echt heel knap gedaan.
Zet me aan het denken
Toen ik het boek las heb ik me een paar keer afgevraagd of er misschien wel echt een Ergens zou kunnen bestaan. Ik had me voorgesteld dat als je dood bent alles zwart is. Dat je dan gewoon niet bestaat. Maar als het verhaal waar zou zijn, dan lijkt het me niet zo erg om dood te gaan als je 90 jaar bent. In Ergens kan je met dieren praten, steeds jonger worden, familieleden en vrienden die eerder dood zijn gegaan weer ontmoeten, enz. Ik vind dat een prettige hoopgevende gedachte.
Het verhaal heeft me behoorlijk aan het denken gezet omdat het zo geloofwaardig is geschreven, denk ik. Want het is natuurlijk van het begin tot het eind door de schrijfster bedacht. Maar de stukjes die over de Aarde gaan zijn heel herkenbaar en Liz en de andere personen zijn heel normaal. Daardoor ga je de rest van het verhaal ook gewoon geloven. En waarom ook niet? Misschien bestaat er wel een leven na de dood.
Laat me meeleven
Liz is een super normaal meisje van 15 jaar die denkt, doet, etc. wat de lezer zelf ook denkt en doet. Je kan je in haar verplaatsen en daardoor met haar meeleven. Liz heeft het in het begin heel moeilijk in Ergens. Ze moet afscheid nemen van haar oude leven op Aarde en het nieuwe leven in Ergens accepteren. En net als het weer goed met haar gaat en ze verliefd wordt, komt de vrouw van haar vriendje aan in Ergens en wordt ze min of meer opzij gezet. Omdat deze situaties ook gewoon in het echt kunnen gebeuren, kan de lezer zich goed indenken hoe de hoofdpersoon zich voelt. Het boek is bijzonder sfeervol geschreven. Het ene moment ontroerend, dan weer grappig.
Droevig én grappig
Het verhaal is droevig en grappig tegelijkertijd. De aanleiding is natuurlijk supertriest: een jong meisje gaat plotseling dood. Haar ouders, broertje en hartsvriendin hebben heel veel verdriet. En ook Liz weet niet hoe ze nu verder moet. Want ook al leeft ze verder in Ergens en kan ze via het Observatiedek kijken naar de mensen op Aarde en via de Bron zelfs even met hen praten, ze kan nóóit meer terug. Dat is natuurlijk erg treurig allemaal.
Maar in het verhaal komen ook veel grapjes en grappige passages voor. Zóveel dat het helemaal geen zielig boek is. Detective Owen heet met zijn achternaam ‘Welles’. Als hij Liz bij de Bron arresteert en zijn naam aan haar bekend maakt, begint ze te lachen en zegt ze: “Welles, als in welles nietes.” En even verder “Wat vreemd om Welles te heten en zo vaak nietes te moeten verkopen.” De stukjes met de pratende honden en de kinderen die volwassen werk doen zijn ook heel komisch. De kapitein van de ss De Nijl is bijvoorbeeld zeven jaar. Als Liz hem vraagt of dat niet een beetje jong is voor een kapitein, zegt hij: “Ja, ik moet tegenwoordig ook weer een middagslaapje doen. Waarschijnlijk ga ik volgend jaar met pensioen.” Het boek begint ook direct heel grappig. Het op zich zielige verhaal dat Liz net dood is, wordt dan vertelt door haar mopshond, alleen heb je dat pas na een paar bladzijden door. Dat verwacht je natuurlijk ook helemaal niet.
Al met al vond ik Ergens echt een heel indrukwekkend boek.
Toneelscript:
Scène 18a
Het toneel is door middel van een wand in twee stukken verdeeld. Links zit Owen op de bank in zijn huiskamer. Rechts zit Liz achter haar bureau op haar werk. Owen belt Liz op. Het is dag.
Owen: Hoi, Liz. Ik zat eraan te denken om een hond te adopteren.
Liz: Dat kan. Wat voor soort zou je willen?
Owen: Daar heb ik eigenlijk niet echt over na gedacht. Misschien een die ik mee naar mijn werk kan nemen.
Liz: Een kleintje dus.
Owen: Ja maar niet te klein. Ik wil er wel me kunnen rennen en een flink eind wandelen en zo.
Liz: (lachend) Je wilt dus een kleine hond, zolang hij maar groot is?
Owen: (lachend) Ja, een kleine grote hond. En bij voorkeur een mannetje.
Liz: Waarom kom je niet even langs op de Afdeling Huisdieren?
Owen: Oké, tot zo.
Scène 18b
Liz en Owen staan in de werkkamer van Liz. Ze laat Owen kennismaken met enkele honden. Het is dag.
Een voor een komen vijf verschillende honden naar Owen toe en besnuffelen zijn handen en gezicht. Een van deze honden is Jen, een golden retriever. Jen en nog een hond likken een beetje aan Owen’s hand.
Jen: Kan ik bij hem in bed slapen of is hij van plan een hondenmand te kopen?
Owen: Wat zegt ze?
Liz: Ze wil weten of ze bij jou in bed kan slapen.
Owen kijkt Jen aan en krabbelt haar tussen de oren.
Owen: O jee, daar heb ik nog niet over na gedacht. Zullen we maar op ons gevoel afgaan, meisje?
Jen knikt.
Jen: Oké, maar ik zou wel graag op de bank televisie willen kijken. Je gaat me toch niet steeds zeggen dat ik van de bank af moet hè?
Liz: Ze vraagt of ze op je bank mag liggen.
Owen: Tuurlijk! Ik zou niet weten waarom niet.
Jen denkt een ogenblik na.
Jen: Oké.
Jen likt drie keer Owens hand.
Jen: Zeg maar dat ik met hem mee wil.
Liz: Ze zegt dat ze met je mee wil.
Owen: Is dat niet wat snel? Ik wil haar niet beledigen maar… (op fluistertoon) Ik wilde eigenlijk een mannetjeshond, weet je nog?
Liz haalt haar schouders op.
Liz: Ze heeft haar besluit al genomen. Maak je geen zorgen, honden zijn hier heel goed in.
Owen: (beduusd) O.
Liz: (opgewekt) Bovendien, Jen heeft al drie keer je hand gelikt. Dan is de zaak rond.
Owen: Dat wist ik niet.
Liz: Als je dan nu nog even een paar formulieren in wilt vullen, dan is de adoptie officieel.
...
Ergens door Gabrielle Zevin
8.1
ADVERTENTIE
Zeker slagen in 50 dagen! 🎓
Examenleerlingen opgelet: over 50 dagen is het zo ver! Wil jij ook slim leren, zeker slagen? Ontdek alle tips, tests, trucs en tools van Examenbundel en sleep dat diploma binnen. Wil je zeker weten dat je niks mist? Meld je dan snel aan en ontvang alle tips in je mail!
Ik wil slagen!
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
F.
F.
het is echt een heel leuk boek en ik begin door dit boek ook heel anders op de dood te kijken. want het is eigenlijk fantastisch.
13 jaar geleden
Antwoorden